Шет елдерде және Қазақстанда қарбыз өсірудің қазіргі жағдайы

МАЗМҰНЫ

Кіріспе 3

1. ШЕТ ЕЛДЕРДЕ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАНДА ҚАРБЫЗ
ӨСІРУДІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ 5

2. ҚАРБЫЗ ЖӘНЕ ОНЫҢ МАҢЫЗЫ 8

3. ҚАРБЫЗДЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ 9
3.1 Тамыры 9
3.2 Сабағы 10
3.3 Жапырағы 10
3.4 Гүлі 10
3.5 Жемісі 11
3.6 Тұқымы 12
3.7 Өсіп дамуы 12

4. СЫРТҚЫ ФАКТОРЛАРҒА ҚОЙЫЛАТЫН
ТАЛАБЫ 13
4.1 Жылуға қажеттілігі 13
4.2 Жарықка кажеттілігі 14
4.3Топырақтың және ауаның ылғалдылығына талабы 15
4.4 Қоректік элементтеріне талабы 15

5. ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСАН ЖАҒДАЙЫНА БЕЙІМДЕЛГЕН МОРФОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ШАРУАШЫЛЫҚ БЕЛГІЛЕРІНЕ ИЕ ҚАРБЫЗ СОРТТАРЫНЫҢ СИПАТТАМАСЫ 16

6. МӘСЕЛЕНІҢ ЗЕРТТЕЛУ ЖАҒДАЙЫ 21

7.ТОПЫРАҚ.КЛИМАТТЫҚ ЖАҒДАЙЛАР 24
7.1 Бақша өсірілетін аймақтардың климаттық жағдайы 24
7.2 Тәжірибелік алқаптағы топырақтың агрохимиялық сипаттамасы 30

8. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ 36
8.1 Зерттеу әдістемесі 36
8.2 Зерттеу объекті және сипаттамасы 39
8.3Тыңайткыштар мен суарудың топырақ
құнарлылығының агро.химиялық және агрофизикалық
көрсеткіштеріне әсері 40
8.4 Ауыспалы егістегі орны 44
8.5 Топырақты өңдеу 47
8.6 Тұқымдар және егіс 49
8.7 Егісті күтіп баптау 52
8.8 Қарбызды домбықтау 54
8.9 Шырпу 55
8.10 Тыңайтқыштар 57
8.11 Суару 58
8.12 Тәжірибелік алқаптағы қарбыздың өсуі
және дамуы 61
8.13Қарбыздың «Сапалы» сортының жиын.терімі
және өнімділігі 62

9. ТЕХНИКА.ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУ 69

10. ҚАРБЫЗДЫҢ ЗИЯНКЕСТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРМЕН
КҮРЕС ТӘСІЛДЕРІ 71

11. БАҚША ДАҚЫЛДАРЫНЫҢ АУРУЛАРЫ
ЖӘНЕ ОЛАРМЕН КҮРЕС ШАРАЛАРЫ 73

Қорытынды 77
Қысқарған сөздер 78

Қауынның негізгі өсірілетін аймағы Қазакстанның оңтүстігі болып табылады.
Республикада бақша дақылдарының ішінде үлес салмағының басым бөлігін қауын иелейді - 60-80%. Қауынның негізгі өндірушілері және Қазақстанның ішкі және сыртқы нарығына жеткізушілері - Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда, Алматы, Жамбыл облыстары. Өкінішке орай соңғы жылдары қауын егісінің аумағы күрт қысқарьш кетті. Мүның себебі мақта қозасының, дәнді дақылдардың, мал азықтық шөптердің егістіктер аумағының кеңейтілуі болып табылады. Қауын дақылын бағаламау нәтижесінде және шаруашылықтарда тұқымшылықтың жоқтығынан Қазақстан республикасында соңғы онжылдықта қауың ассортименттері біршама қысқарды. Бүгінгі таңда жергілікті пайдалануға және сыртқа шығару үшін өсірілген қауынның Қазақстанның оңтүстіғі жағдайына бейімделген көптеген сорттары селекциялық тұқымшылық жұмыстары және бұл дакылдың ең жақсы түрлеріне іріктеу жүргізілмегендіктен өндірістен шығып қалған. Сондықтан Оңтүстік Қазақстан облысында өзекті мәселелерінің бірі қауынның жоғалған құнды-лығын тіктеу және одан әрі жетілдіру болып табылады.
Қауынның ең жаксы сорттарында қанттың мөлшері 12-І4 %-ды, ал жеке жагдайларда- 18 %-ды құрайды. Қанттардың ішінде ең көп мөлшерін сахароза, содан соң глюкоза және фруктоза иелейді. Қауындарда көп болмаған мөлшерде В|( В2, В6, P3J, Н (биотин) дәрумендеріне ие және едәуір көп мөлшерде С дәрумені кездеседі - еуропалық және АҚШ қауындарында оның мөлшері 3,4-9,8 мг% болса, біздің қауындарда ол - 10,0-26,0 мг% мөлшерінде кездеседі.
Қауын жемісін жаңа үзілген күйінде пайдаланады, қүрғатады, тосап, цукаттар, мармелад, повидло, бекмес, қауын балы дайындалады. Қазіргі кезде қауын ассортименті көп емес, жергілікті және еуропалық түрлері қолданылады.
Бұрынғы Кеңес Үкіметі ыдырағаннан кейін қауьш өсіретін шаруашылықтарда сату мәселесі тұрды, кедендік тосықтар, тасымалдағанда ірі көлемді салық төлеу, осының бәрі кауын өндірісіне кедергі болды. Көптеген шаруашылықтар зиянына жұмыс істеді, яғни бұл іспен айналысу тиімсіз болды.
2010жылдан бастап Қазақстан, Ресей және Беларусь мемле-кеттері біртұтас кедеңдік келісімге отырды. Күн сәулесі мол бол-ған Оңтүстік Қазақстанда өсірілген кауындар дәмдік сапасы жоға-ры және экологиялық таза өнім болғандықтан сыртқы сұраныска ие. Қауынның егістік алқаптарын кеңейту, жоғары өнімділік және қауынның жаңа сорттарын шығару бұл бағалы өніммен тек ішкі нарықты қамтамасыз етіп қана қоймай, сондай-ақ мемлекеттен тыс сыртқы нарыққа экспорттауға да мүмкіндік береді.

1. Умаров М.У. «Физические свойства почв районов нового
и перспективного орошения голодной степи», Ташкент, ФАН,
1974 ж.;
2. Балашов Н.Н., Зееман Г.О. «Бахчевые растения», Ташкент.
1972 ж.;
3. Куликов М.Ф. «Полив овощных культур», «Колос»
баспасы, Москва, 1964ж.;
4. Умбетаев И. «Технология возделывания новых, отечест¬
венных сортов на юге Казахстана» Алматы-2005 ж.;
5. Рыжов С. «Орошаемое земледелие», Ташкент-1985 ж.;
6. Шуравилин А. «Регулирование водно-солевого режима
почв Голодной степи», Москва-1989 г.;

7. Гуцалюк Т.Г. «Труды овощекартофельной опытной
станции», Алматы-1969 г.;
8. Жуковский П.М. «Культурные растения и их сородичи»,
Ленинград- 1974 г.;
9. Балашов Н.Н «Выращивание бахчевых культур в условиях
орошения», Москва «Колос»-1978 г..