Қазақтың үй іші әдет-ғұрып өлеңдері

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 108 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТ

Қолжазба

БОЛАТОВА ГҮЛЖАУХАР ЖАМБЫЛҚЫЗЫ

ҚАЗАҚТЫҢ ҮЙ ІШІ ӘДЕТ-ҒҰРЫП ӨЛЕҢДЕРІ

(мамандық: 10. 01. 09. - фольклористика)

ДИССЕРТАЦИЯ

Филология ғылымдарының кандидаты

Ғылыми дәрежесін алу үшін

Ғылыми жетекші:

Филология ғылымдарының

Кандидаты, доцент Ыбыраев Ш.

Алматы, 1993

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . .

І тарау. Үй іші әдет-ғұрып өлеңдерінің жанрлық ерекшеліктерінің

зерттелуі және қазіргі мәселелері . . .

ІІ тарау. Сәбилерге арналған салт өлеңдер . . .

ІІІ тарау. Қазақтың үйлену салты және оның халық өлеңдерімен

Байланысы . . .

ІҮ тарау. Жерлеу салт өлеңдері . . .

Қорытынды . . .

Библиография . . .
КІРІСПЕ

Тұрмыс - салт жырларының бір тармағы - отбасы әдет - ғұрп өлеңдері - халықтық сананың сәбилік шағында туып, кейінгі дәуірлерде халықпен бірге белсенді өмір кешкен бай фольклорлық сала. Ауыз әдебиетінің өзге жанрлары тәрізді олар халықтың ерте заманғы тұрмыс тіршілігінің куәсі, өмір айнасы болумен қатар, таза көркемдік қасиеті мен дүниетанымдық ерекшелігі тұрғысынан да ерекше бағалы.

Отбасы әдет - ғұрпы өлеңдерінің туу, қалыптасу жолдары, даму эволюциясы, көркемдік фольклортанушы ғалымдардың бірқатар еңбектерінде әр қырынан сипатталып, талданғаны белгілі1. Алайда осы уақытқа дейін отбасы әдет - ғұрып өлеңдері өз алдына ат қойылып, айдар тағылып, ғылымның жеке зерттеу объектісі болған емес. Олар жалпы тұрмыс - салт жырларының құрамында ғана сөз болып келеді. Осы орайда отбасы әдет - ғұрып өлеңдерінің бізге жеткен жанрлық түрлерін барынша толық қамту, әрі оларды тұрмыс - салт жырларының (обрядовая поэзия) арнайы бір саласы ретінде қарастыру, бүгінгі күн талабымен елеп - екшеу, сөйтіп ғылыми зердеге салу маңызды міндеттердің бірі. Оның үстіне өлеңдерді отбасы әдет - ғұрпымен, салт - үрдісімен бірлікте қарастырып, ауыз әдебиетінде алатын орнын, өзіндік мәнін анықтап, атқаратын қызметін, көркемдік ерекшеліктерін бажайлап шығу күні кешеге дейін қолбайлау болып келген ресми идеологияның тоң мұзы ерігеннен кейін де аса қажет.

Қазақ фольклоры жанры жағынан да, түрі жағынан да аса бай мұра. Оның үлкен бір саласы әдет - ғұрып, салт - дәстүрді атқару мақсатында айтылып не орындалып жатса, екінші бір тобы атқаратын қызметі жағынан салтпен байланысты болмайды. Ал отбасы әдет - ғұрып өлеңдеріне келетін болсақ, олар қазақтың салтқа қатысты ұшан - теңіз өлең жырларының айрықша бір бөлігі, от басындағы айнымас серігі десек болғандай.

Салтқа қатысты фольклор - әрі күрделі, әрі көп қырлы құбылыс. Оның жанрлық құрамы да сан алуан. Осыдан болар, зерттеу еңбектерінде оларды көбіне тарихи - этнографиялық тұрғыда талдаудың салмағы басым. Себебі олар әдет - ғұрыппен, салтпен бірге жасап, сонымен бірге келе жатқан жанрлар. Бітімі жағынан бір - бірімен ажырағысыз.

Міне бұлардың қатарында сәбилерге арналған салт өлеңдер, үйлену саль өлеңдері және жерлек салт өлеңдері үлкен орын алады, әрі олар үй іші әдет - ғұрып өлеңдері деген ұығымының аясына сыяды.

Дәл осы арада әдет - ғұрыппен байланысты айтылатын өлеңдердің атқаратын қызметіне, салтпен арақатынасына тоқтала кеткен жөн. Б. Н. Цутилов «Салтқа қатысты поэзияның әдет - ғұрыппен байланысы (салт арқылы немесе оған тәуелсіз) бірдей дәрежеде емес, сондықтан да оның қарым қатынас типологиясына, салтпен байланыс түрлеріне тоқталуға тура келеді»2, - деп ескерткен болатын.

Салтқа қатысты фольклордың алуан сырлы қасиеті оның көркемдік, эстетикалық бітімінде ғана емес, халықтың тыныс - тіршілігімен, белгілі бір әдет - ғұрыпты атқару әрекетімен де етене жақын болуында.

Біріншіден, ол өз-өзінен айтылмайды, әдет - ғұрыпты атқару мақсатында орындалады. Оның өзінде де адамның сезім иірімдерін бейлелеуден көрі наным - сенімге көбірек негізделеді. Бұл жерде өлең әдет - ғұрыпты атқарудың бірден - бір жолы болып табылады. Оның магиялық сипаты айқын. Мәселен, баланы майлып - сылау, бесікті аластау, тұсау кесу мақсатын да айтылатын өлеңдердің, сондай - ақ неке қияр сөзінің сипаты осыны көрсетеді.

Екіншіден, магиялық, практикалық мәні болмайтын, бірақ салтпен байланысты айтылатын өлеңдер де бар. Оларды орындаудағы негізгі мақсат: түрлі әдет - ғұрып, салт - кәдені атқару барысында осы оқиғаларға қатысушылардың көзқарасын білдіру. Мысалы, ұзатылу тойында қалындық жар - жар өлеңі арқылы өз сезімін, ойын білдіре алады.

Қараласын тағы да қараласын, жар - жар,

Алтын барақ басымды араласын, жар - жар.

Ұзатқаны қыздардың өлгенмен тең, жар - жар,

Өлең айтып шығарар жаңазасын, жар - жар.

Мыс құмғанға су құйсам, көпірмейді, жар - жар,

Өгей ме деп әкесі өкірмейді, жар - жар.

Өкірмеген әкесін өкіртейік, жар - жар,

Құрықпенен бір салып секіртейік, жар - жар3, - деп, қыз басындағы қайғысын, мұнды тағдырын назаланып, жар - жарға қосқан. Салт - бойынша, ұзатылған қыз көтер алдында құрбы қыздарымен бірге туыстарын аралағанда айтылатын сыңсу да осы сарындас:

Айдай қалып дегенде айдай қылып,

Алақанға еріткен майдай қылып, атам - ай

Мына қар жерде жата ма - ай,

Қалар қайран апам - ай4.

Мұнда қалындықтың қандай көзқараста екені, оның сезімі, ішкі толғаныстары ашық көрініс тапқан. Бірақ, бәрібір қалындық әдептен озып тұрған жоқ. Себебі сыңсу да, жар - жар да бүкіл ел мойындаған, көпшілік қабылдаған салттаың аясынан шығып кетпейді. Өзге жерде айта алмаған өкпе - назын, өкінішін қыз осы жерде ғана айта алады. Салт белгілі бір дәрежеде осыған ресми түрде мүмкіндік берген.

Бірінші топтағы өлеңдерде салт пен өлеңнің мән - мазмұнында тікелей байланыс бар екені білініп тұр, өлең салттың өзі болып шығады. Ал екінші топтағы өлеңдерден ондай қасиет көрінбейді. Адам әдет - ғұрыпты пайдаланып, соған көзқарасын, өз көңіл - күйін білдіре алады. Демек, әдет - ғұрып пен адамның ішкі сезімі бір - бірінен жіктеледі. Тегінде, бұл жерде салт - сана (обряд) ырым - жосын (поверье), әдет (обычай) алдымен өмірге келген де, соңынан оған жауап ретін де өлең дүниеге келген.

Ю. Г. Круглов бірінші топтағы өлеңдерді салтқа тікелей қатысты, яғни өлең деп отырғанымыз салттың өзі, ол наным - сенімнен (верование) ажырамаған дейді. Бесікті аластау, неке қию үшін өлеңнін айтылуы міндетті. Әрі өлеңде айтушының көңіл - күйі көрінбейді. Ал екінші топтағы өлеңдерді салтты атқару барысында айтуға да, айтпауға да болады. Сыңсуды айту не айтпау, айтылса қалай айту ұзатылар қыздың еркінде. Себебі мұнда адамның ішкі әлемін жайып салу, сезім иірімдерін суреттеу бар. Сол арқылы жеке адамның салтпен, тіршілікпен қарым - қатынасы ашылып жатады5.

Әрине, Ю. Г. Круглов бұл пікірді орыс фольклорындағы салт өлеңдеріне қатысты айтып отыр. Десек те бұл ой - тұжырымның біз қарастырып отырған өлеңдерге де жат еместігін көреміз. Өйткені, қай халықтың әдет - ғұрпын алсақ та олардың салтқа қатысы бірдей дәрежеде емес. Сондықтан да бұл пікірдің типологиялық мәні бар. Ал өлең мен салттың ұлттық болмыс - бітімі, әрине, әр халықтың өз ғұмыр - тіршілігімен, наным - сенімімен, дүниетанымымен бірге өріліп, бірге жасалатыны даусыз.

Бірінші топтағы өлеңдер іс жүзінде салттың өзі болып табылады. Бұл өлеңдер сөздің магиялық күшіне сенуден туған. Сондықтан да оларды салтқа тікелей қатысты поэзияға (собственно обрядовая поэзия) жатқызу орынды. Ал екін ші топтағы өлеңдерді тұрмыс - салт лирикасы (обрядовая лирика) деп атау дұрыс болмақ.

Сонымен салтқа қатысты поэзияны салттың атқарылуына қарай жіктеу оның болмыспен арақатынасының әр түрлі деңгейде екендігін көрсетеді. Салтқа жанамалы қатысты лирикалық жанрлар өзінің шындықпен байланысын салт арқылы бейнелесе, салтқа тікелей қатысты өлеңдер қоршаған ортаға, практикалық мәні бар әрекеттерді атқаруға қатысты болып шығады.

Әрине, отбасы әдет - ғұрып өлеңдерін бұлайша өз ішінен екі топқа жіктеу әлі де болса жалпылама, ол жанрдың ішкі бітімін, көркемдік және танымдық табиғатын шешіп бере алмайды.

Сондай-ақ бұл топтағы өлеңдерді ән-әуенмен байланысты және ән - әуеннен тыс айтылуына қарай да ара жігін ажырату олар дың жанрлық белгілеріне айғақ бола алмаса керек. Қазақтың отбасы әдет - ғұрыпқа байланысты өлеңдерінің белгілі бір мақаммен, сазды әуенмен айтылмайдындары кемде - кем. Тегінде қазақ халқының «табиғатынан ақын және музыкант болып туатынын» ХҮІІ - ХІХ ғасырларда фольклорымызды жинап, зерттеуге үлес қосқан зерттеушілердің бәрі мойындаған болатын. Г. Н. Потанин «маған бүкіл қазақ қаласы ән салып тұрғандай көрінеді» деп тамсана жазған ғой. Отбасы әдет - ғұрыпқа байланысты өлеңдердің дені әуезді де сазды әуенмен бірге орындалатыны анық.

Дей тұрсақ та, бұлардың ішінен кейбір өлеңдерді, мәселен жерлеу салтпен байланысты айтылатын естірту, көңіл айту, арыздасу сияқты өлеңдердің тақпақтап айтылатын да шындық. Сонымен қатар сәбилерге арналған салт - өлеңдеріне жататын уату өлеңдерінің көпшілігі диалогқа құрылып, жай тақпақтап айтылған.

Отбасы әдет - ғұрып өлеңдерінің атқаратын қызметі, жанрлық түрлері сан алуан. Біріншіден, отбасы әдет - ғұрыпқа байланысты өлеңдердің салтқа тікелей және жанамалы қатысты түрлері өз алдына дараланады екен. Екіншіден, ән - әуенге (музыкаға) қатыстылығы да ескерілуге тиіс екен. Үшіншіден, отбасы әдет - ғұрып өлеңдерінің құрамында драмалық элементтер жиі кездесетін жанрлық түрлері де бар. Міне, осы өзгешеліктерді, сондай - ақ отбасы әдет - ғұрып өлеңдерінің атқаратын қызметі мен мән - маңызына қарай біз оларды төмендегідей жанрлық түрлерге жіктеп қараймыз:

1. Сәбиге арналған салт өлеңдер: а. ) шілдехана жыры, ә) бесік жыры, б) уату өлеңдері, в) ырыми өлеңдер (бесікке бөлеу, ал білек, тұсау кесу, майлап сылау, ) ;

2. Үйлену салт өлеңдері: а) той бастар, ә) той тарқар, б) жар - жар, в) тақиямен қоштасу, г) сыңсу, ғ) жұбату, д) көрісу, е) неке қияр, ж) беташар:

3. Жерлеу салт өлеңдері: а) арыздасу, ә) естірту, б) көңіл айту, в) жылау, дауыс салу, г) жоқтау.

Диссертацияда осы аталған түрлерді ажыратып, әр қайсысының атқаратын қызметін, тақырыптық, көркемдік ерек шеліктерін қарастыруды мақсат еттік.

Бұл орайда отбасы әдет - ғұрып өлеңдерінің халық өмірімен байланысты этнографиялық аспектілері де тиісті дәрежеде ескеріледі. Себебі бұл өлеңдерді атқаратын қызметінен, салттан, халықтың күнделікті тыныс - тіршілігінен бөліп алу тіптен де мүмкін емес. Абай айтқандай:

Туғанда дүние есігін ашады өлең,

Өлеңмен жер қойнына кірер денең, -

демекші, қазақтың туғанынан өлгенге дейінгі үлкенді - кішілі оқиғаларының, әдет - ғұрпының, күнделікті тұрмыс - тіршілігің сәні де мәні де өлеңмен өлшенген десек асыра атқандық емес.

Өкінішке орай, қазақтың отбасы әдет - ғұрып өлеңдерінің жиналуы көңілге медеу тұтқарлықтай дәрежеде емес. Олар дың көбі дер кезінде, айтушылары барында бастан аяқ жиналғанның орнына идеологияның құрбаны болып келмеске кете барған. «Ескінің сарқыншағы», «діни соқыр сенімінің қалдықтары» деген желеумен олардың көбі өмірде де, ғылымнан де шеттетілген. Алайда, ата - бабаларымыздың өткен өмірін, күнделікті тыныс - тіршілігін сезінуде бұл өлеңдердің мән - маңызы аса жоғары. Халықты тарихи жадынан, құнарлы топырағынан ажырату үшін алдымен осы өлеңдердің көп қағажау көруі көп мәселені аңғартқандай.

Бұл орайда жиналған деректердің барына бардай қараудың да өзіндік себептері бар. Отбасы әдет - ғұрып өлеңдерінің қазіргі мән - жайын, зерттелу тарихын, жанрлық құрамын хал - қатерімізше жинақтар болсақ, оның маңыздылығы ең алдымен барымыздың бас - аяғын түгендеп алуда болса керек. Жұмыстың бағыт - бағдары мен мақсаты да осымен қарайлас болды. Ал талдауға алынған материалдардың құрамына келетін болсақ, кезінде түрлі жинақтарда жарық көрген өлеңдермен қатар, әл - Фараби атындағы Мемлекекттік Ұлттық университеттің студенттері әр жылдарда фольклор экспедициясында жинаған материалдарды да кәдеге жаратылды.

Қазақ фольклорының үлкен бір саласын құрайтын тұрмыс-салт жырларын ендігі жерде жеке - жеке таратып, көпшілік игілігіне айналдырудың, жоғары оқу орын дарында саралап оқытудың мезгілі жетті. Өзге халықтарда көптен бері айтылып, зерттеліп келе жатқан отбасы әдет - ғұрып өлеңдерінен (семейно - обрядовая песня) тағылымдық - тәрбиелік мәні бойынша ғана емес, жанрлық құрамының молдығымен де, эстетикалық қуатымен де, мындаған жылдық тарихымен де қызықтың тұрымыс - салт жырлары оқшау тұр. Оны жете танып білу қазіргі фольклортану ғылымының абыройлы міндеті.

І ТАРАУ.

Отбасы әдет - ғұрып өлеңдерінің зерттелуі және қазіргі мәселелері.

Қазақ халқының сан ғасырлар бойы жасаған рухани мұрасы ұлан - ғайыр. Бір кездегі халықтың күн көріс, тіршілік тірегі болған аң аулау, мал бағу кесібінен бастап, әдет - ғұрыпына, дүниетанымын көзқарасына дейінгі аралықта талай өлең - жыр дүниеге келді. Оның ішінде тақырыбы мен мазмұны, идеясы мен құрылымы, көркемдік кестесі, жанрлық түрлері бойынша отбасы әдет - ғұрып өлеңдері өз алдына жеке қарастырып, арнайы зерттеуге лайықты мол дүние.

Қазақхалық өлеңдерінің жиналу және зерттелу тарихы Б. Уахатовтың еңбектерінде арнайы сөз болды6. Революциядан бұрыңғы да, кейінгі де дәуірлерде қазақ өлеңінің болмыс - бітімі, айтылу ерекшеліктері, мазмұны мен тақырыбы туралы жөн - жөнекей де, арнайы да пікір айтқан ғалымдар, саяхатшылар, этнографтар жетерлік7. Олардың пікірлеріне жалпылама шолу жасау бізден бұрыңғы зерттеулерде жүзеге асқандықтан бұл диссертацияда қазақ өлеңдерінің зерттелу тарихындағы отбасы әдет - ғұрып өлеңдерінің кейбір маңызды деген мәселелеріне ғана тоқталу жөн көрдік.

ХҮІІІ ғасыр ХІХ ғасырдың алғашқы жартысында қазақ өлеңдерінің дені жалпылама қарастырылып, олардың халық өмірінен, тұрмыс - тіршілігінен алатын орны негізінен этнографиялық аспектіде зерттеледі. Шынтуайтқа келген де, өлеңдердің көркемдік кестесі, жанрлық табиғаты және оның әдет - ғұрыппен, наным сеніммен байланысы жекелеген байқаулардан, сырттай топшылаудан ары асқан жоқ. Мәселен, Н. П. Рычков, П. С. Паллас, А. И. Левшин еңбектерінде бірлі - жарым сөз болған халық өлеңдерінің сипаты осындай дәрежеде болатын. Бұларда өлеңнің ішкі бітімі туралы пайымдаулардан гөрі, көргені мен естігенін сол қалпында қуаландыру басым. Ал өлеңнің жанрлық ерекшеліктері туралы айтыла қалғанда жалпылама салыстыру, оның ішінде Европа әдебиетімен шендестіру байқалады.

Әйткенмен, А. И. Левшин қазақ фольклорының өлеңмен айтылатын үлгілерін жанры жағынан үш топқа жіктейді: батрлық (эпос және тарихи жырлар), тұрмыс - салт жырлары, лирикалық өлеңдер8. Бұлардың идеялық мазмұнын, құрылысы, атқаратын қзыметі (функциясы) қарастырылмаған деуге болады. Рас, өлеңнің жиын - тойда, аста, шілдеханада орындалатын, әрі осындай өлеңдердің көбі табан астында суырып салып айтылатыны туралы мәліметтер де бар. Бірақ, бәрібір олардың қандай өлең екені, яғни нақты сол әдет - ғұрыппен байланысты сипаты, тақырыьы, не себепті айтылғаны туралы мәлімет жоқтың қасы.

Бұл, сөз жоқ, аталған зерттеушілер мен саяхатшылар дың қазақ өлеңнің зертеуді арнайы мақсат етуінен. Көп деректердің бірі ретін де ескертіп қана өтуден ары аспаған. Түптеп келгенде бұл дәуірде Европада, оның ішінде Россияда халық өлеңнің арнайы қарастырған еңбектер, текстер жинағы жарық көріп жатқан болатын. Демек, жоғарыдағы аты аталған адамдардың мамандығы да, мақсаты да басқа болуы, олардың қазақ өлеңінің ішкі табиғатына дендеп бара алмауының басты себептері болғаны анық.

Өкінішке орай, А. Левшиннің көргенін сол қалпында баяндап беруі нің біз үшін маңызы зор болғанымен, оның қаза өлеңдері туралы кейбір пайымдаулары үстірт, тіптен қисынсыз. Ғалымның мұндай пікірі кейбе тілді білмегендіктен болса, кейде жорта менсінбеу де көрініп тұрады. Мысалы, ол былай деп жазады:

«Осындай тұтқиялдан (яғни импровизаторлық жолмен - Г. Б. ) туған өлеңдер көбінше мағынасыз, шатпақ, жарымжан бірдңе болып шығады. Бұл, әсіресе, барлық азиаттықтардың сүйіп, ұнататын ритофигурасын құрайтын теңеулерді қолданған кезде ерекше байқалады»9, - деген пікірлерінде қисын аз. Бұл жалпы көшпелі елдің тыныс - тіршілігін түсінбей, оның ауызша жаппай тараған өнеріне менсін бей қараудың нәтижесі. Әйтпесе бір ауыз сөзге тоқаған қазақтың сөзін, оның ішінде поэзиясын «жарымжан» деп бағалау зерттеушінің мүлдем мәселенің байыбына бармай, сырттай солай болса керек еді деген долбарлауы демеске амал жоқ.

Үй іші әдет - ғұрып өлеңдерінің өзін арнайы зерттелмегенімен, оларға қатысты мол мағлұматты ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы ғалымдардың еңбектерінен табамыз. Ш. Уалиханов, В. Радлов, Н. Потанин, А. Васильев, Я. Лютше, Н. Гродеков, М. Готовицкий, Р. Пфенниг, А. Алекторов, Л. Костенко, А. Харузин, П. Распопов, Г. Вамбери т. б қазақ фольклорының мән жайын сөз еткен зерттеулерінде, өлең үлгілерінің текстерін жарыққа шығарған жинақтарында отбасы әдет - ғұрфп өлеңдеріне тұтастай ат қойып, айдар тағып қарастырмағанымен, жекелеген жанрлық түрлері жайында құнды пікірлер жетерлік.

Әсіресе, жерлеу салты (оның ішінде көбіне жоқтау өлеңдері мен үйлену салтына байланысты этнографиялық және фольклорлық талдаулар өзінің нақтылығымен, мәліметтерінің қапысыз шындыққа негізделгенімен ерекшеленеді

Осы орайда мынадай бір өзгешелік байқалады:фольклор жанрынның бітімін анықтау үшін бұл дәуірдің ғалымдары ең алдымен оның әлеуметтік қызметіне, айтылу себебіне, кімнің және қайда орындайтынына баса назар аударды. Бұл іс жүзінде жанрдың функциясын талдауға негізделеді.

Байыптай түсек, жанрдың, оның ішінде халық өлеңдерінің қоғамдық рөліне, функциясына көбірек қарайлаудың себебі бұл кезде әлі этнографиялықұ талдаудың таразысы басым болуында. Асылында, мұндай бағыттың жетекші қызмет атқаруы қазақ поэзиясын сырт елдің оқырмандарына таныстыруды басты нысана етумен қарайлас. Өлең туралы айту барда, оны этнографиялық мәліметтермен сипаттап беру осыған меңзейді.

Бұл ретте Ш. Уалиханов, В. Радлов, Н. Потанин сияқты ерекше саңлақтар болмаса, өзге зерттеушілерде экзотикалық қызуғушылықтың үлес салмағы барын да ескерткен орынды деп санаймыз.

Ал жанрдың табиғаты оның қоғамдық функциясымен ғана шектелмейтіні анық. Мұның сыртында өлеңдердің идеялық - көркемдік бітімі, құрылымдық сыр - сипаты да оларды жанр ретіндне айғақтаудың басты талап - тілектері, белгі - нышандары екені мәлім. Бұл тұрғыдан келгенде Ш. Уалихановтың, В. Радловтың зерттеулері мұндай қажеттілікке сол дәуір тұрғысынан алғанда бір шама толық жауап береді.

Мәселен, Ш. Уалихановтың отбасы әдет - ғұрып өлеңдерінің ішінде жоқтауға қатысты айтқан пікірлері осы жанрдың белгілерін бір ғана функциясына қарай емес, құрылымы мен көркемдік ерекшеліктеріне қарай да жіктеуі осыны аңғартады. «Ш. Уалиханов жоқтау өлеңдерді жеке топқа бөліп, «Жылау» деген атпен берген. Салтқа байланысты өлеңдердің ерекше маңыздыларының бірі ретінде жоқтаудың бөлек көрсетілуі себепсіз емес. Бұл оның халық арасында таралған мәнділігінде болса керек. Жоқтау өлеңдерінің бір неше белгісін автор нақтылы көрсеткен. Жоқтауды әйелдер айтатыны және жанына шығарып, тыңынан толғайтыны ескертіледі. Мұндай жар өлшемімен шығарылатыны да атап өтілген»10, - деп жазады Р. Бердібаев.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.