Электрондық оқулық және оның құрылымы
Кіріспе
1 Теория бөлімі
1.1 Электрондық оқулықты пайдалану саласы
1.2 Электрондық оқулық және оның құрылымы
2 Электрондық оқу құралының бағдарламалық қамтамасыз ету
2.1 Оқытудың компьютерлік құралдарын жасау әдістемесі
2.2 Электрондық оқу құралының құрылымы
2.3 Delphi ортасы
3 Электрондық оқулықтарды құру құралдары және олардың жіктелуі
3.1 Электрондық оқу құралының сапасына қойылатын негізгі талаптар
3.2 Электрондық оқулықтың құрылымы
Қорытынды
1 Теория бөлімі
1.1 Электрондық оқулықты пайдалану саласы
1.2 Электрондық оқулық және оның құрылымы
2 Электрондық оқу құралының бағдарламалық қамтамасыз ету
2.1 Оқытудың компьютерлік құралдарын жасау әдістемесі
2.2 Электрондық оқу құралының құрылымы
2.3 Delphi ортасы
3 Электрондық оқулықтарды құру құралдары және олардың жіктелуі
3.1 Электрондық оқу құралының сапасына қойылатын негізгі талаптар
3.2 Электрондық оқулықтың құрылымы
Қорытынды
Бастапқыда компьютер болмаған кезде адамдар барлық есептеу, іс-жұмыстары қолмен істеген. Кейін технологияның қарқынды дамуына байланысты көптеген қажетті ақпарат құралдары пайда бола бастады.Осы пайда болған құралдар ішінде әрине өзімізге аса тиімді ақпарат құралы компьютер де бар.Компьютер арқылы ақпаратты сақтауға, өңдеуге, тасымалдауға және де қабылдауға болады.Оның осы тиімді жақтарын пайдалана отырып, біз өзімізге тиісті жұмыстарымызды атқаруға мүмкіндік береді.Дами келе көптеген программалау тілдері пайда бола бастады.
XXI ғасыр елімізде қоғамдық ақпараттануды – мемлекеттік саясаттың негізгі элементтерінің біріне айналып отыр. Қоғамды ақпараттануды деп информатиканы елдің экономикалық нығаюын қамтамасыз ететін, ғылыми –техникалық прогресін жеделдетін қоғамдық байлық ретінде жаппай пайдалану және жылдам әрі нақты ақпараттар беруді айтамыз. Қазіргі таңда пайдалануға арналған арнайы программалар мен программалар жабдықтары көптен саналады. Сондықтан да осы зерттеудің өзектілігі ретінде компьютерлік программалық тілдердің ішінде танымал, әрі жетілген түрі болып саналып жүрген Borland Delphi программалық тілінің мүмкіндіктерін пайдалану арқылы: тест программалары, кез-келген пәнді үйрететін программалар және т.б. программалар атқаруға болатынын көрсетіп, ұсынып отырмын.
Бүгінгі таңда электрондық оқулықтар барлық мектеп пәндері үшін жасалуда және ол мемлекеттік, қорытынды емтихандарға дайындалуға көмектесетін мәліметтер қоры ретінде пайдаланылуда. Электрондық оқулықтармен жұмыс істеу әрбір оқушымен студентті өз мүмкіндігін есепке ала отырып, пән мазмұнын оқып-үйрену барысында өз бетінше жұмыс істеуіне жол ашады. Бұл кезде олардың сабаққа деген кызығушылық пайда болып, белсенділігі арта бастайды. Оқытушы үшін электрондық оқулық бұл күнбе-күн дамытылып отыратын ашық әдістемелік жүйе және оны әрбір оқытушы өзінің педагогикалық тәжірибесіндегі материалдарымен толықтыра отырып, жетілдіреді. Сонымен бірге, электрондық оқулықты пайдалану оқытушының ғылыми-әдістемелік потенциалын дамытып, оның сабақ үстіндегі енбегін жеңілдетеді.
Осы мақсатпен мен өзімнің жұмысымда Delрhі программалау тілінде құрылған тестік программаны пайдаланып дайындаған “Delphi-де программалау” пәні бойынша электрондық оқулығы қазіргі техниканың даму деңгейін қамтып, жүйеде жұмыс істеудің оқу құралы ретінде ұсынып отырмын.
Осы программаны пайдалануда студенттердің білімін жан – жақты көтеріп, есіне сақтау қабілетін жоғарылатуға жағдай жасау және олардың келешек жұмысында ЭЕМ – мен жұмыс істеуді күнделікті дағдыға айналдыру үшін де қажет.
Сонымен қатар соңғы кездерді компьютерді пайдаланып студенттердің білім деңгейін тест түрінде тексеру пайдаланыла бастады. Сынақ, емтихандар
XXI ғасыр елімізде қоғамдық ақпараттануды – мемлекеттік саясаттың негізгі элементтерінің біріне айналып отыр. Қоғамды ақпараттануды деп информатиканы елдің экономикалық нығаюын қамтамасыз ететін, ғылыми –техникалық прогресін жеделдетін қоғамдық байлық ретінде жаппай пайдалану және жылдам әрі нақты ақпараттар беруді айтамыз. Қазіргі таңда пайдалануға арналған арнайы программалар мен программалар жабдықтары көптен саналады. Сондықтан да осы зерттеудің өзектілігі ретінде компьютерлік программалық тілдердің ішінде танымал, әрі жетілген түрі болып саналып жүрген Borland Delphi программалық тілінің мүмкіндіктерін пайдалану арқылы: тест программалары, кез-келген пәнді үйрететін программалар және т.б. программалар атқаруға болатынын көрсетіп, ұсынып отырмын.
Бүгінгі таңда электрондық оқулықтар барлық мектеп пәндері үшін жасалуда және ол мемлекеттік, қорытынды емтихандарға дайындалуға көмектесетін мәліметтер қоры ретінде пайдаланылуда. Электрондық оқулықтармен жұмыс істеу әрбір оқушымен студентті өз мүмкіндігін есепке ала отырып, пән мазмұнын оқып-үйрену барысында өз бетінше жұмыс істеуіне жол ашады. Бұл кезде олардың сабаққа деген кызығушылық пайда болып, белсенділігі арта бастайды. Оқытушы үшін электрондық оқулық бұл күнбе-күн дамытылып отыратын ашық әдістемелік жүйе және оны әрбір оқытушы өзінің педагогикалық тәжірибесіндегі материалдарымен толықтыра отырып, жетілдіреді. Сонымен бірге, электрондық оқулықты пайдалану оқытушының ғылыми-әдістемелік потенциалын дамытып, оның сабақ үстіндегі енбегін жеңілдетеді.
Осы мақсатпен мен өзімнің жұмысымда Delрhі программалау тілінде құрылған тестік программаны пайдаланып дайындаған “Delphi-де программалау” пәні бойынша электрондық оқулығы қазіргі техниканың даму деңгейін қамтып, жүйеде жұмыс істеудің оқу құралы ретінде ұсынып отырмын.
Осы программаны пайдалануда студенттердің білімін жан – жақты көтеріп, есіне сақтау қабілетін жоғарылатуға жағдай жасау және олардың келешек жұмысында ЭЕМ – мен жұмыс істеуді күнделікті дағдыға айналдыру үшін де қажет.
Сонымен қатар соңғы кездерді компьютерді пайдаланып студенттердің білім деңгейін тест түрінде тексеру пайдаланыла бастады. Сынақ, емтихандар
1 Бобровский С. Delphi 5: учебный курс - СПб: Питер, 2001. -428с.
2 Тюкачев Н., Свиридов Ю. Delphi 5. Создание мультимедийных приложений. Учебный курс.- СПб.: Питер, 2001..-251с.
3 Архангельский А.Я. 100 компонентов общего назначения библиотеки Delphi 5 - М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 1999 .-112с.
4 Архангельский А.Я. Интегрированная среда разработки Delphi - М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 1999.-91с.
5 Архангельский А.Я. Разработка прикладных программ для Windows в Delphi 5 - М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 1999.-369с.
6 Архангельский А.Я. Object Pascal в Delphi 5 - М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 1999. -77с.
7 Симонович С.В., Евсеев Г.А. Занимательное программирование: Delphi. - М.: АСТ-ПРЕСС: КНИГА: Инфорком-Пресс, 2001. -39с.
8 Полянский А. Среда программирования Delphi 5-6: Справочное пособие. - М.: Познавательная книга плюс, 2001.-114с.
9 Вин Д..Искусство Html-дизайна. Самоучитель - Санкт-Петербург:Питер,2003.-224с.-284с.
10 Смит К., Уотерс К. Html - дизайн: Photoshop & Dreamweaver: Три ключевых этапа. -М.: КУДИЦА-ОБРАЗ, 2004.-264с.
11 Гетц К., Джилберт М.Программирование в Microsoft Office. - Киев: Ирина,2000.-139с.
12 Киселев Ю.Н. Электронная коммерция.- СПб.: ДиаСофтЮп, 2001. -384с.
13 Попов В.Б. Основы компьютерных технологий. -М.: Финансы и статистика, 2002. - 457с.
14 Белунцов В..Новейший самоучитель по разработке Html-страниц.-М.:ДЕСС-КОМ,2000. - 446с.
15 Л.Л.Босова. Разноуровневые дидактические материалы по информатике. - М.: Образование и Информатика, 2001. - 384с.
16 Экономическая информатика: Учеб. - Санкт-Петербург: Питер, 2001.-556с.
17 Гетц К., Джилберт М.Программирование в Microsoft Office.- Киев: Ирина, 2000.- 139с.
18 Субботин М.М. Новая информационная технология: Создание и обработка гипертекстов. - М., 1992. - 755 с.
19 Роберт И.В. Современные информационные технологии в образовании: дидактические проблемы; перспективы использования. - М.: «Школа-Пресс»,1994. - 205 с.
20 Демушкин А.С. и др. Компьютерные обучающие программы// Информатика и образование. - 1995. - № 3. - С. 15-21.
21 Зайнутдинова Л.Х. Создание и применение электронных учебников (на примере общетехнических дисциплин): Монография. - Астрахань: Изд-во «ЦНТЭП», 1999. -251с.
22 ellington J.J. Children, Computers and the Curriculum: An Introduction to Information Technology and Education. L., 1985. - 410с.
23 Монахов В.М. Что такое новая информационная технология обучения //Математика в школе. - 1990. - № 2. - С. 47-52.
24 Chu G.C., Shramm W. Learning From Television: What the ResearchSays. - Washington, D.C., 1969. - 83 p.
25 Conklin J. Hypertext: An Introduction & Survey// Computer. - V. 20. - № 9. - September. - 1987. - pp. 17-41.
26 Ротмистров Н.Ю. Мультимедиа в образовании//Информатика и образование. - 1994. - № 4. - С. 89-96.
27 Джонассен ДэвидX. Компьютеры как инструменты познания: изучение с помощью технологии, а не из технологии//Информатика и образование. - № 4. - 1996.-С. 117-131.
28 Софронова Н.В. Разработка обучающих программ на основе инструментальных средств. - Чебоксары, 1995. - 141 с.
29 Махмутов М.И. Проблемное обучение. Основные вопросы теории. - М.: Педагогика, 1975. - 368 с.
30 Денисенко В.И. Охрана труда. - М.: Изд-во «Школа-пресс», 2008.-244-276с.
2 Тюкачев Н., Свиридов Ю. Delphi 5. Создание мультимедийных приложений. Учебный курс.- СПб.: Питер, 2001..-251с.
3 Архангельский А.Я. 100 компонентов общего назначения библиотеки Delphi 5 - М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 1999 .-112с.
4 Архангельский А.Я. Интегрированная среда разработки Delphi - М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 1999.-91с.
5 Архангельский А.Я. Разработка прикладных программ для Windows в Delphi 5 - М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 1999.-369с.
6 Архангельский А.Я. Object Pascal в Delphi 5 - М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 1999. -77с.
7 Симонович С.В., Евсеев Г.А. Занимательное программирование: Delphi. - М.: АСТ-ПРЕСС: КНИГА: Инфорком-Пресс, 2001. -39с.
8 Полянский А. Среда программирования Delphi 5-6: Справочное пособие. - М.: Познавательная книга плюс, 2001.-114с.
9 Вин Д..Искусство Html-дизайна. Самоучитель - Санкт-Петербург:Питер,2003.-224с.-284с.
10 Смит К., Уотерс К. Html - дизайн: Photoshop & Dreamweaver: Три ключевых этапа. -М.: КУДИЦА-ОБРАЗ, 2004.-264с.
11 Гетц К., Джилберт М.Программирование в Microsoft Office. - Киев: Ирина,2000.-139с.
12 Киселев Ю.Н. Электронная коммерция.- СПб.: ДиаСофтЮп, 2001. -384с.
13 Попов В.Б. Основы компьютерных технологий. -М.: Финансы и статистика, 2002. - 457с.
14 Белунцов В..Новейший самоучитель по разработке Html-страниц.-М.:ДЕСС-КОМ,2000. - 446с.
15 Л.Л.Босова. Разноуровневые дидактические материалы по информатике. - М.: Образование и Информатика, 2001. - 384с.
16 Экономическая информатика: Учеб. - Санкт-Петербург: Питер, 2001.-556с.
17 Гетц К., Джилберт М.Программирование в Microsoft Office.- Киев: Ирина, 2000.- 139с.
18 Субботин М.М. Новая информационная технология: Создание и обработка гипертекстов. - М., 1992. - 755 с.
19 Роберт И.В. Современные информационные технологии в образовании: дидактические проблемы; перспективы использования. - М.: «Школа-Пресс»,1994. - 205 с.
20 Демушкин А.С. и др. Компьютерные обучающие программы// Информатика и образование. - 1995. - № 3. - С. 15-21.
21 Зайнутдинова Л.Х. Создание и применение электронных учебников (на примере общетехнических дисциплин): Монография. - Астрахань: Изд-во «ЦНТЭП», 1999. -251с.
22 ellington J.J. Children, Computers and the Curriculum: An Introduction to Information Technology and Education. L., 1985. - 410с.
23 Монахов В.М. Что такое новая информационная технология обучения //Математика в школе. - 1990. - № 2. - С. 47-52.
24 Chu G.C., Shramm W. Learning From Television: What the ResearchSays. - Washington, D.C., 1969. - 83 p.
25 Conklin J. Hypertext: An Introduction & Survey// Computer. - V. 20. - № 9. - September. - 1987. - pp. 17-41.
26 Ротмистров Н.Ю. Мультимедиа в образовании//Информатика и образование. - 1994. - № 4. - С. 89-96.
27 Джонассен ДэвидX. Компьютеры как инструменты познания: изучение с помощью технологии, а не из технологии//Информатика и образование. - № 4. - 1996.-С. 117-131.
28 Софронова Н.В. Разработка обучающих программ на основе инструментальных средств. - Чебоксары, 1995. - 141 с.
29 Махмутов М.И. Проблемное обучение. Основные вопросы теории. - М.: Педагогика, 1975. - 368 с.
30 Денисенко В.И. Охрана труда. - М.: Изд-во «Школа-пресс», 2008.-244-276с.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:
Кіріспе
Бастапқыда компьютер болмаған кезде адамдар барлық есептеу, іс-
жұмыстары қолмен істеген. Кейін технологияның қарқынды дамуына байланысты
көптеген қажетті ақпарат құралдары пайда бола бастады.Осы пайда болған
құралдар ішінде әрине өзімізге аса тиімді ақпарат құралы компьютер де
бар.Компьютер арқылы ақпаратты сақтауға, өңдеуге, тасымалдауға және де
қабылдауға болады.Оның осы тиімді жақтарын пайдалана отырып, біз өзімізге
тиісті жұмыстарымызды атқаруға мүмкіндік береді.Дами келе көптеген
программалау тілдері пайда бола бастады.
XXI ғасыр елімізде қоғамдық ақпараттануды – мемлекеттік саясаттың
негізгі элементтерінің біріне айналып отыр. Қоғамды ақпараттануды деп
информатиканы елдің экономикалық нығаюын қамтамасыз ететін, ғылыми
–техникалық прогресін жеделдетін қоғамдық байлық ретінде жаппай пайдалану
және жылдам әрі нақты ақпараттар беруді айтамыз. Қазіргі таңда пайдалануға
арналған арнайы программалар мен программалар жабдықтары көптен саналады.
Сондықтан да осы зерттеудің өзектілігі ретінде компьютерлік программалық
тілдердің ішінде танымал, әрі жетілген түрі болып саналып жүрген Borland
Delphi программалық тілінің мүмкіндіктерін пайдалану арқылы: тест
программалары, кез-келген пәнді үйрететін программалар және т.б.
программалар атқаруға болатынын көрсетіп, ұсынып отырмын.
Бүгінгі таңда электрондық оқулықтар барлық мектеп пәндері үшін жасалуда
және ол мемлекеттік, қорытынды емтихандарға дайындалуға көмектесетін
мәліметтер қоры ретінде пайдаланылуда. Электрондық оқулықтармен жұмыс істеу
әрбір оқушымен студентті өз мүмкіндігін есепке ала отырып, пән мазмұнын
оқып-үйрену барысында өз бетінше жұмыс істеуіне жол ашады. Бұл кезде
олардың сабаққа деген кызығушылық пайда болып, белсенділігі арта бастайды.
Оқытушы үшін электрондық оқулық бұл күнбе-күн дамытылып отыратын ашық
әдістемелік жүйе және оны әрбір оқытушы өзінің педагогикалық
тәжірибесіндегі материалдарымен толықтыра отырып, жетілдіреді. Сонымен
бірге, электрондық оқулықты пайдалану оқытушының ғылыми-әдістемелік
потенциалын дамытып, оның сабақ үстіндегі енбегін жеңілдетеді.
Осы мақсатпен мен өзімнің жұмысымда Delрhі программалау тілінде құрылған
тестік программаны пайдаланып дайындаған “Delphi-де программалау” пәні
бойынша электрондық оқулығы қазіргі техниканың даму деңгейін қамтып, жүйеде
жұмыс істеудің оқу құралы ретінде ұсынып отырмын.
Осы программаны пайдалануда студенттердің білімін жан – жақты көтеріп,
есіне сақтау қабілетін жоғарылатуға жағдай жасау және олардың келешек
жұмысында ЭЕМ – мен жұмыс істеуді күнделікті дағдыға айналдыру үшін де
қажет.
Сонымен қатар соңғы кездерді компьютерді пайдаланып студенттердің білім
деңгейін тест түрінде тексеру пайдаланыла бастады. Сынақ, емтихандар алу
кезінде компьютерде тестілеу мұғалімдердің уақытын тиімді пайдаланып,
студенттердің артық жүктеме білім сапасын дұрыс бағалауға қол жеткізеді.
Оқытуды ақпараттық-техникалық үлгілеу жеке оқыту материалдарын жаңартып,
оқытушы мен студенттің байланысын және байланыс құралдарының жаңарып
отыруына, сонымен қатар оқу жүйесін ұйымдастыруда жаңа бағыттарды
пайдалануды қамтамасыз етеді.
Осы орайда, дәстүрлі әдістерді толығымен жойып, жаңа әдістерді жасап,
оны қолдану деген мағынаға қайшы, яғни дәстүрлі әдістерді пайдаланып, оны
жаңғыртып жаңа телекоммуникациялық технологияларды пайдаланып оны өмірге
енгізу болып табылады.
Компьютерлік телекоммуникациялар қазіргі уақытта тек жаңашылдық белгі
ғана емес, телекомуникацияның алдағы күнге тіке қарау. Компьютерлік
телекоммуникациялар немесе "телекоммуникациялар" - қашықтан оқудағы бір
компьютерден екіншіге беру құралы болып табылады.
Оқытуды ақпараттық-техникалық үлгілеу жеке оқыту материалдарын жаңартып,
оқытушы мен студенттің байланысын және байланыс құралдарының жаңарып
отыруына, сонымен қатар оқу жүйесін ұйымдастыруда жаңа бағыттарды
пайдалануды қамтамасыз етеді.
Осы орайда, дәстүрлі әдістерді толығымен жойып, жаңа әдістерді жасап,
оны қолдану деген мағынаға қайшы, яғни дәстүрлі әдістерді пайдаланып, оны
жаңғыртып жаңа телекоммуникациялық технологияларды пайдаланып оны өмірге
енгізу болып табылады.
Компьютерлік телекоммуникациялар қазіргі уақытта тек жаңашылдық белгі
ғана емес, телекомуникацияның алдағы күнге тіке қарау. Компьютерлік
телекоммуникациялар немесе "телекоммуникациялар" - қашықтан оқудағы бір
компьютерден екіншіге беру құралы болып табылады.
Бүгінгі күні Интернеттің негізгі идеясы - гипермәтінді белгілеу тілін
(НТМL) пайдалану. Оның интерпретаторы (машина тіліне тасымалдау) болып-
browse(қалауынша кім қалай атайды - броузер немесе браузер) бағдарламасы
болып табылады. Броузер Web парақтарды көру үшін арналған бағдарлама. Бұл
бағдарламаларды әйгілі Місrosoft Internet Ехрlorer және Netcape Navigator
фирмалары дайындаған.
Ақпараттық технология қоғамның ақпараттық ресурстарды қолдану үрдісін
құраушылардың маңыздырағы болып табылады. Қазіргі негізге дейін ол бірнеше
эвалюциялық сатыдан өтті. Олардың ауысуы ең бастысы ғылыми- техналогиялық
прогресстің дамуымен, ақпаратты қайта өңдеудің жаңа техналогиялық
құралдарының пайда болуымен анықталады. Қазіргі қоғамда ақпаратты қайта
өңдеу техналогиясының негізгі техналогиялық құралы- қызметін дербес
компьютер атқарады. Ол техналогиялық үрдістерді құру мен қолдану
концепциясынада, сонымен бірге нәтижелі ақпарат сапасынада мәнді түрде әсер
етті. Ақпараттық техналогиялар терминіне “жаңа ”, “компьютерлік” және
“қазіргі кездегі ”синонимдері қосылу есебінен жаңа терминдер пайда болда.
Жаңа ақпараттық технология – дербес компьютерлермен телекоммуникациялық
құралдарды қолданатын пайдалануының жұмыс істеуінің “достық” интерфейісі
бар ақпараттық технология.
Дипломдық жұмысының мақсаты – ЖОО мекемелерінің студенттеріне арналған
берілгендер қорын басқару жүйесінен ең жақсы электрондық оқулық жасау,
аспаптық құралмен тәжірибені игеру, мультимедиалық технологиясымен
таныстыру, сонымен қоса өзге программаларды қосу арқылы электрондық оқулық
құру. Пайдаланушы электрондық оқулықты қолдана отырып, осы пән бойынша
өзінің ой өрісін дамытады.
Зерттеу объектісі: Delphi ортасында Delphi-де программалау пәні
бойынша электрондық оқулық құру.
Жұмыстың қолдану облысы: Бұл оқулық орта және жоғары оқу орындарында
қолданылады.
Дипломдық жұмыста HTML гипермәтіндік тілінің технологиялар
мүмкіндіктерін және принциптерін электрондық оқулық жасауда қарастырдым,
сонымен қоса электрондық оқулықты, өзге бағдарламалармен (Borland Delphi)
байланыстырып жаңа бір үлгідегі электрондық әдістемелік құрал жасадым.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі: мұндай құрылған бағдарлама әсіресе
Интернетте электрондық оқулық құру технологиясын жетiлдiруге және көптеген
пайдаланушыға білімін көтеруге көмектеседі.
Бірінші бөлімде, қашықтан оқу оқытушы мен арадағы қатынасты компьютерлік
желі, аудио- және видео байланыс, баспа құралдары арқылы ақпарат алмасуды
қамтамасыз ететін арнайы технология қарастырылған.
Екінші бөлімде, клиенттік компьютерде HTML- файлын көрінерлік бейнеге
ауыстыруды және WWW обьектісіне қатынауды жүзеге асыратын браузер-
бағдарламасы болуы керек. Бұл файлдар қолданушының операциялық ортасына
тәуелсіз қол жетерліктей болуы керек. Соның барсында, серверлік қосымшалар
клиенттен инвариантты құрылуға міндетті және олардың өңделуі әмбебапталған
клиенттің бар болуына және корпорацияның функционалды тапсырмаларын жүзеге
асыруға толығымен бағытталған болуы керек.
Үшінші бөлімде, оқу құралының қалай құрылыалатындығы және оның түрлері
қарастырылған. Электронды оқу құралының жасалуы, талабы, міндеті, кімдерге
арналғандығы туралы мәліметтер қарастырылған. Сонымен қатар, жүйелік талап
та бар.
Сонымен қатар, электронды оқулық, оның мақсаты мен міндеттері, талаптары
және оқушы қауымға ыңғайлылы туралы сөз болады.
1 Теория бөлімі
1.1 Электрондық оқулықты пайдалану саласы
Аса жоғарғы сападағы графикалық схемаларды, формулаларды, берілгендерді
безендіру, динамикалық суреттеудің жүйелі немесе тармақталу түріндегі
мүмкіндіктерді түрлі түсті компьютерлік анимациасында қолдануға, және
оларды жоғары деңгейде ұсыну қарастыруға болады.. Электрондық оқулықтар
барынша ыңғайлы және көрнекті дидактикалық материал беруге немесе оқуға
назар аударылады және білім алуда қиындықтарды жоюға мүмкіндік береді.
Сондай–ақ, оларға ұқсас оқулықтарды бағалау, нәтижелі құралдарымен, тиісті
жабдықталу және білімдердің бақылау процесін меңгеру және дағдыларды
қалыптастыруды қамтамасыз етеді..
Электрондық оқулықтарды жасаудағы маңызды ролі оқулықты әдістемелік
қамтамасыз етуді жобалау алады. Электрондық оқулықтармен оқытудың (білім
берудің) барлық негізгі кезеңдерін автоматтандыру - оқу материалдарының
мазмұнын бақылауға және қорытынды бағалаулардың ұсынысын жасауға дейін
көздеген. Соның арқасында барлық міндетті оқулық материалдары жарқын,
қызықты, ақылдың үлесімен ойындық жүріске, яғни кең қолданысқа ие
мультимедиалық түрін графиктерде, соның ішінде интерактивтік және дауыс
жүргізу арқылы ауыстырылады.
Сондықтан, тиімді оқулықтан электрондық оқулық жасауға оның
жабдықталуымен (гипермәтінін жасау) және көрнекілік жағынан жақсы
материалмен (мультимедиалық құралмен қоса) және компьютер экранында іске
асыру жеткіліксіз. Электрондық оқулықты мәтіндік суреттерге, анықтамаға
айналдыру емес, оның негізгі принципіне мән беріледі.
Электрондық оқулық өз кезегінде оқытушыларға, бақылаушыларға, үлгі
жасаушыларға және тағы басқаларға бағдарламалардың жинағының ПЭВМ магниттік
сақтаушыларда (қатты немесе жұмсақ дискілерде) қондырылуын, мазмұны негізгі
ғылыми оқулық тәртібін ұстауды ұсынады. Әдеттегі электрондық оқулық жиі
толықтырылады, ал егер неғұрлым нәтижелі болсын десек,онда ол: практикалық
кері байланысты шапшаң қамсыздандырады; қажетті хабарды жылдам табуға
көмектеседі (соған қоса контекстік іздеу), әдеттегі күрделі оқулықтан
қайсысын іздеуді; маңызды гипермәтіндік түсіндірулерге аз сұрай беріп
уақытты үнемдейді, сонымен қатар қысқаша мәтінмен - көрсетеді, айтып
береді, үлгі жасайды және т.б. оның түсініктемесі жеке адамға лайықтап
жасалған, білімдерді тексеру арнайы бөлімде қарастырылады [1].
Электрондық оқулықтың жұмыс тәртіптері
Электрондық оқулықтардың жұмыс тәртібінің ерекшелеп көрсетуге болады:
- бақылаусыз оқыту;
- бақылаумен оқыту, оқытылған әрбір тарау (параграфтың) бойынша арнайы
бақылау сұрақтарымен қортылады;
- қорытынды бақылау тест арқылы бітеді.
Оқулықтың электрондық нұсқасы бақылау құралдарына кедергі келтіруде, дәл
осы бақылау сияқты оқуда білімдерді бақылау негізгі мәселе болып келеді.
Ұзақ уақыт бойы білім берудің дәстүрлі жүйесінде білім бақылауы ереже
сияқты, ауызша түрде өткізілген еді. Қазіргі кезеңде тестілеудің әртүрлі
әдістері қолданылуда. Көбісі, бұл позицияларды бөлмейді, сондай тесттер
қажетті дағдыларды қалай талдау керектігін және мәселенің шешімін табуды
шектейді. Жаңа технологияларды қолдану арқылы қашықтықтан оқыту
жүйелерінде сапалы және жаңаша мүмкіндікпен шешуге болады. Біз электрондық
оқулық түрін құрдық, сайып келгенде жаңа ақпараттық технологияларды
қолдану оқу нәтижелілігін жоғарылауына жағдай жасайтындығына үміттенуге
болады, сонымен қатар білім алушының дербес дайындалуына таптырмас құралы
деуге болады [2].
Электрондық оқулық білім алушының дербес жұмысы үшін, күндізгі оқуда
және әсіресе қашықтықтан оқытуда қажетті:
- оқулық баспа әдебиеттері болғандықтан, материалдардың қарқында дамуы,
есту және оның жадымызға әсері және т.б. оқулық материалдарды түсіну
жеңіл түседі;
- дайындаудың оның білім алушының қажеттіліктерімен, деңгейімен сәйкес
бейімделуді, ойдың мүмкіндіктеріне және шымдануға рұқсат етеді;
- көптеген есептеулерден және өзгертулерден азат етеді, пәннің мәніне
оймен шоғырлануға, үлгілердің үлкен санын қарап шығуға және көбірек
тапсырмаларды шешуге рұқсат ете білу;
- барлық жұмыс кезеңдерінде өзін-өзі тексеруге арналған өте кең
мүмкіншіліктерді пайдалануыға мүмкіндік беру;
- жұмысты көрнекі және ұқыпты формаға келтіруге және файлдық немесе
баспадан шығару (распечатка) түрінде оқытушыға тапсыруға мүмкіндік
туғызады;
- шексіз шыдамды жетекшінің рөлін атқарады, түсіндірулердің практикалық
шектелмеген санын береді, қайталанатын және қайталанатын басқа да
сөздерді пайдалану.
Мұндай жетістікке жету үшін студент өз білімін жетік игере білу қажет.
Электрондық оқулық оқытушы үшін ыңғайлы, себебі ол:
- лекцияларға және практикалық жұмыстары өзінің қалауына бағытталады,
яғни аз көлемді, бірақ ең мазмұнын есепке алу және ЭО-мен дәрісханалық
жұмыстардың дербес жұмысы үшін рұқсат етеді;
- арақатынастардың мөлшерін үнемдеуді, үлгілерін ұстауы және мақсаттарды
ықшамдауға, дәрісханада қарастырылатын және үйге берілген тапсырманы
нәтижелеуге рұқсат етеді; студенттермен жұмыс жасағанда, әсіресе үй
тапсырмалардың және бақылау іс-шараларына тиісті бөлімінде дербестікке
мүмкіндік береді.
Қашықтан оқу оқытушы мен оқушының орналасқан аймақ арасы мен уақыт
мүмкіндіктерін қолданып оқыту әдісі болып табылады. Сонымен қатар, қашықтан
оқу оқытушы мен арадағы қатынасты компьютерлік желі, аудио- және видео
байланыс, баспа құралдары арқылы ақпарат алмасуды қамтамасыз ететін арнайы
технология [3].
Осы жағдайда қашықтан оқу алыс жерде тұратын немесе басқа әдістермен
білім ала алмайтын студенттерге арналған тиіміді оқу түрі болып табылады.
Сонымен, қашықтан оқу келесі негізгі белгілермен сипатталады:
- білім алу қажеттілігі және оны көрсету мүмкіндіктері;
- студент пен оқытушының үнемі контактта болмау мүмкіншілігі;
- студент пен оқытушының байланыс жүйелерінің көмегімен техникалық өзара
байланысын іске асырады;
- педагогикалық алмасу технологиясына сәйкес, қашықтан оқу үшін арнайы
дайындалған дидактикалық материалдардың болуы.
Осы анықтама арқылы кең тараған оқу формасын дәстүрлі түрдегі баспа
материалдарынан әртүрлі аудио- және видео- курстар, сонымен қатар оқу
фильмдерін қоса өзіндік оқуды қамтитын оқудың әртүлі формалары болып
келеді.
Қашықтан оқу термині барлық оқушылар мен оқытушылар үшін және алыс
арақашықтықтан білім алатындар үшін, әртүрлі үлгілердің қолданылу түрін
білдіретін атау.
Қашықтан оқу түрлерін қолданатын басқа да білім алу түрлері оқыту
процессінің басты құрайтын негізіне негізделеді, яғни:
- пән мазмұнын баяндау;
- оқытушылармен өзара байланысу;
- тәжірибелік тапсырмаларды орындау.
Қашықтан оқудың берілген материалдарын қолдану, әртүрлі техникалық
мүмкіндіктермен байланысты оқытудың дәстүрлі тәсілдерін кеңейтумен
байланысты. Әртүрлі оқытудың қазіргі кездегі техникалық амалдары түбірімен
дәстүрлі әдістерді кеңейтіп және жаңарту негізінде, сонымен қатар оқытушы
ролін өзгерте отырып, оқу материалдарын өзіндік үйренуге мүмкіндік береді.
Қашықтан оқытудың дәстүрлі оқыту формасынан айырмашылығы келесі түрде
сипатталады:
- тиілімділігі, бұл жерде пәнді оқып үйрену үшін уақыт шектелмеген және
ыңғайлы орында отырып үйренуге болады;
- модульділігі, жеке және топтық қажеттілікке жауап беретін тәуелсіз
түрдегі оқу курстарының жиынынан тұратын оқу жоспарын қалыптастыру;
- параллельділігі, яғни оқу өндірістен тыс емес түрде өзінің кәсіптік
жұмысымен қатар түрде білім алу;
- қамту, оқуға қажетті ақпараттарға (электронды кітапхана, мәліметтер
қоры және тағы басқа оқу көздері), оқытушымен байланыс және
студенттердің өзара ақпарат алмасуы желі арқылы бір мезгілде хабар
алмаса алу мүмкіндігі;
- электронды оқу құралдары және техникалық құралдарды тиімді түрде
алудың үнемділігі;
- технология, оқу процесінде қазіргі заманға ақпараттық және
телекоммуникациялық технологиялардың мүмкіндіктерін пайдалану;
- әлеуметтік теңділігі, барлық студенттердің материалдық жағдайына,
денсаулығына, тұратын жеріне шек қойылмай, білім алу;
- экспорт және импорт мүмкіншіліктерін оқу қызметі нарығында дүние
жүзілік жеткен табыстарды пайдалану.
Оқытуды ақпараттық-техникалық үлгілеу жеке оқыту материалдарын жаңартып,
оқытушы мен студенттің байланысын және байланыс құралдарының жаңарып
отыруына, сонымен қатар оқу жүйесін ұйымдастыруда жаңа бағыттарды
пайдалануды қамтамасыз етеді.
Осы орайда, дәстүрлі әдістерді толығымен жойып, жаңа әдістерді жасап,
оны қолдану деген мағынаға қайшы, яғни дәстүрлі әдістерді пайдаланып, оны
жаңғыртып жаңа телекоммуникациялық технологияларды пайдаланып оны өмірге
енгізу болып табылады [4].
Жаңа әдістер мен оқыту технологиялары қашықтан оқуда теория мен
тәжірибеге жаңа ұйымдастырушылық формаларды әкелді, олар келесі түрде:
- виртуалды оқу топтары, топтардың оқу әдістері мен пәндерінің бірдей
болуын қамтамасыз етеді;
- алға қойылған мақсаттарды шешуде, кейбір тәжірбелік есептерді
шығаруда, олардың ортақ жұмысының болуы;
- білім жүйесінің алыстатылған жүйесі, оқу процесінің үздіксіз
қамтамасыз етілуі мақсатындағы оқытушы мен студенттердің арасында
үнемі ақпараттық байланыстың болуы;
- кері байланысы бар телекоммуникациялық құралдар, қандай да бір
жағдайда студент жұмысының даралығын жүзеге асырудағы оқу процесінің
жылдамдығы;
- сұхбаттық оқу технологиялары, кәдімгі телефон байланысынан басқа да,
телеконференция және электронды поштаны қолдану.
Қашықтан оқу оқытушы ролін кеңейту мақсатында, үнемі өзі оқитын пән
курсын жаңартып отыруды талап етеді. Студентке де қойылатын талап өседі,
оның компьютерлік техникамен жұмыс атқаруына да көп көңіл бөлінеді.
Информатизация жағдайында қащықтан оқу процесі қазіргі заман талабына
сай көптеген өзгерістер әкеп қана қоймай, глобальді түрде оқу ортасын
жаңадан қалыптастырды. Әртүрлі оқу процесі мен ортасын өзара байланыстыру,
ақпарат алмасу мен беріліс технологияларының әртүрлілігін қосып қана
қоймай, оның қажеттісін пайдалануға көмектесті.
Қашықтан оқуды дамытуда кілттік тенденциялар болып келесілер табылады:
- ақпарат берілісінің диверсификация әдістері;
- оқу мекемелерінің телекомуникациялық бірігуінің пайда болуы;
- білім алу процесінде студенттің белсенділігі;
- оқытудың бақылау нәтижесін тиімді жүйеде жасау.
Бұрынғы кезде білім алудың алыстатылған формадағы технологиясы баспа оқу
материалдарына, аудио- және видео- жазбаларының таралуына негізделсе, ал
қазір қазіргі заманғы телекоммуникациялар негізінде интерактивті қолдануға
рұқсат береді.
Кең ауқымды ақпараттық ресурстардың жинақталуы студентке білім алу
процесінде өзіндік бақылауға және ақпараттық білім алудағы мәліметтерді
әртүрлі байланыс арналары арқылы меңгеруге рұқсат береді, осының барлығы
қашықтан оқудың көп амалдылығына әкеліп соғады [5].
Алдымен, қашықтан оқудың көпамалдылығы оқу мекемелеріндегі оқыту
процесін басқару және ұйымдастыру принциптеріне әкеп соғады, оқытушылар
құрамын дайындау, жаңа әдістер технологияларын меңгере алатын болуы керек.
Алғашқы кезде оқу мекемелері көмекші элемент ретінде оқытудың техникалық
жағдайына бағытталса, ал қазіргі кезде оқытушы құрамының техгикалық,
ақпараттық дайындығы бірінші жоспарға шықты.
Оқытудың қазіргі заманғы әдістерін меңгеру оқу формалары бойынша
студенттердің қажеттілктерін қанағаттандыруы керек. өз кезегінде қазіргі
заманғы технологиялар оқыту процесін өзгертеді.
Оқу аспектілері ақпараттық жағынан дамуда, ал білім алу технологиялары
оқөу мекмесінің ақпараттық инфра құрылымының бірден бір элементі болып
табылады, ол әкімшілікке де, оқытуға да қатысты.
Осы технологиялық инфрақұрылым оқу мекемелерінің мүмкіншіліктерін
кеңейтеді, білім алудың дәстүрлік формасына қашықтық және уақыт бойынша да
шек қоймайды.
Ақпараттық технологиялар қазіргі кездегі педагогикалық ғылымда оқыту
ортасына жаңа статус берді, ол ақпарат алмасудың жаңа амалдарына
байланысты.
Негізінен қашықтан оқу жүйесі былай сипатталады:
Мемлекеттік стандартқа сай оқу мақсаты қалыптастырылады.
Оқу құрамына әлеуметтік тапсырысқа педагогикалық модель кіреді, сонымен
қатар оқыту процесі, жүзеге асыру үшін ұйымдастыру формалары мен әдістері
оның мазмұнымен анықталады.
Оқыту объектілері болып білім алудың осы формасындағы қолданушылар болып
табылады (студенттер, тыңдаушылар, оқушылар және тағы басқалары).
Қашықтан оқу субъектлері болып оқытушылар саналады. Олар оқу процесінің
басты буыны ретінде үлкен ролге ие. Осындай қажеттіліктерге сай, қашықтан
оқыту жүйесінде оқытушыларды тьютор деп жаңа термин қолданылады, яғни олар
оқытушы-кеңесшілер деген мағынаны білдіреді, бұл мамандар информатиканы
және телекоммуникацияны жаңа білулері қажет.
Қашықтан оқу формасы бес жалпы дидактикалық әдістерді қамтиды:
- ақпаратты-рецептивті;
- репродуктивті;
- проблемалы;
- эвристикалық;
- зерттеушілік.
Олар оқытушы мен студенттердің өзара байланысуының педагогикалық
әдістерінің жиынына ие.
Материалдық, техникалық құралдармен жабдықталған комплекстерге ие болуы
керек.
Жекеленген-бақылаудың әкімшілік жүйесі кіріс бақылауының ерекшеліктерін
анықтайды.
Қаржы-экономикалық ішкі жүйе - құқықтық нормативтермен қоса қаржылық
мәселермен айналысады.
Заң актлерімен айналысуы керек, яғни тьютордың еңбегі, жекеменшікті
қорғау, аттестациялау, көмектер, оқу мерзімі туралы мәселермен айналысады.
Маркетингтік ішкі жүйе – мұнда тек оқу орындары ғана емес, мемлекет те
тапсырыс беруші және тұтынушы роліне ие болады.
Көрсетілген қашықтан оқу түрінің қалыптасуының ұйымдастырушылық
негіздері келесі ерекшеліктерге ие:
- оқудың үздіксіздігі;
- оқу процесін жүргізудегі ашықтық және жеке бағыттарға сүйену;
- басты оқу орнына негізделген орталықтандырылу;
- оқытушы-кеңесшілердің болуы (тьюторов), олар әр пәнге сай
орайластырылған болуы шарт.
Қашықтан оқу формасында дәстүрлі құралдардан басқа да мынадай қосымшалар
болады:
- электронды оқу баспалары;
- компьютерлік оқу жүйелері;
- аудио- видео оқу материалдары.
Электронды оқу құралдары қағаз құралдарды толықтыра отырып, мынадай
ерекшеліктерге ие болады:
- компьютер жадысында ыңғайлы түрде сақталған;
- гипермәтіндік мүмкіндіктер;
- тез түрде өзгерістер енгізуге болады;
- электронды пошта арқылы жіберуге болады.
Қосымша материалдар магнитофон, видеомагнитофон немесе лазерлі компакт-
дисктерді қолданады.
Бірақ негізгі шарт болып компьютер желісін пайдалану табылады.
1.2 Электрондық оқулық және оның құрылымы
Ақпараттық технологиялардың білім беру жүйесінде белсенді пайдаланылуы
оның нақты педагогикалық есептерді шешуге арналған құралы қызметін
аткаруымен қатар, дидактика мен әдістеменің дамуына әсер етіп, оқыту мен
білім берудің жаңа әдіс-тәсілдерін, формаларын құруға алып келеді. Мысалы,
Internet технологияларының кеңінен таралуы қашықтан оқыту әдісінің жедел
дамуына мүмкіндік туғызуда. Мулътимедиялық технологияның, компьютерлік
графика мен машықтану жүйелерінің дамуы, кәсіби ортадағы іс-әрекетті
бейнелейтін виртуал жағдайға "ену" жолымен оқыту әдістемесінің кұрылуына
түрткі болды. Ал, компьютерлік желілік машықтандырушы класстардың пайда
болуы, іскерлік ойындар мен сайыстар түрінде көп рольді машықтандыру
әдістеменің дамуына ықпал жасады [6].
Қәзіргі кезде негізінен білім жүйесінің барлық сатылары үшін электронды
оқулықтар жасаумен шұғылданып келеді. Электронды оқулық оқушы үшін дайын
материал. Оқушылар үшін электрондық оқулық- мектепте оқыған жылдардың
барлығында да өздері толықгырып отыра алатын және нәтижелік эмтиханға
дайындалуға көмектесетін мәліметтер базасы болып келеді. Электронды
оқулықтармен жұмыс істеу әрбір оқушының өз мүмкіндігін есепке ала отырып,
оқып үйрену ісін жеке дара жүргізу болып саналады.
Қазіргі уақытта әлемде қоғамның ақпараттық мәдениет деңгейі мемлекеттің
даму көрсеткіштерінің бірі ретінде қарастырылады. Сондықтан біздің
мемлекетіміз де коғамның акпараттық мәдениет деңгейін көтеру мәселесінен
шеткері кала алмайды. Бұл мәселені шешу жолдарының бірі білім беру саласын
жаңа прогрессшіл бағыттарда жүргізу болып табылады. Қазақстан
Республикасының 1997 жылы орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың
мемлекеттік бағдарламасының қабылдануы осы істі қолға алудың алғашқы қадамы
болды. Мемлекеттік бағдарламаның қабылдануы арқасында елімізде жоғары оқу
орындарының (ЖОО), мектептердің көпшілігі жаңа ақпараттық технологиялармен
жабдықталды. Ендігі кезекте осы ақпараттық технологиялармен жұмыс істеуді
жоғары деңгейде меңгеру, оларды қолдану шеңберін кеңейту, т.с.с. мәселелер
тұр. Бұл мәселелерді білім беруді ақпараттандыруды одан әрі жетілдіру
арқылы ғана жүзеге асыруға болады.
Қазіргі кезде білім беруді ақпараттандырудың негізгі талаптарының бірі -
оқу процесін электронды оқулық немесе оқытудың компьютерлік құралдарын
(ОКҚ) жасау және пайдалану. Мысалы, дәстүрлі оқу-әдістемелік кұралдарды
даярлауда оның авторлары мен техникалық жағын орындайтын (безендіру,
көбейт, т.с.с.) мамандардың арасында айқын шекара бар. Ал ОКҚ даярлауда оны
баспа оқулық ретінде қағазға шығарып, көбейтудің қажеттілігі
болмағандықтан, оны жетілдіріп, жаңартып отырудың мүмкіндігі жоғарылайды.
Бұл жерде ОКҚ дайындау технологиясынан хабары аз мұғалімдер дидактикалық
материалды дәстүрлі құралдар шығару сияқты даярлау жеткілікті деп
есептейді. ОКҚ-да дидактика оқу материалымен қоса, программалық өнімнің
негізі болып есептелетін алгоритм мен модельдерде де ескерілуі тиіс.
Дидактикалық есепті шешуді ақпараттық технология мамандарына жүктеу
барысында (программалаушы, безендіруші, мультимедиялық компоненттер
жасаушылар) тиімділігі төмен әдістемелік және дидактикалық сауатсыз ОКҚ
пайда болады.
Білім беруді ақпараттандырудың негізгі құралдарының бірі компьютерлік
дедактикалық программалар (КДП) болып табылады. Бүгінде бақылаушы, оқытушы
программалар, программалық тренажерлер, дидактикалық ойындар, гипертекстік
жүйелер сияқты КДП кеңінен танымал. Сонымен қатар оқу процесінде сараптау-
оқытушы жүйелер мен автоматтандырылған жобалау жүйелері де қолданылуда.
Мұндай программалардың көпшілігінің ортақ кемшіліктері баспа оқулықтың
көшірмесі ретінде ұсынылуында, компьютердің иллюстрациялық, тестілік
мүмкіндіктерін ғана пайдалануында және берілетін тапсырмалар жүйесінің өте
шектеулі болуында. Бұл жағдай студенттің шығармашылық ойлау қабілетін
толығымен пайдалануын жүзеге асыра алмайды, яғни оның интеллектуалдық
потенциалын дамытпайды.
Бүгінде білім беру саласында компьютерлік дидактикалық програм-малардың
соңғы жетілдірілген түрі - электрондық оқулықтарды пайдалану қолға алынған.
Электрондық оқулық оқу курсын өз бетінше игеруге мүмкіндік беретш
программалық-әдістемелік комплекс. Ол жоғарыда аталған КДП-дан
универсалдығымен және оқытушының оқыту процесіндегі іс-әрекетінің кейбір
аспектілерін (студентке қажет жағдайда, дер кезінде көмек беру, білім
деңгейін дұрыс бағалау, т.с.с.) жүзеге асыра алатын интеллектуалдығымен
ерекшеленеді.
Біздін елімізде электрондық оқулықтар жасауда әлі де көп жұмыстар
атқарылуы тиіс, яғни орта, жоғары мектептің және қосымша білім беретін
курстар пәндеріне байланысты көптеген оқулықтар жасалуы керек. Бұл
окулықтар қазіргі компьютерлік, коммуникациялық технологияларды пайдалану
арқылы жаңа педагогикалық әдістерді қалыптастыруға бағытталған білім беру
жүйесін қамтамасыз етеді.
Білім берудің кез-келген саласында "Электрондык оқулықтарды" пайдалану
оқушылар мен студенттердің танымдық белсенділігін арттырып кана коймай,
логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай
жасайды.
Қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулыктарды пайдаланбай алға жылжу
мүмкін емес. Осы бағытта "Білім беруді ақпараттандырудың ғылыми-әдістемелік
орталығының" "Білім беруді ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасын"
жүзеге асырудағы атқарып жатқан көп салалы жүмыстарының бір сатысы
"Электрондык оқулықтар" шығару болып табылады. Бүгінгі танда бұл орталықтан
11 пәннен электрондық оқулықтар жасалып, оқу жүйесіне енгізіле бастады.
Электрондық окулықтарды дайындаудың бір жүйеге келтірілген заңдылығы
болуы керек. Осыған байланысты электрондық оқулықтарды дайындауда мынадай
дидактикалық шарттарды ескеру керек:
- белгілі бір пәнге байланысты дайындалған электрондык оқулықтың сол
пәннің типтік бағдарламасына сәйкес болуын;
- электрондық оқулықтар курста оқытылатын тараулар мен тақырыптарға
қатысты лекция конспектісін қамтитын негізгі; зертханалық және
практикалық тапсырмаларды орындауға арналған қосымша; материалға
қатысты анықтама, библиографиядан түратын көмекші; аралық және
қорытынды бақылау сұрақтарынан түратын тест; материалдарды дайындауда
пайдаланылған әдебиеттер тізімдері бөлімдерін қамтуын;
- электрондық оқулықтың кәдімгі оқулықтар мазмүнын қайталамауын, яғни
берілетін тақырыпка қатысты ақпараттың нақты әрі қысқа берілуін ескеру
керек;
- белгілі бір тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық беттен артық
болмауы тиіс. Егер мәтін көлемі бірнеше экрандық бетті қамтитын болса
онда экранда пайда болатын оң жақ тік, төменгі көлденең жылжыту
сызықтарын электрондық оқулықты пайдаланушының көп пайдалануына тура
келеді. Мұның өзі пайдаланушының материалға қатысты ойын бөледі және
мәтінді жоғары-төмен, оңға-солға жылжыта беру пайдаланушының
шыдамдылығына да әсер етеді;
- бір катардағы мәтін 62-65 таңбадан аспауы тиіс. Себебі, материалды
баспаға шығару қажет болса, ол А4 көлемді параққа дұрыс түсетіндей
болуы керек;
- оқулықты шектен тыс иллюстрациялық, анимациялық түрғыдан көркемдеу
пайдаланушыға кері әсерін тигізуі мүмкін, бірақ, кейбір пәндерге, атап
айтқанда, физика, химия, биология сияқты пәндерге қатысты процестерді
анимациялап көрсету, тіпті, кинофильмдер мен диафильмдер үзінділерін
МРЕG, АVІ типті файлдар ретінде сақтап, оларды гипермәтінді формат
арқылы электрондык оқулыққа кірістіру оқулықтың көркемдік, әдістемелік
деңгейін арттырады.
Электрондық оқулықтың құндылығы әрине, оның тақырыптық мазмұ-нында. Егер
оқулық кейін сынақ не емтихан тапсырылуы тиіс пәннен болса, онда бір
материалды үш түрлі құрылымда берген жөн.
1 Мазмүндау мәтін, сурет, кескін, схема, кесте, график т.с.с. түрінде
беріледі. Сонымен қатар мүнда, баспа оқулықта мүмкін емес, анимация, видео,
дыбыстық эффектілер сиякты компьютерге тән элементтер орын алуы мүмкін.
2 Схемокурс - оқулық мазмүнын қысқартылған мәтін-график қатынасы түрде
бейнелеу. Бүл оқу материалының қүрылымын, ондағы негізгі идеяларды түсінуге
септігін тигізеді. Оқулық мазмұнын графикалық образдар арқылы бейнелеу
мазмүнды ассоциативті есте сатауда үлкен көмек береді.
3 Өзін өзі бақылаудың тестік жүйесі - оқу материалынын мазмүны арнайы
интерактивті жүйені пайдалану арқылы сүрақтар мен жауаптар түрінде
беріледі. Тестік жүйе көбіне алынған білім деңгейін тексеруге
арналғандықтан, пайдаланушы үшін оқулыктың ең қызықты бөлігі болуы да
мүмкін [7].
Оқу материалының бүлай үш түрде берілуі, студенттің оку материалын
бірнеше рет қайталап шығуы арқылы материалды есте сақтауын жақсартады.
2 Электрондық оқу құралының бағдарламалық қамтамасыз ету
2.1 Оқытудың компьютерлік құралдарын жасау әдістемесі
Компьютерлік оқу кұралы деп білім берудің компьютерлік технологиясын
кеңінен пайдалануға негізделген электрондық оқып-үйрену құралдарын айтады.
Өз функционалдық мүмкіндіктеріне қарай компьютер қәзіргі кезде оқытудың ең
керекті жабдығына айналды, бірақ оны тиімді түрде пайдалану жолдарының әлі
ашылмаған тәсілдері, күнделікті сабақгарға қолдану үшін әлі де айқындалатын
жақтары көп екенін ғалымдар да, мүғалімдер де жиі айтып келеді. Соңғы
кездегі компьютерлердің көптеп қолданысқа енуі бүл щюблеманың өте өзекті
мәселеге айналғанын тағы да дәлелдеп отыр.
Қәзіргі кезде негізінен білім жүйесінің барлық сатылары үшін электронды
оқулықтар жасаумен шүғылданып келеді. Электронды оқулық оқушы үшін дайын
материал. Оқушылар үшін электрондық оқулық- мектепте оқыған жылдардың
барлығында да өздері толықгырып отыра алатын және нәтижелік эмтиханға
дайындалуға көмектесетін мәліметтер базасы болып келеді. Электронды
оқулықтармен жұмыс істеу әрбір оқушының өз мүмкіндігін есепке ала отырып,
оқып үйрену ісін жеке дара жүргізу болып саналады.
Үйретуші программа қолданушыға теориялық материалды оқып үйренуді
ұсынады. Бұл программадағы есептер мен сұрақтар адам мен машина диалогын
ұйымдастыру үшін қолданылады [8].
Программаның талап ету типі 60 жылдардығы программалық үйретудің тікелей
ұрпағы болып табылады, яғни қарапайым компьютерлік немесе
автоматтандырылған үйретудің негізгі теориялық негізгі программалық үйрету
болады. Қазіргі кезде “программалық үйрету” термині қазіргі кездегі
компьютерлік технологиясымен тиісті. Программалық үйретудің негізгі
элементі- есептердің тізбектелу ретін түсінетін программа. Көптеген
құралдаржүйесі оқытушыларға әртүрлі жауаптар типін қолдана отырып үйретуші
және бақылаушы тапсырмаларды құру мүмкіндіктерін береді.
1 Таңдаулы жауап. Үйренушіге тапсырма және дұрыс жауаптар жинағы
беріледі. Дұрыс жауабын табу ықтималдығы келесілердің ең кішілеріне сәйкес
келеді:
- бірнеше түрлі формада мағынасына қарай қайталануы;
- таңдау үшін элемент санын көбейту;
- 1-ші дұрыс жауаптың санын 2-ге немесе бірнешеге көбейту.
2 Конструкторлық бөлік жауап. Бұл типтің тапсырмасы мен жауап таңдау
және бос конструкторлық арасындағы аралық. Конструкторлық бөлік жауабы
оқытушы ұсынғын бөліктерден құралған.
3 Оңай конструкторлық жауап. Бұл типтің тапсырмасы автоматтандырылған
үйрету және бақылау үшін қажет болып табылады. Бұл таңдаушы компьютермен өз
тілінде байланыс жасауға мүмкіндік береді. Оңай конструкторлық жауап
тапсырмасы үйренуші.Оңай конструкторлық жауап. Бұл типтің тапсырмасы
автоматтандырылған үйрету және бақылау үшін қажет болып табылады. Бұл
таңдаушы компьютермен өз тілінде байланыс жасауға мүмкіндік береді. Оңай
конструкторлық жауап тапсырмасы үйренуші үшін қиып, себебі мүмкіндіктері не
толық шек қояды және компьютерге жауап берерде ақылды жұмысты талап етеді.
Осындай құралдық программалар бар және ары қарай өңделуде.
Орындаушы программаның негізгі іс-әрекеттері:
- сұрақ және жауап нұсқалардың мәзірін беру;
- талдау және жауап бағасы.
Құралдық программаның көмегімен үйрету жүйесін құру 4 негізден тұрады:
1 Үйретуші программа сценарийін өңдеу. Мұнда педагог үйретуші
программаға қандай оқу курсының қай бөлігін енгізу керектігіне шешім
қабылдау керек.
2 Компьютерге жаңа программалардың жеке кадрлар текстік енгізу, сурет
салу, бақылау фрагменттерін формалау. Мұнда, педагог компьютер функциясының
кіші иелігі және енгізу және редакторлеу мүмкіндіктері болу керек.
3 Үйретуші программаның жеке элменттерін бүтін диалогтық жүйесімен
байланыстыру, кадрлар арасында байланыс орнату.
4 Эксплуатация кезінде программаны қадағалау, оған жөндеулер және
толықтаулар енгізу [8].
Құралдық жүйе тәсілдерімен үйретуші программаны құру басты кедергілерді
құртуға көмектеседі. Компьютер технологиясын үйренудің бірінші қадамы
бақылаушы программаларды қарастыру керек.
Үйрету кезінде компьютерді жеке бағытта қолдану – пәндік оқу құралы
интегралдану және информатика. Мұнда компьютер үйрену үшін ғана емес,
сонымен бірге математика, биология, физика, экология , геология пәндерін
оқып үйренгенде ақпараттарды оң дейді: құралдық программалар арқылы
компьютерде аналогтық түрдегі математикалық есептерді шешуге болады.
Оқу активизациясы компьютердің диалогтық қасиетімен байланысты. Дәстүрлі
кластық оқу үшін ақпараттарды оқушылардың ауызша формада қабылдауы басты
болып табылады. Бұл жағдайда оқушыларға сабақта белсенділік көрсету керек
емес және мұғалім әр оқушының белсенді жұмысын, бақылауға ұйымдастыруға
мүмкіндігі болмайды. Сондықтан дәстүрлі оқудың білімі 20-30% -ке төмен
көрсеткіш береді. Егерде компьютерлік класта жүрсе, онда диалогтық
компьютердің қасиеті оқушының іскерлігін қадағалайды және оның нәтижесін
бақылайды.
Оқу индивидуализациясы компьютерді қолдану кезінде интерактивті
компьютер жұмыстарының қасиетімен байланысты. Оқушылардың индивидуалды
ерекшеліктерін тереңдету түрінде есепке алуан компьютерлік бағдарламалар
орындай алады. Ғылыми білімді қолданғанда әрқашан теория мен практикаға
тиісті сұрақтар болады. Дәстүрлік оқу бұл теориялық болып табылады. Шын
мәнәнде кез келген педагог тақтада теорияны оқи отырып, оның орындалуын
оқушылардан талап ету оңайырақ болады. Конструкторлық және функционалдық
негізделген персоналды компьютер бұл өз мүмкіншіліктерін машинамен үйретуші
болып табылады. Персоналды компьютер мүмкіндіктері мынадай:
- интерактивті жұмыс реті;
- персоналдық;
- графикалық, иллюстративтің жақсы мүмкіндіктері;
- регистрация жеңілдігі, процесті оқу туралы ақпаратты сақтау, көшіру
және программаны үйретуді көбейту мүмкіндіктері.
Персоналды компьютерлік техникалық мүмкіндіктері:
- оқу процесін активтеу;
- үйретуді индивидуалдау;
- берілген материалдық көзқарасын дамыту;
- теориялық білімдегі акцентті практикалыққа қосу;
- оқушылардың оқуға деген көз қарасын дамыту [9].
Жақсы оқудың негізгі шарттары бұл оқушылардың оқып үйреніп жатқан пәнге
қызығушылығы болып табылады. Бұл қызығушының көптеген факторлармен
байланысты. Олар:
- оқып үйреніп жатқан пән мазмұны;
- оның күрделі деңгейі;
- оқу процесінің ұйымы;
- ұстаудың қолданатын жүйесі;
- ұстаудың жеке сапасы және т.б.
Сонымен, компьютер – бұл мүмкіндіктері күшті үйретуші машина.
Электрондық оқулықтың титул беті көкшіл түсті келген. Түрлі түстер
адамның көңіл-күйіне. түрліше эмоциялық әсер ететіні белгілі. Кей түстер
адамды дем алдырса, кей түстер шаршататынын білеміз. Түстер комбинациясы да
адамға түрліше әсер етеді екен. Мұнда тек титул беті ғана емес бүкіл оқулық
көкшіл түсті етіп таңдалды, себебі бүл түс және оған жақын түстерді де
адамды демалдыратын түстерге (Негізінен көк түс - уақытты” және кеңістікті”
сезімін, тағы сол сияқты салның сезім береді. Адамдардың тәртібін
рационалды және ойластыра алатындай күйге келтіреді.
Оның титул беті келесі бөлімдерден тұрады
- оқулықпен жұмыс;
- оқулықты қалай пайдалану жөнінде;
- оқулық жайында.
Окулықты қалай пайдалану жөнінде бөлімінде программамен жұмыс істеу
тәсілдері жөнінде нұсқаулар жүйесі пайдаланушыға оқулықтың интерфейсін
тиімді қолдануды үйретеді. Ол қысқа әрі нақты нұскау түрінде.
Оқулық жайында бөлімі аннотациядан - программа жөнінде қысқаша
мәліметтен және электрондық оқулықтың авторы жөнінде мәліметтер, оқулықты
құрастыруға қатысқандардың аты-жөндері, жұмыс орындары, телефоны, бар болса
электрондық почта адресі т.с.с. тұрады.
Оқулықпен жұмыс бөлімінен гипермәтінді шерту арқылы электрондық
оқулықтың мазмұнына көшеміз. Мазмұн - электрондық оқулықтың ең маңызды
кұрылымдық элементі. Ол бір жағынан оқу материалын толық қамтып, екінші
жағынан екі экранға сиятындай көлемде құрылды [10].
Электронды оқу құралдарын дайындау мәселелері
1 Пәнге байланысты қажетті оқу материалын іріктеп алу және оның
күрылымын анықтау дәстүрлі оқыту материалының мейлінше нақтылап,
ықшамдап алуға және ондағы сөздердің, сөйлемдердің, абзацтардың,
тақырыптардың, тараулардың өзара байланысын мүқият зерттеп, айқындауға
саяды.Мүны бай тәжірибелі пән маманының орындағаны жөн.
2 Оқулықтың интерфейсін жобалау кезеңі. Бүгінде жүргізіліп жатқан
зерттеулер компьютерлік оқыту программаларының тиімділігі көпшілік
жағдайларда оның интерфейстік жүйесіне байланысты болатындығын көрсетуде.
Программаның безендірілуі студенттің ынтасына, қызығушылығына материалды
қабылдау жылдамдығына, т.с.с. маңызды көрсеткіштерге тікелей әсерін
тигізеді [11].
Шет ел психологтарының еңбектерінде компьютерлік программалардын
безендірілуі жайлы көптеген зерттеулер жүргізілген. "Жақсы интерфейс
ыңгайлы аяқ киімге ұқсас, - деп жазады атақты безендіру маманы М.Донской.
-Оған ешкім көңіл бөлмейді. Көңіл аударған күнде де, "Мұнда тұрған не бар"
– дейді. Ал нашар интерфейс барлық жұрттың назарында. Шындығында жақсы
ұйымдастырылған интерфейсті пайдаланушы байқамайды, өйткені ол программаның
ажырамас функционалдық бөлігі ретінде қабылданады" .
Мамандарының зерттеулері негізінде компьютерлік окыту күралдарының
интерфейсін жобалауда келесі мәселелерді ескерген жөн:
1 Безендіруде жүйелік тәсілді қолданудың ерекшеліктері. Жүйелік тәсіл -
жүйелік безендірудің негізі, ол қүрылып жатқан үлгіні жобалау мен жасау
процесіне, оны пайдалану мен оның ары қарай жұмыс істеуіне әсерін тигізетін
факторлардан қүралатын шығармашылық жобалаудың ерекше түрі. Бұл
тәсіл программаны безендіруде дәстүрлі баспалық әдістерден басқа, информа-
тика, семиотика, құрылымдық, лингвистикалық, функционалдық, коммуника-
тивтік, компоненттік, құндылық т.б. сияқты ғылыми бағыттарды пайдалануға
мүмкіндік туғызады.
2 Оқу материалдарының мазмүны мен қүрылымына койылатын талаптарды
аньщтау. Студент жаңа оқу материалымен алғаш танысқан кезінде
материал мен осы материал жайлы өзі білетін информацияны салыстырудан
бастайды. Мүндай салыстыру үйрену тиімділігін арттырады және бүл оку
материалының психологиялық негізін, логикалық байланыстарын көрсету
деңгейіне тәуелді анықталады. Электрондық оқу материалына және оның
берілуіне қойылатын талаптар студенттің жаңа информацияны қабылдау
қабілеттілігін және қызығушылық деңгейін анықтауға да тікелей қатысы бар.
3 Іздеу, жылжу, гиперсілтемелер жүйесін үйымдастыру. Оқу материалында
бағдар алу оның мазмүндық жылжу, ауысу, сілте мелер жүйесінің қаншалықты
тиімді үйымдастырылғанына байланысты [12].
Іздеу, жылжу, гиперсілтемелер жүйесі мынадай негізгі талаптарды
қанағаттандыруы тиіс: электрондық оқулықтың оқытудың негізгі этаптарын
бейнелейтін графикалық схема орналасқан кілттік экраны болуы тиіс, бұл
студентке өзінің оқытудың қай кезеңіне жеткендігін біліп отыруға мүмкіндік
туғызады; гиперсілтемелердің асты сызылатындықтан, оқулықтың материалын-Да
асты сызылған мәтін бөліктері болмауы тиіс; гиперсілтемелер тізбегінде
Жылжығанда олардың келесі қадамы қатар логикаға сүйеніп қүрылуы керек
(Қайда алып барады? Нені көрсетеді?); программаның міндетті түрде іздеу
жүйесі болуы қажет және кілттік сөздер мен мазмүн элементтері арасындағы
мета-тегтер дұрыс қойылуы тиіс, т.с.с
4 Адамның түстер мен формаларды қабылдауының физиологиялық
ерекшеліктерін ескеру. Адам көру сезімінің көмегімен 180 түрлі түсті
қабылдай алады. Түс пен оның косылыстарының безендіру мүмкіндігі шексіз.
Түрлі түстер адамның көңіл-күйіне түрліше эмоциялық әсер ететіні белгілі.
Кей түстер адамды дем алдырса, кей түстер шаршатады. Түстер комбинациясы да
адамға түрліше әсер етеді.
Оқыту программаларын жобалағанда адамның түстер мен формаларды
кабылдауының физиологиялық ерекшеліктерін ескеру керек. Сонымен бірге
құрамында қозғалып тұратын объектілері (анимация) көп оқу материалын
қабылдау өте қиын, себебі қозғалып түрған объект адамның назарын өзіне
аударады. "Анимациялык интерфейс - өте күшті қару, сондықтан оны аса сақ
колдану қажет. Пайдаланушыны таң қалдырамын деген әрекет көп жағдай-ларда,
пайдаланушының тез шаршауына себеп болады да, оның бүкіл жүйені кабылдамай
тастауына соқтырады",-дейді М.Донской .
5 Оқулықты қүруда колданылатын қүралдарды анықтау. Казіргі талап-
тарға сай электрондық окулық жасап шығаруда программалау тілдері (Dеlрhі,
Vіsual Ваіс, С++, НТМL, Jаүа Sсrірt т.с.с.) және FгоntРаgе Ехргеss,
Місгоsоft
Рublіshег. программалары да информациялық байланыстарды гиперсілтемелік
ұйымдастыру орталары және информацияны бейнелеудің мультимедиалық
құралдары сияқты жаңа компьютерлік технологияларды пайдалану арқылы
ғана жүзеге асыруға болады.
Бүгінгі таңда окушылар мен студенттер үшін электрондық оқулық мектепте,
ЖОО-да оқыған жылдардың барлығында да өздері толықтырып отыра алатын және
нәтижелік емтиханға дайындалуға көмектесетін мәліметтер қоры болып келеді.
Электрондық оқулықтармен жұмыс істеу әрбір оқушының өз мүмкіндігін есепке
ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара жүргізуі болып саналады.
Оқытушы үшін электрондық оқулық бұл күнбе-күн дамытылып отыратын ашық
түрдегі әдістемелік жүйе, оны әрбір оқытушы өз педагогикалық
тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, ары қарай жетілдіре алады.
Сол себепті электрондық оқулықтарды әзірлеп, оны дамытудағы Республикалык
білім беруді ақпараттандыру ғылыми әдістемелік орталығының (РБАО) жұмысы да
қайта оралып келіп түсіп жатқан ұсыныстар мен пікірлер арқылы тиімділігін
бірте-бірте арттыратыны талас тудырмаса керек.
Білім беру саласында электрондық оқулықтарды пайдалану студенттердің
танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Оқу материалы
студентке компьютер көмегімен тез, жылдам түсіндіріледі. Соның нәтижесінде
студенттердің пәнге деген қызығушылығы артып, шығармашылықпен жұмыс
жасауына кең мүмкіндік ашылады. Сондай-ақ, оқытушылар да өздеріне қажетті
әдістемелік, дидактикалық көмекші кұралдарды молынан ала алады. Міне,
білімді жоғарылатуға электрондық оқулықтың қаншама пайдасы бар. Ал біздің
елде электрондық оқулықтар жасауда әлі де көп. жұмыстар атқарылуы тиіс,
мектептің, кәсіптік -оқу орындарының, колледждердің, жоғары мектептің және
қосымша білім беретін курстар пәндеріне байланысты көптеген оқулықтар
шығарылуы тиіс. Заман талабына сай жас үрпаққа сапалы білім беруде
электрондық оқулықтарды пайдалану - білім берудің жаңа технологиясының бір
түрі ретінде қарастыруға болады.
2.2 Электрондық оқу құралының құрылымы
Анимация құрудың тағы да бір тәсілі – Java және JavaScript тілдерінде
бағдарламалау болып табылады.
Бұл тілдер HTML құжатында кірістірілген және аплет деп аталады.
Бағдарламалар қолданушы компьютеріндегі браузерлер арқылы орындалады.
Флэш технологиясында анимацияның екі түрі бар – есептік және кадр
бойынша. Құжаттарда түсініктемелер Frame-by-frame Animation және Tweened
Animation сәйкесінше анықталған.
Егер анимация кадр бойынша таңдалса, онда дизайнер қолмен барлық кадрды
суреттейді және оны бірінен соң бірі орналастырады. Оларды көрсеткен кезде,
кадрлардың мұндай тізбегі фильм ретінде көрінеді. Бұл анимацияның түрі
дәстүрлі мультипликацияға жақын келеді. Осы флэш әдісімен сипатталған
анимация ғана кадр бойынша болмайды, Gif файл және фильм Quick Time-де
импортталған, анимацияланған болады.
Есептік анимация басқа түрде жасалынады: дизайнер суреттің бастапқы және
соңғы екі кілттік кадрға береді, ал редактор уақыт аралық орның есептейді.
Бұл анимация компьютерлік анимация түсінігіне көбірек сәйкес келеді. Оны
екі түрге бөлуге болады: қозғалыс анимациясы және форма анимациясы, әғни
Motion Tweening және Shape Tweening сәйкесінше.
Флаштағы анимацияның барлық түрлері әр түрлі қабаттарда бір бірімен
жақсы үйлеседі. Сіз анимацияның әр түрін біріктіре аласыз; бұл ең көрнекті
шығармашылық ойлардың орындалуын қамтамасыз етеді.
Егер анимацияның параметрлерін кадр терзесінің қасиеттерін келтіру
Twening вкладкасында орындалса, онда ол басталады. Бұл терезені кадрдың
үстінен екі рет шерту арқылы ашуға болады, немесе оны белгілеп алып және
меню Modify Prame (Модифицирлау Фрейм) командасын орындау арқылы немесе
кадрдың контексті менюінен Properties пунктын таңдау арқылы орындауға
болады.
Twening параметрі құрылып жатқан анимация түрін көрсетуге мүмкіндік
береді: None (берілмеген), Motion (қозғалыс), Shage (форма).
Қозғалыс анимациясы үшін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Бастапқыда компьютер болмаған кезде адамдар барлық есептеу, іс-
жұмыстары қолмен істеген. Кейін технологияның қарқынды дамуына байланысты
көптеген қажетті ақпарат құралдары пайда бола бастады.Осы пайда болған
құралдар ішінде әрине өзімізге аса тиімді ақпарат құралы компьютер де
бар.Компьютер арқылы ақпаратты сақтауға, өңдеуге, тасымалдауға және де
қабылдауға болады.Оның осы тиімді жақтарын пайдалана отырып, біз өзімізге
тиісті жұмыстарымызды атқаруға мүмкіндік береді.Дами келе көптеген
программалау тілдері пайда бола бастады.
XXI ғасыр елімізде қоғамдық ақпараттануды – мемлекеттік саясаттың
негізгі элементтерінің біріне айналып отыр. Қоғамды ақпараттануды деп
информатиканы елдің экономикалық нығаюын қамтамасыз ететін, ғылыми
–техникалық прогресін жеделдетін қоғамдық байлық ретінде жаппай пайдалану
және жылдам әрі нақты ақпараттар беруді айтамыз. Қазіргі таңда пайдалануға
арналған арнайы программалар мен программалар жабдықтары көптен саналады.
Сондықтан да осы зерттеудің өзектілігі ретінде компьютерлік программалық
тілдердің ішінде танымал, әрі жетілген түрі болып саналып жүрген Borland
Delphi программалық тілінің мүмкіндіктерін пайдалану арқылы: тест
программалары, кез-келген пәнді үйрететін программалар және т.б.
программалар атқаруға болатынын көрсетіп, ұсынып отырмын.
Бүгінгі таңда электрондық оқулықтар барлық мектеп пәндері үшін жасалуда
және ол мемлекеттік, қорытынды емтихандарға дайындалуға көмектесетін
мәліметтер қоры ретінде пайдаланылуда. Электрондық оқулықтармен жұмыс істеу
әрбір оқушымен студентті өз мүмкіндігін есепке ала отырып, пән мазмұнын
оқып-үйрену барысында өз бетінше жұмыс істеуіне жол ашады. Бұл кезде
олардың сабаққа деген кызығушылық пайда болып, белсенділігі арта бастайды.
Оқытушы үшін электрондық оқулық бұл күнбе-күн дамытылып отыратын ашық
әдістемелік жүйе және оны әрбір оқытушы өзінің педагогикалық
тәжірибесіндегі материалдарымен толықтыра отырып, жетілдіреді. Сонымен
бірге, электрондық оқулықты пайдалану оқытушының ғылыми-әдістемелік
потенциалын дамытып, оның сабақ үстіндегі енбегін жеңілдетеді.
Осы мақсатпен мен өзімнің жұмысымда Delрhі программалау тілінде құрылған
тестік программаны пайдаланып дайындаған “Delphi-де программалау” пәні
бойынша электрондық оқулығы қазіргі техниканың даму деңгейін қамтып, жүйеде
жұмыс істеудің оқу құралы ретінде ұсынып отырмын.
Осы программаны пайдалануда студенттердің білімін жан – жақты көтеріп,
есіне сақтау қабілетін жоғарылатуға жағдай жасау және олардың келешек
жұмысында ЭЕМ – мен жұмыс істеуді күнделікті дағдыға айналдыру үшін де
қажет.
Сонымен қатар соңғы кездерді компьютерді пайдаланып студенттердің білім
деңгейін тест түрінде тексеру пайдаланыла бастады. Сынақ, емтихандар алу
кезінде компьютерде тестілеу мұғалімдердің уақытын тиімді пайдаланып,
студенттердің артық жүктеме білім сапасын дұрыс бағалауға қол жеткізеді.
Оқытуды ақпараттық-техникалық үлгілеу жеке оқыту материалдарын жаңартып,
оқытушы мен студенттің байланысын және байланыс құралдарының жаңарып
отыруына, сонымен қатар оқу жүйесін ұйымдастыруда жаңа бағыттарды
пайдалануды қамтамасыз етеді.
Осы орайда, дәстүрлі әдістерді толығымен жойып, жаңа әдістерді жасап,
оны қолдану деген мағынаға қайшы, яғни дәстүрлі әдістерді пайдаланып, оны
жаңғыртып жаңа телекоммуникациялық технологияларды пайдаланып оны өмірге
енгізу болып табылады.
Компьютерлік телекоммуникациялар қазіргі уақытта тек жаңашылдық белгі
ғана емес, телекомуникацияның алдағы күнге тіке қарау. Компьютерлік
телекоммуникациялар немесе "телекоммуникациялар" - қашықтан оқудағы бір
компьютерден екіншіге беру құралы болып табылады.
Оқытуды ақпараттық-техникалық үлгілеу жеке оқыту материалдарын жаңартып,
оқытушы мен студенттің байланысын және байланыс құралдарының жаңарып
отыруына, сонымен қатар оқу жүйесін ұйымдастыруда жаңа бағыттарды
пайдалануды қамтамасыз етеді.
Осы орайда, дәстүрлі әдістерді толығымен жойып, жаңа әдістерді жасап,
оны қолдану деген мағынаға қайшы, яғни дәстүрлі әдістерді пайдаланып, оны
жаңғыртып жаңа телекоммуникациялық технологияларды пайдаланып оны өмірге
енгізу болып табылады.
Компьютерлік телекоммуникациялар қазіргі уақытта тек жаңашылдық белгі
ғана емес, телекомуникацияның алдағы күнге тіке қарау. Компьютерлік
телекоммуникациялар немесе "телекоммуникациялар" - қашықтан оқудағы бір
компьютерден екіншіге беру құралы болып табылады.
Бүгінгі күні Интернеттің негізгі идеясы - гипермәтінді белгілеу тілін
(НТМL) пайдалану. Оның интерпретаторы (машина тіліне тасымалдау) болып-
browse(қалауынша кім қалай атайды - броузер немесе браузер) бағдарламасы
болып табылады. Броузер Web парақтарды көру үшін арналған бағдарлама. Бұл
бағдарламаларды әйгілі Місrosoft Internet Ехрlorer және Netcape Navigator
фирмалары дайындаған.
Ақпараттық технология қоғамның ақпараттық ресурстарды қолдану үрдісін
құраушылардың маңыздырағы болып табылады. Қазіргі негізге дейін ол бірнеше
эвалюциялық сатыдан өтті. Олардың ауысуы ең бастысы ғылыми- техналогиялық
прогресстің дамуымен, ақпаратты қайта өңдеудің жаңа техналогиялық
құралдарының пайда болуымен анықталады. Қазіргі қоғамда ақпаратты қайта
өңдеу техналогиясының негізгі техналогиялық құралы- қызметін дербес
компьютер атқарады. Ол техналогиялық үрдістерді құру мен қолдану
концепциясынада, сонымен бірге нәтижелі ақпарат сапасынада мәнді түрде әсер
етті. Ақпараттық техналогиялар терминіне “жаңа ”, “компьютерлік” және
“қазіргі кездегі ”синонимдері қосылу есебінен жаңа терминдер пайда болда.
Жаңа ақпараттық технология – дербес компьютерлермен телекоммуникациялық
құралдарды қолданатын пайдалануының жұмыс істеуінің “достық” интерфейісі
бар ақпараттық технология.
Дипломдық жұмысының мақсаты – ЖОО мекемелерінің студенттеріне арналған
берілгендер қорын басқару жүйесінен ең жақсы электрондық оқулық жасау,
аспаптық құралмен тәжірибені игеру, мультимедиалық технологиясымен
таныстыру, сонымен қоса өзге программаларды қосу арқылы электрондық оқулық
құру. Пайдаланушы электрондық оқулықты қолдана отырып, осы пән бойынша
өзінің ой өрісін дамытады.
Зерттеу объектісі: Delphi ортасында Delphi-де программалау пәні
бойынша электрондық оқулық құру.
Жұмыстың қолдану облысы: Бұл оқулық орта және жоғары оқу орындарында
қолданылады.
Дипломдық жұмыста HTML гипермәтіндік тілінің технологиялар
мүмкіндіктерін және принциптерін электрондық оқулық жасауда қарастырдым,
сонымен қоса электрондық оқулықты, өзге бағдарламалармен (Borland Delphi)
байланыстырып жаңа бір үлгідегі электрондық әдістемелік құрал жасадым.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі: мұндай құрылған бағдарлама әсіресе
Интернетте электрондық оқулық құру технологиясын жетiлдiруге және көптеген
пайдаланушыға білімін көтеруге көмектеседі.
Бірінші бөлімде, қашықтан оқу оқытушы мен арадағы қатынасты компьютерлік
желі, аудио- және видео байланыс, баспа құралдары арқылы ақпарат алмасуды
қамтамасыз ететін арнайы технология қарастырылған.
Екінші бөлімде, клиенттік компьютерде HTML- файлын көрінерлік бейнеге
ауыстыруды және WWW обьектісіне қатынауды жүзеге асыратын браузер-
бағдарламасы болуы керек. Бұл файлдар қолданушының операциялық ортасына
тәуелсіз қол жетерліктей болуы керек. Соның барсында, серверлік қосымшалар
клиенттен инвариантты құрылуға міндетті және олардың өңделуі әмбебапталған
клиенттің бар болуына және корпорацияның функционалды тапсырмаларын жүзеге
асыруға толығымен бағытталған болуы керек.
Үшінші бөлімде, оқу құралының қалай құрылыалатындығы және оның түрлері
қарастырылған. Электронды оқу құралының жасалуы, талабы, міндеті, кімдерге
арналғандығы туралы мәліметтер қарастырылған. Сонымен қатар, жүйелік талап
та бар.
Сонымен қатар, электронды оқулық, оның мақсаты мен міндеттері, талаптары
және оқушы қауымға ыңғайлылы туралы сөз болады.
1 Теория бөлімі
1.1 Электрондық оқулықты пайдалану саласы
Аса жоғарғы сападағы графикалық схемаларды, формулаларды, берілгендерді
безендіру, динамикалық суреттеудің жүйелі немесе тармақталу түріндегі
мүмкіндіктерді түрлі түсті компьютерлік анимациасында қолдануға, және
оларды жоғары деңгейде ұсыну қарастыруға болады.. Электрондық оқулықтар
барынша ыңғайлы және көрнекті дидактикалық материал беруге немесе оқуға
назар аударылады және білім алуда қиындықтарды жоюға мүмкіндік береді.
Сондай–ақ, оларға ұқсас оқулықтарды бағалау, нәтижелі құралдарымен, тиісті
жабдықталу және білімдердің бақылау процесін меңгеру және дағдыларды
қалыптастыруды қамтамасыз етеді..
Электрондық оқулықтарды жасаудағы маңызды ролі оқулықты әдістемелік
қамтамасыз етуді жобалау алады. Электрондық оқулықтармен оқытудың (білім
берудің) барлық негізгі кезеңдерін автоматтандыру - оқу материалдарының
мазмұнын бақылауға және қорытынды бағалаулардың ұсынысын жасауға дейін
көздеген. Соның арқасында барлық міндетті оқулық материалдары жарқын,
қызықты, ақылдың үлесімен ойындық жүріске, яғни кең қолданысқа ие
мультимедиалық түрін графиктерде, соның ішінде интерактивтік және дауыс
жүргізу арқылы ауыстырылады.
Сондықтан, тиімді оқулықтан электрондық оқулық жасауға оның
жабдықталуымен (гипермәтінін жасау) және көрнекілік жағынан жақсы
материалмен (мультимедиалық құралмен қоса) және компьютер экранында іске
асыру жеткіліксіз. Электрондық оқулықты мәтіндік суреттерге, анықтамаға
айналдыру емес, оның негізгі принципіне мән беріледі.
Электрондық оқулық өз кезегінде оқытушыларға, бақылаушыларға, үлгі
жасаушыларға және тағы басқаларға бағдарламалардың жинағының ПЭВМ магниттік
сақтаушыларда (қатты немесе жұмсақ дискілерде) қондырылуын, мазмұны негізгі
ғылыми оқулық тәртібін ұстауды ұсынады. Әдеттегі электрондық оқулық жиі
толықтырылады, ал егер неғұрлым нәтижелі болсын десек,онда ол: практикалық
кері байланысты шапшаң қамсыздандырады; қажетті хабарды жылдам табуға
көмектеседі (соған қоса контекстік іздеу), әдеттегі күрделі оқулықтан
қайсысын іздеуді; маңызды гипермәтіндік түсіндірулерге аз сұрай беріп
уақытты үнемдейді, сонымен қатар қысқаша мәтінмен - көрсетеді, айтып
береді, үлгі жасайды және т.б. оның түсініктемесі жеке адамға лайықтап
жасалған, білімдерді тексеру арнайы бөлімде қарастырылады [1].
Электрондық оқулықтың жұмыс тәртіптері
Электрондық оқулықтардың жұмыс тәртібінің ерекшелеп көрсетуге болады:
- бақылаусыз оқыту;
- бақылаумен оқыту, оқытылған әрбір тарау (параграфтың) бойынша арнайы
бақылау сұрақтарымен қортылады;
- қорытынды бақылау тест арқылы бітеді.
Оқулықтың электрондық нұсқасы бақылау құралдарына кедергі келтіруде, дәл
осы бақылау сияқты оқуда білімдерді бақылау негізгі мәселе болып келеді.
Ұзақ уақыт бойы білім берудің дәстүрлі жүйесінде білім бақылауы ереже
сияқты, ауызша түрде өткізілген еді. Қазіргі кезеңде тестілеудің әртүрлі
әдістері қолданылуда. Көбісі, бұл позицияларды бөлмейді, сондай тесттер
қажетті дағдыларды қалай талдау керектігін және мәселенің шешімін табуды
шектейді. Жаңа технологияларды қолдану арқылы қашықтықтан оқыту
жүйелерінде сапалы және жаңаша мүмкіндікпен шешуге болады. Біз электрондық
оқулық түрін құрдық, сайып келгенде жаңа ақпараттық технологияларды
қолдану оқу нәтижелілігін жоғарылауына жағдай жасайтындығына үміттенуге
болады, сонымен қатар білім алушының дербес дайындалуына таптырмас құралы
деуге болады [2].
Электрондық оқулық білім алушының дербес жұмысы үшін, күндізгі оқуда
және әсіресе қашықтықтан оқытуда қажетті:
- оқулық баспа әдебиеттері болғандықтан, материалдардың қарқында дамуы,
есту және оның жадымызға әсері және т.б. оқулық материалдарды түсіну
жеңіл түседі;
- дайындаудың оның білім алушының қажеттіліктерімен, деңгейімен сәйкес
бейімделуді, ойдың мүмкіндіктеріне және шымдануға рұқсат етеді;
- көптеген есептеулерден және өзгертулерден азат етеді, пәннің мәніне
оймен шоғырлануға, үлгілердің үлкен санын қарап шығуға және көбірек
тапсырмаларды шешуге рұқсат ете білу;
- барлық жұмыс кезеңдерінде өзін-өзі тексеруге арналған өте кең
мүмкіншіліктерді пайдалануыға мүмкіндік беру;
- жұмысты көрнекі және ұқыпты формаға келтіруге және файлдық немесе
баспадан шығару (распечатка) түрінде оқытушыға тапсыруға мүмкіндік
туғызады;
- шексіз шыдамды жетекшінің рөлін атқарады, түсіндірулердің практикалық
шектелмеген санын береді, қайталанатын және қайталанатын басқа да
сөздерді пайдалану.
Мұндай жетістікке жету үшін студент өз білімін жетік игере білу қажет.
Электрондық оқулық оқытушы үшін ыңғайлы, себебі ол:
- лекцияларға және практикалық жұмыстары өзінің қалауына бағытталады,
яғни аз көлемді, бірақ ең мазмұнын есепке алу және ЭО-мен дәрісханалық
жұмыстардың дербес жұмысы үшін рұқсат етеді;
- арақатынастардың мөлшерін үнемдеуді, үлгілерін ұстауы және мақсаттарды
ықшамдауға, дәрісханада қарастырылатын және үйге берілген тапсырманы
нәтижелеуге рұқсат етеді; студенттермен жұмыс жасағанда, әсіресе үй
тапсырмалардың және бақылау іс-шараларына тиісті бөлімінде дербестікке
мүмкіндік береді.
Қашықтан оқу оқытушы мен оқушының орналасқан аймақ арасы мен уақыт
мүмкіндіктерін қолданып оқыту әдісі болып табылады. Сонымен қатар, қашықтан
оқу оқытушы мен арадағы қатынасты компьютерлік желі, аудио- және видео
байланыс, баспа құралдары арқылы ақпарат алмасуды қамтамасыз ететін арнайы
технология [3].
Осы жағдайда қашықтан оқу алыс жерде тұратын немесе басқа әдістермен
білім ала алмайтын студенттерге арналған тиіміді оқу түрі болып табылады.
Сонымен, қашықтан оқу келесі негізгі белгілермен сипатталады:
- білім алу қажеттілігі және оны көрсету мүмкіндіктері;
- студент пен оқытушының үнемі контактта болмау мүмкіншілігі;
- студент пен оқытушының байланыс жүйелерінің көмегімен техникалық өзара
байланысын іске асырады;
- педагогикалық алмасу технологиясына сәйкес, қашықтан оқу үшін арнайы
дайындалған дидактикалық материалдардың болуы.
Осы анықтама арқылы кең тараған оқу формасын дәстүрлі түрдегі баспа
материалдарынан әртүрлі аудио- және видео- курстар, сонымен қатар оқу
фильмдерін қоса өзіндік оқуды қамтитын оқудың әртүлі формалары болып
келеді.
Қашықтан оқу термині барлық оқушылар мен оқытушылар үшін және алыс
арақашықтықтан білім алатындар үшін, әртүрлі үлгілердің қолданылу түрін
білдіретін атау.
Қашықтан оқу түрлерін қолданатын басқа да білім алу түрлері оқыту
процессінің басты құрайтын негізіне негізделеді, яғни:
- пән мазмұнын баяндау;
- оқытушылармен өзара байланысу;
- тәжірибелік тапсырмаларды орындау.
Қашықтан оқудың берілген материалдарын қолдану, әртүрлі техникалық
мүмкіндіктермен байланысты оқытудың дәстүрлі тәсілдерін кеңейтумен
байланысты. Әртүрлі оқытудың қазіргі кездегі техникалық амалдары түбірімен
дәстүрлі әдістерді кеңейтіп және жаңарту негізінде, сонымен қатар оқытушы
ролін өзгерте отырып, оқу материалдарын өзіндік үйренуге мүмкіндік береді.
Қашықтан оқытудың дәстүрлі оқыту формасынан айырмашылығы келесі түрде
сипатталады:
- тиілімділігі, бұл жерде пәнді оқып үйрену үшін уақыт шектелмеген және
ыңғайлы орында отырып үйренуге болады;
- модульділігі, жеке және топтық қажеттілікке жауап беретін тәуелсіз
түрдегі оқу курстарының жиынынан тұратын оқу жоспарын қалыптастыру;
- параллельділігі, яғни оқу өндірістен тыс емес түрде өзінің кәсіптік
жұмысымен қатар түрде білім алу;
- қамту, оқуға қажетті ақпараттарға (электронды кітапхана, мәліметтер
қоры және тағы басқа оқу көздері), оқытушымен байланыс және
студенттердің өзара ақпарат алмасуы желі арқылы бір мезгілде хабар
алмаса алу мүмкіндігі;
- электронды оқу құралдары және техникалық құралдарды тиімді түрде
алудың үнемділігі;
- технология, оқу процесінде қазіргі заманға ақпараттық және
телекоммуникациялық технологиялардың мүмкіндіктерін пайдалану;
- әлеуметтік теңділігі, барлық студенттердің материалдық жағдайына,
денсаулығына, тұратын жеріне шек қойылмай, білім алу;
- экспорт және импорт мүмкіншіліктерін оқу қызметі нарығында дүние
жүзілік жеткен табыстарды пайдалану.
Оқытуды ақпараттық-техникалық үлгілеу жеке оқыту материалдарын жаңартып,
оқытушы мен студенттің байланысын және байланыс құралдарының жаңарып
отыруына, сонымен қатар оқу жүйесін ұйымдастыруда жаңа бағыттарды
пайдалануды қамтамасыз етеді.
Осы орайда, дәстүрлі әдістерді толығымен жойып, жаңа әдістерді жасап,
оны қолдану деген мағынаға қайшы, яғни дәстүрлі әдістерді пайдаланып, оны
жаңғыртып жаңа телекоммуникациялық технологияларды пайдаланып оны өмірге
енгізу болып табылады [4].
Жаңа әдістер мен оқыту технологиялары қашықтан оқуда теория мен
тәжірибеге жаңа ұйымдастырушылық формаларды әкелді, олар келесі түрде:
- виртуалды оқу топтары, топтардың оқу әдістері мен пәндерінің бірдей
болуын қамтамасыз етеді;
- алға қойылған мақсаттарды шешуде, кейбір тәжірбелік есептерді
шығаруда, олардың ортақ жұмысының болуы;
- білім жүйесінің алыстатылған жүйесі, оқу процесінің үздіксіз
қамтамасыз етілуі мақсатындағы оқытушы мен студенттердің арасында
үнемі ақпараттық байланыстың болуы;
- кері байланысы бар телекоммуникациялық құралдар, қандай да бір
жағдайда студент жұмысының даралығын жүзеге асырудағы оқу процесінің
жылдамдығы;
- сұхбаттық оқу технологиялары, кәдімгі телефон байланысынан басқа да,
телеконференция және электронды поштаны қолдану.
Қашықтан оқу оқытушы ролін кеңейту мақсатында, үнемі өзі оқитын пән
курсын жаңартып отыруды талап етеді. Студентке де қойылатын талап өседі,
оның компьютерлік техникамен жұмыс атқаруына да көп көңіл бөлінеді.
Информатизация жағдайында қащықтан оқу процесі қазіргі заман талабына
сай көптеген өзгерістер әкеп қана қоймай, глобальді түрде оқу ортасын
жаңадан қалыптастырды. Әртүрлі оқу процесі мен ортасын өзара байланыстыру,
ақпарат алмасу мен беріліс технологияларының әртүрлілігін қосып қана
қоймай, оның қажеттісін пайдалануға көмектесті.
Қашықтан оқуды дамытуда кілттік тенденциялар болып келесілер табылады:
- ақпарат берілісінің диверсификация әдістері;
- оқу мекемелерінің телекомуникациялық бірігуінің пайда болуы;
- білім алу процесінде студенттің белсенділігі;
- оқытудың бақылау нәтижесін тиімді жүйеде жасау.
Бұрынғы кезде білім алудың алыстатылған формадағы технологиясы баспа оқу
материалдарына, аудио- және видео- жазбаларының таралуына негізделсе, ал
қазір қазіргі заманғы телекоммуникациялар негізінде интерактивті қолдануға
рұқсат береді.
Кең ауқымды ақпараттық ресурстардың жинақталуы студентке білім алу
процесінде өзіндік бақылауға және ақпараттық білім алудағы мәліметтерді
әртүрлі байланыс арналары арқылы меңгеруге рұқсат береді, осының барлығы
қашықтан оқудың көп амалдылығына әкеліп соғады [5].
Алдымен, қашықтан оқудың көпамалдылығы оқу мекемелеріндегі оқыту
процесін басқару және ұйымдастыру принциптеріне әкеп соғады, оқытушылар
құрамын дайындау, жаңа әдістер технологияларын меңгере алатын болуы керек.
Алғашқы кезде оқу мекемелері көмекші элемент ретінде оқытудың техникалық
жағдайына бағытталса, ал қазіргі кезде оқытушы құрамының техгикалық,
ақпараттық дайындығы бірінші жоспарға шықты.
Оқытудың қазіргі заманғы әдістерін меңгеру оқу формалары бойынша
студенттердің қажеттілктерін қанағаттандыруы керек. өз кезегінде қазіргі
заманғы технологиялар оқыту процесін өзгертеді.
Оқу аспектілері ақпараттық жағынан дамуда, ал білім алу технологиялары
оқөу мекмесінің ақпараттық инфра құрылымының бірден бір элементі болып
табылады, ол әкімшілікке де, оқытуға да қатысты.
Осы технологиялық инфрақұрылым оқу мекемелерінің мүмкіншіліктерін
кеңейтеді, білім алудың дәстүрлік формасына қашықтық және уақыт бойынша да
шек қоймайды.
Ақпараттық технологиялар қазіргі кездегі педагогикалық ғылымда оқыту
ортасына жаңа статус берді, ол ақпарат алмасудың жаңа амалдарына
байланысты.
Негізінен қашықтан оқу жүйесі былай сипатталады:
Мемлекеттік стандартқа сай оқу мақсаты қалыптастырылады.
Оқу құрамына әлеуметтік тапсырысқа педагогикалық модель кіреді, сонымен
қатар оқыту процесі, жүзеге асыру үшін ұйымдастыру формалары мен әдістері
оның мазмұнымен анықталады.
Оқыту объектілері болып білім алудың осы формасындағы қолданушылар болып
табылады (студенттер, тыңдаушылар, оқушылар және тағы басқалары).
Қашықтан оқу субъектлері болып оқытушылар саналады. Олар оқу процесінің
басты буыны ретінде үлкен ролге ие. Осындай қажеттіліктерге сай, қашықтан
оқыту жүйесінде оқытушыларды тьютор деп жаңа термин қолданылады, яғни олар
оқытушы-кеңесшілер деген мағынаны білдіреді, бұл мамандар информатиканы
және телекоммуникацияны жаңа білулері қажет.
Қашықтан оқу формасы бес жалпы дидактикалық әдістерді қамтиды:
- ақпаратты-рецептивті;
- репродуктивті;
- проблемалы;
- эвристикалық;
- зерттеушілік.
Олар оқытушы мен студенттердің өзара байланысуының педагогикалық
әдістерінің жиынына ие.
Материалдық, техникалық құралдармен жабдықталған комплекстерге ие болуы
керек.
Жекеленген-бақылаудың әкімшілік жүйесі кіріс бақылауының ерекшеліктерін
анықтайды.
Қаржы-экономикалық ішкі жүйе - құқықтық нормативтермен қоса қаржылық
мәселермен айналысады.
Заң актлерімен айналысуы керек, яғни тьютордың еңбегі, жекеменшікті
қорғау, аттестациялау, көмектер, оқу мерзімі туралы мәселермен айналысады.
Маркетингтік ішкі жүйе – мұнда тек оқу орындары ғана емес, мемлекет те
тапсырыс беруші және тұтынушы роліне ие болады.
Көрсетілген қашықтан оқу түрінің қалыптасуының ұйымдастырушылық
негіздері келесі ерекшеліктерге ие:
- оқудың үздіксіздігі;
- оқу процесін жүргізудегі ашықтық және жеке бағыттарға сүйену;
- басты оқу орнына негізделген орталықтандырылу;
- оқытушы-кеңесшілердің болуы (тьюторов), олар әр пәнге сай
орайластырылған болуы шарт.
Қашықтан оқу формасында дәстүрлі құралдардан басқа да мынадай қосымшалар
болады:
- электронды оқу баспалары;
- компьютерлік оқу жүйелері;
- аудио- видео оқу материалдары.
Электронды оқу құралдары қағаз құралдарды толықтыра отырып, мынадай
ерекшеліктерге ие болады:
- компьютер жадысында ыңғайлы түрде сақталған;
- гипермәтіндік мүмкіндіктер;
- тез түрде өзгерістер енгізуге болады;
- электронды пошта арқылы жіберуге болады.
Қосымша материалдар магнитофон, видеомагнитофон немесе лазерлі компакт-
дисктерді қолданады.
Бірақ негізгі шарт болып компьютер желісін пайдалану табылады.
1.2 Электрондық оқулық және оның құрылымы
Ақпараттық технологиялардың білім беру жүйесінде белсенді пайдаланылуы
оның нақты педагогикалық есептерді шешуге арналған құралы қызметін
аткаруымен қатар, дидактика мен әдістеменің дамуына әсер етіп, оқыту мен
білім берудің жаңа әдіс-тәсілдерін, формаларын құруға алып келеді. Мысалы,
Internet технологияларының кеңінен таралуы қашықтан оқыту әдісінің жедел
дамуына мүмкіндік туғызуда. Мулътимедиялық технологияның, компьютерлік
графика мен машықтану жүйелерінің дамуы, кәсіби ортадағы іс-әрекетті
бейнелейтін виртуал жағдайға "ену" жолымен оқыту әдістемесінің кұрылуына
түрткі болды. Ал, компьютерлік желілік машықтандырушы класстардың пайда
болуы, іскерлік ойындар мен сайыстар түрінде көп рольді машықтандыру
әдістеменің дамуына ықпал жасады [6].
Қәзіргі кезде негізінен білім жүйесінің барлық сатылары үшін электронды
оқулықтар жасаумен шұғылданып келеді. Электронды оқулық оқушы үшін дайын
материал. Оқушылар үшін электрондық оқулық- мектепте оқыған жылдардың
барлығында да өздері толықгырып отыра алатын және нәтижелік эмтиханға
дайындалуға көмектесетін мәліметтер базасы болып келеді. Электронды
оқулықтармен жұмыс істеу әрбір оқушының өз мүмкіндігін есепке ала отырып,
оқып үйрену ісін жеке дара жүргізу болып саналады.
Қазіргі уақытта әлемде қоғамның ақпараттық мәдениет деңгейі мемлекеттің
даму көрсеткіштерінің бірі ретінде қарастырылады. Сондықтан біздің
мемлекетіміз де коғамның акпараттық мәдениет деңгейін көтеру мәселесінен
шеткері кала алмайды. Бұл мәселені шешу жолдарының бірі білім беру саласын
жаңа прогрессшіл бағыттарда жүргізу болып табылады. Қазақстан
Республикасының 1997 жылы орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың
мемлекеттік бағдарламасының қабылдануы осы істі қолға алудың алғашқы қадамы
болды. Мемлекеттік бағдарламаның қабылдануы арқасында елімізде жоғары оқу
орындарының (ЖОО), мектептердің көпшілігі жаңа ақпараттық технологиялармен
жабдықталды. Ендігі кезекте осы ақпараттық технологиялармен жұмыс істеуді
жоғары деңгейде меңгеру, оларды қолдану шеңберін кеңейту, т.с.с. мәселелер
тұр. Бұл мәселелерді білім беруді ақпараттандыруды одан әрі жетілдіру
арқылы ғана жүзеге асыруға болады.
Қазіргі кезде білім беруді ақпараттандырудың негізгі талаптарының бірі -
оқу процесін электронды оқулық немесе оқытудың компьютерлік құралдарын
(ОКҚ) жасау және пайдалану. Мысалы, дәстүрлі оқу-әдістемелік кұралдарды
даярлауда оның авторлары мен техникалық жағын орындайтын (безендіру,
көбейт, т.с.с.) мамандардың арасында айқын шекара бар. Ал ОКҚ даярлауда оны
баспа оқулық ретінде қағазға шығарып, көбейтудің қажеттілігі
болмағандықтан, оны жетілдіріп, жаңартып отырудың мүмкіндігі жоғарылайды.
Бұл жерде ОКҚ дайындау технологиясынан хабары аз мұғалімдер дидактикалық
материалды дәстүрлі құралдар шығару сияқты даярлау жеткілікті деп
есептейді. ОКҚ-да дидактика оқу материалымен қоса, программалық өнімнің
негізі болып есептелетін алгоритм мен модельдерде де ескерілуі тиіс.
Дидактикалық есепті шешуді ақпараттық технология мамандарына жүктеу
барысында (программалаушы, безендіруші, мультимедиялық компоненттер
жасаушылар) тиімділігі төмен әдістемелік және дидактикалық сауатсыз ОКҚ
пайда болады.
Білім беруді ақпараттандырудың негізгі құралдарының бірі компьютерлік
дедактикалық программалар (КДП) болып табылады. Бүгінде бақылаушы, оқытушы
программалар, программалық тренажерлер, дидактикалық ойындар, гипертекстік
жүйелер сияқты КДП кеңінен танымал. Сонымен қатар оқу процесінде сараптау-
оқытушы жүйелер мен автоматтандырылған жобалау жүйелері де қолданылуда.
Мұндай программалардың көпшілігінің ортақ кемшіліктері баспа оқулықтың
көшірмесі ретінде ұсынылуында, компьютердің иллюстрациялық, тестілік
мүмкіндіктерін ғана пайдалануында және берілетін тапсырмалар жүйесінің өте
шектеулі болуында. Бұл жағдай студенттің шығармашылық ойлау қабілетін
толығымен пайдалануын жүзеге асыра алмайды, яғни оның интеллектуалдық
потенциалын дамытпайды.
Бүгінде білім беру саласында компьютерлік дидактикалық програм-малардың
соңғы жетілдірілген түрі - электрондық оқулықтарды пайдалану қолға алынған.
Электрондық оқулық оқу курсын өз бетінше игеруге мүмкіндік беретш
программалық-әдістемелік комплекс. Ол жоғарыда аталған КДП-дан
универсалдығымен және оқытушының оқыту процесіндегі іс-әрекетінің кейбір
аспектілерін (студентке қажет жағдайда, дер кезінде көмек беру, білім
деңгейін дұрыс бағалау, т.с.с.) жүзеге асыра алатын интеллектуалдығымен
ерекшеленеді.
Біздін елімізде электрондық оқулықтар жасауда әлі де көп жұмыстар
атқарылуы тиіс, яғни орта, жоғары мектептің және қосымша білім беретін
курстар пәндеріне байланысты көптеген оқулықтар жасалуы керек. Бұл
окулықтар қазіргі компьютерлік, коммуникациялық технологияларды пайдалану
арқылы жаңа педагогикалық әдістерді қалыптастыруға бағытталған білім беру
жүйесін қамтамасыз етеді.
Білім берудің кез-келген саласында "Электрондык оқулықтарды" пайдалану
оқушылар мен студенттердің танымдық белсенділігін арттырып кана коймай,
логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай
жасайды.
Қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулыктарды пайдаланбай алға жылжу
мүмкін емес. Осы бағытта "Білім беруді ақпараттандырудың ғылыми-әдістемелік
орталығының" "Білім беруді ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасын"
жүзеге асырудағы атқарып жатқан көп салалы жүмыстарының бір сатысы
"Электрондык оқулықтар" шығару болып табылады. Бүгінгі танда бұл орталықтан
11 пәннен электрондық оқулықтар жасалып, оқу жүйесіне енгізіле бастады.
Электрондық окулықтарды дайындаудың бір жүйеге келтірілген заңдылығы
болуы керек. Осыған байланысты электрондық оқулықтарды дайындауда мынадай
дидактикалық шарттарды ескеру керек:
- белгілі бір пәнге байланысты дайындалған электрондык оқулықтың сол
пәннің типтік бағдарламасына сәйкес болуын;
- электрондық оқулықтар курста оқытылатын тараулар мен тақырыптарға
қатысты лекция конспектісін қамтитын негізгі; зертханалық және
практикалық тапсырмаларды орындауға арналған қосымша; материалға
қатысты анықтама, библиографиядан түратын көмекші; аралық және
қорытынды бақылау сұрақтарынан түратын тест; материалдарды дайындауда
пайдаланылған әдебиеттер тізімдері бөлімдерін қамтуын;
- электрондық оқулықтың кәдімгі оқулықтар мазмүнын қайталамауын, яғни
берілетін тақырыпка қатысты ақпараттың нақты әрі қысқа берілуін ескеру
керек;
- белгілі бір тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық беттен артық
болмауы тиіс. Егер мәтін көлемі бірнеше экрандық бетті қамтитын болса
онда экранда пайда болатын оң жақ тік, төменгі көлденең жылжыту
сызықтарын электрондық оқулықты пайдаланушының көп пайдалануына тура
келеді. Мұның өзі пайдаланушының материалға қатысты ойын бөледі және
мәтінді жоғары-төмен, оңға-солға жылжыта беру пайдаланушының
шыдамдылығына да әсер етеді;
- бір катардағы мәтін 62-65 таңбадан аспауы тиіс. Себебі, материалды
баспаға шығару қажет болса, ол А4 көлемді параққа дұрыс түсетіндей
болуы керек;
- оқулықты шектен тыс иллюстрациялық, анимациялық түрғыдан көркемдеу
пайдаланушыға кері әсерін тигізуі мүмкін, бірақ, кейбір пәндерге, атап
айтқанда, физика, химия, биология сияқты пәндерге қатысты процестерді
анимациялап көрсету, тіпті, кинофильмдер мен диафильмдер үзінділерін
МРЕG, АVІ типті файлдар ретінде сақтап, оларды гипермәтінді формат
арқылы электрондык оқулыққа кірістіру оқулықтың көркемдік, әдістемелік
деңгейін арттырады.
Электрондық оқулықтың құндылығы әрине, оның тақырыптық мазмұ-нында. Егер
оқулық кейін сынақ не емтихан тапсырылуы тиіс пәннен болса, онда бір
материалды үш түрлі құрылымда берген жөн.
1 Мазмүндау мәтін, сурет, кескін, схема, кесте, график т.с.с. түрінде
беріледі. Сонымен қатар мүнда, баспа оқулықта мүмкін емес, анимация, видео,
дыбыстық эффектілер сиякты компьютерге тән элементтер орын алуы мүмкін.
2 Схемокурс - оқулық мазмүнын қысқартылған мәтін-график қатынасы түрде
бейнелеу. Бүл оқу материалының қүрылымын, ондағы негізгі идеяларды түсінуге
септігін тигізеді. Оқулық мазмұнын графикалық образдар арқылы бейнелеу
мазмүнды ассоциативті есте сатауда үлкен көмек береді.
3 Өзін өзі бақылаудың тестік жүйесі - оқу материалынын мазмүны арнайы
интерактивті жүйені пайдалану арқылы сүрақтар мен жауаптар түрінде
беріледі. Тестік жүйе көбіне алынған білім деңгейін тексеруге
арналғандықтан, пайдаланушы үшін оқулыктың ең қызықты бөлігі болуы да
мүмкін [7].
Оқу материалының бүлай үш түрде берілуі, студенттің оку материалын
бірнеше рет қайталап шығуы арқылы материалды есте сақтауын жақсартады.
2 Электрондық оқу құралының бағдарламалық қамтамасыз ету
2.1 Оқытудың компьютерлік құралдарын жасау әдістемесі
Компьютерлік оқу кұралы деп білім берудің компьютерлік технологиясын
кеңінен пайдалануға негізделген электрондық оқып-үйрену құралдарын айтады.
Өз функционалдық мүмкіндіктеріне қарай компьютер қәзіргі кезде оқытудың ең
керекті жабдығына айналды, бірақ оны тиімді түрде пайдалану жолдарының әлі
ашылмаған тәсілдері, күнделікті сабақгарға қолдану үшін әлі де айқындалатын
жақтары көп екенін ғалымдар да, мүғалімдер де жиі айтып келеді. Соңғы
кездегі компьютерлердің көптеп қолданысқа енуі бүл щюблеманың өте өзекті
мәселеге айналғанын тағы да дәлелдеп отыр.
Қәзіргі кезде негізінен білім жүйесінің барлық сатылары үшін электронды
оқулықтар жасаумен шүғылданып келеді. Электронды оқулық оқушы үшін дайын
материал. Оқушылар үшін электрондық оқулық- мектепте оқыған жылдардың
барлығында да өздері толықгырып отыра алатын және нәтижелік эмтиханға
дайындалуға көмектесетін мәліметтер базасы болып келеді. Электронды
оқулықтармен жұмыс істеу әрбір оқушының өз мүмкіндігін есепке ала отырып,
оқып үйрену ісін жеке дара жүргізу болып саналады.
Үйретуші программа қолданушыға теориялық материалды оқып үйренуді
ұсынады. Бұл программадағы есептер мен сұрақтар адам мен машина диалогын
ұйымдастыру үшін қолданылады [8].
Программаның талап ету типі 60 жылдардығы программалық үйретудің тікелей
ұрпағы болып табылады, яғни қарапайым компьютерлік немесе
автоматтандырылған үйретудің негізгі теориялық негізгі программалық үйрету
болады. Қазіргі кезде “программалық үйрету” термині қазіргі кездегі
компьютерлік технологиясымен тиісті. Программалық үйретудің негізгі
элементі- есептердің тізбектелу ретін түсінетін программа. Көптеген
құралдаржүйесі оқытушыларға әртүрлі жауаптар типін қолдана отырып үйретуші
және бақылаушы тапсырмаларды құру мүмкіндіктерін береді.
1 Таңдаулы жауап. Үйренушіге тапсырма және дұрыс жауаптар жинағы
беріледі. Дұрыс жауабын табу ықтималдығы келесілердің ең кішілеріне сәйкес
келеді:
- бірнеше түрлі формада мағынасына қарай қайталануы;
- таңдау үшін элемент санын көбейту;
- 1-ші дұрыс жауаптың санын 2-ге немесе бірнешеге көбейту.
2 Конструкторлық бөлік жауап. Бұл типтің тапсырмасы мен жауап таңдау
және бос конструкторлық арасындағы аралық. Конструкторлық бөлік жауабы
оқытушы ұсынғын бөліктерден құралған.
3 Оңай конструкторлық жауап. Бұл типтің тапсырмасы автоматтандырылған
үйрету және бақылау үшін қажет болып табылады. Бұл таңдаушы компьютермен өз
тілінде байланыс жасауға мүмкіндік береді. Оңай конструкторлық жауап
тапсырмасы үйренуші.Оңай конструкторлық жауап. Бұл типтің тапсырмасы
автоматтандырылған үйрету және бақылау үшін қажет болып табылады. Бұл
таңдаушы компьютермен өз тілінде байланыс жасауға мүмкіндік береді. Оңай
конструкторлық жауап тапсырмасы үйренуші үшін қиып, себебі мүмкіндіктері не
толық шек қояды және компьютерге жауап берерде ақылды жұмысты талап етеді.
Осындай құралдық программалар бар және ары қарай өңделуде.
Орындаушы программаның негізгі іс-әрекеттері:
- сұрақ және жауап нұсқалардың мәзірін беру;
- талдау және жауап бағасы.
Құралдық программаның көмегімен үйрету жүйесін құру 4 негізден тұрады:
1 Үйретуші программа сценарийін өңдеу. Мұнда педагог үйретуші
программаға қандай оқу курсының қай бөлігін енгізу керектігіне шешім
қабылдау керек.
2 Компьютерге жаңа программалардың жеке кадрлар текстік енгізу, сурет
салу, бақылау фрагменттерін формалау. Мұнда, педагог компьютер функциясының
кіші иелігі және енгізу және редакторлеу мүмкіндіктері болу керек.
3 Үйретуші программаның жеке элменттерін бүтін диалогтық жүйесімен
байланыстыру, кадрлар арасында байланыс орнату.
4 Эксплуатация кезінде программаны қадағалау, оған жөндеулер және
толықтаулар енгізу [8].
Құралдық жүйе тәсілдерімен үйретуші программаны құру басты кедергілерді
құртуға көмектеседі. Компьютер технологиясын үйренудің бірінші қадамы
бақылаушы программаларды қарастыру керек.
Үйрету кезінде компьютерді жеке бағытта қолдану – пәндік оқу құралы
интегралдану және информатика. Мұнда компьютер үйрену үшін ғана емес,
сонымен бірге математика, биология, физика, экология , геология пәндерін
оқып үйренгенде ақпараттарды оң дейді: құралдық программалар арқылы
компьютерде аналогтық түрдегі математикалық есептерді шешуге болады.
Оқу активизациясы компьютердің диалогтық қасиетімен байланысты. Дәстүрлі
кластық оқу үшін ақпараттарды оқушылардың ауызша формада қабылдауы басты
болып табылады. Бұл жағдайда оқушыларға сабақта белсенділік көрсету керек
емес және мұғалім әр оқушының белсенді жұмысын, бақылауға ұйымдастыруға
мүмкіндігі болмайды. Сондықтан дәстүрлі оқудың білімі 20-30% -ке төмен
көрсеткіш береді. Егерде компьютерлік класта жүрсе, онда диалогтық
компьютердің қасиеті оқушының іскерлігін қадағалайды және оның нәтижесін
бақылайды.
Оқу индивидуализациясы компьютерді қолдану кезінде интерактивті
компьютер жұмыстарының қасиетімен байланысты. Оқушылардың индивидуалды
ерекшеліктерін тереңдету түрінде есепке алуан компьютерлік бағдарламалар
орындай алады. Ғылыми білімді қолданғанда әрқашан теория мен практикаға
тиісті сұрақтар болады. Дәстүрлік оқу бұл теориялық болып табылады. Шын
мәнәнде кез келген педагог тақтада теорияны оқи отырып, оның орындалуын
оқушылардан талап ету оңайырақ болады. Конструкторлық және функционалдық
негізделген персоналды компьютер бұл өз мүмкіншіліктерін машинамен үйретуші
болып табылады. Персоналды компьютер мүмкіндіктері мынадай:
- интерактивті жұмыс реті;
- персоналдық;
- графикалық, иллюстративтің жақсы мүмкіндіктері;
- регистрация жеңілдігі, процесті оқу туралы ақпаратты сақтау, көшіру
және программаны үйретуді көбейту мүмкіндіктері.
Персоналды компьютерлік техникалық мүмкіндіктері:
- оқу процесін активтеу;
- үйретуді индивидуалдау;
- берілген материалдық көзқарасын дамыту;
- теориялық білімдегі акцентті практикалыққа қосу;
- оқушылардың оқуға деген көз қарасын дамыту [9].
Жақсы оқудың негізгі шарттары бұл оқушылардың оқып үйреніп жатқан пәнге
қызығушылығы болып табылады. Бұл қызығушының көптеген факторлармен
байланысты. Олар:
- оқып үйреніп жатқан пән мазмұны;
- оның күрделі деңгейі;
- оқу процесінің ұйымы;
- ұстаудың қолданатын жүйесі;
- ұстаудың жеке сапасы және т.б.
Сонымен, компьютер – бұл мүмкіндіктері күшті үйретуші машина.
Электрондық оқулықтың титул беті көкшіл түсті келген. Түрлі түстер
адамның көңіл-күйіне. түрліше эмоциялық әсер ететіні белгілі. Кей түстер
адамды дем алдырса, кей түстер шаршататынын білеміз. Түстер комбинациясы да
адамға түрліше әсер етеді екен. Мұнда тек титул беті ғана емес бүкіл оқулық
көкшіл түсті етіп таңдалды, себебі бүл түс және оған жақын түстерді де
адамды демалдыратын түстерге (Негізінен көк түс - уақытты” және кеңістікті”
сезімін, тағы сол сияқты салның сезім береді. Адамдардың тәртібін
рационалды және ойластыра алатындай күйге келтіреді.
Оның титул беті келесі бөлімдерден тұрады
- оқулықпен жұмыс;
- оқулықты қалай пайдалану жөнінде;
- оқулық жайында.
Окулықты қалай пайдалану жөнінде бөлімінде программамен жұмыс істеу
тәсілдері жөнінде нұсқаулар жүйесі пайдаланушыға оқулықтың интерфейсін
тиімді қолдануды үйретеді. Ол қысқа әрі нақты нұскау түрінде.
Оқулық жайында бөлімі аннотациядан - программа жөнінде қысқаша
мәліметтен және электрондық оқулықтың авторы жөнінде мәліметтер, оқулықты
құрастыруға қатысқандардың аты-жөндері, жұмыс орындары, телефоны, бар болса
электрондық почта адресі т.с.с. тұрады.
Оқулықпен жұмыс бөлімінен гипермәтінді шерту арқылы электрондық
оқулықтың мазмұнына көшеміз. Мазмұн - электрондық оқулықтың ең маңызды
кұрылымдық элементі. Ол бір жағынан оқу материалын толық қамтып, екінші
жағынан екі экранға сиятындай көлемде құрылды [10].
Электронды оқу құралдарын дайындау мәселелері
1 Пәнге байланысты қажетті оқу материалын іріктеп алу және оның
күрылымын анықтау дәстүрлі оқыту материалының мейлінше нақтылап,
ықшамдап алуға және ондағы сөздердің, сөйлемдердің, абзацтардың,
тақырыптардың, тараулардың өзара байланысын мүқият зерттеп, айқындауға
саяды.Мүны бай тәжірибелі пән маманының орындағаны жөн.
2 Оқулықтың интерфейсін жобалау кезеңі. Бүгінде жүргізіліп жатқан
зерттеулер компьютерлік оқыту программаларының тиімділігі көпшілік
жағдайларда оның интерфейстік жүйесіне байланысты болатындығын көрсетуде.
Программаның безендірілуі студенттің ынтасына, қызығушылығына материалды
қабылдау жылдамдығына, т.с.с. маңызды көрсеткіштерге тікелей әсерін
тигізеді [11].
Шет ел психологтарының еңбектерінде компьютерлік программалардын
безендірілуі жайлы көптеген зерттеулер жүргізілген. "Жақсы интерфейс
ыңгайлы аяқ киімге ұқсас, - деп жазады атақты безендіру маманы М.Донской.
-Оған ешкім көңіл бөлмейді. Көңіл аударған күнде де, "Мұнда тұрған не бар"
– дейді. Ал нашар интерфейс барлық жұрттың назарында. Шындығында жақсы
ұйымдастырылған интерфейсті пайдаланушы байқамайды, өйткені ол программаның
ажырамас функционалдық бөлігі ретінде қабылданады" .
Мамандарының зерттеулері негізінде компьютерлік окыту күралдарының
интерфейсін жобалауда келесі мәселелерді ескерген жөн:
1 Безендіруде жүйелік тәсілді қолданудың ерекшеліктері. Жүйелік тәсіл -
жүйелік безендірудің негізі, ол қүрылып жатқан үлгіні жобалау мен жасау
процесіне, оны пайдалану мен оның ары қарай жұмыс істеуіне әсерін тигізетін
факторлардан қүралатын шығармашылық жобалаудың ерекше түрі. Бұл
тәсіл программаны безендіруде дәстүрлі баспалық әдістерден басқа, информа-
тика, семиотика, құрылымдық, лингвистикалық, функционалдық, коммуника-
тивтік, компоненттік, құндылық т.б. сияқты ғылыми бағыттарды пайдалануға
мүмкіндік туғызады.
2 Оқу материалдарының мазмүны мен қүрылымына койылатын талаптарды
аньщтау. Студент жаңа оқу материалымен алғаш танысқан кезінде
материал мен осы материал жайлы өзі білетін информацияны салыстырудан
бастайды. Мүндай салыстыру үйрену тиімділігін арттырады және бүл оку
материалының психологиялық негізін, логикалық байланыстарын көрсету
деңгейіне тәуелді анықталады. Электрондық оқу материалына және оның
берілуіне қойылатын талаптар студенттің жаңа информацияны қабылдау
қабілеттілігін және қызығушылық деңгейін анықтауға да тікелей қатысы бар.
3 Іздеу, жылжу, гиперсілтемелер жүйесін үйымдастыру. Оқу материалында
бағдар алу оның мазмүндық жылжу, ауысу, сілте мелер жүйесінің қаншалықты
тиімді үйымдастырылғанына байланысты [12].
Іздеу, жылжу, гиперсілтемелер жүйесі мынадай негізгі талаптарды
қанағаттандыруы тиіс: электрондық оқулықтың оқытудың негізгі этаптарын
бейнелейтін графикалық схема орналасқан кілттік экраны болуы тиіс, бұл
студентке өзінің оқытудың қай кезеңіне жеткендігін біліп отыруға мүмкіндік
туғызады; гиперсілтемелердің асты сызылатындықтан, оқулықтың материалын-Да
асты сызылған мәтін бөліктері болмауы тиіс; гиперсілтемелер тізбегінде
Жылжығанда олардың келесі қадамы қатар логикаға сүйеніп қүрылуы керек
(Қайда алып барады? Нені көрсетеді?); программаның міндетті түрде іздеу
жүйесі болуы қажет және кілттік сөздер мен мазмүн элементтері арасындағы
мета-тегтер дұрыс қойылуы тиіс, т.с.с
4 Адамның түстер мен формаларды қабылдауының физиологиялық
ерекшеліктерін ескеру. Адам көру сезімінің көмегімен 180 түрлі түсті
қабылдай алады. Түс пен оның косылыстарының безендіру мүмкіндігі шексіз.
Түрлі түстер адамның көңіл-күйіне түрліше эмоциялық әсер ететіні белгілі.
Кей түстер адамды дем алдырса, кей түстер шаршатады. Түстер комбинациясы да
адамға түрліше әсер етеді.
Оқыту программаларын жобалағанда адамның түстер мен формаларды
кабылдауының физиологиялық ерекшеліктерін ескеру керек. Сонымен бірге
құрамында қозғалып тұратын объектілері (анимация) көп оқу материалын
қабылдау өте қиын, себебі қозғалып түрған объект адамның назарын өзіне
аударады. "Анимациялык интерфейс - өте күшті қару, сондықтан оны аса сақ
колдану қажет. Пайдаланушыны таң қалдырамын деген әрекет көп жағдай-ларда,
пайдаланушының тез шаршауына себеп болады да, оның бүкіл жүйені кабылдамай
тастауына соқтырады",-дейді М.Донской .
5 Оқулықты қүруда колданылатын қүралдарды анықтау. Казіргі талап-
тарға сай электрондық окулық жасап шығаруда программалау тілдері (Dеlрhі,
Vіsual Ваіс, С++, НТМL, Jаүа Sсrірt т.с.с.) және FгоntРаgе Ехргеss,
Місгоsоft
Рublіshег. программалары да информациялық байланыстарды гиперсілтемелік
ұйымдастыру орталары және информацияны бейнелеудің мультимедиалық
құралдары сияқты жаңа компьютерлік технологияларды пайдалану арқылы
ғана жүзеге асыруға болады.
Бүгінгі таңда окушылар мен студенттер үшін электрондық оқулық мектепте,
ЖОО-да оқыған жылдардың барлығында да өздері толықтырып отыра алатын және
нәтижелік емтиханға дайындалуға көмектесетін мәліметтер қоры болып келеді.
Электрондық оқулықтармен жұмыс істеу әрбір оқушының өз мүмкіндігін есепке
ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара жүргізуі болып саналады.
Оқытушы үшін электрондық оқулық бұл күнбе-күн дамытылып отыратын ашық
түрдегі әдістемелік жүйе, оны әрбір оқытушы өз педагогикалық
тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, ары қарай жетілдіре алады.
Сол себепті электрондық оқулықтарды әзірлеп, оны дамытудағы Республикалык
білім беруді ақпараттандыру ғылыми әдістемелік орталығының (РБАО) жұмысы да
қайта оралып келіп түсіп жатқан ұсыныстар мен пікірлер арқылы тиімділігін
бірте-бірте арттыратыны талас тудырмаса керек.
Білім беру саласында электрондық оқулықтарды пайдалану студенттердің
танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Оқу материалы
студентке компьютер көмегімен тез, жылдам түсіндіріледі. Соның нәтижесінде
студенттердің пәнге деген қызығушылығы артып, шығармашылықпен жұмыс
жасауына кең мүмкіндік ашылады. Сондай-ақ, оқытушылар да өздеріне қажетті
әдістемелік, дидактикалық көмекші кұралдарды молынан ала алады. Міне,
білімді жоғарылатуға электрондық оқулықтың қаншама пайдасы бар. Ал біздің
елде электрондық оқулықтар жасауда әлі де көп. жұмыстар атқарылуы тиіс,
мектептің, кәсіптік -оқу орындарының, колледждердің, жоғары мектептің және
қосымша білім беретін курстар пәндеріне байланысты көптеген оқулықтар
шығарылуы тиіс. Заман талабына сай жас үрпаққа сапалы білім беруде
электрондық оқулықтарды пайдалану - білім берудің жаңа технологиясының бір
түрі ретінде қарастыруға болады.
2.2 Электрондық оқу құралының құрылымы
Анимация құрудың тағы да бір тәсілі – Java және JavaScript тілдерінде
бағдарламалау болып табылады.
Бұл тілдер HTML құжатында кірістірілген және аплет деп аталады.
Бағдарламалар қолданушы компьютеріндегі браузерлер арқылы орындалады.
Флэш технологиясында анимацияның екі түрі бар – есептік және кадр
бойынша. Құжаттарда түсініктемелер Frame-by-frame Animation және Tweened
Animation сәйкесінше анықталған.
Егер анимация кадр бойынша таңдалса, онда дизайнер қолмен барлық кадрды
суреттейді және оны бірінен соң бірі орналастырады. Оларды көрсеткен кезде,
кадрлардың мұндай тізбегі фильм ретінде көрінеді. Бұл анимацияның түрі
дәстүрлі мультипликацияға жақын келеді. Осы флэш әдісімен сипатталған
анимация ғана кадр бойынша болмайды, Gif файл және фильм Quick Time-де
импортталған, анимацияланған болады.
Есептік анимация басқа түрде жасалынады: дизайнер суреттің бастапқы және
соңғы екі кілттік кадрға береді, ал редактор уақыт аралық орның есептейді.
Бұл анимация компьютерлік анимация түсінігіне көбірек сәйкес келеді. Оны
екі түрге бөлуге болады: қозғалыс анимациясы және форма анимациясы, әғни
Motion Tweening және Shape Tweening сәйкесінше.
Флаштағы анимацияның барлық түрлері әр түрлі қабаттарда бір бірімен
жақсы үйлеседі. Сіз анимацияның әр түрін біріктіре аласыз; бұл ең көрнекті
шығармашылық ойлардың орындалуын қамтамасыз етеді.
Егер анимацияның параметрлерін кадр терзесінің қасиеттерін келтіру
Twening вкладкасында орындалса, онда ол басталады. Бұл терезені кадрдың
үстінен екі рет шерту арқылы ашуға болады, немесе оны белгілеп алып және
меню Modify Prame (Модифицирлау Фрейм) командасын орындау арқылы немесе
кадрдың контексті менюінен Properties пунктын таңдау арқылы орындауға
болады.
Twening параметрі құрылып жатқан анимация түрін көрсетуге мүмкіндік
береді: None (берілмеген), Motion (қозғалыс), Shage (форма).
Қозғалыс анимациясы үшін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz