Ақаба суларды тазарту әдістері

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Ақаба суларды тазарту әдістері

Мазмұны:

Кіріспе
Негізгі бөлім

Ақаба суларды тазалау әдістері

а) Механикалық

ә) Химиялық

б) Тотықтандыру

в) Озондау

г) Физикалық

д) Биологиялық

3 Қорытынды

Кіріспе

Ақаба су деп бұрын өндірісте, тұрмыста немесе ауыл шаруашылығында пайдаланылған, сондай-ақ қандай да бір лас аймақ, оның ішінде елді мекен (өнеокәсіптік, ауылшаруашылықтық, комуналдық-тұрмыстық, нөсер, тағы басқа ағындылар) арқылы өткен су.

Ақаба су гетерогенді күрделі жүйе болып саналады, оның құрамында болатын минералдық және органикалық қоспалар ерімейтін, коллоидты және еритін түрде кездеседі. Құрамы мен пайда болған түріне байланысты ақаба сулар үш негізгі категорияға бөлінеді. Олар:

Шаруашылық - тұрмыстық
Өндірістік
Атмосфералық

Ақаба судың шарушылық - тұрмыстық ластағыш түріне байланысты зәр нәжістік (физиологиялық қоқыстармен ластанған) ластанған және шаруашылық (раковина, ванна, монша, кір жуатын жерлерден түседі) ластанған болып ажыратылады. Негізінде минералды заттектермен қатар олардың құрамында органикалық заттектер, бактериялар, микроорганизмдер болады. Өндірістік ақаба сулардың құрамы технологиялық процестер мен қолданылатын материалдар түріне және шикізаттың химиялық қасиеттеріне (тазалаудан өткізіп қайта пайдалануға жататын) болып ажыратылады. Атмосфералық ақаба су нөсер (жаңбыр) және қар суы болып бөлінеді.

Табиғатты, қоршаған ортаны ластанудан қорғау мен табиғи ресурс реьінде тиімді пайдалану мақсатында қайтарылып қолдану үшін ақаба су құрамындағы ластағыш заттардың түрі мен мөлшеріне қарай әртүрлі әдіспен тазаланады.

Ақаба суларды тазалау әдістері.

Ақаба суларды тазалау әдістері:

1. Механикалық әдісте ақаба судағы ірі және ұсақ түйірлі тез тұтанатын бөлшектерді өздігімен тұндырып немесе оларды және қалқып шығатын заттектерді тұндырғыш, сүзгіш, құмұстағыш арқылы өткізіп, немесе әртүрлі конструкциялық техника құралдарын (торларды, електерді, гидроциклондарды және т. б. ) қолданып, ал беттік ластағыштарды - мұнайұстағыш, май иен смолааулағыш жабдықтар мен материалдарды пайдалану арқылы жояды.

Соңғы кезде ақаба ссуды май тәрізді заттардан тазалауға жиі пайдаланып жүрген атериалға май сіңіргіштік қабілеті жоғаоы пенополиуретан жатады.

Ақаба судың улылығын екңінен тұндырғыштар немесе тұндырғыш шұңқырлар ( алап немесе құйғын ) пайдаланылады. Тұндырғыш ғимараттарында ақаба сулардан түпке тұнадиын не қалқыма салынды және майлы заттектер гравитациялық жіктеу негізінде бөлінеді. Арналу мақсатына қарай тұндырғыштар бірінші реттік және екінші реттік болып бөлінеді. Бірінші реттік тұндырғыштар ақаба суларды биологиялық тазарту ғимаратына дейін, екінші реттік тазартқыш одан кейін орнатылады. Құрылымына бйланысты олар горизонтальдық, верткальдық, радикалдық және диогоналдық тұндырғыштар т әулікте өнімділігі 10-15 мың текше метрге дейінгі, ал горизонталдық 10-15 текше метр, радикалдық тұндырғыштар тәуліктік өнімділігі 20 мың текше метрден астам тазарту станцияларында қолданылады.

Ақаба суды 0, 08-0, 3 м/с жылжу жылдамдықпен құмұстағыш арқылы өткізі, оның құрамындағы ерімейтін құм, қақ тәрізді ауыр қоспалардан ажыратуғаболады. Кейбір құм ұстағыш үлгілерімен құм 80%-ке дейін ұсталып қалады. Құмұстағыштардың тиімділігін арттыру мақсатында оның құм құйылатын қорабына гидроциклонды қабыстырады.

Гидроциклондарды пайдаланып, сыртқа тепкіш күш көмегімен ақаба сулардвы өте ірі дисперсиялық қоспалардан тазалауға болады. Көһбіне бұл қондырғылар тығыздығы 1, 2 г/см жоғары ағындыларды ірілігі 0, 15 мм үстіндегі бөлшектерден тазалауға бағытталған.

Комуналдық шаруашылықтан шыққан сұйық қалдықтарды механикалық әдісі қолдану арқылы ерімейтін қоспалардың 60% -тей мөлшерінен тазалауға болады, ал кейбір өндірістік сулар бұл әдіспен 95%-ке дей3н тазаланады.

Химиялық әдісте ластағыштардың физикалық - химиялық қасиеттерін ескере отырып, оларды химиялық агенттерді қолдану арқылы жояды. Химиялық тазалауда қолданылатын негізгі әдістерге: нейтралдау, тотықтыру және тотықсыздандыру жолдары жатады.

Нейтралдау процесін құрамында қышқылы немесе сілтісі бар ақаба суының рН мағынасын 6, 5 - 8, 5 аралыққа келтіру мақсатында қолданылады. Нейтралдау үшін қышқылды ақаба суымен сілтілі ақаба суын араластыруға, реагенттер қосуға, ақаба суын нейтралдау қасиеті бар сүзгіш материалдар арқылы жіберуге болады. Сүзгіш материал ретінде әк, мрамор және доломит қолданылады. Бұл әдіспен әдетте, құрамында әр түрлі минералды қшқылдары бар ақаба сулары тазаланады. Сілтілі суларды нейтралдау мақсатында құрамында СО2, SO 2, NO 2 оксидтері бар түтінді газдарды жіберу әдісі меңгерілуде, бұл жағдайдың қолайлығы екінші жағынан газды тастандылардың құрамындағы зиянды заттардан құтылу мәселесі де шешіледі.

Тотықтандыру процесі ақаба суындағы улы қоспаларды (цианидтерді, мышьяктың еритін қосылыстарын және т. б. ) басқа жолмен шығару қолайсыз немесе мүмкін емес болғанда ғана қолданылады. Ақаба суды тазалау үшін тотықтырғыш ретінде газ тәрізді немесе сұйытылған хлор, ауа, оттегі, азон, гипохлорит, сутек тотығы, калий перманганаты және басқа реагенеттер пайдаланылады.

Озондау ақаба суын мұнай өнімдерінен, фенолдан, күкіртті сутектен, цианидтерден және басқа қоспалардан тазалауға қолданылады. Күшті тотықтырғыш болғандықтан озонның суды ыдырататын қабілеті өте жоғары. Сонымен бірге суы озондағанда оның жағымсыз иісі, дәмі, бояуы жойылып, залалсызданады. Хлорлау әдісімен салыстырғанда озондау әдісінің артықшылығы бар, біріншіден, озонды тікелей су тазалайтын жерде озонаторларды орнатып, ауа оттегіне электр тоғын ажырату процесін пайдалану арқылы алуға болады. Екіншіден, хлорлау бірқатар жағдайларда ауыз суда зиянды заттектердің, соның ішінде мутагендер мен канцогендер (мысалы: диоксиннің) түзілуіне апарып соғуы мүмкін, сондықтан оның орнына озондау әдісінің қолданылғаны қолайлы.

Физикалық - химиялық әдіс дегеніміз - ағынды судағы ластағыштардан құтылу үшін іс жүзінде пайдаланылатын әдіс. Бұл әдіске - каогуляция, флотация, электролиттік ірілендіру, су буымен айдау, сорбци, экстракция, гиперфильтрация, эвапорация, десорбция, дезедорация, дегазация, электрохимиялық тәсілдер (электролиз, электокаогуляция, электрофлотация, электродиализ) , улбтрадыбыспен суды өңдеу т. б. жатады. Бұл әдістер қатарымен жүретін физикалық және химиялық процестерге негізделген.

Механикалық және физикалық - химиялық әдістер ақаба суларын тазалаудың алғашқы кезеңі, осыдан кейін олар биологиялық тазалауға жөнелтіледі.

Биологиялық жолмен ақаба суын тазалау үшін ластағыштарды ыдырататын, өздерінің қоректенуіне, өсуіне және көбеюіне пайдаланылатын микроорганизмдер немесе оларды өз бойына сіңіретін өсімдіктер (биосүзбелер ретінлде қалың өскен қамыс, қоға т. б. ) қолданылады. Биологиялық тазалауға қатысатын организмдерге әр түрлі бактериялар, балдырлар, саңырауқұлақтар, ең төмен сатыдағы жәндіктер, құрттар және басқалар жатады.

Микроорганизмдердің екі процес - тотығу (аэробты) және тотықсыздану (анаэробты) жүреді. Аэробты процестерге активті лайда немесе биопленкада өсетін микроорганизмдер суда еріген оттекті пайдаланады. Олардың тіршілігіне оттектің тұрақты құйылуы мен 20 - 30ºС шамасындағы температура қажет. Анаэробты тазалау процесі оттектің кіруінсіз өтеді, бұл жерде жүретін негізгі процесс - лайдың ашуы. Осы әдістер ақаба суларда көп мөлшерде органикалық заттектер балғанда және тұнбаларды залалсыздандыруға қолданылады.

Ақаба судың биологиялық тазалануын табиғи жағдайда (суландырылатын жерде, биологиялық тоғандарда) және әртүрлі аэротенкалар мен окситенкаларды жүргізуге болады. Өндірістік ақаба сулардың биологиялық тазалауын негізінде жылдамдығы жоғары болғанына байланысты жасанды жағдайда жүргізеді.

Аэротенк мәжбүрлі түрде аэрациялық қондырғымен жабдықталған, қалқалардан бірнеше бөлшектерге бөлінген темірбетон резервуары. Аэротенкада тазалау процесі ауланған ақаба су мен тірі организмдерден және қатты субстраттардан (балдырлардың өлі бөліктерінен және әртүрлі қатты қалдықтардан) құралған активті лай қоспасының жіберілуіне қарай жүреді. Құрғақ лайдың 1г 10³ ден 10 дейін бактерия даналары болады. Органиканың негізгі массасы бірнеше сағат ішінде өңделінеді. Аэротехникадан активті лай мен өңделген ақаба су әрі қарай екінші тұндырғышқа өткізілінеді. Түбіне түскен активті лай насос станциясының резервуарына жіберіліп, ал тазаланған ақаба су не қосымша онан арғы тазалануға немесе дизенфекциялануға бағытталады. Биологиялық процесс нәтижесінде акивті лайдың биомассасы жоғарылайды. Оның артық мөлшері тұнбаны өңдейтін ғимаратқа жіберіледі де, негізгі бөлшегі циркуляциялық түрде, аэротенкіге қайтарылады. Аэротехникадағы активті лайдың концентрациясы 2-4 г/л шамасында ұсталуға тиіс.

Биосүзгіледе ақаба су кесекті материалдардан құрылған қабат арқылы сүзілінеді. Кесекті сүзгіш ретінде кеңінен ұсақталған тас, ірі құм, шлак, керамзит, пластмасса, металл торы және басқа материалдар қолданылады, олардың бетінде түзілетін биологиялық қабықша қабат активті лайда жүретін функцияны орындайды. Бұл беткі қабықша қабат ақаба судағы органикалық заттектерді адсобциялайды да және өңдейді де. Биосүзгіштің тотықтырғыштық қуатын жоғарылату мақсатында сүзбелеу прроцесінің бағытына қарама - қайшы қысымжағы ауа жіберіледі.

Ақаба суды биологиялық процеспен тазалағанда массасы көп мөлшердегі тұнба шығады, оны утилдеу, не залалсыздандыру, немесе аулақтандыру қажет. Осы мақсатта активті лайды тығыздаудан, сусыздандырудан, термиялық және басқа да өңдеуден өткізеді. Залалсыздандырғаннан кейін тұнбаны органо минералдық тыңайтқыш немесе кейбір материалдарға қосымша компонент ретінде пайдалануға блады. Активті лайды рекуперациялайтын технологиялар жасалға, олардың көмегімен белокты витаминді өнімдерді, азық ашытқыларды және құрама азық өнеркәсіптеріне қажетті техникалық витаминдерді алуға болады.

Суды тазалаудың биологиялық әдісті қолданғанның өзінде органикалық заттектердің 90% және анорганикалық қосылыстардың 10-40%-нен ғана құтылуға болады. Ақаба суды биологиялық әдіспен тазалағанда ауру тудыратын бактерериялардың 91 - 98%-ті ғана жойылады, сондықтан ақаба суларды суқоймаларынан жіберудің алдында залалсыздандыру қажет. Ақаба суды залалсыздандыру үшін кеңінен қолданылатын әдістің түрі газ тәріздес хлормен немесе хлорлы әк ерітіндісімен хлорлау. Бұл процесте