Тамақтану туралы

Жоспар
Кіріспе

1. Кіріспе.
2. Ұтымды тамақтану концепциясының негізгі жайлары.
3. Тамақтанудын сипатымен байланысты денсаулықтын көрсеткіштері.
4. Тамақтану саласында саясаттың ғылыми негізі.
5. Тамақтық заттардың референсті көрсеткіштері туралы түсінік.
6. Қорытынды

Тамақтану барлық тірі организмнің өмірлік қажеттілігі болып табылады. Тағам арқылы адам өзін қоршаған табиғатпен тығыз байланысты болады. Қоршаған ортаның көптеген факторларының ішінен тамақтану организмге көпқырлы және үнемі маңызды әсер ететін фактор болып саналады. Басқаларға қарағанда тағам қоршаған ортаның неғұрлым күрделі кешенді факторы. Тағаммен организмге адамның денесі тұратын барлық заттардан оттегіден басқасы (оны организм тыныс алуда ауамен жұтады) түседі. Осыған байланысты тірі организмнің қоршаған ортамен үнемі зат алмасуы тамақтану арқылы жүретін адам организмінің негізгі өмірлік процесстерімен байланыста болады.Тағам ағзаға тіршілігіне ең бірінші қажет (жоғарғы деңгейде өмірлік көрсеткішті қамтамасыз ету үшін қажетті әртүрлі тағамдық заттар көзі), белгілі бір жағдайда әртүрлі аурулар себебкері болады және ағза денсаулық жағдайының бұзылысы туындайды кейбір кезде өлімге әкеледі. Жекелеген аурулар (демек, тағам арқылы берілетін) аурулар тобын құрайды

Денсаулық нормасы болып сыртқы және ішкі зат алмасудың неғұрлым толық сәйкестілігі саналады және осы тепе-теңдікті ұстап тұру үшін тамақтану үлкен роль атқарады. Сондықтан тамақтанумен және оның адам организмінде әр түрлі және терең әсер етуімен халықтың денсаулығының санитарлық көрсеткіштері тығыз байланыста болады: адамның тууы; табиғи дамуы; жұмысқа қабілеттілігі; сырқаттылық; өлім саны; өмір ұзақтығы. Халықтың жеткілікті толық бағалы тамақтануы адамдардың туу көрсеткіштерін жоғары деңгейде ұстап тұра алатыны жалпыға мәлім.

Адамның денсаулық жағдайының санитарлық көрсеткіштерінің ішінен тамақтануға физикалық дене даму неғұрлым әсерлі болып келеді. Тамақтану дененің физикалық дамуымен тығыз байланысты, өйткені, салмақтың, дене бойының, кеуде аумағының көрсеткіштері бұрыннан бері тамақтану жағдайының бағалау критерийі болып саналады, әсіресе, балаларда. Балалардың толық құнды тамақтануында олар тез өседі, дене салмағы өсіп қалыпты дамиды, ал егер тамақтану жеткіліксіз болса, олардың дене дамуы тоқтайды (мысалы, бірінші және екінші дүние жүзілік соғыстан кейін көптеген елдерде тамақтанудың жеткіліксіздігі салдарынан балалардың физикалық дене дамуы күрт төмендеген). Балалардың жеткіліксіз тамақтану тек қана олардың дене дамуына әсер етіп қоймай, бұдан басқа олардың психикалық дамуына да әсер етеді (ерте жас кезінде сөйлеу функциясы кешігеді, ал ересек жас топтарында-орталық нерв жүйесінде тежеу процесстері және т.б. байқалады).

Тамақтану ересек адамдардың ақыл-ой және физикалық жұмыс қабілеттілігіне де әсер етеді. Тамақтанудың бұзылуында жұмысқа

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:

1. Кіріспе.
2. Ұтымды тамақтану концепциясының негізгі жайлары.
3. Тамақтанудын сипатымен байланысты денсаулықтын көрсеткіштері.
4. Тамақтану саласында саясаттың ғылыми негізі.
5. Тамақтық заттардың референсті көрсеткіштері туралы түсінік.
6. Қорытынды

Кіріспе.

Тамақтану барлық тірі организмнің өмірлік қажеттілігі болып табылады. Тағам арқылы адам өзін қоршаған табиғатпен тығыз байланысты болады. Қоршаған ортаның көптеген факторларының ішінен тамақтану организмге көпқырлы және үнемі маңызды әсер ететін фактор болып саналады. Басқаларға қарағанда тағам қоршаған ортаның неғұрлым күрделі кешенді факторы. Тағаммен организмге адамның денесі тұратын барлық заттардан оттегіден басқасы (оны организм тыныс алуда ауамен жұтады) түседі. Осыған байланысты тірі организмнің қоршаған ортамен үнемі зат алмасуы тамақтану арқылы жүретін адам организмінің негізгі өмірлік процесстерімен байланыста болады. Тағам ағзаға тіршілігіне ең бірінші қажет (жоғарғы деңгейде өмірлік көрсеткішті қамтамасыз ету үшін қажетті әртүрлі тағамдық заттар көзі), белгілі бір жағдайда әртүрлі аурулар себебкері болады және ағза денсаулық жағдайының бұзылысы туындайды кейбір кезде өлімге әкеледі. Жекелеген аурулар (демек, тағам арқылы берілетін) аурулар тобын құрайды

Денсаулық нормасы болып сыртқы және ішкі зат алмасудың неғұрлым толық сәйкестілігі саналады және осы тепе-теңдікті ұстап тұру үшін тамақтану үлкен роль атқарады. Сондықтан тамақтанумен және оның адам организмінде әр түрлі және терең әсер етуімен халықтың денсаулығының санитарлық көрсеткіштері тығыз байланыста болады: адамның тууы; табиғи дамуы; жұмысқа қабілеттілігі; сырқаттылық; өлім саны; өмір ұзақтығы. Халықтың жеткілікті толық бағалы тамақтануы адамдардың туу көрсеткіштерін жоғары деңгейде ұстап тұра алатыны жалпыға мәлім.

Адамның денсаулық жағдайының санитарлық көрсеткіштерінің ішінен тамақтануға физикалық дене даму неғұрлым әсерлі болып келеді. Тамақтану дененің физикалық дамуымен тығыз байланысты, өйткені, салмақтың, дене бойының, кеуде аумағының көрсеткіштері бұрыннан бері тамақтану жағдайының бағалау критерийі болып саналады, әсіресе, балаларда. Балалардың толық құнды тамақтануында олар тез өседі, дене салмағы өсіп қалыпты дамиды, ал егер тамақтану жеткіліксіз болса, олардың дене дамуы тоқтайды (мысалы, бірінші және екінші дүние жүзілік соғыстан кейін көптеген елдерде тамақтанудың жеткіліксіздігі салдарынан балалардың физикалық дене дамуы күрт төмендеген). Балалардың жеткіліксіз тамақтану тек қана олардың дене дамуына әсер етіп қоймай, бұдан басқа олардың психикалық дамуына да әсер етеді (ерте жас кезінде сөйлеу функциясы кешігеді, ал ересек жас топтарында-орталық нерв жүйесінде тежеу процесстері және т.б. байқалады).

Тамақтану ересек адамдардың ақыл-ой және физикалық жұмыс қабілеттілігіне де әсер етеді. Тамақтанудың бұзылуында жұмысқа қабілеттілік төмендейді, осының салдарынан адамдарда тез шаршау, әлсіздік, есте сақтау қабілетінің төмендеуі байқалады және жұмысқа деген қызушылық төмендейді.

Тамақтану жағдайынан сырқаттанушылық деңгейі мен өлім жағдайы, бұдан басқа тұрғындардың өмір ұзақтылығы тікелей байланыста болады. Әсіресе тамақтанудың жеткіліксіздігі туберкулез ауруынан өлімге әкелуімен байланысты. Дұрыс тамақтанбау жағдайында пневмония, неврит және басқа инфекциялық аурулар өте ауыр жүреді.

Аталған мәліметтерге байланысты тек қана ұтымды тамақтану өмірдің ұзақтылығын, бойдың өсуін, дамуын, денсаулық және еңбекке қабілеттілігінің жоғарлауын қолдайды. Дұрыс құрастырылған тамақтық рационмен адам организмі өзіне қажетті заттарды алады. Бұл организмнің қоршаған ортамен қалыпты жағдайда болуын қамтамасыз етеді. Берілген қағида (барлық тірі организмге тамақтану тән екені) тамақтануды биологиялық проблема ретінде сипаттайды.

Тамақтық азық-түліктердің молдылығы тамақтанудың барлық проблемаларын шешпейді. Мол тамақтану барлық кезде ұтымды емес. Ол үшін толық құнды азық - түліктердің жеткілікті мөлшері қажет емес, одан басқа тағы алдымен дәрігерлердің (әсіресе, тағам гигиенасы бойынша, диетологтар) және осы салада жұмыс жасайтын мамандардың арнайы білімдері, ғылыми тұжырымдары болуы керек. Дұрыс тамақтану туралы ғылыми және тәжірибелік мәліметтерді халық арасында тарату қажет. Тәрбиелі кең түсінікті жұмыссыз ұтымды тамақтануды ұйымдастыру проблемасын шешу қиынға түседі.

Қазіргі кезде ұтымды тамақтану дегеніміз - ғылыми негіздерге құрылған және организмнің қоршаған ортаның қолайсыз факторларына бейімделу қабілеттілігін арттыратын тамақтану. Ұтымды тамақтану және оны жүргізу үшін қажет басқа да ғылыми және тәжірибелік мәліметтер тамақтанудың физиологиялық нормаларына негізделеді. Тамақтанудың физиологиялық нормалары дегеніміз - организмнің энергиялық шығынын толығымен жабатын және оны керекті көлемде организм үшін неғұрлым қолайлы арақатынаста барлық қажетті тамақтық заттармен қамтамасыз ететін, ғылыми тұжырымдалған нормалар. Тамақтанудың физиологиялық нормалары - халықтың жекелеген топтарының негізгі тамақтық заттар мен энергияға оңтайлы көлемде қажеттілігін көрсететін шамалы орташа өлшемдер болып саналады. Тамақтанудың физиологиялық нормалары медицина қызметкерлері мен тұрғындардың ұтымды тамақтанудың сұрақтарына бағдарлау үшін және халықтың нақты тамақтануын бағалау критериі сапасында, және де басшы мекемелердің ауыл шаруашылығы мен тамақ өнеркәсібінің дамуын жоспарлау үшін маңызды ғылыми жетекші сапасында қажет.

Тамақтану нормаларының сандық (энергиялық) және сапалық жақтары болады. Сандық жағы дегеніміз - килокалориямен берілген тәуліктік рационның калоражы. Сапалық жағы - жекелеген тамақтық заттардың сапасы (тамақтық бағалығы) және көлемі, олардың тәуліктік рациондағы арақатынасы.

Сәйкестендірілген тамақтану дегеніміз - организмде өзінің биологиялық пайдалы әсерін максимум көрсетуге қабілетті, тамақтық және биологиялық белсенді заттардың оңтайлы арақатынасы қамтамасыз етілген тамақтану. Балансты тамақтануда негізгі тамақтық және биологиялық белсенді заттардың - белоктардың, майлардың, көмірсулардың, минералды заттардың және витаминдердің өзара байланысты оңтайлы көлемі қарастырылған. Бұл жерде организмде синтезделмейтін немесе баяу жеткіліксіз жылдамдықта және шектелген мөлшерде (8-10 алмастырылмайтын аминқышқылдары, 3-5 полиқанықпаған май қышқылдары, барлық витаминдер, көптеген минералды элементтер) синтезделетін эссенциалды заттар деп аталатын, алмастырылмайтын, және де кейбір жоғары биологиялық белсенді табиғи физиологиялық кешендердің - фосфотидтер, липопротеидтер, белок-лецитин кешендері және басқа да адам тағамдарында болатын қосындылардың сәйкестілігіне үлкен мән беріледі.

Ұтымды тамақтану ұғымының мәніне жете түсіну үшін тамақтың өзіне, тамақтану режиміне және ас ішу жағдайына байланысты сұрақтарды білу қажет. Бұл сұрақтарды талқыламас бұрын тағам гигиенасында жалпылай қолданылатын жекелеген мынадай ұғымдарға тоқталайық: тамақтану рационы, тағам, тамақтық азық-түліктер, тамақтық заттар.

Тамақтану рационы дегеніміз (күндік немесе тәуліктік) - бір күн ішіндегі тамақтануға қолданылған тағамдар құрамы мен жалпы мөлшері.

Тамақ арнайы жеуге сәйкес үлгімен дайындалған тамақтық азық-түліктердің күрделі қоспасы.

Тамақтық азық-түліктер дегеніміз - бұл тағамдық заттардың аса немесе жай күрделі табиғи (сирек жасанды) үйлесімі.

Тамақтық заттар дегеніміз - тамақтық азық-түліктер құрамына кіретін әр түрлі органикалық және бейорганикалық қосылыстар.

Ұтымды тамақтану тамаққа, тамақтану тәртібі және тамақ қабылдау жағдайына қойылатын талаптардың орындалуысыз ұйымдастыру мүмкін емес.

Тамақтық рационға қойылатын негізгі гигиеналық талаптары:

Сәйкес мөлшерлік құрам. Тамақтық рацион құндылығы организмнің энергия шығынын жауып тұруы керек (энергиялық тепе-теңдік).

Сапалы (химиялық) құрам. Тамақ құрамында барлық тамақтық заттар болуы керек: белоктар, майлар, көмірсулар, витаминдер, минералды тұздар, қажетті мөлшерде су (организмнің қалыпты тіршілігі үшін).

Жақсы сіңірімділігі. Тамақтың сіңімділігі мен ыңғайлы пісірілуі құрамына, дайындау сапасына және асқазан-ішек жолының функционалды жағдайына байланысты. Тамақ асқорыту мүшелері функциясының мүмкіндігіне сәйкес келуі керек.

Тамақтың жоғары органолептикалық қасиеттері. Тамақтың органолептикалық қасиеттері (сыртқы түрі, түсі, консистенциясы, иісі, дәмі ж.т.б.) тәбетке әсер етеді. Бұл талаптарды ескерген жағдайда кулинарлық дайындалатын бұйымдар дәмді және ұтымды болады. Тамақ сонымен қатар сыртқы түрімен, иісімен, дәмімен және басқа да қасиеттерімен тұтынушыны қанағаттандыруы қажет.

Тағамның жеткілікті әртүрлілігі. Тамақтардың әртүрлілігін оларды дайындау процесстерінде кулинарлық әдістерді қолданып максималды тамақтардың ассортиментін пайдалануда жүзеге асады.

Тамақтың қанығу (тойғандық) сезімін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.