Құқық бұзушылықты тіркеудің ақпараттық жүйесін құру
Кіріспе
1 Талдау бөлімі
1.1 Пәндік аймақтың сипаттамасы
1.2 Қазақстанның ішкі істер министрлігінің органдарының қызметін автоманттандырылуы және оның кемшіліктеріне сипаттама
1.3 Қолданыстағы деректерді өңдеу жүйесін жетілдіру жолдары
2 Жобалау бөлімі
2.1 Есептің қойылымы
2.2 Ақпараттық қамтамасыздандыру
2.3 Бағдарламалық қамсыздандыру
2.4 Техникалық қамтамасыз ету
2.5 Ақпараттық жүйенің орындалуы
3 Еңбек қорғау
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымша
1 Талдау бөлімі
1.1 Пәндік аймақтың сипаттамасы
1.2 Қазақстанның ішкі істер министрлігінің органдарының қызметін автоманттандырылуы және оның кемшіліктеріне сипаттама
1.3 Қолданыстағы деректерді өңдеу жүйесін жетілдіру жолдары
2 Жобалау бөлімі
2.1 Есептің қойылымы
2.2 Ақпараттық қамтамасыздандыру
2.3 Бағдарламалық қамсыздандыру
2.4 Техникалық қамтамасыз ету
2.5 Ақпараттық жүйенің орындалуы
3 Еңбек қорғау
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымша
Қоғамның қарқынды дамуы көптеген жаңа ақпараттың жинақталуына алып келеді, ол ақпаратты тез өңдеп, қолданып не болмаса сақтау қажеттілігі туады. Әлемдегі барлық ақпарат ағындары өте көп. Сол себепті әрбір мекемеде, ол шағын немесе үлкен болуына қарамастан, мәліметтер басқару мәселесі туындайды, өз кезегінде ол жұмыстың тиімділігін қамтамасыз етеді. Кейбір мекемелер ол үшін үлкен шкафтар, құжат салатын мұқабалар пайдаланса, ал басқа мекемелер өз жұмысының тиімділігін артыру үшін компьютерлік әдістерді қолданады – ол мәліметтер қоры, ондай жұмысты ұйымдастыру үлкен мәліметтер көлемін оңтайлы сақтап жүйелеуге мүмкіндік береді. Мәліметтер қорысыз қазіргі күні қаржы, өнеркәсіп, сауда тағы басқа мекемелердің жұмысын елестету мүмкін емес. Егер мәліметтер қоры болмаса, онда ол мекемелерді ақпарат ағыны басып кетер еді.
Қазіргі күні ақпараттық технологияларды бағдарламалаушылар алдында көп көлемді және әр түрлі ақпарат ағындарымен жұмысты ұйымдастыра алатын арнайы бағдарламалық қамтамасыз ететін бағдарлама құру мақсатында көптеген жаңа мәселелер туындайды.
Осындай сұраныс бойынша ұйымдастырылған жүйелер кең қолданыста. Өз іс-әрекетінде жетістіктерге қол жеткізген кез келген мекеме қызмет ету үшін ақпаратты уақытында өңдеуі қажет.
Мәліметтер қоры әр түрлі мекемелер үшін құрастырылады. Бұл жерде басты мәселе мәліметтер тиімді қолдану үшін олар жүйеленіп, ұйымдастырылып және топталған болуы қажет. Бұнда мәліметтер қорына жету күрделі бағдарламалауды қажет етпейтін қарапайым сұраныстар арқылы жүзеге асады. Сол сияқты есеп алуда қиындық туғызбайды.
Бағдарламалаушының алдында келесі мәселелер тұрады: мәліметтер қорын басқаратын жан-жақты жүйені құру және жүйенің мүмкіндіктерін көрсету, олардың өңделуін ұйымдастыру болып табылады.
Қоғам әрқашан тәртіпке негізделіп, арқа сүйеп қалыптасып, тіршілік етеді. Қоғамда тәртіп болмаса, ол құлдырайды, яғни, келешегі болмайды. Мұны адамдар ежелден-ақ жақсы түсінген. Сондықтан да қоғамда тәртіп орнатудың жолдарын қарастырған. Дегенмен, керісінше қоғамдық тәртіпті бұзуға бейім азаматтар да аз болмаған.
Осыдан келіп – құқық бұзушылық орын ала бастады. Құқық бұзушылық – қоғам өміріне тән дерт. Адам баласы өмір сүрген ортада ол да әрқашан орын алады. Бұл объективтік құбылыс.
Құқық бұзушылық заңды, оның қағидаларын құқықтық нормалар жүктеген міндеттерді бұзу, тыйым салынған әрекеттерді жасау. Ол адамдардың іс-әрекеті, қылығы, мінезі немесе әрекетсіздігімен сипатталады.
Құқық бұзушылық - қоғамның, мемлекетпен жеке адамның мүдделеріне зиян келтіретін субьектінің кінәлі, құқыққа қарсы, қоғамға кауіпті әрекеті. Құқық бұзушылықтың белгілеріне мыналар жатады:
Қазіргі күні ақпараттық технологияларды бағдарламалаушылар алдында көп көлемді және әр түрлі ақпарат ағындарымен жұмысты ұйымдастыра алатын арнайы бағдарламалық қамтамасыз ететін бағдарлама құру мақсатында көптеген жаңа мәселелер туындайды.
Осындай сұраныс бойынша ұйымдастырылған жүйелер кең қолданыста. Өз іс-әрекетінде жетістіктерге қол жеткізген кез келген мекеме қызмет ету үшін ақпаратты уақытында өңдеуі қажет.
Мәліметтер қоры әр түрлі мекемелер үшін құрастырылады. Бұл жерде басты мәселе мәліметтер тиімді қолдану үшін олар жүйеленіп, ұйымдастырылып және топталған болуы қажет. Бұнда мәліметтер қорына жету күрделі бағдарламалауды қажет етпейтін қарапайым сұраныстар арқылы жүзеге асады. Сол сияқты есеп алуда қиындық туғызбайды.
Бағдарламалаушының алдында келесі мәселелер тұрады: мәліметтер қорын басқаратын жан-жақты жүйені құру және жүйенің мүмкіндіктерін көрсету, олардың өңделуін ұйымдастыру болып табылады.
Қоғам әрқашан тәртіпке негізделіп, арқа сүйеп қалыптасып, тіршілік етеді. Қоғамда тәртіп болмаса, ол құлдырайды, яғни, келешегі болмайды. Мұны адамдар ежелден-ақ жақсы түсінген. Сондықтан да қоғамда тәртіп орнатудың жолдарын қарастырған. Дегенмен, керісінше қоғамдық тәртіпті бұзуға бейім азаматтар да аз болмаған.
Осыдан келіп – құқық бұзушылық орын ала бастады. Құқық бұзушылық – қоғам өміріне тән дерт. Адам баласы өмір сүрген ортада ол да әрқашан орын алады. Бұл объективтік құбылыс.
Құқық бұзушылық заңды, оның қағидаларын құқықтық нормалар жүктеген міндеттерді бұзу, тыйым салынған әрекеттерді жасау. Ол адамдардың іс-әрекеті, қылығы, мінезі немесе әрекетсіздігімен сипатталады.
Құқық бұзушылық - қоғамның, мемлекетпен жеке адамның мүдделеріне зиян келтіретін субьектінің кінәлі, құқыққа қарсы, қоғамға кауіпті әрекеті. Құқық бұзушылықтың белгілеріне мыналар жатады:
1 Лицензиялау туралы заңы (12.01.2012 берілген өзгерістер мен толықтырулармен)
2 Бобровский С. Delphi 5: учебный курс - СПб: Питер, 2001. -428с.
3 Тюкачев Н., Свиридов Ю. Delphi 5. Создание мультимедийных приложений. Учебный курс.- СПб.: Питер, 2001..-251с.
4 Архангельский А.Я. 100 компонентов общего назначения библиотеки Delphi 5 - М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 1999 .-112с.
5 Архангельский А.Я. Интегрированная среда разработки Delphi - М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 1999.-91с.
6 Архангельский А.Я. Разработка прикладных программ для Windows в Delphi 5 - М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 1999.-369с.
7 Архангельский А.Я. Object Pascal в Delphi 5 - М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 1999. -77с.
8 Симонович С.В., Евсеев Г.А. Занимательное программирование: Delphi. - М.: АСТ-ПРЕСС: КНИГА: Инфорком-Пресс, 2001. -39с.
9 Полянский А. Среда программирования Delphi 5-6: Справочное пособие. - М.: Познавательная книга плюс, 2001.-114с.
10 Вин Д..Искусство Html-дизайна. Самоучитель - Санкт-Петербург:Питер,2003.-224с.-284с.
11 Смит К., Уотерс К. Html - дизайн: Photoshop & Dreamweaver: Три ключевых этапа. -М.: КУДИЦА-ОБРАЗ, 2004.-264с.
12 Гетц К., Джилберт М.Программирование в Microsoft Office. - Киев: Ирина,2000.-139с.
13 Киселев Ю.Н. Электронная коммерция.- СПб.: ДиаСофтЮп, 2001. -384с.
14 Попов В.Б. Основы компьютерных технологий. -М.: Финансы и статистика, 2002. - 457с.
15 Белунцов В..Новейший самоучитель по разработке Html-страниц.-М.:ДЕСС-КОМ,2000. - 446с.
16 Л.Л.Босова. Разноуровневые дидактические материалы по информатике. - М.: Образование и Информатика, 2001. - 384с.
17 Экономическая информатика: Учеб. - Санкт-Петербург: Питер, 2001.-556с.
18 Гетц К., Джилберт М.Программирование в Microsoft Office.- Киев: Ирина, 2000.- 139с.
19 Субботин М.М. Новая информационная технология: Создание и обработка гипертекстов. - М., 1992. - 755 с.
20 Роберт И.В. Современные информационные технологии в образовании: дидактические проблемы; перспективы использования. - М.: «Школа-Пресс»,1994. - 205 с.
21 Демушкин А.С. и др. Компьютерные обучающие программы// Информатика и образование. - 1995. - № 3. - С. 15-21.
22 Зайнутдинова Л.Х. Создание и применение электронных учебников (на примере общетехнических дисциплин): Монография. - Астрахань: Изд-во «ЦНТЭП», 1999. -251с.
23 ellington J.J. Children, Computers and the Curriculum: An Introduction to Information Technology and Education. L., 1985. - 410с.
24 Монахов В.М. Что такое новая информационная технология обучения //Математика в школе. - 1990. - № 2. - С. 47-52.
25 Chu G.C., Shramm W. Learning From Television: What the ResearchSays. - Washington, D.C., 1969. - 83 p.
26 Conklin J. Hypertext: An Introduction & Survey// Computer. - V. 20. - № 9. - September. - 1987. - pp. 17-41.
27 Ротмистров Н.Ю. Мультимедиа в образовании//Информатика и образование. - 1994. - № 4. - С. 89-96.
28 Джонассен ДэвидX. Компьютеры как инструменты познания: изучение с помощью технологии, а не из технологии//Информатика и образование. - № 4. - 1996. - С. 117-131.
29 Софронова Н.В. Разработка обучающих программ на основе инструментальных средств. - Чебоксары, 1995. - 141 с.
30 Денисенко В.И. Охрана труда. - М.: Изд-во «Школа-пресс», 2008.-244-276с.
2 Бобровский С. Delphi 5: учебный курс - СПб: Питер, 2001. -428с.
3 Тюкачев Н., Свиридов Ю. Delphi 5. Создание мультимедийных приложений. Учебный курс.- СПб.: Питер, 2001..-251с.
4 Архангельский А.Я. 100 компонентов общего назначения библиотеки Delphi 5 - М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 1999 .-112с.
5 Архангельский А.Я. Интегрированная среда разработки Delphi - М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 1999.-91с.
6 Архангельский А.Я. Разработка прикладных программ для Windows в Delphi 5 - М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 1999.-369с.
7 Архангельский А.Я. Object Pascal в Delphi 5 - М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 1999. -77с.
8 Симонович С.В., Евсеев Г.А. Занимательное программирование: Delphi. - М.: АСТ-ПРЕСС: КНИГА: Инфорком-Пресс, 2001. -39с.
9 Полянский А. Среда программирования Delphi 5-6: Справочное пособие. - М.: Познавательная книга плюс, 2001.-114с.
10 Вин Д..Искусство Html-дизайна. Самоучитель - Санкт-Петербург:Питер,2003.-224с.-284с.
11 Смит К., Уотерс К. Html - дизайн: Photoshop & Dreamweaver: Три ключевых этапа. -М.: КУДИЦА-ОБРАЗ, 2004.-264с.
12 Гетц К., Джилберт М.Программирование в Microsoft Office. - Киев: Ирина,2000.-139с.
13 Киселев Ю.Н. Электронная коммерция.- СПб.: ДиаСофтЮп, 2001. -384с.
14 Попов В.Б. Основы компьютерных технологий. -М.: Финансы и статистика, 2002. - 457с.
15 Белунцов В..Новейший самоучитель по разработке Html-страниц.-М.:ДЕСС-КОМ,2000. - 446с.
16 Л.Л.Босова. Разноуровневые дидактические материалы по информатике. - М.: Образование и Информатика, 2001. - 384с.
17 Экономическая информатика: Учеб. - Санкт-Петербург: Питер, 2001.-556с.
18 Гетц К., Джилберт М.Программирование в Microsoft Office.- Киев: Ирина, 2000.- 139с.
19 Субботин М.М. Новая информационная технология: Создание и обработка гипертекстов. - М., 1992. - 755 с.
20 Роберт И.В. Современные информационные технологии в образовании: дидактические проблемы; перспективы использования. - М.: «Школа-Пресс»,1994. - 205 с.
21 Демушкин А.С. и др. Компьютерные обучающие программы// Информатика и образование. - 1995. - № 3. - С. 15-21.
22 Зайнутдинова Л.Х. Создание и применение электронных учебников (на примере общетехнических дисциплин): Монография. - Астрахань: Изд-во «ЦНТЭП», 1999. -251с.
23 ellington J.J. Children, Computers and the Curriculum: An Introduction to Information Technology and Education. L., 1985. - 410с.
24 Монахов В.М. Что такое новая информационная технология обучения //Математика в школе. - 1990. - № 2. - С. 47-52.
25 Chu G.C., Shramm W. Learning From Television: What the ResearchSays. - Washington, D.C., 1969. - 83 p.
26 Conklin J. Hypertext: An Introduction & Survey// Computer. - V. 20. - № 9. - September. - 1987. - pp. 17-41.
27 Ротмистров Н.Ю. Мультимедиа в образовании//Информатика и образование. - 1994. - № 4. - С. 89-96.
28 Джонассен ДэвидX. Компьютеры как инструменты познания: изучение с помощью технологии, а не из технологии//Информатика и образование. - № 4. - 1996. - С. 117-131.
29 Софронова Н.В. Разработка обучающих программ на основе инструментальных средств. - Чебоксары, 1995. - 141 с.
30 Денисенко В.И. Охрана труда. - М.: Изд-во «Школа-пресс», 2008.-244-276с.
Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:
Кіріспе
Қоғамның қарқынды дамуы көптеген жаңа ақпараттың жинақталуына алып
келеді, ол ақпаратты тез өңдеп, қолданып не болмаса сақтау қажеттілігі
туады. Әлемдегі барлық ақпарат ағындары өте көп. Сол себепті әрбір
мекемеде, ол шағын немесе үлкен болуына қарамастан, мәліметтер басқару
мәселесі туындайды, өз кезегінде ол жұмыстың тиімділігін қамтамасыз етеді.
Кейбір мекемелер ол үшін үлкен шкафтар, құжат салатын мұқабалар пайдаланса,
ал басқа мекемелер өз жұмысының тиімділігін артыру үшін компьютерлік
әдістерді қолданады – ол мәліметтер қоры, ондай жұмысты ұйымдастыру үлкен
мәліметтер көлемін оңтайлы сақтап жүйелеуге мүмкіндік береді. Мәліметтер
қорысыз қазіргі күні қаржы, өнеркәсіп, сауда тағы басқа мекемелердің
жұмысын елестету мүмкін емес. Егер мәліметтер қоры болмаса, онда ол
мекемелерді ақпарат ағыны басып кетер еді.
Қазіргі күні ақпараттық технологияларды бағдарламалаушылар алдында көп
көлемді және әр түрлі ақпарат ағындарымен жұмысты ұйымдастыра алатын арнайы
бағдарламалық қамтамасыз ететін бағдарлама құру мақсатында көптеген жаңа
мәселелер туындайды.
Осындай сұраныс бойынша ұйымдастырылған жүйелер кең қолданыста. Өз іс-
әрекетінде жетістіктерге қол жеткізген кез келген мекеме қызмет ету үшін
ақпаратты уақытында өңдеуі қажет.
Мәліметтер қоры әр түрлі мекемелер үшін құрастырылады. Бұл жерде басты
мәселе мәліметтер тиімді қолдану үшін олар жүйеленіп, ұйымдастырылып және
топталған болуы қажет. Бұнда мәліметтер қорына жету күрделі бағдарламалауды
қажет етпейтін қарапайым сұраныстар арқылы жүзеге асады. Сол сияқты есеп
алуда қиындық туғызбайды.
Бағдарламалаушының алдында келесі мәселелер тұрады: мәліметтер қорын
басқаратын жан-жақты жүйені құру және жүйенің мүмкіндіктерін көрсету,
олардың өңделуін ұйымдастыру болып табылады.
Қоғам әрқашан тәртіпке негізделіп, арқа сүйеп қалыптасып, тіршілік
етеді. Қоғамда тәртіп болмаса, ол құлдырайды, яғни, келешегі болмайды. Мұны
адамдар ежелден-ақ жақсы түсінген. Сондықтан да қоғамда тәртіп орнатудың
жолдарын қарастырған. Дегенмен, керісінше қоғамдық тәртіпті бұзуға бейім
азаматтар да аз болмаған.
Осыдан келіп – құқық бұзушылық орын ала бастады. Құқық бұзушылық – қоғам
өміріне тән дерт. Адам баласы өмір сүрген ортада ол да әрқашан орын алады.
Бұл объективтік құбылыс.
Құқық бұзушылық заңды, оның қағидаларын құқықтық нормалар жүктеген
міндеттерді бұзу, тыйым салынған әрекеттерді жасау. Ол адамдардың іс-
әрекеті, қылығы, мінезі немесе әрекетсіздігімен сипатталады.
Құқық бұзушылық - қоғамның, мемлекетпен жеке адамның мүдделеріне зиян
келтіретін субьектінің кінәлі, құқыққа қарсы, қоғамға кауіпті әрекеті.
Құқық бұзушылықтың белгілеріне мыналар жатады:
- іс-әрекет немесе әрекетсіздік;
- қоғамға зиян әкелуі (моральдық және материалдық, өлшенетін және
өлшеусіз, мәндік және рухани, елеулі және болмашы, қалпына келтірілетін
және қалпына келтірілмейтін);
- құқыққа қарсы;
- кінә дегеніміз субьектінің қоғам, мемлекет, жеке адам мүдделеріне
іштей теріс көзқарасының құқыққа қарсы әрекет жасаумен білдірілген
көрінісі. Кінә негізгі екі нысанға: қасақана және абайсыздықпен жасалған
болып бөлінеді;
- құқық бұзушылық үшін заңды жауапкершіліктің қолданылуы.
Құқық бұзышылық құрамын құрайтын белгілердің тіпті біреуінің болмауы заң
жүзінде жауапкершілікті болғызбайды.
Құқық бүзушылық құрамына мыналар кіреді:
1 Құқық бұзушылық субъектісі - заңмен құқық бұзушылыққа қабілетті деп
танылатын жеке адамдар немесе сондай әрекет жасаған әлеуметтік ұйымдар;
2 Құқық бұзушылық объектісі - құқықпен реттеліп, қорғалатын және құқық
бұзушылық араласатын нәрсе. Тектік обьект -қоғамдық қатынастар, олардың
саласы және түр объектісі - өмір, денсаулық, ождан, мүлік және т.б.;
3 Құқық бұзушылықтың субъективті жағы - субъектінің өз әрекеті мен оның
зардаптарына ішкі, психикалық көзқарасын сипаттайтын белгілердің жиынтығы.
4 Құқық бұзушылықтың объективтік жағы- әрекеттің өзі немесе
әрекетсіздік, құқыққа қарсылық (әрекетті заңда көрсету), зиянды нәтиже
(мағыналы аспект), әрекет (себеп) пен одан туындайтын зиянды нәтиже
(салдар) арасындағы тікелей (кездейсоқ емес) себеп - салдарлы байланыс
сияқты, құқық бұзушылықты сипаттайтын сыртықы белгілердің жиынтығы
Қоғамға қауіптілік сипаты мен дәрежесі бойынша құқық бұзушылық қылмыс
және теріс қылық деп бөлінеді. Қылмыс - қоғам үшін мейлінше қауіпті және
қылмыстық заңмен тыйым салынған құқық бұзушылық. Қазақстан Республикасы
Қылмыстық кодексінің 9-бабында қылмыс ұғымына мынадай анықтама беріледі:
Осы Кодексте жазалау қатерімен тыйым салынған айыпты қоғамдық қауіпті
әрекет (іс-әрекет немесе әрекетсіздік) қылмыс деп танылады.
Дипломдық жұмыстың тақырыбы болып Құқық бұзушылықты тіркеудің
ақпараттық жүйесін құру табылады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – ҚР ІІМ органдарының қызметінің жұмыстарын
аутоматтандыру.
Дипломдық жұмыстың мақсатына жету үшін келесі есептер шешілді:
- ҚР ІІМ органдарының қызметінің теориялық негіздері қарастырылған;
- Құқық бұзушылықты талдауы көрсетілген;
- ҚР ІІМ органдарының қызметінде қолданылатын ақпараттық жүйенің
ресурстарын сипатталған;
- ҚР ІІМ органдарының қызметін ұйымдастыру жолдары талданған.
Зерттеу пәні болып ақпараттық жүйені құрған кезде материалды ресурстарды
пайдаланудың теориялық, әдістемелік және тәжірибелік аспектілердің жиынтығы
табылады.
Зерттеу объектісі ретінде ҚР ІІМ органдары болып табылады.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы – ҚР ІІМ органдарында құқық
бұзушылықты тіркеу процесін автоматтандыру арқылы жақсарту.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі құралған ақпараттық жүйе ҚР ІІМ
органдарында қолдануға болады.
Дипломдық жұмыс практикалық тұрғыдан алып қарағанда өз құндылығын
жоймайды. Себебі:
ҚР ІІМ органдарының қызметкердің қорының негізгі жүйесі Delphi
бағдарламалау тілінің барлық компоненттері тиімді қолданыспен жасалған;
ҚР ІІМ органдарында бұзушылықты тіркейтін дерекетер қорын толықтыруда
Delphi бағдарламалау тілінде бірнеше версиясы қарастырылып, тиімдісі
ортақтандырылған;
Дипломдық жұмыс төрт тараудан тұрады. Алғашқы тарауда ҚР ІІМ органдар
қызметкерінің жұмысын, құрылымдық сұраулар тілінің қолданбалы
бағдарламаларда қолданылу концепциясы қарастырылды. Delphi тілінің
ерекшеліктері, артықшылықтары және компоненттері тұрғысынан сипаттамалар
берілді және оның қолданбалы бағдарламаларда қолданылу технологияларының
тәсілдері көрсетілді.
Екінші бөлімінде АЖ жобалау бөлімі сипатталған. Мұнда жобалынатын
ақпараттық жүйенің есептің қойылымы, ақпараттық, бағдарламалық және
техникалық қамтамасыздандыруын сипаттаймыз. Осы тарауда дипломдық жобаның
құрылуына арқау болған, оның қайнар көзі болып табылатын Delphi
бағдарламалау тілі жайлы, онда деректер қорының жасалу жолдары жайлы толық
сипатталады. Сонымен қатар, еңбек қорғау және қызметкерлердің қауіпсіздігін
қамтамасыздандыру үшін қолданылатын шаралар туралы сипаттамасы берілген.
Үшінші бөлімінде нақты өз бағдарламамның орындалуы, оның міндеттері мен
талаптары туралы сипатталған.
Төртінші бөлімінде жобаның экономикалық тиімділігін есептеу болып
табылады. Мұнда экономикалық тиімділігін есептеу әдістемесін негіздеу және
оның көрсеткішін есептеу жолдары көрсетілген.
Қорытындысында жұмыстың негізгі нәтижесі сипатталған.
Дипломдық жұмыста нақты берілген барлық тапсырмалары орындалды. Әрине,
ҚР ІІМ органдардағы құқық бұзушылықты жасаған азаматтар базасына ұқсас
бірнеше технологияларды қолдана отырып, бағдарламалық тілдердің көмегімен,
қолданбалы пакеттердің көмегімен басқа да базалар жетістігін көрсету
мүмкіншілігін көрсететін бағдарлама жасауға болады. Дипломдық жұмыста
жасалған құқық бұзушылықта жасаған азаматтар базасы негізінде ҚР ІІМ
органдарында қолдануға болады.
1 Талдау бөлімі
1.1 Пәндік аймақтың сипаттамасы
Құқық, құқық бұзушылық термині пайда болған кезінен, бұл тақырыпқа
зерттеушілер көп еңбек арнаған. Оның себебі, адамзат қандай да прогресстік
жолға шықса да, адам мен адам, тұлға мен қоғам арасында әрқашан да
түсінбеушілік пайда болады. Қоғам ішіндегі проблемаларды шешу үшін, біздің
заманымызға дейн адамзат заң мен жеке құқықты ойлап тапты. Құқық
бұзушылықпен, адам баласы жер бетін алғашқыда басып жүрген кезінен
кездескен. Эмилем Дюркгейм айтқандай: Құқық бұзушылық әр сау қоғамның бір
белгісі. Сонымен де, құқық бұзушылықтын қандай да формасы, жеке тұлғаға,
жалпы қоғамға, тұтас мемлекетке де, материалдық, социалдық, психологиялық,
саяси да, зиян келтіреді. Жақын туыстарынан айырылуы, ақша жағынан зиянға
ұшырауы, денсаулыққа зардап шегуі және т.б., бұның барлығы әр адамға өте
ауыр тиеді. Ал әлемдік масшабтағы құқық бұзушылықты алсақ, бұл – терроризм,
геноцид, соғыстар, рассалық бөлініс, бүкіл адамзатқа, планетарлық масштабта
зиян келтіреді. Сондықтан да, біз қоғамды реттейтін заңды ережені, құқық,
немесе норма деп атаймыз. Осыған байланысты ережелерге қарсы әрекеттерді,
біз құқық бұзушылық, немесе қылмыс деп те, атаймыз [1] .
Құқық бұзушылықты түсіну және ашу, бұл мемлекет және құқық теориясы
пәнінің басты қызметтердің бірі. Бұл проблемаға өте терең зерттеу жүргізу,
оның социальдық маңызын білу, қоршап тұрған факторды есепке алу, болашақта
заң бузұшылықты азайту, жетістіктерге қол жеткізе білу, бұның барлығы
болашақ заңгерлерге үлкен көмек береді.
Бұл тақырыпты зерттегенде алғашқыда, құқық бузұшылықтың жалпы белгілерге
дұрыс, жеке сипаттама беру керек. Құқық бузушылықтың классификациясы болса
да (азаматтық, әкімшілік және тағы басқа құқық.бұзушылықтар), оларды
біріктіретін ортақ белгісі бар бұл – белгіленген ережелерді орындамау
немесе заңға бағынбау. Есімізге салған жөн, құқық бұзушылық, бұл адамдар
әрекетті (немесе әрекетсіздігі) және де, жауапқа тек адамдар тартылады.
Қоғамға табиғат немесе жануар әрекетінен зиян келсе, олар жауапқа тартылуы
мүмкін емес. Бірақ та, тарихқа назар аударсақ, 18 ғасырға дейн Еуропаның
кейбір елдерінде жануарларды жауапқа тарту процестері кездескен. Жаупқа
тарту процесстерінде де, өзіне тән ерекшеліктері бар. Мысалы, 14 жасқа
толмаған балаларды заң алдына жауапқа тартуға болмайды. Тек қана белгілі
елдің азаматы ғана емес, сонымен бірге басқа елдің азаматтары да, қылмыс
үшін жаупқа тартылады.
Мемлекет және құқық теориясы, құқық бұзушылық түсінігін студенттерге
терең анализ жасауға, субьективті және обьективті қарауға, дұрыс шешімді
таңдап алуға үйретеді.
Құқық бұзушылықтың себептері, түрлері.
Қоғам әрқашан тәртіпке негізделіп, арқа сүйеп қалыптасып, тіршілік
етеді. Қоғамда тәртіп болмаса, ол құлдырайды, яғни, келешегі болмайды. Мұны
адамдар ежелден-ақ жақсы түсінген. Сондықтан да қоғамда тәртіп орнатудың
жолдарын қарастырған. Дегенмен, керісінше қоғамдық тәртіпті бұзуға бейім
азаматтар да аз болмаған [2].
Осыдан келіп – құқық бұзушылық орын ала бастады. Құқық бұзушылық – қоғам
өміріне тән дерт. Адам баласы өмір сүрген ортада ол да әрқашан орын алады.
Бұл объективтік құбылыс.
Құқық бұзушылық заңды, оның қағидаларын құқықтық нормалар жүктеген
міндеттерді бұзу, тыйым салынған әрекеттерді жасау. Ол адамдардың іс-
әрекеті, қылығы, мінезі немесе әрекетсіздігімен сипатталады.
Заңды жауапкершіліктің түсінігі, оның түрлері.
Заңды жауапкершілік – жеке адам, қоғам, мемлекеттің мүддесін қорғайтын
бірден-бір жол болып табылады. Ол құқықтық нормалардың бұзылуы нәтижесінде
пайда болып, құқық бұзуға мемлекеттік күштеу шарасын қолдану нысанымен
сипатталады. Құқық бұзушыға жауапкершіліктің белгілі бір шарасы көзделген
құқықтық норманың санкциясын қолданудан тұрады [3].
Заңды жауапкершіліктің заңды негізі – құқық бұзушылық болып табылады.
Егерде субъектінің іс-әрекеті құқық бұзушылықтың белгілеріне сәйкес келмесе
онда ол заңды жауапкершілікке тартылмайды.
Заңды жауапкершілік күрделі әлеуметтік құбылыс. Мұнда кем дегенде екі
жақ қатысады: мемлекет және құқық бұзушы. Олардың арасында құқық қорғаушы
қатынас қалыптасады және екі жақта заң шеңберінде, қолданылып отырған
жауапкершіліктің құқықтық нормаларының нақты санкциясының негізінде жүзеге
асады.
Әкімшілік жаза түсінігі мен түрлері.
ҚР ӘҚБтК 44 бабының 1 тармағына сәйкес әкімшілік жаза – бұл әкімшілік
құқық бұзғаны үшін заң бойынша өкілетті сот, орган (лауазымды тұлға)
қолданылатын және ҚР ӘҚБтК осындай құқық бұзушылық жасаған тұлғаның
құқықтары мен бостандықтарынан айыру немесе шектеу көзделген
мемлекеттік мәжбүрлеу шарасы болып табылады.
Әкімшілік жазалар әкімшілік бұлтартпау шараларымен өте ұқсас болып
келеді, өйткені оларды мәжбүрлеу шараларын қолдану негіздерінің ортақтығы
біріктіреді, сондай – ақ осы мәжбүрлеу шараларының ортақ мақсаты - жаңа
құқық бұзушылықтардың алдын алу болып табылады. Бірақта, әкімшілік
бұлтартпау шаралары жазалау шаралары болып табылмайды және олар, ең
бастысы, құқық бұзушылықты тоқтатуға және құқық бұзушыны жасаған құқық
бұзушылық сипатына сәйкес жауапкершілікке тарту мүмкіндігінне
бағытталған. Әкімшілік бұлтартпау шаралары көбінесе әкімшілік жаза
шараларын қолданудың алғы шарты болып табылады.
ҚР ӘҚБтК 44 бабының 1 тармағы бойынша әкімшілік жаза әкімшішілік құқық
бұзушылық істегені үшін заң бойынша осыған өкілетті судьялармен,
органдармен (лауазымды тұлғалармен) қолданылатын мемлекеттік мәжбүрлеу
шарасы болып табылады, және әккімшілік құқық бұзушылық жасаған тұлғаның
құқықтары мен бостандықтарынан айыруды немесе шектеуді білдіреді.
Әкімшілік құқық бұзушылықты істегені үшін жеке тұлғаға мынадай
әкімшілік жазалар қолданылуы мүмкін:
1 Ескерту;
2 Әкімшілік айыппұл;
3 Әкімшілік құқық бұзушылықты жасау құралы немесе тікелей объектісі
болып табылатын затты ақысын төлеп алу;
4 Әкімшілік құқық бұзушылықты жасау құралы немесе тікелей объектісі
болып табылатын затты, әкімшілік құқық бұзушылықты жасау салдарынан
алынған табысты, ақша мен құнды қағаздарды тәркілеу;
5 Арнайы құқықтан айыру;
6 Лицензиядан, арнайы рұқсаттан, біліктілік аттестатынан (куәліктен)
айыру немесе оның әрекет қызметтің қандайда бір түріне немесе нақты
әрекеттерді істеуді доғару;
7 Жеке кәсіпкерлік қызметті доғару немесе тиым салу;
8 Өз еркімен тұрғызылған немесе тұрғызылып жатқан құрылысты мәжбүрлеп
бұзу;
9 Әкімшілік қамау;
10 Шшетел азаматын немесе азаматтығы жоқ тұлғаны ҚР шегінен тыс
әкімшілік қуып шығару.
Әкімшілік құқық бұзушылықты жасаған заңды тұлғаларға мынадай әкімшілік
жазалар қолданылуы мүмкін:
1 Ескерту;
2 Әкімшілік айыппұл;
3 Әкімшілік құқық бұзушылықты жасау құралы немесе тікелей объектісі
болып табылатын затты ақысын төлеп алу;
4 Әкімшілік құқық бұзушылықты жасау құралы немесе тікелей объектісі
болып табылатын затты, әкімшілік құқық бұзушылықты жасау салдарынан
алынған табысты, ақша мен құнды қағаздарды тәркілеу;
5 Арнайы құқықтан айыру;
6 Лицензиядан, арнайы рұқсаттан, біліктілік аттестатынан (куәліктен)
айыру немесе оның әрекет қызметтің қандай – да бір түріне немесе нақты
әрекеттерді істеуді доғару;
7 Жеке кәсіпкерлік қызметті доғару немесе тиым салу;
8 Өз еркімен тұрғызылған немесе тұрғызылып жатқан құрылысты мәжбүрлеп
бұзу.
Әкімшілік жазаны салу ережелері ҚР ӘҚБтК 60-66 баптарымен реттеледі.
Әкімшілік жазаны салу ережелері.
Әкімшілік жазаларды салу ережелері ҚР ӘҚБтК 5 бөлімінде бекітілген.
Әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін жаза ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық
туралы Кодексіне және әкімшілік құқық бұзушылық туралы өзге де актілерге
сай жасаған әкімшілік құқық бұзушылығы үшін жауаптылық қарастыратын
нормативті актілерде белгіленген шекетерде салынады [4].
Әкімшілік жаза салынуы мүмкін:
1 Тиісті органдармен немесе лауазымды тұлғалармен олардың құзырлығы
шегінде;
2 Егерде кінәлі тұлғаның іс-әрекетінде әкімшілік теріс қылықтың құрамы
болса;
3 Егерде осы құрам ҚР ӘҚБтК немесе әкімшілік құқықтық қатынастарды
реттейтін өзге де нормативті актілердің тиісті нормаларында бекітілген
болса;
4 Егерде осы баптың санкциясы жасалған құқық бұзушылық үшін
жауапкершілік қарастыратын болса;
5 Жасалған құқық бұзушылықтың сипатын, құқық бұзушының жеке басын,
кінәлілік деңгейін, мүліктік жағдайын, сонымен қатар жауапкершілікті
жеңілдететін немесе ауырлататын мән-жайларды ескере отырып салынады.
Бірнеше әкімшілік құқық бұзушылық жасалған кезде әкімшілік жазалар
қолдану (63 бап). Бір 2 немесе одан да көп әкімшілік құқық бұзушылық
жасаған кезде әрбір әкімшілік құқық бұзушылық үшін жеке -жеке әкімшілік
жаза қолданады. Егер адам бірнеше әкімшілік әкімшілік құқық бұзушылық
жасап, ол істерді бір судья, орган қараса, бұл адамға белгілі бір жазалар
қолданылған жағдайда , жазаның түпкілікті мөлшерін жазаның осы түрі үшін
осы Кодексте белгіленген 3 еселенген ең жоғарғы шегінен асыруға болмайды.
Әкімшілік қамауға лудың ең ұзақ мерзімі мұндай жағдайларда - 30 тәуліктен,
ал төтенше жағдайлар кезінде - 45 тәуліктен аспауға тиіс. Егер айыппұлдар
актілерде белгіленген міндеттемелерінің орындалмаған немесе тиісінше
орындалмаған сомасының процентімен көрсетілген жағдайда, оларды бірнеше
әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін салған кезде, айыппұл әрбір
әкімшілік құқық бұзушылық үшін бөлек өндіріліп алынады [5].
Әкімшілік құқық бұзушылықпен келтірілген мүліктік залалды өтеу. Егер
әкімшілік құқық бұзушылық жасау нәтижесінде азаматқа немесе ұйымға мүліктік
залал келтірілсе, судья әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі қарай келе,
дау болмағанда жаза қолдану туралы мәселені шешу кезінде бір мезгілде
мүліктік залалды өтеу туралы мәселені шешуге құқылы. Өзге уәкілетті
органдар қарайтын әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша мүліктік
залалды өтеу, залалды өз еркімен өтеуден бас тартқан жағдайда , азаматтық
сот ісін жүргізу тәртібімен шешіледі.
Әкімшілік құқық бұзушылық үшін әкімшілік жаза қолданылған адам
әкімшілік жаза қолдану туралы қаулының орындалуы аяқталған күннен бастап 1
жыл ішінде осы жазаға ұшырады деп есептеледі.
Ескіру мерзімінің өтуіне байланысты әкімшілік жауаптылықтан босату. Адам
әкімшілік құқық бұзушылық жасалған күннен бастап 2 ай өткеннен кейін, ал
қоршаған ортаны қорғау саласында әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін -
оны жасаған күннен бастап 6 ай өткеннен кейін, осы Кодексте көзделген
жағдйларды қоспағанда, әкімшілік жауаптылыққа тартылуға тиіс емес. Жеке
тұлға салық салу саласында әкімшілік сыбайлас жепқорлықпен әкімшілік
құқық бұзушылық, сондай-ақ құқық бұзушылық жасағаны үшін оны жасаған
күннен бастап 1 жыл өткеннен кейін әкімшілік жауаптылыққа тартылуға тиіс
емес, ал заңды тұлға салық салу саласында әкімшілік құқық бұзушылық
жасағаны үшін оны жасаған күннен бастап 3 жыл өткеннен кейін әкімшілік
жауаптылыққа тартылуға тиіс емес. Созылып кеткен әкімшілік құқық бұзушылық
кезінде адам әкімшілік құқық бұзушылық анықталған күннен бастап 2 ай
өткеннен кейін әкімшілік жауаптылыққа тартылуға тиіс емес.
1.2 Қазақстанның ішкі істер министрлігінің органдарының қызметін
автоманттандырылуы және оның кемшіліктеріне сипаттама
Қазақстанның ішкі істер министрлігінің органдарының қызметінің бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің ақпараттық қамтамасыз етуі – кодтау
және жүйенің классификациясына сәйкестік, көрсеткіштер жүйесі, кеден ісінің
құжаттама жүйесі және деректер базасының файлдары.
Қазақстанның ішкі істер министрлігінің органдарының қызметінің бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесі ақпараттық сәйкестігінің мазмұны
бойынша жүйе компоненттерінің иетеграциясын қамтамасыз етеді (кодтау және
жүйе классификациясының анықтамасы, терминдер, түсініктің бірігуі).
Қазақстанның ішкі істер министрлігінің органдарының қызметінің бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің ақпараттық базасы басқару
объектісінің динамикалық ақпараттық моделін көрсетеді.
Машинадан тыс ақпараттық базаға сәйкес:
- құжаттар жүйесін біріктіру және бақылау;
- классификациялық жүйенің бірігейлендіруі және кодтау;
- технологиялық процестің сипаттамасы және ақпаратты өңдеу;
Қазақстанның ішкі істер министрлігінің органдарының қызметінің бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің машина аралық ақпараттық базасы бір-
бірімен байланысқан деректер базасынан тұрады.
Қазақстанның ішкі істер министрлігінің органдарының қызметінің бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің деректер базасы бөлінеді:
- нормативтік – анықтамалық деректер базасының ақпараты: жүйенің
сыныпталуы, тарифтер, шектеулер, нормалық және құқықтық актілер,
жүйенің тіркелуі және есеп.
- жедел жадының деректер базасы: құжаттардың электрондық даналары,
халыққа қызмет көрсету ісіндегі рәсімдеу және бақылау.
Сонымен қатар, мекемеде Windows XP ОЖ орнатылған.
Windows ОЖ-ның жаңа - 2002 жылғы нұсқасы - Windows XP жасалды. Windows
XP Windows 2000-да пайдаланылған технологиялардың негізінде әзірленді. Ол
үйдегі және кеңседегі компьютерде жұмыс істеуге қолайлы әрі оны
пайдаланушылардың саны күннен күнге артып келеді. Windows XP жүйелік
ресурстарға қоятын талабы жоғары (оперативті есте сақтау 128 Мб-тан және
қатқыл дискідегі кеңістік 2 ГБ-тан кем болмауы керек).
Кәзірде Windows XP екі конфигурация бойынша шығарылады: Home Edition -
үй шаруашылығына арналған дербес компьютерлер және Professional Edition -
офистік ДК-ге арналған. Windows XP Home Edition комплектісіне көптеген
бағдарламалар, мысалы бос уақытта пайдалануға арналған, хобби, демалыс және
ойын-сауыққа арналған, арнайы мультимедиалық қосымшалар, графикалық және
видео редакторлар, сонымен бірге интернетте жұмыс істеуге арналған
утилиттер. Windows XP Professional көптеген бизнес-қосымшаларын камтиды,
үлкен жергілікті желі жұмысын және қорпоративті рынок секторында пайдалану
үшін, және оқып – үйрену, зерттеу тәжірибесіне арналған [6].
Windows XP жаңа қолдану интерфейсі мәселелі - ориентацияланған
архитектурасымен құрылған. Бұл дегеніміз, кез келген жағдайда қолданушы
көптеген жәрдемші дыбыстар көмегімен жедел түрде интерактивті жүйеге ене
алады және файлдар құрылымдарына түрлі шаралар орындай алады. Егер сіз
қандайда бір файл объектісін таңдасаңыз, мысалы, файл немесе бума, онда
Windows-тың арнайы механизмі, Webwiew деген атауымен, автоматты түрде осы
объектіге қолданатын түрлі іс-шаралар тізімін сізге ұсынады, және де оның
қасиеттерінің сипатамасын бере алады.
Microsoft Windows XP ортасында жетілдіріп - жақсартылған іздеу әдістері
арнайы утилит түрде берілген, оның атауы Search Companion. Объектілерді
іздеуді жеңілдету үшін логикалық топқа біріктірілген, мысалы, "графикалық
файлдар, өлен және видео" (Pictures, music and video), " Word құжаттары,
Windows Excel және басқа бағдарламалар" (Documents Word, Excel, etc.),
"барлық файл түрлері" (All file types). Жергілікті желідегі іздеу және
Windows-тың анықтама жүйесіндегі іздеу жеке топқа біріктірілген немесе
деректер қорының интеграцияланған көмекші орталығын пайдалануға болады.
Windows XP құрамына Fast User Switching деген арнайы механизм
орнатылған, оны пайдалану мен жылдам, тіркеусіз операциялық жүйеге қосып,
жаңа қоланушыны және қолданушылар тобын енгізуге болады. Мұнда әр қолданушы
өздігінен өңдеуді өзгертуге және файлдар мен құжаттармен жұмыс істеуге,
басқа қолданушыларға тәуелсіз құжат құруға, өзгертуге және сақтауға
мүмкіндігі бар. Әр жаңа жұмыс сеансына ОЖ жоғаргы жад бөлімінде 2 Мбайт
көлемінде арнайы орын беріледі, бұл көлем қолданбалы бағдарламалар санына
әсер етпейді [7].
Кейінгі өзгерістер бойынша тәжирібесі аз қолданушы, оқыстан пайда
болған мәселені шешу үшін, ешкімге телефонмен хабарласып түсіндіріп сұрап
жатпастан, шешім қабылдауыңызға болады. Ол үшін, Windows XP ортасының
Remote Assistance утилитасын қоладуыңызға болады, оның көмегімен жаңа
қолданушының компьютерін бақылап тексеру арқылы мәселесін шешіп, оны қалай
жөндеу немесе емдеу керектігін айта аласыз.
ОЖ жаңа сыртқы құрылғыларды қосуға және өңдеуге мүмкіндік беретін
технология - Plug&Play саналады., ол өте жылдам орындалынады. Бірақ
Microsoft Windows XP архитектурасына одан басқа да кеңейтілген стандартты
Universal Plug&Play технологиясы қосымша орнатылған. Universal Plug&Play
сіздің компьютеріңізге қашықтықта орналасқан сыртқы құрылғына жалғастыруға,
және онымен өз компьютеріңіздегідей пайдалануыңызға мүмкіндік береді.
Windows XP өздігінен қажет құрылғыны қосып, өңдеп бере алады. Барлық
мәліметтер арасындағы алмасу "механикасы" желідегі қашықта орналасқан
құрылғылармен компьютер қолданушысына көрінбейді – ол желінің қалай
істейтінің ойланбастан, жәй ғәне өзінің жүйесін пайдалана береді. Windows
XP әр компьютерге динамикалық өзіндік IP-адрес меншіктейді, соның
арқасында әр түрлі сыртқы құралдар деректерді дербес алмасып тұрады [8].
Мекемеде ең жаңа ақпараттық және коммуникациялық технологиялар
қолданысқа енгізілді: тауарлардың жеткізілуін бақылаудың автоматтандырылған
жүйесі (ТЖБАЖ), контейнерлік сканерлеу кешені ("TC-SCAN"),
автоматтандырылған жеке адамдарды тіркеу пункті (кеден дүңгіршегі),
"Янтарь" радиоактивті материалдарды стационарлық анықтау жүйесі, "Web-
декларант" электронды декларациялау кешені, олар сыртқы сауда рәсімдерді
жеделдетуге және айқындылығын қамтамасыз етуге, кедендік бақылаудың
тиімділігін жоғарылатуға ықпал етеді. Бірақ ең негізгісі Web – Декларант
бағдарламалық кешені болып табылады. Ол декларацияның электрондық
көшірмесін ресімдеу және құру үшін арналған.
Функционалдық мүмкіншіліктері:
1. Барлық түрдегі құжаттарды ресімдеу және басу;
2. Құқық бұзушыларды жасаған азаматтар туралы ақпаратты автоматты
есептеу;
3. Құрылған құжаттарды форматно-логикалық бақылау;
4. Құжаттардың электрондық көшірмелерін құру;
5. Құрылған құжаттарды деректер базасына енгізу;
6. Құжаттар түсінігінің көрнекі формасы;
7. Құжаттар өрісінен анықтамаларды тікелей шақыру;
8. Бірнеше кілттік позиция бойынша тауардың кодтарын табу кеңейтілуі
9. Құрылған құжаттардың электрондық көшірмелерін жіберу үшін полиция
бөлімшелерін тандау;
10. Құжаттық ресімдеуін өткіздіретін халыққа қызмет көрсету орталығының
бөлімшелерде құрылған құжаттардың электрондық көшірмесін кепілді
автоматты жеткізу.
Тіркелмеген қолданушылар үшін:
Кешен жұмысымен танысу үшін кіру: қолданушы – demo, пароль – demo
(таныстыру режимінде кедендік құжаттардың электрондық көшірмелерін құру
және жіберу мүмкіншіліктері сөндірілген).
Тіркелуге мәлімдеме жіберу сұрақтары бойынша Департаменттің ақпараттық
технологиясындағы жергілікті бөлімшелерге барады.
Қазақстанның ішкі істер министрлігінің органдарының барлық полиция
бөлімдер желіге қосылған. Жұлдызша топологиясы пайдаланылады. Топология
немесе желі топологисың термині компьютерлердің, кабельдердің және басқа да
желі компоненттерінің орналасуын сипаттайды. Топология - мамандар желі
құрастыру негізін бейнелеуде қолданылатын стандартты термині. Бұл
терминінен басқа мынадай анықтамаларда қолданылады: құрастыру, диаграмма,
карта. Желі топологиясы онын сипатына себепші болады [9]. Топология түрін
тандауға мыналар әсер етеді:
қажетті желілік жабдықтау құрамы;
желілік жабдықтау сипаттамасы;
желіні кенейту мүмкіндіктері;
желі басқару әдісі.
Ресурстар мен басқа желі тапсырмаларын орындап, ортақ пайдалану үшін
компьютерлер бір-біріне қосылуы қажет. Желіде бұл мақсат үшін көбіне кабель
қолданылады. Бірақ басқа компьютерді қосып түрған кабельді компьютерге қосу
жеткіліксіз. Әртүрлі кабельдер түріне сәйкесінше әртүрлі желілік тақшамен,
желілік операциялық жүйенің және басқа да компоненттері компьютердін өзара
орналасуын қажет етеді [10].
Әрі желі топологиясынын шарттары бар. Мысалы, ол тек кабель түрін ғана
емес, сонымен қатар оны қолдану әдістерін ұсынады.
Топология сонымен қатар, желідегі компьютерлер әрекеттестік тәсілін
анықтайды. Желі құрастырудын әртүрлі төсілдері бар:
шина (bus) топологиясы;
жүлдызша (star) топологиясы;
сақина (rіng) топологиясы.
Егер компьютерлер тізбектеліп бір кабель бойында орналасатын болса,
онда бұл шина топологиясы және компьютерлерді байланыстыруда коаксиалды
кабель қолданылады.
Концентраторлар немесе бір нүктеден шығатын кабель бөлігіне қосылған
компьютерлер байланысу кестесі жұлдызша топологиясы деп аталады және
компьютерлерді байланыстыруда есулі қос сымды кабель қолданылады.
Егер компьютерлер жалғанған кабель сақина тәрізді оралып келіп қосылса,
онда ол топология сақина топологиясы деп аталады [11].
Компьютердің шина арқылы әрекеттестік процесін түсіну үшін, келесі
ұғымдарды білу қажет: сигнал беру; сигнал шағылысуы; терминатор.
Деректер электр сигналдар түрінде желінін барлық компьютерлеріне
жіберіледі, бірақ ол деректерді шифрланған мекен-жайына сәйкес компьютер
қабылдайды
Кодталған сигналдарды кабель арқылы беру үшін, екі технология
пайдаланылады: таржолақты және кеңжолақты сигнал беру.
Қазіргі кезде мемлекеттік органдар жақсы дамыған ақпараттық
инфрақұрылымсыэ уақытқа сай жұмыс істей алмайды. Бұл заман талабы.
Бірқатар мемлекетік функцияларды басқару ісінде дәстүрлі қағаз
негізден электрондық салаға көшу өзге де маңызды факторламен қатар
табысқа жету шартгарының бірі болып отыр.
Электрондық кужат айналымы жүйесін ендіру ісі бірінші кезекте
құжаттарды тіркеу және олардың орындалуын бақылау процөстерін
автоматтандыруды, бөлімшелері арасындағы қағаз негізді ішкі қатынас
қағаздарын азайтуды, нормативтік қуқыктық актілер жобаларын қарау
мерзімдерін қысқартуды, ел басшылығы тапсырмаларының, Үкімет қаулы-
ларының, азаматтар мен занды тұлғалар тарапынан түскен хаттар мен
өтініштердің орындалуыи бақылау жөніндегі жұмыстарды жақсартуды,
кұжаттар бойынша ақпараттық талдау жұмыстары сапасын арттыруды, сон-
дайақ электрондық мурағатын құруды талап етті [12].
Мәліметтерді өңдеу технологиясы. Іс-жүргізу жұмысының жүйесінде
ақпараттын үлесі, қағаз бетінің тасымалдаушысы болып саналатын, кейінгі
кезде белсенді дамуға байланысты қысқартылған:
- қазіргі технологияның құжаттармен жұмыс істеуі;
- құжаттардың компьютерге жедел енгізудің әдісі (сол сияқты жазбаша
түрінде);
- құжаттарды мәтiн түрде де, графикалық түрде өзгертуге, жаңартулар
енгізуге болады;
- электрондық қызмет арқылы да жұмыс жасауға болады.
Автоматтандырылған ақпараттық жуйесін ендіру және оны жетілдіру
бағытында жүргізілген жумыстар нәтижесі арқылы ұжым орталық аппаратында
бірсыпыра қызмет функцияларын толығымен электронды түрде жүзеге асыруға
мүмкіндік туды. Олар, атап айтқанда, мыналар:
- кіріс және шығыс қужаттарын тіркеу;
- ұжым басшылығы тапсырмаларының орындалуын бақылау;
- қосалқы жүйеде өнделген қужаттарды сканерлеу және көрініске шығару;
- электрондық ақпараттарды орталық аппаратқа жіберу;
- бөлімшелердің кіріс-шығыс құжаттарын тіркеу;
- бөлімшелер басшылығы тапсырмаларының орындалуын қадағалау;
- мурағат құжаттарының кірісі мен шығысы автоматты түрде тіркеледі.
1.3 Қолданыстағы деректерді өңдеу жүйесін жетілдіру жолдары
Қандай компьютер болса да өзімен бірге аналық плата негізінде біріккен
әртүрлі құрылғылар жиынтығын береді. Сондықтанда аналық плата
мультимедиалық жүйенің негізгі элементі болып табылады және көбіне жүйелік
болып аталады. Аналық плата өзімен өткізгіштер тізімін, chipset және
слоттарды ұсынады. Өткізгіштер тізімі шина деп аталады. Шиналар басқару,
адрестеу және мәліметтерді беру қызметін атқарады
Аналық плата – дербес компьютердің негізгі платасы. Онда мына құрылғылар
орналасады:
- процессор – негізгі микросхема, математикалық және логикалық
операцияларды орындайды;
- микропроцессорлық жыинтық (чипсет) – микросхемалардың жыинтығы,
аналық платаның негізгі функционалдық мүмкіндіктерін анықтайды және
компьютердің ішкі құрылғыларын;
- шиналар – өткізгіштердің жыинтығы, компьютердің ішкі құрылғылардың
арасын байланыстырады;
- оперативті жады (оперативті есте сақтау құрылғы, ОЕҚ) –
микросхемалардың жыинтығы, компьютер істеп тұрған кезде мәліметті уақытша
сақтап қалуға арналған құрылғы;
- ТЕСҚ (тұрақты есте сақтау құрылғы) – микросхема, компьютер өшіріліп
тұрған жағдайда да ұзақ уақыт бойы мәліметтерді сақтап тұрады;
- қосымша құрылғыларды қосу үшін арнайы раземдар (слоты).
Қатты диск – винчестер бұл арнайы жабдықталған қатты қорапшада
орнатылған. Онда екі бетіне де жазу енгізілетін бірнеше дискілердің
қосындысы бар, олардың арасына еніп тұратын, оқып жазатын бас тиегі бар.
Қатты дискі жүйенің барлық бағдарламалары жазылған пластинкалардан тұратын
екі жағына да магнит жабыстырылған құрал. Сол магнитке ток жіберілгенде
электромагнитті өріс пайда болады да сигналдарды өзіне қабылдап алады,
сөйтіп жазбалар пайда болады. Қысқаша айтқанда, қатты дискті бағдарламалар
жабдығы десек те болады [13].
Пайдаланылатын жүйенің кемшіліктері:
1. Техникалық қамтамасыздандыруға үлкен талаптар:
Компьютерлердің техникалық сипаттамалары, сервер ретінде қолданылатын,
сынақ өткізу үшін төменде көрсетілген конфигурацияларға сәйкес келуі керек.
Жүйенің бірінші деңгейінде сервер архитектурасы 4 серверді ескереді
(қосымша севері 2шт., деректер базасының сервері 1шт., Backup сервері 1шт.
)
Деректер базасының сервер аймағы:
- 4 екіядролы процессор (UltraSPARC IV+, 1.5 GHz);
- Жедел жад көлемі 16 GB;
- 4 Ethernet 100010010 интерфейсі;
- 2 FC-SW 4Gbit интерфейсі;
- Диск көлемі – 73 GB 15000RPM -ты FC-AL 14 дискілері (2 RAID-5 топ
және 2 Hot Spare дискісі) (Sun StorEdge 6920).
Backup сервері:
- 4 процессор (UltraSPARC IV+, 1.5 GHz);
- Жедел жад көлемі 16 GB;
- 2шт. қатты диск (SCSI 73 GB, 15000 обмин);
- DVD-ROM (SCSI);
- 101001000Base-T 4 желілік адаптерлері;
- 10100Base- T желілік адаптері;
- RS-232 3 сериялық порттары,
- 2 USB порттары;
- FCA 2 шт. (2 Gbs Fibre Channel).
Жүйенің екінші деңгейінде сервер архитектурасы 2 серверді ескереді
(қосымша севері және Backup сервері-1шт., деректер базасының сервері 1шт.)
Деректер базасының сервер аймағы:
- 4 дейін кеңейту мүмкіндігі (UltraSPARC IIIi 1.59 GHz) 2 процессор;
- Жедел жад көлемі 4GB;
- 4 Ethernet 100010010 интерфейсі;
- 2 Ultra 320SCSI интерфейсі;
- 4 Ultra320 SCSI 73 GB дискісі;
- DVD;
- 101001000Base-T 4 желілік адаптерлері;
- 10100Base- T желілік адаптері;
- RS-232 порттары;
- USB порттары.
Жүйенің үшінші деңгейінде сервер архитектурасы 1 серверді ескереді, оның
келесі конфигурациялары бар:
- кеңейту мүмкіндігі 2 дейін жиілігі 1 GHz кем емес 1 UltraSPARC IIIi
процессоры;
- Жедел жад көлемі 4GB;
- Ethernet 100010010 интерфейсі;
- 2 Ultra 320SCSI интерфейсі;
- 4 кем емес Ultra320 SCSI 73 GB дисктері;
- DVD;
- қайталанған қуат көздері;
- DDS 4 немесе DAT 72 стримерлері.
Жұмыс станциялары ретінде IBM қолдайтын компьютерлер қолданылуы тиіс.
Оның техникалық сипаттамасы:
- Pentium III процессоры, тактілі жиілігі 1 GHz кем емес;
- Жедел жад көлемі 512 MB кем емес;
- Дисктегі бос орын көлемі 5 GB кем емес;
- SVGA монитор және видеокарта 1024*768 пиксельді қамтамасыз етуі
керек;
- MS Windows 2000XP Ru амалдық жүйесі. [14]
2. КААЖ көлемді жүйе болғандықтан ол үлкен көлемді амалдар үшін
арналған, яғни құжаттарды кешенді өңдеу жағдайында ол ыңғайсыз.
3. КААЖ көлемді жүйе болғандықтан халыққа қызмет көрсету инспекторларын
оқыту төмендейді.
2 Жобалау бөлімі
2.1 Есептің қойылымы
Дипломдық жұмыста ҚР ІІМ органдарда құқық бұзушылықты тіркеу ақпараттық
жүйесін құру қажет.
Құрылған жүйе келесі талаптарға сай болуы керек:
1) Жүйе клиенттік және серверлік бөлімдерден тұруы керек. Серверлік
бөлімге деректер базасының анықтамалары, сұраныстарды өңдеу
жатады. Клиенттік бөлім анықтамаларды құруға арналған формалардан
және құқық бұзушылық жасаған азаматтарды, іздеуді және т.б.
жүргізуге арналған формалардан тұрады.
2) Жүйе бірнеше мәзірлерден тұруы тиіс:
- бастапқы мәліметтер;
- анықтамалар;
- құқық бұзушылық;
- бағдарлама туралы;
- шығу.
Бағдарлама жұмысының блок-схемасы 1 суретте көрсетілген.
1 сурет Бағдарлама блок-схемасы
2.2 Ақпараттық қамтамасыздандыру
Ақпараттық қамтамасыздандыру автоматтандырылған жүйеде пайдаланылатын
ақпаратты топтастыру мен кодтау жүйелерінің, құжаттаудың үйлестірілген
жүйелері мен ақпарат жиындарының біртұтас жиынтығы.
Ақпараттық қамтамасыз ету (АҚ) – бірыңғай жүйе жиынтығы және хабарларды
кодтаудың, құжаттама бірыңғайлы жүйелерінің, ақпараттық ағындардың
сызбаларын, ұйымдағы базалардың құру әдістемесі. Тап осы ішкі жүйеге
арналған хабар дер кезінде ұсынуы, басқаратын шешімдердің қабыл алуы болып
табылады.
АҚ объектінің ақпараттық үлгісі өзімен бірге ұсыналады. АҚ
автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді ішкі машиналық негізде түзеледі.
Қандай да болмасын техникалық құралдардың хабары адаммен қабылданады.
Техника - экономикалық хабар топтастырғыштары және құжаттары ішкімашиналық
АҚ (жиынтық барлық тап осы жазылғандардың машиналаларда сақталуы айқын
белгілермен анықталады) – экрандық түрдің алғашқы енгізудің хабар түрлері
болып табылады. [15]
Ақпараттық қамтамасыз етуде ақпараттық жүйені қолданушылар өзінің
мамандық деңгейін орындауы үшін қолданады. Жүйе сақталатын ақпаратты,
оларды өңдеу, ақпаратты бір деректерді өңдеу базасына жинақтау, оларды
қолдануды, қолданушыларға автоматталған, санкцияланған рұқатнама негізінде
бір реттілік енгізу немесе көп мақсатта қолдана білуді қамтамасыз етуі
қажет. Операциялар негізінде болатын барлық құжат айналымда болатын ақпарат
алмасуы негізі болып табылады. Ақпараттық қамтамасыздандыру осы
ақпараттардың өңделуі, тікелу, сақталу, жіберілу, шығару т.б. әрекеттер
нәтижесінде болады. Яғни, олар жалпы ақпараттық бірлестікті қолданылады.
Осылардың қызметі, яғни бұл өңдеу және бағдарламалық қамтамасыз ету енгізуі
банкіні - шығындардан талап етеді, сондықтан банк жылдам есесін қайтаруда
мүдделес аударым алады. Төмендеу шотының артынан немесе бағалар мүмкін қол
жеткен жайлы мөлшерлі өнім болады. Өңдеуге шығындардың немесе тездетудің
арқасында, банкі құралдарының айналымының өңдеуі болады. Есептеу
техникасының аппараттық конфигурациясын құрайтын құрылғылары жатады.
Қазіргі заманғы компьютерлер мен есептеу кешендері блокты-модульді
құрылымнан тұрады, яғни, олар нақты бір жұмыс түрін атқаруға
ыңғайландырылған дайын түйіндер мен блоктардан жиыстыратындай аппараттық
конфигурациядан тұрады.
Деректер базасы – бұл магниттік дискіде сақталатын арнайы
ұйымдастырылған ақпараттық ресурстар жиынтығы.
Деректер базасы қағаз түрінде немесе электронды түрде ұсынылуы мүмкін.
Компьютерлік деректер базасы белгілі бір әрекеттерді (қосу, жою,
өзгерту, көшіру, реттеу) орындауға болатын ақпараттардан тұратын файл
(немесе файлдар жиыны) түрінде ұсынылады.
Деректердің инфологиялық моделі.
Пәндік аймақ – деректер базасында көрсетілген ақиқат әлемнің бір бөлігі.
ИЛМ ДБ жобалауда жүйенің ядросы болып табылады. ИЛМ қажетті және
жеткілікті ақпараттан тұрады, АЖ әрі қарай жобалау үшін. Құрылған Құқық
бұзушылықты тіркеу деректер қорының кесте-байланыс инфологиялық моделі 2
суретте көрсетілген.
2 сурет " Құқық бұзушылықты тіркеу" деректер қорының кесте-байланыс
инфологиялық моделі
Инфологиялық модельде объектінің жеке экземплярлары ғана емес, класстары
да бейнеленеді. Мұндай модельдерді құрудың көптеген әдістері бар: графтық
модельдер, семантикалық желілер, мән-байланыс моделі және тағы басқалар.
ИЛМ-де объектілер және оның қасиеттері арасындағы байланыстан басқа әртүрлі
кластар объектілері арасындағы байланыстар бар. Мұндай байланыстарды
бейнелейтін диаграммаларды ER - типті диаграмма деп атайды (мұндай атау
ағылшын тілінен мән - Entity, ал байланыс - Relationship шыққан).
Алайда кей кезде ER - типті диаграммадан басқа ER – экземплярлы диаграмма
қолданылады.
Қызметкер1 Құқық бұзушы 1
Құқық бұзушы 2
Құқық бұзушы 3
Қызметкер 1 Құқық бұзушы 1
Қызметкер 1
Қызметкер 2 Құқық бұзушы 1
Қызметкер 3
Даталогиялық жобалау.
Даталогиялық модель логикалық деңгейдің моделі болып табылады және ол
деректер элементтерінің логикалық арасындағы байланысты бейнелеп, олардың
сақтау сыртқы ортаға да мазмұнына тәуельді болмайды. Осы модель
информациялық бірліктер терминдеріне құрылады, нақты МББЖ рұқсат етілген,
біздер деректер базасын жобалайтын ортада.ДЛМ құру кезеңі даталогиялық
жобалау болып аталады. МББЖ тілімен деректер базасының логикалық құрылымын
суреттеуді сызбанұсқа дtеп атайды [16].
Кез – келген МББЖ өзіне мүмкін болатын мәліметтердің логикалық
бірліктерімен жұмыс жасайды, сонымен қатар жоғарғы деңгейдегі логикалық
құрылымдардың ақпараттық бірліктерді құраушы төменгі деңгейлерден
аңықталған ережелер композицияларын қолдануға мүмкіндегі береді. Бұдан
басқа, көптеген МББЖмәліметтер базасы құрылымына сандық және басқалай
шектеулер қояды. Сондықтан даталогиялық модельді құруға кіріспестен бұрын
МББЖ – нің ерекшеліктерін тыңғылықты түрде оқып — зерттеу керек, жобалық
шешімді таңдауға әсер етуші факторларды анықтау қажет, сонымен қатар,
жобалаудың автоматтандырылуының қолда бар жабдықтарын, оларды пайдалану
мүмкіндіктері мен мақсатты бағытталдығын анализдеу керек.
Даталогиялық жобалау мәліметтер базасының логикалық құрылымын жобалау
болып МББЖ – мен ұсынылатын мәліметтерді физикалық мүмкіндіктері әсер
етеді. Сондықтан да, мәліметтерді физикалық ұйымдастыру ерекшеліктерін білү
логикалық құрылымды жобалау барысында пайдалы болып табылады.
Мәліметтер базасының логикалық құрылымы,және де мәліметтермен
толтырылған мәліметтер базасы реалды пәндік облыстың көрінісі болып
табылады. Сондықтан жобалық шешімдерді таңдауға информациялық модельде
көрсетілген, пәндік облыспен көрсетілетін специфика әсер етеді.
1. - кесте
Қызметкер анықтамасы
Аты-жөні Туған жылы Жынысы Мекен-жайы
2 - кесте
Полиция бөлімі анықтамасы
Бөлімнің атауы Жұмысткерлер саны Бөлімнің нөмері
3 - кесте
Құқық бұзушылық түрі анықтамасы
Нөмері Атауы
4 - кесте
Құқық бұзушылық себебі анықтамасы
Нөмері Атауы
5- кесте
Анықтамалық ақпараттың объектілері
Ақпараттық Реквизит атауы Белгіленуі Кілттің қасиеті
объект
Құқық бұзушылық Акт нөмері аct nom Бірегей кілт
актты толтыру Тегі tegi болып табылады
Аты at
Әкесінің аты othestv
Туған жылы tugsh
Туған жері tugsher
Жынысы shinis
Құқық бұзушылық түрі tyri
Құқық бұзушылық күні data
Құқық бұзушылық себебі seb
Актты толтыру күн
aktdata
Полиция бөлімі Бөлімнің атауы name Бірегей кілт
Жұмыскерлер саны san болып табылады
Бөлімнің нөмері nomer
2.3 Бағдарламалық қамсыздандыру
Компьютердің ұзақ мерзімді жадының барлық құрылғыларында сақталатын
барлық бағдарламалар жиыны оның бағдарламалық қамтамасыздандыруын құрайды.
Бағдарламалық қамтамасыздандыру бұл компьютерде шешілетін есептердің
орындалуын қамтамасыз ететін бағдарламалар жиыны. Компьютердің
бағдарламалық қамтамасыздандыруы үнемі толықтырылады, дамиды, қазіргі
заманға сай жаңартылады.
Берілген тапсырмалар жиынтығын шешуде нысаналы бағытталған бағдарлама
Borland Delphi 7.0 ортасы OC Windows XP қолданылды.
1999 жылдың басында Microsoft корпарациясы, өзінің көп санды
бақталастарында терезелі графикалық интерфейспен жедел жүйе дайындау
ортасында қалып бара жатқан, IBM PC платформасы үшін жаңа қолданылатын
ортаның шыққаны туралы мәлімдеді, ерте шығып өз ортасында кең тараған басқа
осы компанияның оперативтік жүйесі – MS DOS – қа арқа сүйейтін. Жаңа жүйе
әрбір персоналды компьютер пайдаланушыға таныс жаңа атпен, Microsoft
Windows, шықты.
Windows сияқты компьютерлік заттың пайда болуына алып келген 15 жылдан
кейінгі өзгеріс, шындығында таңқалдырады.
Windows XP өзінің бойында Windows – тың алдыңғы түріндегіден ең жақсы
қасиеттерін жинақтаған: сенімділік, тұрақтылық және басқарушылық – Windows
2000 нан, қарапайым және түсінікті интерфейс. Windows XP – та жаңа,
пайдаланушыға әсерлі интерфейс көрінді, топтастырудың жаңа мүмкіндіктерін
және құжат іздеудің мүмкіндіктерін, жаңа сыртқы түр, пайдаланушыға тез
қосылу мүмкіндіктерін және т.б. кірістірді. Жаңа Windows жүйесі, өз
кезегінде Windows NT – да орнықтылатын, өзін жақсы ұсынған Windows 2000
–ның негізінде шығарылды. Microsoft ұсынған бұл оперативтік жүйе тобы өте
тұрақты, Windows 9598 ше қарағанда, процестердің адрестік ортасын
қорғанысын күштілігі бар, NTFS –тің жылжытылған файлдік жүйесі бар, жалпы
алғанда, басынан бастап серверлер мен жұмыс бекеттері үшін ОС сияқты
жасалынып шықты. Windows 2000 бастап, Windows-та компьютерлік құылғыларды
түзету мен қондыру процессі қалыс қалған [17].
Windows XP тұрақтылығы мен жұмыс істеу қарқыны көптеген құралдармен
қамтамасыз етіледі. Солардың бірі – кілттік құрамдық жүйенің автоматты
резервті көшірмелеу. Windows Restore арнайы қызметі, Windows Ме2000 ОС
құрамында болған, Windows XP – де де сақталды. Күнтізбе және жүйе
өзгерістер тізімін құрайтын арнайы терезеде пайдаланушы Windows қондырған
мезгілден бастап шығарылған күнін тандап ала алады, содан кейін жүйе осы
күндік жағдайға сәйкес келетінге дейін автоматты түрде қалыптастырады.
Осылайша, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қоғамның қарқынды дамуы көптеген жаңа ақпараттың жинақталуына алып
келеді, ол ақпаратты тез өңдеп, қолданып не болмаса сақтау қажеттілігі
туады. Әлемдегі барлық ақпарат ағындары өте көп. Сол себепті әрбір
мекемеде, ол шағын немесе үлкен болуына қарамастан, мәліметтер басқару
мәселесі туындайды, өз кезегінде ол жұмыстың тиімділігін қамтамасыз етеді.
Кейбір мекемелер ол үшін үлкен шкафтар, құжат салатын мұқабалар пайдаланса,
ал басқа мекемелер өз жұмысының тиімділігін артыру үшін компьютерлік
әдістерді қолданады – ол мәліметтер қоры, ондай жұмысты ұйымдастыру үлкен
мәліметтер көлемін оңтайлы сақтап жүйелеуге мүмкіндік береді. Мәліметтер
қорысыз қазіргі күні қаржы, өнеркәсіп, сауда тағы басқа мекемелердің
жұмысын елестету мүмкін емес. Егер мәліметтер қоры болмаса, онда ол
мекемелерді ақпарат ағыны басып кетер еді.
Қазіргі күні ақпараттық технологияларды бағдарламалаушылар алдында көп
көлемді және әр түрлі ақпарат ағындарымен жұмысты ұйымдастыра алатын арнайы
бағдарламалық қамтамасыз ететін бағдарлама құру мақсатында көптеген жаңа
мәселелер туындайды.
Осындай сұраныс бойынша ұйымдастырылған жүйелер кең қолданыста. Өз іс-
әрекетінде жетістіктерге қол жеткізген кез келген мекеме қызмет ету үшін
ақпаратты уақытында өңдеуі қажет.
Мәліметтер қоры әр түрлі мекемелер үшін құрастырылады. Бұл жерде басты
мәселе мәліметтер тиімді қолдану үшін олар жүйеленіп, ұйымдастырылып және
топталған болуы қажет. Бұнда мәліметтер қорына жету күрделі бағдарламалауды
қажет етпейтін қарапайым сұраныстар арқылы жүзеге асады. Сол сияқты есеп
алуда қиындық туғызбайды.
Бағдарламалаушының алдында келесі мәселелер тұрады: мәліметтер қорын
басқаратын жан-жақты жүйені құру және жүйенің мүмкіндіктерін көрсету,
олардың өңделуін ұйымдастыру болып табылады.
Қоғам әрқашан тәртіпке негізделіп, арқа сүйеп қалыптасып, тіршілік
етеді. Қоғамда тәртіп болмаса, ол құлдырайды, яғни, келешегі болмайды. Мұны
адамдар ежелден-ақ жақсы түсінген. Сондықтан да қоғамда тәртіп орнатудың
жолдарын қарастырған. Дегенмен, керісінше қоғамдық тәртіпті бұзуға бейім
азаматтар да аз болмаған.
Осыдан келіп – құқық бұзушылық орын ала бастады. Құқық бұзушылық – қоғам
өміріне тән дерт. Адам баласы өмір сүрген ортада ол да әрқашан орын алады.
Бұл объективтік құбылыс.
Құқық бұзушылық заңды, оның қағидаларын құқықтық нормалар жүктеген
міндеттерді бұзу, тыйым салынған әрекеттерді жасау. Ол адамдардың іс-
әрекеті, қылығы, мінезі немесе әрекетсіздігімен сипатталады.
Құқық бұзушылық - қоғамның, мемлекетпен жеке адамның мүдделеріне зиян
келтіретін субьектінің кінәлі, құқыққа қарсы, қоғамға кауіпті әрекеті.
Құқық бұзушылықтың белгілеріне мыналар жатады:
- іс-әрекет немесе әрекетсіздік;
- қоғамға зиян әкелуі (моральдық және материалдық, өлшенетін және
өлшеусіз, мәндік және рухани, елеулі және болмашы, қалпына келтірілетін
және қалпына келтірілмейтін);
- құқыққа қарсы;
- кінә дегеніміз субьектінің қоғам, мемлекет, жеке адам мүдделеріне
іштей теріс көзқарасының құқыққа қарсы әрекет жасаумен білдірілген
көрінісі. Кінә негізгі екі нысанға: қасақана және абайсыздықпен жасалған
болып бөлінеді;
- құқық бұзушылық үшін заңды жауапкершіліктің қолданылуы.
Құқық бұзышылық құрамын құрайтын белгілердің тіпті біреуінің болмауы заң
жүзінде жауапкершілікті болғызбайды.
Құқық бүзушылық құрамына мыналар кіреді:
1 Құқық бұзушылық субъектісі - заңмен құқық бұзушылыққа қабілетті деп
танылатын жеке адамдар немесе сондай әрекет жасаған әлеуметтік ұйымдар;
2 Құқық бұзушылық объектісі - құқықпен реттеліп, қорғалатын және құқық
бұзушылық араласатын нәрсе. Тектік обьект -қоғамдық қатынастар, олардың
саласы және түр объектісі - өмір, денсаулық, ождан, мүлік және т.б.;
3 Құқық бұзушылықтың субъективті жағы - субъектінің өз әрекеті мен оның
зардаптарына ішкі, психикалық көзқарасын сипаттайтын белгілердің жиынтығы.
4 Құқық бұзушылықтың объективтік жағы- әрекеттің өзі немесе
әрекетсіздік, құқыққа қарсылық (әрекетті заңда көрсету), зиянды нәтиже
(мағыналы аспект), әрекет (себеп) пен одан туындайтын зиянды нәтиже
(салдар) арасындағы тікелей (кездейсоқ емес) себеп - салдарлы байланыс
сияқты, құқық бұзушылықты сипаттайтын сыртықы белгілердің жиынтығы
Қоғамға қауіптілік сипаты мен дәрежесі бойынша құқық бұзушылық қылмыс
және теріс қылық деп бөлінеді. Қылмыс - қоғам үшін мейлінше қауіпті және
қылмыстық заңмен тыйым салынған құқық бұзушылық. Қазақстан Республикасы
Қылмыстық кодексінің 9-бабында қылмыс ұғымына мынадай анықтама беріледі:
Осы Кодексте жазалау қатерімен тыйым салынған айыпты қоғамдық қауіпті
әрекет (іс-әрекет немесе әрекетсіздік) қылмыс деп танылады.
Дипломдық жұмыстың тақырыбы болып Құқық бұзушылықты тіркеудің
ақпараттық жүйесін құру табылады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – ҚР ІІМ органдарының қызметінің жұмыстарын
аутоматтандыру.
Дипломдық жұмыстың мақсатына жету үшін келесі есептер шешілді:
- ҚР ІІМ органдарының қызметінің теориялық негіздері қарастырылған;
- Құқық бұзушылықты талдауы көрсетілген;
- ҚР ІІМ органдарының қызметінде қолданылатын ақпараттық жүйенің
ресурстарын сипатталған;
- ҚР ІІМ органдарының қызметін ұйымдастыру жолдары талданған.
Зерттеу пәні болып ақпараттық жүйені құрған кезде материалды ресурстарды
пайдаланудың теориялық, әдістемелік және тәжірибелік аспектілердің жиынтығы
табылады.
Зерттеу объектісі ретінде ҚР ІІМ органдары болып табылады.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы – ҚР ІІМ органдарында құқық
бұзушылықты тіркеу процесін автоматтандыру арқылы жақсарту.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі құралған ақпараттық жүйе ҚР ІІМ
органдарында қолдануға болады.
Дипломдық жұмыс практикалық тұрғыдан алып қарағанда өз құндылығын
жоймайды. Себебі:
ҚР ІІМ органдарының қызметкердің қорының негізгі жүйесі Delphi
бағдарламалау тілінің барлық компоненттері тиімді қолданыспен жасалған;
ҚР ІІМ органдарында бұзушылықты тіркейтін дерекетер қорын толықтыруда
Delphi бағдарламалау тілінде бірнеше версиясы қарастырылып, тиімдісі
ортақтандырылған;
Дипломдық жұмыс төрт тараудан тұрады. Алғашқы тарауда ҚР ІІМ органдар
қызметкерінің жұмысын, құрылымдық сұраулар тілінің қолданбалы
бағдарламаларда қолданылу концепциясы қарастырылды. Delphi тілінің
ерекшеліктері, артықшылықтары және компоненттері тұрғысынан сипаттамалар
берілді және оның қолданбалы бағдарламаларда қолданылу технологияларының
тәсілдері көрсетілді.
Екінші бөлімінде АЖ жобалау бөлімі сипатталған. Мұнда жобалынатын
ақпараттық жүйенің есептің қойылымы, ақпараттық, бағдарламалық және
техникалық қамтамасыздандыруын сипаттаймыз. Осы тарауда дипломдық жобаның
құрылуына арқау болған, оның қайнар көзі болып табылатын Delphi
бағдарламалау тілі жайлы, онда деректер қорының жасалу жолдары жайлы толық
сипатталады. Сонымен қатар, еңбек қорғау және қызметкерлердің қауіпсіздігін
қамтамасыздандыру үшін қолданылатын шаралар туралы сипаттамасы берілген.
Үшінші бөлімінде нақты өз бағдарламамның орындалуы, оның міндеттері мен
талаптары туралы сипатталған.
Төртінші бөлімінде жобаның экономикалық тиімділігін есептеу болып
табылады. Мұнда экономикалық тиімділігін есептеу әдістемесін негіздеу және
оның көрсеткішін есептеу жолдары көрсетілген.
Қорытындысында жұмыстың негізгі нәтижесі сипатталған.
Дипломдық жұмыста нақты берілген барлық тапсырмалары орындалды. Әрине,
ҚР ІІМ органдардағы құқық бұзушылықты жасаған азаматтар базасына ұқсас
бірнеше технологияларды қолдана отырып, бағдарламалық тілдердің көмегімен,
қолданбалы пакеттердің көмегімен басқа да базалар жетістігін көрсету
мүмкіншілігін көрсететін бағдарлама жасауға болады. Дипломдық жұмыста
жасалған құқық бұзушылықта жасаған азаматтар базасы негізінде ҚР ІІМ
органдарында қолдануға болады.
1 Талдау бөлімі
1.1 Пәндік аймақтың сипаттамасы
Құқық, құқық бұзушылық термині пайда болған кезінен, бұл тақырыпқа
зерттеушілер көп еңбек арнаған. Оның себебі, адамзат қандай да прогресстік
жолға шықса да, адам мен адам, тұлға мен қоғам арасында әрқашан да
түсінбеушілік пайда болады. Қоғам ішіндегі проблемаларды шешу үшін, біздің
заманымызға дейн адамзат заң мен жеке құқықты ойлап тапты. Құқық
бұзушылықпен, адам баласы жер бетін алғашқыда басып жүрген кезінен
кездескен. Эмилем Дюркгейм айтқандай: Құқық бұзушылық әр сау қоғамның бір
белгісі. Сонымен де, құқық бұзушылықтын қандай да формасы, жеке тұлғаға,
жалпы қоғамға, тұтас мемлекетке де, материалдық, социалдық, психологиялық,
саяси да, зиян келтіреді. Жақын туыстарынан айырылуы, ақша жағынан зиянға
ұшырауы, денсаулыққа зардап шегуі және т.б., бұның барлығы әр адамға өте
ауыр тиеді. Ал әлемдік масшабтағы құқық бұзушылықты алсақ, бұл – терроризм,
геноцид, соғыстар, рассалық бөлініс, бүкіл адамзатқа, планетарлық масштабта
зиян келтіреді. Сондықтан да, біз қоғамды реттейтін заңды ережені, құқық,
немесе норма деп атаймыз. Осыған байланысты ережелерге қарсы әрекеттерді,
біз құқық бұзушылық, немесе қылмыс деп те, атаймыз [1] .
Құқық бұзушылықты түсіну және ашу, бұл мемлекет және құқық теориясы
пәнінің басты қызметтердің бірі. Бұл проблемаға өте терең зерттеу жүргізу,
оның социальдық маңызын білу, қоршап тұрған факторды есепке алу, болашақта
заң бузұшылықты азайту, жетістіктерге қол жеткізе білу, бұның барлығы
болашақ заңгерлерге үлкен көмек береді.
Бұл тақырыпты зерттегенде алғашқыда, құқық бузұшылықтың жалпы белгілерге
дұрыс, жеке сипаттама беру керек. Құқық бузушылықтың классификациясы болса
да (азаматтық, әкімшілік және тағы басқа құқық.бұзушылықтар), оларды
біріктіретін ортақ белгісі бар бұл – белгіленген ережелерді орындамау
немесе заңға бағынбау. Есімізге салған жөн, құқық бұзушылық, бұл адамдар
әрекетті (немесе әрекетсіздігі) және де, жауапқа тек адамдар тартылады.
Қоғамға табиғат немесе жануар әрекетінен зиян келсе, олар жауапқа тартылуы
мүмкін емес. Бірақ та, тарихқа назар аударсақ, 18 ғасырға дейн Еуропаның
кейбір елдерінде жануарларды жауапқа тарту процестері кездескен. Жаупқа
тарту процесстерінде де, өзіне тән ерекшеліктері бар. Мысалы, 14 жасқа
толмаған балаларды заң алдына жауапқа тартуға болмайды. Тек қана белгілі
елдің азаматы ғана емес, сонымен бірге басқа елдің азаматтары да, қылмыс
үшін жаупқа тартылады.
Мемлекет және құқық теориясы, құқық бұзушылық түсінігін студенттерге
терең анализ жасауға, субьективті және обьективті қарауға, дұрыс шешімді
таңдап алуға үйретеді.
Құқық бұзушылықтың себептері, түрлері.
Қоғам әрқашан тәртіпке негізделіп, арқа сүйеп қалыптасып, тіршілік
етеді. Қоғамда тәртіп болмаса, ол құлдырайды, яғни, келешегі болмайды. Мұны
адамдар ежелден-ақ жақсы түсінген. Сондықтан да қоғамда тәртіп орнатудың
жолдарын қарастырған. Дегенмен, керісінше қоғамдық тәртіпті бұзуға бейім
азаматтар да аз болмаған [2].
Осыдан келіп – құқық бұзушылық орын ала бастады. Құқық бұзушылық – қоғам
өміріне тән дерт. Адам баласы өмір сүрген ортада ол да әрқашан орын алады.
Бұл объективтік құбылыс.
Құқық бұзушылық заңды, оның қағидаларын құқықтық нормалар жүктеген
міндеттерді бұзу, тыйым салынған әрекеттерді жасау. Ол адамдардың іс-
әрекеті, қылығы, мінезі немесе әрекетсіздігімен сипатталады.
Заңды жауапкершіліктің түсінігі, оның түрлері.
Заңды жауапкершілік – жеке адам, қоғам, мемлекеттің мүддесін қорғайтын
бірден-бір жол болып табылады. Ол құқықтық нормалардың бұзылуы нәтижесінде
пайда болып, құқық бұзуға мемлекеттік күштеу шарасын қолдану нысанымен
сипатталады. Құқық бұзушыға жауапкершіліктің белгілі бір шарасы көзделген
құқықтық норманың санкциясын қолданудан тұрады [3].
Заңды жауапкершіліктің заңды негізі – құқық бұзушылық болып табылады.
Егерде субъектінің іс-әрекеті құқық бұзушылықтың белгілеріне сәйкес келмесе
онда ол заңды жауапкершілікке тартылмайды.
Заңды жауапкершілік күрделі әлеуметтік құбылыс. Мұнда кем дегенде екі
жақ қатысады: мемлекет және құқық бұзушы. Олардың арасында құқық қорғаушы
қатынас қалыптасады және екі жақта заң шеңберінде, қолданылып отырған
жауапкершіліктің құқықтық нормаларының нақты санкциясының негізінде жүзеге
асады.
Әкімшілік жаза түсінігі мен түрлері.
ҚР ӘҚБтК 44 бабының 1 тармағына сәйкес әкімшілік жаза – бұл әкімшілік
құқық бұзғаны үшін заң бойынша өкілетті сот, орган (лауазымды тұлға)
қолданылатын және ҚР ӘҚБтК осындай құқық бұзушылық жасаған тұлғаның
құқықтары мен бостандықтарынан айыру немесе шектеу көзделген
мемлекеттік мәжбүрлеу шарасы болып табылады.
Әкімшілік жазалар әкімшілік бұлтартпау шараларымен өте ұқсас болып
келеді, өйткені оларды мәжбүрлеу шараларын қолдану негіздерінің ортақтығы
біріктіреді, сондай – ақ осы мәжбүрлеу шараларының ортақ мақсаты - жаңа
құқық бұзушылықтардың алдын алу болып табылады. Бірақта, әкімшілік
бұлтартпау шаралары жазалау шаралары болып табылмайды және олар, ең
бастысы, құқық бұзушылықты тоқтатуға және құқық бұзушыны жасаған құқық
бұзушылық сипатына сәйкес жауапкершілікке тарту мүмкіндігінне
бағытталған. Әкімшілік бұлтартпау шаралары көбінесе әкімшілік жаза
шараларын қолданудың алғы шарты болып табылады.
ҚР ӘҚБтК 44 бабының 1 тармағы бойынша әкімшілік жаза әкімшішілік құқық
бұзушылық істегені үшін заң бойынша осыған өкілетті судьялармен,
органдармен (лауазымды тұлғалармен) қолданылатын мемлекеттік мәжбүрлеу
шарасы болып табылады, және әккімшілік құқық бұзушылық жасаған тұлғаның
құқықтары мен бостандықтарынан айыруды немесе шектеуді білдіреді.
Әкімшілік құқық бұзушылықты істегені үшін жеке тұлғаға мынадай
әкімшілік жазалар қолданылуы мүмкін:
1 Ескерту;
2 Әкімшілік айыппұл;
3 Әкімшілік құқық бұзушылықты жасау құралы немесе тікелей объектісі
болып табылатын затты ақысын төлеп алу;
4 Әкімшілік құқық бұзушылықты жасау құралы немесе тікелей объектісі
болып табылатын затты, әкімшілік құқық бұзушылықты жасау салдарынан
алынған табысты, ақша мен құнды қағаздарды тәркілеу;
5 Арнайы құқықтан айыру;
6 Лицензиядан, арнайы рұқсаттан, біліктілік аттестатынан (куәліктен)
айыру немесе оның әрекет қызметтің қандайда бір түріне немесе нақты
әрекеттерді істеуді доғару;
7 Жеке кәсіпкерлік қызметті доғару немесе тиым салу;
8 Өз еркімен тұрғызылған немесе тұрғызылып жатқан құрылысты мәжбүрлеп
бұзу;
9 Әкімшілік қамау;
10 Шшетел азаматын немесе азаматтығы жоқ тұлғаны ҚР шегінен тыс
әкімшілік қуып шығару.
Әкімшілік құқық бұзушылықты жасаған заңды тұлғаларға мынадай әкімшілік
жазалар қолданылуы мүмкін:
1 Ескерту;
2 Әкімшілік айыппұл;
3 Әкімшілік құқық бұзушылықты жасау құралы немесе тікелей объектісі
болып табылатын затты ақысын төлеп алу;
4 Әкімшілік құқық бұзушылықты жасау құралы немесе тікелей объектісі
болып табылатын затты, әкімшілік құқық бұзушылықты жасау салдарынан
алынған табысты, ақша мен құнды қағаздарды тәркілеу;
5 Арнайы құқықтан айыру;
6 Лицензиядан, арнайы рұқсаттан, біліктілік аттестатынан (куәліктен)
айыру немесе оның әрекет қызметтің қандай – да бір түріне немесе нақты
әрекеттерді істеуді доғару;
7 Жеке кәсіпкерлік қызметті доғару немесе тиым салу;
8 Өз еркімен тұрғызылған немесе тұрғызылып жатқан құрылысты мәжбүрлеп
бұзу.
Әкімшілік жазаны салу ережелері ҚР ӘҚБтК 60-66 баптарымен реттеледі.
Әкімшілік жазаны салу ережелері.
Әкімшілік жазаларды салу ережелері ҚР ӘҚБтК 5 бөлімінде бекітілген.
Әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін жаза ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық
туралы Кодексіне және әкімшілік құқық бұзушылық туралы өзге де актілерге
сай жасаған әкімшілік құқық бұзушылығы үшін жауаптылық қарастыратын
нормативті актілерде белгіленген шекетерде салынады [4].
Әкімшілік жаза салынуы мүмкін:
1 Тиісті органдармен немесе лауазымды тұлғалармен олардың құзырлығы
шегінде;
2 Егерде кінәлі тұлғаның іс-әрекетінде әкімшілік теріс қылықтың құрамы
болса;
3 Егерде осы құрам ҚР ӘҚБтК немесе әкімшілік құқықтық қатынастарды
реттейтін өзге де нормативті актілердің тиісті нормаларында бекітілген
болса;
4 Егерде осы баптың санкциясы жасалған құқық бұзушылық үшін
жауапкершілік қарастыратын болса;
5 Жасалған құқық бұзушылықтың сипатын, құқық бұзушының жеке басын,
кінәлілік деңгейін, мүліктік жағдайын, сонымен қатар жауапкершілікті
жеңілдететін немесе ауырлататын мән-жайларды ескере отырып салынады.
Бірнеше әкімшілік құқық бұзушылық жасалған кезде әкімшілік жазалар
қолдану (63 бап). Бір 2 немесе одан да көп әкімшілік құқық бұзушылық
жасаған кезде әрбір әкімшілік құқық бұзушылық үшін жеке -жеке әкімшілік
жаза қолданады. Егер адам бірнеше әкімшілік әкімшілік құқық бұзушылық
жасап, ол істерді бір судья, орган қараса, бұл адамға белгілі бір жазалар
қолданылған жағдайда , жазаның түпкілікті мөлшерін жазаның осы түрі үшін
осы Кодексте белгіленген 3 еселенген ең жоғарғы шегінен асыруға болмайды.
Әкімшілік қамауға лудың ең ұзақ мерзімі мұндай жағдайларда - 30 тәуліктен,
ал төтенше жағдайлар кезінде - 45 тәуліктен аспауға тиіс. Егер айыппұлдар
актілерде белгіленген міндеттемелерінің орындалмаған немесе тиісінше
орындалмаған сомасының процентімен көрсетілген жағдайда, оларды бірнеше
әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін салған кезде, айыппұл әрбір
әкімшілік құқық бұзушылық үшін бөлек өндіріліп алынады [5].
Әкімшілік құқық бұзушылықпен келтірілген мүліктік залалды өтеу. Егер
әкімшілік құқық бұзушылық жасау нәтижесінде азаматқа немесе ұйымға мүліктік
залал келтірілсе, судья әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі қарай келе,
дау болмағанда жаза қолдану туралы мәселені шешу кезінде бір мезгілде
мүліктік залалды өтеу туралы мәселені шешуге құқылы. Өзге уәкілетті
органдар қарайтын әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша мүліктік
залалды өтеу, залалды өз еркімен өтеуден бас тартқан жағдайда , азаматтық
сот ісін жүргізу тәртібімен шешіледі.
Әкімшілік құқық бұзушылық үшін әкімшілік жаза қолданылған адам
әкімшілік жаза қолдану туралы қаулының орындалуы аяқталған күннен бастап 1
жыл ішінде осы жазаға ұшырады деп есептеледі.
Ескіру мерзімінің өтуіне байланысты әкімшілік жауаптылықтан босату. Адам
әкімшілік құқық бұзушылық жасалған күннен бастап 2 ай өткеннен кейін, ал
қоршаған ортаны қорғау саласында әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін -
оны жасаған күннен бастап 6 ай өткеннен кейін, осы Кодексте көзделген
жағдйларды қоспағанда, әкімшілік жауаптылыққа тартылуға тиіс емес. Жеке
тұлға салық салу саласында әкімшілік сыбайлас жепқорлықпен әкімшілік
құқық бұзушылық, сондай-ақ құқық бұзушылық жасағаны үшін оны жасаған
күннен бастап 1 жыл өткеннен кейін әкімшілік жауаптылыққа тартылуға тиіс
емес, ал заңды тұлға салық салу саласында әкімшілік құқық бұзушылық
жасағаны үшін оны жасаған күннен бастап 3 жыл өткеннен кейін әкімшілік
жауаптылыққа тартылуға тиіс емес. Созылып кеткен әкімшілік құқық бұзушылық
кезінде адам әкімшілік құқық бұзушылық анықталған күннен бастап 2 ай
өткеннен кейін әкімшілік жауаптылыққа тартылуға тиіс емес.
1.2 Қазақстанның ішкі істер министрлігінің органдарының қызметін
автоманттандырылуы және оның кемшіліктеріне сипаттама
Қазақстанның ішкі істер министрлігінің органдарының қызметінің бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің ақпараттық қамтамасыз етуі – кодтау
және жүйенің классификациясына сәйкестік, көрсеткіштер жүйесі, кеден ісінің
құжаттама жүйесі және деректер базасының файлдары.
Қазақстанның ішкі істер министрлігінің органдарының қызметінің бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесі ақпараттық сәйкестігінің мазмұны
бойынша жүйе компоненттерінің иетеграциясын қамтамасыз етеді (кодтау және
жүйе классификациясының анықтамасы, терминдер, түсініктің бірігуі).
Қазақстанның ішкі істер министрлігінің органдарының қызметінің бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің ақпараттық базасы басқару
объектісінің динамикалық ақпараттық моделін көрсетеді.
Машинадан тыс ақпараттық базаға сәйкес:
- құжаттар жүйесін біріктіру және бақылау;
- классификациялық жүйенің бірігейлендіруі және кодтау;
- технологиялық процестің сипаттамасы және ақпаратты өңдеу;
Қазақстанның ішкі істер министрлігінің органдарының қызметінің бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің машина аралық ақпараттық базасы бір-
бірімен байланысқан деректер базасынан тұрады.
Қазақстанның ішкі істер министрлігінің органдарының қызметінің бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің деректер базасы бөлінеді:
- нормативтік – анықтамалық деректер базасының ақпараты: жүйенің
сыныпталуы, тарифтер, шектеулер, нормалық және құқықтық актілер,
жүйенің тіркелуі және есеп.
- жедел жадының деректер базасы: құжаттардың электрондық даналары,
халыққа қызмет көрсету ісіндегі рәсімдеу және бақылау.
Сонымен қатар, мекемеде Windows XP ОЖ орнатылған.
Windows ОЖ-ның жаңа - 2002 жылғы нұсқасы - Windows XP жасалды. Windows
XP Windows 2000-да пайдаланылған технологиялардың негізінде әзірленді. Ол
үйдегі және кеңседегі компьютерде жұмыс істеуге қолайлы әрі оны
пайдаланушылардың саны күннен күнге артып келеді. Windows XP жүйелік
ресурстарға қоятын талабы жоғары (оперативті есте сақтау 128 Мб-тан және
қатқыл дискідегі кеңістік 2 ГБ-тан кем болмауы керек).
Кәзірде Windows XP екі конфигурация бойынша шығарылады: Home Edition -
үй шаруашылығына арналған дербес компьютерлер және Professional Edition -
офистік ДК-ге арналған. Windows XP Home Edition комплектісіне көптеген
бағдарламалар, мысалы бос уақытта пайдалануға арналған, хобби, демалыс және
ойын-сауыққа арналған, арнайы мультимедиалық қосымшалар, графикалық және
видео редакторлар, сонымен бірге интернетте жұмыс істеуге арналған
утилиттер. Windows XP Professional көптеген бизнес-қосымшаларын камтиды,
үлкен жергілікті желі жұмысын және қорпоративті рынок секторында пайдалану
үшін, және оқып – үйрену, зерттеу тәжірибесіне арналған [6].
Windows XP жаңа қолдану интерфейсі мәселелі - ориентацияланған
архитектурасымен құрылған. Бұл дегеніміз, кез келген жағдайда қолданушы
көптеген жәрдемші дыбыстар көмегімен жедел түрде интерактивті жүйеге ене
алады және файлдар құрылымдарына түрлі шаралар орындай алады. Егер сіз
қандайда бір файл объектісін таңдасаңыз, мысалы, файл немесе бума, онда
Windows-тың арнайы механизмі, Webwiew деген атауымен, автоматты түрде осы
объектіге қолданатын түрлі іс-шаралар тізімін сізге ұсынады, және де оның
қасиеттерінің сипатамасын бере алады.
Microsoft Windows XP ортасында жетілдіріп - жақсартылған іздеу әдістері
арнайы утилит түрде берілген, оның атауы Search Companion. Объектілерді
іздеуді жеңілдету үшін логикалық топқа біріктірілген, мысалы, "графикалық
файлдар, өлен және видео" (Pictures, music and video), " Word құжаттары,
Windows Excel және басқа бағдарламалар" (Documents Word, Excel, etc.),
"барлық файл түрлері" (All file types). Жергілікті желідегі іздеу және
Windows-тың анықтама жүйесіндегі іздеу жеке топқа біріктірілген немесе
деректер қорының интеграцияланған көмекші орталығын пайдалануға болады.
Windows XP құрамына Fast User Switching деген арнайы механизм
орнатылған, оны пайдалану мен жылдам, тіркеусіз операциялық жүйеге қосып,
жаңа қоланушыны және қолданушылар тобын енгізуге болады. Мұнда әр қолданушы
өздігінен өңдеуді өзгертуге және файлдар мен құжаттармен жұмыс істеуге,
басқа қолданушыларға тәуелсіз құжат құруға, өзгертуге және сақтауға
мүмкіндігі бар. Әр жаңа жұмыс сеансына ОЖ жоғаргы жад бөлімінде 2 Мбайт
көлемінде арнайы орын беріледі, бұл көлем қолданбалы бағдарламалар санына
әсер етпейді [7].
Кейінгі өзгерістер бойынша тәжирібесі аз қолданушы, оқыстан пайда
болған мәселені шешу үшін, ешкімге телефонмен хабарласып түсіндіріп сұрап
жатпастан, шешім қабылдауыңызға болады. Ол үшін, Windows XP ортасының
Remote Assistance утилитасын қоладуыңызға болады, оның көмегімен жаңа
қолданушының компьютерін бақылап тексеру арқылы мәселесін шешіп, оны қалай
жөндеу немесе емдеу керектігін айта аласыз.
ОЖ жаңа сыртқы құрылғыларды қосуға және өңдеуге мүмкіндік беретін
технология - Plug&Play саналады., ол өте жылдам орындалынады. Бірақ
Microsoft Windows XP архитектурасына одан басқа да кеңейтілген стандартты
Universal Plug&Play технологиясы қосымша орнатылған. Universal Plug&Play
сіздің компьютеріңізге қашықтықта орналасқан сыртқы құрылғына жалғастыруға,
және онымен өз компьютеріңіздегідей пайдалануыңызға мүмкіндік береді.
Windows XP өздігінен қажет құрылғыны қосып, өңдеп бере алады. Барлық
мәліметтер арасындағы алмасу "механикасы" желідегі қашықта орналасқан
құрылғылармен компьютер қолданушысына көрінбейді – ол желінің қалай
істейтінің ойланбастан, жәй ғәне өзінің жүйесін пайдалана береді. Windows
XP әр компьютерге динамикалық өзіндік IP-адрес меншіктейді, соның
арқасында әр түрлі сыртқы құралдар деректерді дербес алмасып тұрады [8].
Мекемеде ең жаңа ақпараттық және коммуникациялық технологиялар
қолданысқа енгізілді: тауарлардың жеткізілуін бақылаудың автоматтандырылған
жүйесі (ТЖБАЖ), контейнерлік сканерлеу кешені ("TC-SCAN"),
автоматтандырылған жеке адамдарды тіркеу пункті (кеден дүңгіршегі),
"Янтарь" радиоактивті материалдарды стационарлық анықтау жүйесі, "Web-
декларант" электронды декларациялау кешені, олар сыртқы сауда рәсімдерді
жеделдетуге және айқындылығын қамтамасыз етуге, кедендік бақылаудың
тиімділігін жоғарылатуға ықпал етеді. Бірақ ең негізгісі Web – Декларант
бағдарламалық кешені болып табылады. Ол декларацияның электрондық
көшірмесін ресімдеу және құру үшін арналған.
Функционалдық мүмкіншіліктері:
1. Барлық түрдегі құжаттарды ресімдеу және басу;
2. Құқық бұзушыларды жасаған азаматтар туралы ақпаратты автоматты
есептеу;
3. Құрылған құжаттарды форматно-логикалық бақылау;
4. Құжаттардың электрондық көшірмелерін құру;
5. Құрылған құжаттарды деректер базасына енгізу;
6. Құжаттар түсінігінің көрнекі формасы;
7. Құжаттар өрісінен анықтамаларды тікелей шақыру;
8. Бірнеше кілттік позиция бойынша тауардың кодтарын табу кеңейтілуі
9. Құрылған құжаттардың электрондық көшірмелерін жіберу үшін полиция
бөлімшелерін тандау;
10. Құжаттық ресімдеуін өткіздіретін халыққа қызмет көрсету орталығының
бөлімшелерде құрылған құжаттардың электрондық көшірмесін кепілді
автоматты жеткізу.
Тіркелмеген қолданушылар үшін:
Кешен жұмысымен танысу үшін кіру: қолданушы – demo, пароль – demo
(таныстыру режимінде кедендік құжаттардың электрондық көшірмелерін құру
және жіберу мүмкіншіліктері сөндірілген).
Тіркелуге мәлімдеме жіберу сұрақтары бойынша Департаменттің ақпараттық
технологиясындағы жергілікті бөлімшелерге барады.
Қазақстанның ішкі істер министрлігінің органдарының барлық полиция
бөлімдер желіге қосылған. Жұлдызша топологиясы пайдаланылады. Топология
немесе желі топологисың термині компьютерлердің, кабельдердің және басқа да
желі компоненттерінің орналасуын сипаттайды. Топология - мамандар желі
құрастыру негізін бейнелеуде қолданылатын стандартты термині. Бұл
терминінен басқа мынадай анықтамаларда қолданылады: құрастыру, диаграмма,
карта. Желі топологиясы онын сипатына себепші болады [9]. Топология түрін
тандауға мыналар әсер етеді:
қажетті желілік жабдықтау құрамы;
желілік жабдықтау сипаттамасы;
желіні кенейту мүмкіндіктері;
желі басқару әдісі.
Ресурстар мен басқа желі тапсырмаларын орындап, ортақ пайдалану үшін
компьютерлер бір-біріне қосылуы қажет. Желіде бұл мақсат үшін көбіне кабель
қолданылады. Бірақ басқа компьютерді қосып түрған кабельді компьютерге қосу
жеткіліксіз. Әртүрлі кабельдер түріне сәйкесінше әртүрлі желілік тақшамен,
желілік операциялық жүйенің және басқа да компоненттері компьютердін өзара
орналасуын қажет етеді [10].
Әрі желі топологиясынын шарттары бар. Мысалы, ол тек кабель түрін ғана
емес, сонымен қатар оны қолдану әдістерін ұсынады.
Топология сонымен қатар, желідегі компьютерлер әрекеттестік тәсілін
анықтайды. Желі құрастырудын әртүрлі төсілдері бар:
шина (bus) топологиясы;
жүлдызша (star) топологиясы;
сақина (rіng) топологиясы.
Егер компьютерлер тізбектеліп бір кабель бойында орналасатын болса,
онда бұл шина топологиясы және компьютерлерді байланыстыруда коаксиалды
кабель қолданылады.
Концентраторлар немесе бір нүктеден шығатын кабель бөлігіне қосылған
компьютерлер байланысу кестесі жұлдызша топологиясы деп аталады және
компьютерлерді байланыстыруда есулі қос сымды кабель қолданылады.
Егер компьютерлер жалғанған кабель сақина тәрізді оралып келіп қосылса,
онда ол топология сақина топологиясы деп аталады [11].
Компьютердің шина арқылы әрекеттестік процесін түсіну үшін, келесі
ұғымдарды білу қажет: сигнал беру; сигнал шағылысуы; терминатор.
Деректер электр сигналдар түрінде желінін барлық компьютерлеріне
жіберіледі, бірақ ол деректерді шифрланған мекен-жайына сәйкес компьютер
қабылдайды
Кодталған сигналдарды кабель арқылы беру үшін, екі технология
пайдаланылады: таржолақты және кеңжолақты сигнал беру.
Қазіргі кезде мемлекеттік органдар жақсы дамыған ақпараттық
инфрақұрылымсыэ уақытқа сай жұмыс істей алмайды. Бұл заман талабы.
Бірқатар мемлекетік функцияларды басқару ісінде дәстүрлі қағаз
негізден электрондық салаға көшу өзге де маңызды факторламен қатар
табысқа жету шартгарының бірі болып отыр.
Электрондық кужат айналымы жүйесін ендіру ісі бірінші кезекте
құжаттарды тіркеу және олардың орындалуын бақылау процөстерін
автоматтандыруды, бөлімшелері арасындағы қағаз негізді ішкі қатынас
қағаздарын азайтуды, нормативтік қуқыктық актілер жобаларын қарау
мерзімдерін қысқартуды, ел басшылығы тапсырмаларының, Үкімет қаулы-
ларының, азаматтар мен занды тұлғалар тарапынан түскен хаттар мен
өтініштердің орындалуыи бақылау жөніндегі жұмыстарды жақсартуды,
кұжаттар бойынша ақпараттық талдау жұмыстары сапасын арттыруды, сон-
дайақ электрондық мурағатын құруды талап етті [12].
Мәліметтерді өңдеу технологиясы. Іс-жүргізу жұмысының жүйесінде
ақпараттын үлесі, қағаз бетінің тасымалдаушысы болып саналатын, кейінгі
кезде белсенді дамуға байланысты қысқартылған:
- қазіргі технологияның құжаттармен жұмыс істеуі;
- құжаттардың компьютерге жедел енгізудің әдісі (сол сияқты жазбаша
түрінде);
- құжаттарды мәтiн түрде де, графикалық түрде өзгертуге, жаңартулар
енгізуге болады;
- электрондық қызмет арқылы да жұмыс жасауға болады.
Автоматтандырылған ақпараттық жуйесін ендіру және оны жетілдіру
бағытында жүргізілген жумыстар нәтижесі арқылы ұжым орталық аппаратында
бірсыпыра қызмет функцияларын толығымен электронды түрде жүзеге асыруға
мүмкіндік туды. Олар, атап айтқанда, мыналар:
- кіріс және шығыс қужаттарын тіркеу;
- ұжым басшылығы тапсырмаларының орындалуын бақылау;
- қосалқы жүйеде өнделген қужаттарды сканерлеу және көрініске шығару;
- электрондық ақпараттарды орталық аппаратқа жіберу;
- бөлімшелердің кіріс-шығыс құжаттарын тіркеу;
- бөлімшелер басшылығы тапсырмаларының орындалуын қадағалау;
- мурағат құжаттарының кірісі мен шығысы автоматты түрде тіркеледі.
1.3 Қолданыстағы деректерді өңдеу жүйесін жетілдіру жолдары
Қандай компьютер болса да өзімен бірге аналық плата негізінде біріккен
әртүрлі құрылғылар жиынтығын береді. Сондықтанда аналық плата
мультимедиалық жүйенің негізгі элементі болып табылады және көбіне жүйелік
болып аталады. Аналық плата өзімен өткізгіштер тізімін, chipset және
слоттарды ұсынады. Өткізгіштер тізімі шина деп аталады. Шиналар басқару,
адрестеу және мәліметтерді беру қызметін атқарады
Аналық плата – дербес компьютердің негізгі платасы. Онда мына құрылғылар
орналасады:
- процессор – негізгі микросхема, математикалық және логикалық
операцияларды орындайды;
- микропроцессорлық жыинтық (чипсет) – микросхемалардың жыинтығы,
аналық платаның негізгі функционалдық мүмкіндіктерін анықтайды және
компьютердің ішкі құрылғыларын;
- шиналар – өткізгіштердің жыинтығы, компьютердің ішкі құрылғылардың
арасын байланыстырады;
- оперативті жады (оперативті есте сақтау құрылғы, ОЕҚ) –
микросхемалардың жыинтығы, компьютер істеп тұрған кезде мәліметті уақытша
сақтап қалуға арналған құрылғы;
- ТЕСҚ (тұрақты есте сақтау құрылғы) – микросхема, компьютер өшіріліп
тұрған жағдайда да ұзақ уақыт бойы мәліметтерді сақтап тұрады;
- қосымша құрылғыларды қосу үшін арнайы раземдар (слоты).
Қатты диск – винчестер бұл арнайы жабдықталған қатты қорапшада
орнатылған. Онда екі бетіне де жазу енгізілетін бірнеше дискілердің
қосындысы бар, олардың арасына еніп тұратын, оқып жазатын бас тиегі бар.
Қатты дискі жүйенің барлық бағдарламалары жазылған пластинкалардан тұратын
екі жағына да магнит жабыстырылған құрал. Сол магнитке ток жіберілгенде
электромагнитті өріс пайда болады да сигналдарды өзіне қабылдап алады,
сөйтіп жазбалар пайда болады. Қысқаша айтқанда, қатты дискті бағдарламалар
жабдығы десек те болады [13].
Пайдаланылатын жүйенің кемшіліктері:
1. Техникалық қамтамасыздандыруға үлкен талаптар:
Компьютерлердің техникалық сипаттамалары, сервер ретінде қолданылатын,
сынақ өткізу үшін төменде көрсетілген конфигурацияларға сәйкес келуі керек.
Жүйенің бірінші деңгейінде сервер архитектурасы 4 серверді ескереді
(қосымша севері 2шт., деректер базасының сервері 1шт., Backup сервері 1шт.
)
Деректер базасының сервер аймағы:
- 4 екіядролы процессор (UltraSPARC IV+, 1.5 GHz);
- Жедел жад көлемі 16 GB;
- 4 Ethernet 100010010 интерфейсі;
- 2 FC-SW 4Gbit интерфейсі;
- Диск көлемі – 73 GB 15000RPM -ты FC-AL 14 дискілері (2 RAID-5 топ
және 2 Hot Spare дискісі) (Sun StorEdge 6920).
Backup сервері:
- 4 процессор (UltraSPARC IV+, 1.5 GHz);
- Жедел жад көлемі 16 GB;
- 2шт. қатты диск (SCSI 73 GB, 15000 обмин);
- DVD-ROM (SCSI);
- 101001000Base-T 4 желілік адаптерлері;
- 10100Base- T желілік адаптері;
- RS-232 3 сериялық порттары,
- 2 USB порттары;
- FCA 2 шт. (2 Gbs Fibre Channel).
Жүйенің екінші деңгейінде сервер архитектурасы 2 серверді ескереді
(қосымша севері және Backup сервері-1шт., деректер базасының сервері 1шт.)
Деректер базасының сервер аймағы:
- 4 дейін кеңейту мүмкіндігі (UltraSPARC IIIi 1.59 GHz) 2 процессор;
- Жедел жад көлемі 4GB;
- 4 Ethernet 100010010 интерфейсі;
- 2 Ultra 320SCSI интерфейсі;
- 4 Ultra320 SCSI 73 GB дискісі;
- DVD;
- 101001000Base-T 4 желілік адаптерлері;
- 10100Base- T желілік адаптері;
- RS-232 порттары;
- USB порттары.
Жүйенің үшінші деңгейінде сервер архитектурасы 1 серверді ескереді, оның
келесі конфигурациялары бар:
- кеңейту мүмкіндігі 2 дейін жиілігі 1 GHz кем емес 1 UltraSPARC IIIi
процессоры;
- Жедел жад көлемі 4GB;
- Ethernet 100010010 интерфейсі;
- 2 Ultra 320SCSI интерфейсі;
- 4 кем емес Ultra320 SCSI 73 GB дисктері;
- DVD;
- қайталанған қуат көздері;
- DDS 4 немесе DAT 72 стримерлері.
Жұмыс станциялары ретінде IBM қолдайтын компьютерлер қолданылуы тиіс.
Оның техникалық сипаттамасы:
- Pentium III процессоры, тактілі жиілігі 1 GHz кем емес;
- Жедел жад көлемі 512 MB кем емес;
- Дисктегі бос орын көлемі 5 GB кем емес;
- SVGA монитор және видеокарта 1024*768 пиксельді қамтамасыз етуі
керек;
- MS Windows 2000XP Ru амалдық жүйесі. [14]
2. КААЖ көлемді жүйе болғандықтан ол үлкен көлемді амалдар үшін
арналған, яғни құжаттарды кешенді өңдеу жағдайында ол ыңғайсыз.
3. КААЖ көлемді жүйе болғандықтан халыққа қызмет көрсету инспекторларын
оқыту төмендейді.
2 Жобалау бөлімі
2.1 Есептің қойылымы
Дипломдық жұмыста ҚР ІІМ органдарда құқық бұзушылықты тіркеу ақпараттық
жүйесін құру қажет.
Құрылған жүйе келесі талаптарға сай болуы керек:
1) Жүйе клиенттік және серверлік бөлімдерден тұруы керек. Серверлік
бөлімге деректер базасының анықтамалары, сұраныстарды өңдеу
жатады. Клиенттік бөлім анықтамаларды құруға арналған формалардан
және құқық бұзушылық жасаған азаматтарды, іздеуді және т.б.
жүргізуге арналған формалардан тұрады.
2) Жүйе бірнеше мәзірлерден тұруы тиіс:
- бастапқы мәліметтер;
- анықтамалар;
- құқық бұзушылық;
- бағдарлама туралы;
- шығу.
Бағдарлама жұмысының блок-схемасы 1 суретте көрсетілген.
1 сурет Бағдарлама блок-схемасы
2.2 Ақпараттық қамтамасыздандыру
Ақпараттық қамтамасыздандыру автоматтандырылған жүйеде пайдаланылатын
ақпаратты топтастыру мен кодтау жүйелерінің, құжаттаудың үйлестірілген
жүйелері мен ақпарат жиындарының біртұтас жиынтығы.
Ақпараттық қамтамасыз ету (АҚ) – бірыңғай жүйе жиынтығы және хабарларды
кодтаудың, құжаттама бірыңғайлы жүйелерінің, ақпараттық ағындардың
сызбаларын, ұйымдағы базалардың құру әдістемесі. Тап осы ішкі жүйеге
арналған хабар дер кезінде ұсынуы, басқаратын шешімдердің қабыл алуы болып
табылады.
АҚ объектінің ақпараттық үлгісі өзімен бірге ұсыналады. АҚ
автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді ішкі машиналық негізде түзеледі.
Қандай да болмасын техникалық құралдардың хабары адаммен қабылданады.
Техника - экономикалық хабар топтастырғыштары және құжаттары ішкімашиналық
АҚ (жиынтық барлық тап осы жазылғандардың машиналаларда сақталуы айқын
белгілермен анықталады) – экрандық түрдің алғашқы енгізудің хабар түрлері
болып табылады. [15]
Ақпараттық қамтамасыз етуде ақпараттық жүйені қолданушылар өзінің
мамандық деңгейін орындауы үшін қолданады. Жүйе сақталатын ақпаратты,
оларды өңдеу, ақпаратты бір деректерді өңдеу базасына жинақтау, оларды
қолдануды, қолданушыларға автоматталған, санкцияланған рұқатнама негізінде
бір реттілік енгізу немесе көп мақсатта қолдана білуді қамтамасыз етуі
қажет. Операциялар негізінде болатын барлық құжат айналымда болатын ақпарат
алмасуы негізі болып табылады. Ақпараттық қамтамасыздандыру осы
ақпараттардың өңделуі, тікелу, сақталу, жіберілу, шығару т.б. әрекеттер
нәтижесінде болады. Яғни, олар жалпы ақпараттық бірлестікті қолданылады.
Осылардың қызметі, яғни бұл өңдеу және бағдарламалық қамтамасыз ету енгізуі
банкіні - шығындардан талап етеді, сондықтан банк жылдам есесін қайтаруда
мүдделес аударым алады. Төмендеу шотының артынан немесе бағалар мүмкін қол
жеткен жайлы мөлшерлі өнім болады. Өңдеуге шығындардың немесе тездетудің
арқасында, банкі құралдарының айналымының өңдеуі болады. Есептеу
техникасының аппараттық конфигурациясын құрайтын құрылғылары жатады.
Қазіргі заманғы компьютерлер мен есептеу кешендері блокты-модульді
құрылымнан тұрады, яғни, олар нақты бір жұмыс түрін атқаруға
ыңғайландырылған дайын түйіндер мен блоктардан жиыстыратындай аппараттық
конфигурациядан тұрады.
Деректер базасы – бұл магниттік дискіде сақталатын арнайы
ұйымдастырылған ақпараттық ресурстар жиынтығы.
Деректер базасы қағаз түрінде немесе электронды түрде ұсынылуы мүмкін.
Компьютерлік деректер базасы белгілі бір әрекеттерді (қосу, жою,
өзгерту, көшіру, реттеу) орындауға болатын ақпараттардан тұратын файл
(немесе файлдар жиыны) түрінде ұсынылады.
Деректердің инфологиялық моделі.
Пәндік аймақ – деректер базасында көрсетілген ақиқат әлемнің бір бөлігі.
ИЛМ ДБ жобалауда жүйенің ядросы болып табылады. ИЛМ қажетті және
жеткілікті ақпараттан тұрады, АЖ әрі қарай жобалау үшін. Құрылған Құқық
бұзушылықты тіркеу деректер қорының кесте-байланыс инфологиялық моделі 2
суретте көрсетілген.
2 сурет " Құқық бұзушылықты тіркеу" деректер қорының кесте-байланыс
инфологиялық моделі
Инфологиялық модельде объектінің жеке экземплярлары ғана емес, класстары
да бейнеленеді. Мұндай модельдерді құрудың көптеген әдістері бар: графтық
модельдер, семантикалық желілер, мән-байланыс моделі және тағы басқалар.
ИЛМ-де объектілер және оның қасиеттері арасындағы байланыстан басқа әртүрлі
кластар объектілері арасындағы байланыстар бар. Мұндай байланыстарды
бейнелейтін диаграммаларды ER - типті диаграмма деп атайды (мұндай атау
ағылшын тілінен мән - Entity, ал байланыс - Relationship шыққан).
Алайда кей кезде ER - типті диаграммадан басқа ER – экземплярлы диаграмма
қолданылады.
Қызметкер1 Құқық бұзушы 1
Құқық бұзушы 2
Құқық бұзушы 3
Қызметкер 1 Құқық бұзушы 1
Қызметкер 1
Қызметкер 2 Құқық бұзушы 1
Қызметкер 3
Даталогиялық жобалау.
Даталогиялық модель логикалық деңгейдің моделі болып табылады және ол
деректер элементтерінің логикалық арасындағы байланысты бейнелеп, олардың
сақтау сыртқы ортаға да мазмұнына тәуельді болмайды. Осы модель
информациялық бірліктер терминдеріне құрылады, нақты МББЖ рұқсат етілген,
біздер деректер базасын жобалайтын ортада.ДЛМ құру кезеңі даталогиялық
жобалау болып аталады. МББЖ тілімен деректер базасының логикалық құрылымын
суреттеуді сызбанұсқа дtеп атайды [16].
Кез – келген МББЖ өзіне мүмкін болатын мәліметтердің логикалық
бірліктерімен жұмыс жасайды, сонымен қатар жоғарғы деңгейдегі логикалық
құрылымдардың ақпараттық бірліктерді құраушы төменгі деңгейлерден
аңықталған ережелер композицияларын қолдануға мүмкіндегі береді. Бұдан
басқа, көптеген МББЖмәліметтер базасы құрылымына сандық және басқалай
шектеулер қояды. Сондықтан даталогиялық модельді құруға кіріспестен бұрын
МББЖ – нің ерекшеліктерін тыңғылықты түрде оқып — зерттеу керек, жобалық
шешімді таңдауға әсер етуші факторларды анықтау қажет, сонымен қатар,
жобалаудың автоматтандырылуының қолда бар жабдықтарын, оларды пайдалану
мүмкіндіктері мен мақсатты бағытталдығын анализдеу керек.
Даталогиялық жобалау мәліметтер базасының логикалық құрылымын жобалау
болып МББЖ – мен ұсынылатын мәліметтерді физикалық мүмкіндіктері әсер
етеді. Сондықтан да, мәліметтерді физикалық ұйымдастыру ерекшеліктерін білү
логикалық құрылымды жобалау барысында пайдалы болып табылады.
Мәліметтер базасының логикалық құрылымы,және де мәліметтермен
толтырылған мәліметтер базасы реалды пәндік облыстың көрінісі болып
табылады. Сондықтан жобалық шешімдерді таңдауға информациялық модельде
көрсетілген, пәндік облыспен көрсетілетін специфика әсер етеді.
1. - кесте
Қызметкер анықтамасы
Аты-жөні Туған жылы Жынысы Мекен-жайы
2 - кесте
Полиция бөлімі анықтамасы
Бөлімнің атауы Жұмысткерлер саны Бөлімнің нөмері
3 - кесте
Құқық бұзушылық түрі анықтамасы
Нөмері Атауы
4 - кесте
Құқық бұзушылық себебі анықтамасы
Нөмері Атауы
5- кесте
Анықтамалық ақпараттың объектілері
Ақпараттық Реквизит атауы Белгіленуі Кілттің қасиеті
объект
Құқық бұзушылық Акт нөмері аct nom Бірегей кілт
актты толтыру Тегі tegi болып табылады
Аты at
Әкесінің аты othestv
Туған жылы tugsh
Туған жері tugsher
Жынысы shinis
Құқық бұзушылық түрі tyri
Құқық бұзушылық күні data
Құқық бұзушылық себебі seb
Актты толтыру күн
aktdata
Полиция бөлімі Бөлімнің атауы name Бірегей кілт
Жұмыскерлер саны san болып табылады
Бөлімнің нөмері nomer
2.3 Бағдарламалық қамсыздандыру
Компьютердің ұзақ мерзімді жадының барлық құрылғыларында сақталатын
барлық бағдарламалар жиыны оның бағдарламалық қамтамасыздандыруын құрайды.
Бағдарламалық қамтамасыздандыру бұл компьютерде шешілетін есептердің
орындалуын қамтамасыз ететін бағдарламалар жиыны. Компьютердің
бағдарламалық қамтамасыздандыруы үнемі толықтырылады, дамиды, қазіргі
заманға сай жаңартылады.
Берілген тапсырмалар жиынтығын шешуде нысаналы бағытталған бағдарлама
Borland Delphi 7.0 ортасы OC Windows XP қолданылды.
1999 жылдың басында Microsoft корпарациясы, өзінің көп санды
бақталастарында терезелі графикалық интерфейспен жедел жүйе дайындау
ортасында қалып бара жатқан, IBM PC платформасы үшін жаңа қолданылатын
ортаның шыққаны туралы мәлімдеді, ерте шығып өз ортасында кең тараған басқа
осы компанияның оперативтік жүйесі – MS DOS – қа арқа сүйейтін. Жаңа жүйе
әрбір персоналды компьютер пайдаланушыға таныс жаңа атпен, Microsoft
Windows, шықты.
Windows сияқты компьютерлік заттың пайда болуына алып келген 15 жылдан
кейінгі өзгеріс, шындығында таңқалдырады.
Windows XP өзінің бойында Windows – тың алдыңғы түріндегіден ең жақсы
қасиеттерін жинақтаған: сенімділік, тұрақтылық және басқарушылық – Windows
2000 нан, қарапайым және түсінікті интерфейс. Windows XP – та жаңа,
пайдаланушыға әсерлі интерфейс көрінді, топтастырудың жаңа мүмкіндіктерін
және құжат іздеудің мүмкіндіктерін, жаңа сыртқы түр, пайдаланушыға тез
қосылу мүмкіндіктерін және т.б. кірістірді. Жаңа Windows жүйесі, өз
кезегінде Windows NT – да орнықтылатын, өзін жақсы ұсынған Windows 2000
–ның негізінде шығарылды. Microsoft ұсынған бұл оперативтік жүйе тобы өте
тұрақты, Windows 9598 ше қарағанда, процестердің адрестік ортасын
қорғанысын күштілігі бар, NTFS –тің жылжытылған файлдік жүйесі бар, жалпы
алғанда, басынан бастап серверлер мен жұмыс бекеттері үшін ОС сияқты
жасалынып шықты. Windows 2000 бастап, Windows-та компьютерлік құылғыларды
түзету мен қондыру процессі қалыс қалған [17].
Windows XP тұрақтылығы мен жұмыс істеу қарқыны көптеген құралдармен
қамтамасыз етіледі. Солардың бірі – кілттік құрамдық жүйенің автоматты
резервті көшірмелеу. Windows Restore арнайы қызметі, Windows Ме2000 ОС
құрамында болған, Windows XP – де де сақталды. Күнтізбе және жүйе
өзгерістер тізімін құрайтын арнайы терезеде пайдаланушы Windows қондырған
мезгілден бастап шығарылған күнін тандап ала алады, содан кейін жүйе осы
күндік жағдайға сәйкес келетінге дейін автоматты түрде қалыптастырады.
Осылайша, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz