Бақытжан Қаратевтың қоғамдық-саяси қызметі



I. Кіріспе.
II. Бақытжан Қаратевтың өмірбаяны.
III. Қоғамдығы қызметі.
IV. Қырғыз (қазақ) әскери.революциялық комитетіндегі қызметі.
V. Бақытжан Қартаевтың ғылыми.зеріттеу жұмыстары
VI. Пайдаланған әдебиеттер.
Тарихқа тағзым. Қазақтың көрнекті тарихи тұлғасы XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында қазақ халқы саяси сахнаға аззатық пен тәуеліздіктің күрес жолына, ағартушылыққа шақырған ірі қоғам қайраткерлерін шығарды. Сол ірі тарихи тұлғалардың бірі – Бақытжан Бейсалыұлы Қаратаев. Ол – қазақтың алғашқы заңгері, қоғам қайраткері.
Оның есімі 20 жыл бой Ресей мен қазақ баспасөзі беттерінен түспей, қаламы «Айқап», «Қазақстан», «Орал», т.б. көптеген басылымдардың бағыт-бағдарына үлкен әсерін тигізген еді. Терең мағыналы публицистикалық мақалалары халықты азаттық мен бостандық идеяларына баулумен қатар, қазақ халқының рухани өсіп, шыңдалуына да өлшеусіз үлес қосты. Халқымыздың бостандығы мен ұлттық тәуелсіздігі, оның жарқын болашағы үшін аянбай күрескен ұлы даланың дарынды перзенті. Бар ғұмырын халқының мүддесі үшін сарп еткен ол өмірінің соңында болашақ ұрпақ үшін туған халқының басынан өткерген тарихын жазып, артына мол мұра қалдырды.
1. ҚР ОММ 1227 –қор, 1-іс.
2. Ысмағұлов М.Революция сарбазы. Жалын, №1, 1989.
3. Қаратев Б.Б « Обзор материалов по истории колонизации казахского края в связи с воостанием казахов Оренбургского края в 1869 году и в начале 1870-х годов»

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:   
ҚР БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ
АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ
ЭЛЕКТРЭНЕРГЕТИКА ФАКУЛЬТЕТІ

Қазақстан тарихы
№2 семестрлік жұмыс
Тақырып: Бақытжан Қаратевтың қоғамдық-саяси қызметі

Орындаған: Жалынұлы А.
Топ: ЭСХк-1503
Тексерген: Жұмағұлов М.

Алматы, 2015
МАЗМҰНЫ

I. Кіріспе.
II. Бақытжан Қаратевтың өмірбаяны.
III. Қоғамдығы қызметі.
IV. Қырғыз (қазақ) әскери-революциялық комитетіндегі қызметі.
V. Бақытжан Қартаевтың ғылыми-зеріттеу жұмыстары
VI. Пайдаланған әдебиеттер.

КІРІСПЕ

Тарихқа тағзым. Қазақтың көрнекті тарихи тұлғасы XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында қазақ халқы саяси сахнаға аззатық пен тәуеліздіктің күрес жолына, ағартушылыққа шақырған ірі қоғам қайраткерлерін шығарды. Сол ірі тарихи тұлғалардың бірі - Бақытжан Бейсалыұлы Қаратаев. Ол - қазақтың алғашқы заңгері, қоғам қайраткері.
Оның есімі 20 жыл бой Ресей мен қазақ баспасөзі беттерінен түспей, қаламы Айқап, Қазақстан, Орал, т.б. көптеген басылымдардың бағыт-бағдарына үлкен әсерін тигізген еді. Терең мағыналы публицистикалық мақалалары халықты азаттық мен бостандық идеяларына баулумен қатар, қазақ халқының рухани өсіп, шыңдалуына да өлшеусіз үлес қосты. Халқымыздың бостандығы мен ұлттық тәуелсіздігі, оның жарқын болашағы үшін аянбай күрескен ұлы даланың дарынды перзенті. Бар ғұмырын халқының мүддесі үшін сарп еткен ол өмірінің соңында болашақ ұрпақ үшін туған халқының басынан өткерген тарихын жазып, артына мол мұра қалдырды.

1905 жылы түсірілген мына суретте қазақтың сол тұстағы және болашақтағы қайраткерлері бейнеленген.Бірінші қатар, ортада Бақытжан Қаратаев
ХІХ ғасырдың 80-жылдарының соңында қазақ даласында қоныс аударушыларға жер бөлу саясатының салдарынан қазақтар адам төзгісіз қиындықтарды бастан кешірді. Міне, осындай шиеленісулер отаршылыққа қарсы бағытталған ұлт-азаттық қозғалыстың туындауына әкеп соқтырды. Бұл қоғамдық қозғалыстардың басында сол замандағы көзі ашық, көкірегі ояу Ахмет Байтұрсынов, Әлихан Бөкейханов, Халел Досмұхамедов, Мұхамеджан Сералин, Міржақып Дулатов, Мұстафа Шоқай, Ғұмар Қарашев сынды көптеген зиялының қатарында Бақытжан Қаратаев та бар еді.
Қаратаев Бақытжан Бейсәліұлы 1860 жылы Жайық өңірінің Қаратөбе ауданын - дағы Ақбақай ауылында дүниеге келген. Ол Орынбор гимназиясын бітіргеннен кейін Санкт-Петербург университетінің заң факультетіне оқуға түседі. 1890 жылы оны ІІ дәрежелі алтын медальмен үздік бітіреді. Алған ма - мандығы бойынша Петербургте, Кутаисиде және Орынборда бірнеше жыл тергеуші болып істейді. 1897 жылы туған жеріне қайта оралып, Оралда, Қаратөбеде, Жым - питыда адвокат болды. 1907 жылы ІІ Мем - лекеттік Думаға Орал облысынан депутат болып қатысып, жер-су мәселесі бо - йынша қазақ халқының мүддесін қор - ғап сөз сөй - леген. 1907-1916 жылдары ағарту - шылық жұмыстармен айналысып, Қазақ - стан газетін, Айқап журналын шығаруға көмек - теседі. 1918 жылы облыстық атқару коми - те - тінің мүшелігіне сайланды. Сол жылы нау - рызда әскери үкімет бүлік ұйым - дас - тырып, облыстық кеңес мүшелерін (ішінде Қаратаев та бар) тұтқынға алды. 1919 жы - лы 24 қаңтарда Чапаев дивизиясы босатып, кейін ол Орал облревкомының құрамында ұлттар коллегиясын басқарды. 1919 жылы 24 шілдеде Қаратаев Қазақ әскери ревко - мының мүшелігіне тағайындалды. 1920 жы - лы 4-12 қазанда Орынборда өткен Кеңес - тердің Бүкілқазақстандық І съезіне делегат болды. Мұнда қабылдаған Қазақ АССР-інің еңбекшілері құқығы туралы декларацияның жобасын дайындауға қатысқан. Қазақ АССР-інің заң комиссары болды. Кеңестердің ІІ Бүкілқазақстандық съезіне де делегат болып қатысты.
Патша өкіметінің жер саясатына қарсылық
Қазақ даласына келіп қоныстанушылар саны күрт артып, құнарлы, шұрайлы жерлерінен айырылып жатқан елдің жағдайы қыл ұшына келген еді. Осындай дүрбелеңде ел жер сақтап қалу үшін не істерін білмей сабыла бастады. Сөйтіп, ел тағдыры сынға түскен кезде ұлт зиялыларының көзқарас - тары қиыспай екіге бөлінді.
Біріншісі - көшпенді өмір салтын доғарып, ел болып жиылып, қала салайық, егін егіп, бау-бақша отырғызып, отырықшы салтқа көшейік, сонда шұрайлы жерлерімізге өзіміз ие болып қаламыз, жақсы өмір сүріп кетеміз дейді.
Екіншісі - сан жылдар қалыптасқан ша - руа - шылық, өмір салты - аяқастынан өзгер - те салатын нәрсе емес, ол - өздігінен қа - лып - тасатын табиғи үрдіс, оны өзгерт - кенмен, бәрібір күйреп қалады, ұзаққа бармайды, ақыр аяғында башқұрттар құсап жерді мұжықтарға болмашы бағаға сатып, сып-сидан болып шыға келеміз. Одан да көш - пелісі көшпелі, отырықшысы отырықшы бо - лып қала берсін дейді.
Орал қаласында кадеттерді жақтаушы - лар өмір тәжірибесі мол Бақытжан Қара - таевтың төңірегіне топтасты. Осы тарихи кезеңде қазақ саяси элитасының арасында кадеттер партиясына қарай ойысушылықтың байқалуы патша өкіметіне қарсы қуатты оппозициялық күшке айналған осы партия - ның қолдауына сүйеніп, қазақ халқы мүдде - сін қорғаудан туындаған еді. Қазақ кадет - терінің бағдарламасында қазақ жерін бүтіндей сол елдің меншігі етіп жариялайтын заң қабылдау қажеттігі, ішкі Ресейден көшіп келіп қоныстану толқынын тежеу, қазақ жұмысшыларына еркіндік, теңдік беру, олардың мүддесін қорғайтын заңдар шығару, қазақ балалары үшін мектеп, медресе, университеттер ашу тағы сол сияқты талап-тілектер айтылған.
Қазақ зиялылары патша өкіметінің қа - наушылық саясатына қарсы ашық және батыл түрде талаптарын қойып, қазақ елінің барлық мұң-мұқтажын баяндап газет беттерінде мақалалар жазып, патшаға петиция - лар жолдай бастады. Соның бірі - 1905 жылдың жазында Торғай және Орал облыстары қазақтарының орталық билік органдарына жолданған петиция. Қазақ жерін талан-таражға салуды тоқтату мәселесін назарынан ешқашан тыс қалдырмаған Бақытжан Бисәліұлы бұл петицияны да - йындауға тікелей атсалысты және онда жер мәселесіне байланысты мынандай талаптар қойылды:
- қазақ жерінде бұл күнге дейін қала салып алып, бейбіт өмір сүріп отырған орыстар отыра берсін және олар алған жерге талабымыз жоқ. Бірақ қалған жеріміз қырғыз-қазақ халқының өз пайдасына мәңгі ұрпақ мұрасы ретінде ешкімнің ортағынсыз берілсін;
- мұнан былай орыс шаруаларына қазақ жерінен жер берілмесін және қазақ жерінен қоныс аудару учаскелері мұнан былай ашылмасын;
- Далалық ереженің барлық 17 бабы негізсіз деп танылып, жойылсын;
- қырғыз-қазақ халқының қолына жер мәңгілік өзіңдікі деген құжат берілсін (ҚР ОММ, 1202-қор, 1-тізбе, 37-іс, 123-бет).
Петербургке Б.Қаратаев бастап барған делегация петицияны тиісті орындарға тап - сырғаннан кейін генерал Ғ.Жәңгіровтің ара - ласуымен ІІ Николай патшаның қабыл - дауына рұқсат алып, оған өз талап-тілектерін де білдіреді. Осы жылы Орал қала - сында Қазақстанның бес облысының өкіл - дері қатысқан съезд болып өтті. Оның деле - гат - тарының қатарында Ә.Бөкейханов, Ж.Сей - далин, М.Дулатов, Б.Сыртанов, Б.Қа - ратаев болды.
І Мемлекеттік Думаны шақыру туралы заң 1905 жылдың желтоқсан айында пат - шаның екі манифесінің негізінде шықты. Үлкен атыс-тартыстың нәтижесінде арнайы мәжілістің шешімі бойынша бұра - тана елдерден Думаға депутат сайлау турасын - да шешім қабылданады. Алғашқы Дума таратылғаннан кейін 1907 жылдың қаң - тар-ақпан айларында ІІ Мемлекеттік Дума - ға депутаттар сайлау жүргізілді. Қазақ хал - қынан депутаттыққа Орал облысынан Бақытжан Қаратаев, Ақмола облысынан Шәймерден Қосшығұлов, Торғай облысынан Ахмет Бірімжанов, Семей облысынан Темірғали Нұрекенов, Жетісу облысынан Мұхамеджан Тынышпаев, Сырдария облысынан Тілеулі Алдабергенов, Астрахань губерниясынан Бақтыгерей Құлманов сайланды. ІІ Мемлекеттік Думада өкіметтің жүр - гізіп отырған аграрлық және отаршыл саясаты сынға алынады.

Бақытжан Қаратаевтың 1907 жылы ІІ Думада сөйлеген сөзі
Депутат мырзалар!
Қырғыз-қайсақ халқының атынан бұл мінбеден ешкім сөйлеген жоқ: соған қа - рамастан, мемлекетіміздегі шиеленісіп отырған аграрлық мәселені шаруаларды Далалық облыстар территориясына, Семей және Жетісу облыстарының территориясына қоныс аудару арқылы шешкісі келетіндер бар. Әсіресе оң жақ қатарда отырған ағайындарымыз аграрлық дағдарысты шаруаларды Орта Азияға көшірту жолымен жоюға құштар. Олардың көзқарастарын Пар - ламентке егіншілік пен жерге орналастыру ісінің бас басқарушысы князь Васильчиков, сондай-ақ Министрлер Кеңесінің төрағасы Столыпин таратып отыр. Алайда осы уақытқа дейін Мемлекеттік Дума деле - гаттарының бірде-бірі дәл қазір азиялық облыстар ішінде шаруаларды қоныстан - дыратын басы артық жер бар ма, басымызды қатыра-қатыра шаруаларды қоныс аударуға тәуекел ете алатындай Далалық облыстардың барлық бөліктері жараты - лыстық-тарихи, шаруашылық-статистика, топырағы мен ауа райы жағдайлары тұрғы - сынан зерттеліп болды ма деп сұраған жоқ, ол туралы біле де қоймас. Жергілікті халық - тың мүдделерімен есептеспей келген қоныстандыру қалай дегенмен де әділет - сіздік болып табылуға тиіс. Ол қашанда күш - тінің әлсізді қанауы деп қабылданбақ. Сөз жоқ, қырғыздар, яғни қырғыз-қайсақ деп аталатындар - әлі дамудың төменгі сатысында тұрған қауқарсыз халық, сол себепті де олармен ортақ тіл табысуға болады және оларға зорлық көрсетудің ешқандай жөні жоқ. Біз, қырғыз-қайсақтар, Россияда қатты ушығып отырған аграрлық мәселе шұғыл шешім қабылдауды талап етенінін терең түсінеміз. Біздің шаруа бауырлары - мыздың жерге мұқтаждығын жақсы сеземіз, егер басы артық жеріміз болса, оларға біз ризашылығымызбен ығысып орын беруге әзірміз. Ал мәселенің түйіні Далалық облыстар территориясының әлі күнге дейін жаратылыстық-тарихи, шаруашылық-ста - тистикалық тұрғыда жете зерттелмегендігінде. Бүгін біздің жолдасымызға депутат Темеренков Азияда ұшы-қиырсыз жер бар, шаруаларды сонда қоныс аудартып, осылайша жер жетімсіздігін жоюға болады дегенді айтты. Шын мәнінде, белгілі ғалым Щербина Далалық облыстардың солтүстік уездерін, атап айтқанда, Тоғай, Ақмола және Семей облыстарының жері құнарлы уездерін ғана зерттеген, бірақ Щербина олардың оңтүстігіндегі уездерін барлай алмады. Егер ауа райы мен топырақ жағдай - ларының барлығы тұтастай зерттелген болса, онда Далалық облыстардың оңтүстік уездерінде топырақ сорлы, құмды, кеуіп қалған сор дала болғандықтан, басы артық жердің өте аз екені жайында ешқандай күмәнсіз қорытынды жасаған болар едік. Осы кезге дейін бәрі қырғыздар көшіп-қонып жүрді-міс деген түсінікпен келеді. Жоқ, мырзалар, қырғыздардың көшпелілері де, отырықшылары да бар. Далалық облыс - тардың солтүстіктегі құнарлы уездерін, міне, ондаған жылдардан бері отырықшы қыр - ғыздар жайлап, егін егіп келеді. Олардың кей - біреулері шымнан, енді біреулері кірпіш - тен, үшіншілері қызыл кірпіштен үй салып алған, бір сөзбен айтқанда, олардың өз тұр - мыстарына сай тұрғын үй мен қора-қопсылары бар. Осынау отырықшы қыр - ғыздар үшін егін егу - тұрмыс түзеудің ең негізгі көзі, ал олар мал өсірумен де айналысады десек, ол тұрмыс түзеудің қосымша көзі болып табылады. Далалық облыстарға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Бақытжан Қаратаевтың қоғамдық - саяси қызметі
Бақытжан Бисәліұлының кеңестік кезеңдегі қоғамдық - саяси қызметі
Б.Қаратаевтың өмірбаянын толық қамтып баяндап, қайраткердің қоғамдық-саяси қызметін зерттеу
Бақытжан Бисәліұлы жаңа шыққан Айқап журналы туралы Айқаптың 1911 санындағы Тұла бойым тұңғышым атты мақаласында
Бақытжан Қаратаев және Ресей мемлекеттік Думасы
Бақытжан Қаратаев және патша үкіметінің жер саясаты
1905-1917 жж. қазақ интеллегенциясының әлеуметтік қозғалысы
Қазақ жерінде полиция жүйесінің пайда болу тарихы
Қазақстанда хан билігін жою
Барлыбек Сыртановтың саяси және құқықтық көзқарастары
Пәндер