Алматы облысы Талғар ауданы "Айршир" АҚ-ның қара-қоңыр топырағының ауылшаруашылығында қолдану нәтижесінде құнарлылық көрсеткіштерінің өзгеруі
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қазақ ұлттық аграрлық университеті
Катжанов Жалғас
Алматы облысы Талғар ауданы "Айршир" АҚ-ның қара-қоңыр топырағының ауылшаруашылығында қолдану нәтижесінде құнарлылық көрсеткіштерінің өзгеруі
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
мамандығы 5В080800 - Агрохимия және топырақтану
Алматы 2011
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
факультеті
кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС (ЖОБА)
Тақырыбы:
Беттер саны
Сызбалар мен көрнекі
материалдар саны
Қосымшалар
Орындаған
(аты-жөні)
20 ___ ж. “” қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі (қолы) (аты-жөні)
Жетекші
(қолы) (аты-жөні)
Арнайы тараулар кеңесшілері:
(тарау) (қолы) (аты-жөні)
(тарау) (қолы) (аты-жөні)
Норма бақылау
(қолы) (аты-жөні)
Сарапшы
(қолы) (аты-жөні)
Алматы - 2011ж.
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
факультеті
мамандығы
кафедрасы
Дипломдық жұмысты (жобаны) орындау
ТАПСЫРМАСЫ
Студент
(аты-жөні)
Жұмыс (жоба) тақырыбы
Университет бойынша 20___ж «» № бұйрығымен бекітілген
Дайын жұмысты (жобаны) тапсыру мерзімі 20___ж «»
Жұмыстың (жобаның) бастапқы деректері
Дипломдық жобада /жұмыста/ қарастыралтын сұрақтардың тізімі
Графикалық материалдардың тізімі (қажетті жағдайда)
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер
Жұмыстын (жобаның) арнайы тараулары бойынша кеңесшілері
Кафедра меңгерушісі
(қолы) (аты, жөні)
Жұмыс (жоба) жетекшісі
(қолы) (аты, жөні)
Тапсыпманы орындауға
қабылдадым, студент
(қолы) (аты, жөні)
Дипломдық жұмысты (жобаны) орындау
ГРАФИГІ
Кафедра меңгерушісі
(қолы) (аты, жөні)
Жұмыс (жоба) жетекшісі
(қолы) (аты, жөні)
Тапсыпманы орындауға
қабылдадым, студент
(қолы) (аты, жөні)
Мазмұны
бет
Кіріспе
Топырақ картографиясының негізгі мақсаты - жер бетінің нақтылы бір ауданының топырақ жамылғыларын, ондағы топырақтар мен олардың жаралуына қатысты факторлар арасындағы қарым - қатынастар заңдылықтарын айқындай отырып, топырақтың таксономиялық бірлестіктерінің кеңістіктегі таралу заңдылықтарын анықтап, солардың нәтижелеріне сүйене отырып, топырақ карталарын жасау.
Топырақ картографиялық жұмыстар белгілі бір аудан топырақ жамылғыларының картасын жасап, оларды агроөндірістік тұрғыдан аудандастырып, топырақ түрлеріне сапалық және сандық баға беру мен топырақ картограммаларын дайындау арқылы топырақ жамылғыларын тиімді пайдалану жолдары ғылыми тұрғыдан жүргізуге жағдай туғызады.
Топырақ картасы белгілі бір ауданның топырақ жамылғысының бейнесін көрсететін арнайы карта. Онда топырақтардың жер бетінде орналасу ерекшеліктерін көруге болады. Топырақ жамылғысы бір-бірімен байланыстығы кіші және ірі территориялық таксономиялық бірліктердің алмасынан өтетін шекараларды анықтау - далалық зерттеу жұмыстарының ең күрделі және жауапты кезеңі болып саналады.
Топырақ жамылғысын картаға түсіру жұмысының негізгі мақсаты - топырақ түрлерінің толық аттары мен шекараларын тауып, нұсқа шекараларын топографиялық негіз бетіне түсіру.
Алматы облысы Талғар ауданындағы «Аиршир» акционерлік қоғамының территориясында 2010\ жылы далалық жағдайда топырақ зерттеулері жүргізілді.
1 Әдебиетке шолу
Қазақстанның географиялық жағдайы туралы мағлұматтар көне дәуірден жинақтала бастаған. Бірақ негізінен XX ғасырдан бастап Қазақстанның табиғи байлығына орыс мемлекеті мүдделеніп, олар елімізде зерттеу жұмыстарын қарқынды жүргізе бастады. Ресейдің Азия бөлігінің өсімдіктерін және топырақтарын зерттеуді 1907-1916жылдары К. Д. Глинка ұйымдастырып, басқарды. Онда С. С. Неуструев, Р. И. Аболин, Л. И. Прасолов, И. В. Ларин және тағы басқалар қатысты. Жүргізілген жұмыстардың нәтижесі негізінде К. Д. Глинканың, Л. И. Прасоловтың, А. И. Безсоновтың бірнеше кітаптары басылып шығып, оларға еліміздің топырақтары туралы мәнді мағлұматтар жарияланды [1, 2, 3, 4] .
1926-1930 жылдары Қазақстан топырағын зерттеуге белгілі орыс ғалымы И. П. Герасимов қатысты [5] . Осы жылдары Қазақстанның Халық комиссиясының топырақ бюросы, су басқармасы, Мемлекеттік жер тресі қызметкерлері еліміздің түрлі аймағындағы топырақтарды, өсімдік дүниесін және агроэкономикалық жағдайларын зерттеуді қарқынды жүргізді. Ө. О. Оспанов (1906-1993 ж. ж) Қазақстанда топырақтану ғылымының негізін қалаушы.
Ол еліміздің топырақтану ғылыми зерттеу институтының ашылуына, Қазақстан топырақтарының тың игеру жылдары ұтымды зерттеуге, топырақтанушы ғалымдарымыздың ғылыми жұмыстарының әлемдік деңгейге сай жүргізуіне аса зор үлес қосқан ғалым .
Тың игеру жылдары (1954-1958 ж. ж) топырақ зерттеу жұмыстары қарқынды жүргізілді. Қысқа мерзімде 100 млн. гектардын зерттелініп, ірі масштабтағы топырақ карталары және топырақты ауыл шаруашылығында пайдаланғанда қажетті картаграммалар дайындалды. Жарамды 22, 6 млн. гектар жер таңдалынып алынып игеруге ұсынылды.
Еліміздің суармалы аймақтарында қолданылатын топырақтардың ерекшеліктері зерттелініп, оларды дұрыс қолдану жолдары айқындалды. Қазақстанда таралған сор, сортаң және кебір топырақтардың қасиеттері, түзілуі зерттеліп, оларды дұрыс игеру шаралары анықталды [6, 7] .
Кейінгі жылдары елімізде топырақтану ғылымы одан әрі алға басып, дамып келеді. Ғалымдарымыздың топырақ құнарлығын өндіруді, құнарлылықтың оңтайлы көрсеткіштерін анықтауды, топырақ микроорганизмдерінің физиологиялық, биохимиялық қызметін, топырақ қарашірігінің физиологиялық, биохимиялық қызметін, топырақ қарашірігінің өзгерістерін зерттеуді жүргізу бағытында ауқымды жұмыстары жалғастыруда [8, 9] .
Алматы облысы еліміздің ең бір кең өңірі болып саналады. Оның территориясы батысы Шу-Іле таулары, шығысы- Жетісу, Теріскей Алатаулары, солтүстігі Іле Алатаулары аралығында орналасқан. Оның топырақ-климаттық жағдайы алуан түрлі. Оларды 19-шы ғасырдан бастап көптеген ғалымдар зерттеген
Біздің зерттеп отырған шаруашылығымыз тау етегінің шөлейтті дала аймағының сұр топырақ қалыптасқан ауданында орналасқан.
Бұл аймақты жалпы табиғи географиялық жағдайларымен қоса бірінші болып, С. С Тянь-Шаньский зерттеген. Аймақ ежелгі Іле өзені аңғары болып саналады. Аймақ биік таулар мен тау аралық ойыстар, қазан шұңқырлардан тұратын болғандықтан әр бөліктерінің табиғаттары әр түрлі болып келеді. Осы жағдайларға байланысты топырақтардың таралуында тектік заңдылық орын алған.
Тау алды және тау етегі еңісті жазықтықтарды таулы жота қоршап жатыр. Бұл жердің топырақтары тау топырақтары. Олар горизонтальды жазықтықтарға қарағанда ерекше сипатқа ие. Олар тектік белдеу қатарын қалыптастырады. Бұндай заңдылық тау етегі немесе вертикальді- горизонтальді аймақ деп аталады [10] .
Келесі тау етегі аймақ- шөлді- дала. Олар оңтүстік облыстарда екі аймақ астында көрсетілген ашық қоңыр топырақ және кәдімгі сұр.
Ашық қоңыр топырақтарды шөлді-дала аймағына, ал сұр топырақтарды шөлді аймаққа жатқызады.
Орталық Азия және Оңтүстік Қазақстанның сұр топырақтарына қарағанда ерекшелігі Жетісудың барлық сұр топырақтары аз карбонаттылар қатарына кіреді [11] .
элювиальды- гидроморфты және гидроморфты қатары орналасқан. Олар шөлді- дала тау етегі аймағына кіреді.
Бұл аймаққа кіретін топырақтар:
Шалғынды- қоңыр, шалғынды сұр сортаңқыраған- кебірленген және сортаңданқыраған тектерімен бірге, сұр гидроморфты белгілерімен, шалғынды ашық және қара сортаңданқыраған тектерімен бірге, шалғынды- батпақты сонымен қатар кебірлер және сортаңдар. Кезінде осы шөл және шөлейт ауданның картасын жасаушылар бұл ауданды сұр қоңыр топырақтар картасына кіргізген. Солармен қоса сортаңдардың өздері де кездеседі.
Өзіндік типті тақыр топырақтар және олардың айырмашылығын сұр топырақтардан қазір барлық белгілерімен мойындалады. Сонымен қатар олардың пайда болуы аллювиальды- шалғынды топырақтардан екеніне ешкім келіспеушілік келтірмейді [12] .
Қазіргі кезеңде өзен жайылмаларында аллювиальды- шалғынды топырақтар қалыптасқан. Олармен араласа батпақты, шалғынды- батпақты топырақтар және олардың әр деңгейде сортаңданған түрлері де кездеседі. Біздің зерттеу жүргізген осы ауданда жоғарыда айтылған топырақтардың барлығы қалыптасқан.
1Топырақты тексерудің мақсаты - ол 1982 жылғы шаруашылық территориясына жасалған топырақ зерттеу материалдарына тексерулер жүргізіп оларға түзету енгізіп қазіргі кезеңге сай топырақ картасын құрастырды. Осыған байланысты жерлерді тиімді пайдалану шараларын құрастырып топырақтың құнарлығын көтеру.
Ертеректе 1982 жылы жүргізілген тексеру материалдары ескірген соған байланысты және ірі масштабты топырақ тексеруін жүргізу бойынша нұсқаудың қазіргі заман талаптарына жауап бермейді.
Кейінірек осы шаруашылыққа 1995 жылы «Қазақстан Республикасы жерлерінің ірі масштабты зерттеулер жүргізу бойынша нұсқаулыққа» сәйкес III белдеу күрделігі бойынша ауданы 5, 8 мың. га және 1:1 масштабта жүргізілді. Далалық топырақ жамылғысын картографиялау параллелді маршрут пен тұзақ әдістерімен жүргізілді. Бедердің әртүрлі элементтеріне негізгі кескіндер, жартылай кескіндер және қазбашалар салынды. Жоспар негіз ретінде масштабы 1:1 фотопланшеттер пайдаланылды.
Тексерілген территорияда жалпы 172 кескін салынды және оның 19 негізгі кескін болды. Соңғысынан 92 топырақ үлгілері алынды. Оларға анализдер ГосНПЦзем-нің орталық лабораториясында келесі әдістермен жүргізілді:
1. Тюрин бойынша гумус;
2. Къелдал бойынша жалпы азот;
3. Жалпы фосфор - колориметриялық әдіспен;
4. Мачигин бойынша - жылжымалы фосфор;
5. Мачигин бойынша анықталатын жылжымалы калий. -жалынды фотометрде
6. Су сүзіндісі- Гедройц бойынша
7. Качинский бойынша Грабаровтың модификациясында - Гранулометриялық құрамы; - Качински бойынша Грабаровтын модификациясы.
8. Сіңіру көлемін;
9. Сіңірілген катиондар;
10. Сіңірілген натрий - жалынды фотометрде;
11. Су сүзіндісінің -рН. мен
Топырақты тексеру химиялық анализдерді камералдық өңдеу және өткен жылдардың тексеру материалдарын пайдалану нәтижесінде 1:1 масштабта топырақ картасы мен оған түсініктеме -топырақ очеркісі жасалды.
2 Табиғи климаттық жағдайлар
Айршир АҚ (бұрынғы «Алма-Атинский» совхозы, Алматы облысы Талғар ауданында орналасқан. Орталық үй-жай қоныстары Алматы қаласынан 18км солтүстік - шығысқа қарай Панфилов ауылында орналасқан. Аудан орталығы Талғар қаласынан алыстығы 19км. Егістік аудандарын дәнді дақылдар мен жоңышқа егістері алып жатыр. Тексерілген территориясының биік нүктелері арасындағы үлкен айырмашылықтар табиғи жағдайлардын айырмашылықтарын анықтайды. Төменде осыларға сипаттаймыз.
2. 1 Климат
Агроклиматтық жағдайлары бойынша тексерілген территорияның негізгі бөлігі өте құрғақ тау алды ауданына, ал егіншіліктің шеткі оңтүстік бөлігі - құрғақ тау алды жазықтығына жатқызылады.
Климаттық жағдайларды сипаттау үшін Алматы қаласы метеостанциясының орташа көп жылдық мәліметтерін пайдаланамыз.
Тау алды жазықтығының климаты континенталдығымен ерекшеленеді. Ауаның орташа жылдық температурасы 7, 2-8, 7° құрайды (2 кесте), ал түскен жауын-шашынның мөлшері көп емес - жылына 456-629мм (3 кесте) . Ауаның салыстырмалы ылғалдылығының мәліметтері мен жауын-шашынның жыл мезгілдерінде таралуы 1-ші кестеде көрсетілген.
1 Кесте
Жыл мезгілдерінде жауын-шашынның таралуы
2 Кесте
Ауаның
Метео
Станция
Теңіз деңгейі
нен
биіктігі
3 Кесте
Жауын-шашын
Метео
Станция
Теңіз деңгейі
нен
биіктігі
4 Кесте
Салыстырмалы ауа ылғалдылығы
Метео
Станция
Теңіз деңгейі
нен
биіктігі
Түсетін жауын-шашынның максималды мөлшері көктемге, ал минималдысы қысқа және жазға тиесілі.
Келтірілген кестеден қыстың біршама жұмсақ және құрғақ екендігін көруге болады. Кейде қаңтар мен ақпанда ерекше төмен температуралар байқалады. Олар суық арктикалық ауа массасының енуімен сипатталады.
5 Кесте
Метеорологиялық көрсеткіштер
25/03_30/10
218
27/03_25/10
211
12/04_14/10
184
13/04_9/10
178
Оңтүстіктен күшті жылы ауаның келуіне байланысты жиі жылымық болады.
Қар жамылғысының пайда болуымен кетуінің уақыты және қар жамылғысы бар күндер саны 5-ші кестеде келтірілген. Қар жамылғысының ең көп онкүндік биіктігі орташа 32см-ден аспайды.
Көктем қарқынды жылынуымен және қардың тез кетуімен және салыстырмалы ауа ылғалдылығының төмендеуімен сипатталады.
Жаз мезгілі ыстық және құрғақ. Жауын-шашын 79, 1-127мм түседі. Жауын нөсерлі сипатта болып, күн күркіреуімен жалғасады. Салыстырмалы ауа ылғалдылығы өте төмен (4 кесте) .
Қыркүйектің ауа температурасының біршама жылдам төмендеуі байқалады, яғни күз басталады. Қыркүйектің аяғында және қазанның басында бірінші аяздар байқалады.
Тексерілген территорияда оңтүстік-шығыс бағыттағы шағын күшті желдер басым болады. Қатты желдер (жылдамдығы 15м/сек жоғары) өте сирек болады.
Климаттың топыраққа әсері тіптен жоғары және тура немесе жанама (өсімдіктер арқылы, геологиялық, гидрологиялық және геоморфологиялық факторлар) жолдармен байқалады.
Абсолютті нүктелердің жоғарлауына қарай түсетін жауын-шашын мөлшерінің жоғарлауына байланысты тіктік табиғи зоналдылық орын алады. Климаты өте құрғақ шөлді-дала аймағының топырақтары ашық қара-қоңыр топырақтармен, ал климаты сәл құрғағырақ тау алды аймағының топырақтары күңгірт қара-қоңыр топырақтармен көрсетілген.
Жалпы, зерттелген территорияның климаттық жағдайлары осында барлық аудандастырылған дақылдарды өсіруге қолайлы. Жаз кезінде жеткіліксіз ылғалдылықты өсірілетін дақылдарды суарумен орнын толтырады.
2. 2 Жер бедері және топырақ құрушы жыныстар
Геоморфологиялық жағынан совхоздың территориясы Іле Алатауының жалпы еңістігі солтүстікке қарай тау алды жайпақтау еңкейген жазықтық болып есептеледі. Жерді пайдаланудың оңтүстік бөлігінің биіктік нүктелері теңіз деңгейінен 800-850м жетеді және солтүстікке қарай жылжыса 600-650м дейін төмендейді.
Шаруашылықтың территориясы локтар мен сайлармен кескіленген. Олардың түбінде жиі жылғалар мен шағын өзендер ағады. Шаруашылықтың территориясы кескілену деңгейі бойынша екі бөлікке бөлуге болады.
1. Оңтүстігі көтеріңкі беттіктермен көрсетілген. Олар тереңдігі 5-10м тығыз желілі (сеть) локтармен кескінделген.
2. Солтүстігі біршама тегістелген беті азырақ кескінделген төмендеу жазықтық.
Пайдаланылатын жерлердің көп бөлігі жыртылған. Мұнда суармалы егіншілік, сол себепті егістік жерлердің беті жоспарланған.
Совхоздың территориясы 10м тереңдікке дейін негізінен төрттік дәуірдің шөгінділерінен құралған және біріңғай грунттармен көрсетілген, яғни лөсс тәріздес құмбалшықтар. Соңғысы топыраққұраушы жыныстары болып есептеледі. Тұзданған аналық тау жыныстары да кездеседі.
2. 3 Беттік және ыза сулар
Айршир территориясы беттік су көздеріне кедей. Талғар өзені негізгі су көзі болып есептеледі. Оның суы суғаруда кең қолданылады.
Гидрогеологиялық жағдайлары күрделі және геологиялық құрылысының ерекшеліктері әртүрлі жату жағдайы мен ыза суларының айналымын жасайды. Шаруашылықтың территориясында келесі гидрогеологиялық аудандарды бөлуге болады:
1. Ыза сулары терең жатқан (8-10м және одан жоғары) аудан - территория құлжа жолының оңтүстігіне қарай орналасқан.
2. Ыза сулары терең емес (3-8м) жатқан аудан - жерді пайдаланудың ортаңғы бөлігі.
3. Ыза сулары шығатын аудан - территорияның солтүстік батыс бөлігі. Ыза сулардың жату тереңдігі - 3м-ден төмен. Ыза сулары жиі минерализацияланған.
Ыза суларының жату тереңдігіне байланысты автоморфты және гидроморфты топырақтар қалыптасады.
2. 4 Өсімдік жамылғысы
Айршир территориясы тіктік зоналдылық жүйесінде шөлді-дала және далалы тау алды зонасында тұр.
Дала зонасы, жерді пайдаланудың шеткі оңтүстік бөлігін алып жатыр. Онда күңгірт қара-қоңыр топырақта тек ақселеулі-бетегелі дала белдеуімен көрсетілген.
Дала зонасы 700-750м биіктікте жоғарғы аймақшасы (подзона) шөлді-дала зонасына бетегелі-жусанды өсімдіктер ақ селеу, ебелек және мятлик луковичный қатысуында ауысады.
... жалғасыСіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz