Жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану
1. Жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану
2. Педагогикалық жүйедегі жаңашылдықты дамыту
3. Жаңа педагогикалық технологияларды оқу үрдісіне енгізу
4. Жаңашылдықтың мәні және оның қажеттілігі
5. Жаңа педагогикалық технологиялардың классификациясы
6. Жаңа технологялар арқылы шығармашылыққа баулу
7. Қазіргі педагогикалық технологиялар . обьективті қажеттілік
8. Компьютерлік оқыту технологиясы және оның гуманистік бастаулары
9. Жаңа технологияларды пайдалануда пәнге қызығушылықтарын арттырудың тиімді жолдары
10. Педагогикалық технология
11. Дамыта оқыту технологогиясы .сабақта
12. Нысаналы оқыту технологиясы
13. Деңгейлеп оқыту технологиясы
14. Дидактикалық бірліктерді ірілендіру. математикалық білім беру технологиясы
2. Педагогикалық жүйедегі жаңашылдықты дамыту
3. Жаңа педагогикалық технологияларды оқу үрдісіне енгізу
4. Жаңашылдықтың мәні және оның қажеттілігі
5. Жаңа педагогикалық технологиялардың классификациясы
6. Жаңа технологялар арқылы шығармашылыққа баулу
7. Қазіргі педагогикалық технологиялар . обьективті қажеттілік
8. Компьютерлік оқыту технологиясы және оның гуманистік бастаулары
9. Жаңа технологияларды пайдалануда пәнге қызығушылықтарын арттырудың тиімді жолдары
10. Педагогикалық технология
11. Дамыта оқыту технологогиясы .сабақта
12. Нысаналы оқыту технологиясы
13. Деңгейлеп оқыту технологиясы
14. Дидактикалық бірліктерді ірілендіру. математикалық білім беру технологиясы
Бастауыш сынып мұғалімдерін даярлаудың қазіргі кездегі қалыптасқан жүйесі оның құрылымын, ұйымдастырылуын, мектеп практикасымен және білім беру жүйесіндегі инновациялық үрдістерімен өзара байланысын кайта қарауды талап етеді.
Бұл жоғары оқу орныңда мамаңдар даярлаудың сапасын арттыруда мұғалім тұлғасының өздігінен дамуына, оның шығармашылық қабілетінің артуына мүмкіндік жасауды және оқу-тәрбие үрдісін жетілдіруді қамтамасыз ететін жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану көзделеді.
Технологияны педагогикалық іс-әрекетті қайта құрудың жүйелі тұтас құралы ретінде тимді пайдалану оқу-тәрбие үрдісінің сапасын жақсартуға, жеке тұлғаны дамыту міндеттерін шешуге септігін тигізеді.
Бүгінгі таңда педагогикалық технология мәселесі теориялық және ғылыми-қолданбалы бағыт тұрғысынан зерттеу арқауы болып отыр.
Теориялық тұрғыдан алып қарағанда, педагогикалық технология - педагогиканың категориясы ретінде қарастырылады оның мәні мен құрылымы айқындалады, педагогикалық іс-әрекеттің әртүрлі саласындағы (дидактика, тәрбие, білім беруді басқару) педагогикалық технологияның ғылыми негіздерін оқып-үйренеді, педагогикалық технологияны жобалаудың әдіснамасы мен теориясы зерттеледі және педагогикалық технология теориясының негіздері ашып көрсетіледі.
Ғылыми-педагогикалық зеріттеулерге жасалынған талдау жаңа педагогикалық технологиялардың бірнеше түрлерін бөліп көрсетуге мүмкіндік берді.
Енді солардың ішінен жоғары оқу орындарының оқу үрдісінде қолдануға ұсынылатын бірқатарына тоқталайық.
Бүгінгі таңда республикадағы және аймақтағы экономикалық нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайында еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуы қоғам өмірінің барлық саласында, оның ішінде мектепте оқыту мазмұны мен оқытудың қазіргі технологияларын жетілдіру өзекті мәселелердің бірі болып отыр.
Қазақстан Республикасының "Білім түралы" заңында (1999) білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың ұстанымдарының бірі - жеке адамды қалыптастыруға бағытталған рөлі және педагог қызметкерлер оқушылардың мемлекеттік білім беру стандартында көзделген деңгейден төмен емес білім, білік, дағды алуын қамтамасыз етуге, олардың жеке шығармашылық қабілеттерінің дамуы үшін жағдай жасау қажеттігі қарастырылған.
Дәстүрлі оқыту технологиясының білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде толық меңгеруіне кепілдік бермей отырғандығы оқушылардың білім жетістіктерінің нәтижелерінен көрініс табуда.
Осыған орай оқу-тәрбие үрдісін жетілдірудің қазіргі технологияларын жетілдіріп, мектепте сабақ беруде қолдану арқылы білім сапасын жақсартуға болатындығына басым бағыт берілуде.
Бұл жоғары оқу орныңда мамаңдар даярлаудың сапасын арттыруда мұғалім тұлғасының өздігінен дамуына, оның шығармашылық қабілетінің артуына мүмкіндік жасауды және оқу-тәрбие үрдісін жетілдіруді қамтамасыз ететін жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану көзделеді.
Технологияны педагогикалық іс-әрекетті қайта құрудың жүйелі тұтас құралы ретінде тимді пайдалану оқу-тәрбие үрдісінің сапасын жақсартуға, жеке тұлғаны дамыту міндеттерін шешуге септігін тигізеді.
Бүгінгі таңда педагогикалық технология мәселесі теориялық және ғылыми-қолданбалы бағыт тұрғысынан зерттеу арқауы болып отыр.
Теориялық тұрғыдан алып қарағанда, педагогикалық технология - педагогиканың категориясы ретінде қарастырылады оның мәні мен құрылымы айқындалады, педагогикалық іс-әрекеттің әртүрлі саласындағы (дидактика, тәрбие, білім беруді басқару) педагогикалық технологияның ғылыми негіздерін оқып-үйренеді, педагогикалық технологияны жобалаудың әдіснамасы мен теориясы зерттеледі және педагогикалық технология теориясының негіздері ашып көрсетіледі.
Ғылыми-педагогикалық зеріттеулерге жасалынған талдау жаңа педагогикалық технологиялардың бірнеше түрлерін бөліп көрсетуге мүмкіндік берді.
Енді солардың ішінен жоғары оқу орындарының оқу үрдісінде қолдануға ұсынылатын бірқатарына тоқталайық.
Бүгінгі таңда республикадағы және аймақтағы экономикалық нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайында еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуы қоғам өмірінің барлық саласында, оның ішінде мектепте оқыту мазмұны мен оқытудың қазіргі технологияларын жетілдіру өзекті мәселелердің бірі болып отыр.
Қазақстан Республикасының "Білім түралы" заңында (1999) білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың ұстанымдарының бірі - жеке адамды қалыптастыруға бағытталған рөлі және педагог қызметкерлер оқушылардың мемлекеттік білім беру стандартында көзделген деңгейден төмен емес білім, білік, дағды алуын қамтамасыз етуге, олардың жеке шығармашылық қабілеттерінің дамуы үшін жағдай жасау қажеттігі қарастырылған.
Дәстүрлі оқыту технологиясының білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде толық меңгеруіне кепілдік бермей отырғандығы оқушылардың білім жетістіктерінің нәтижелерінен көрініс табуда.
Осыған орай оқу-тәрбие үрдісін жетілдірудің қазіргі технологияларын жетілдіріп, мектепте сабақ беруде қолдану арқылы білім сапасын жақсартуға болатындығына басым бағыт берілуде.
Жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану
Бастауыш сынып мұғалімдерін даярлаудың қазіргі кездегі қалыптасқан
жүйесі оның құрылымын, ұйымдастырылуын, мектеп практикасымен және білім
беру жүйесіндегі инновациялық үрдістерімен өзара байланысын кайта қарауды
талап етеді.
Бұл жоғары оқу орныңда мамаңдар даярлаудың сапасын арттыруда мұғалім
тұлғасының өздігінен дамуына, оның шығармашылық қабілетінің артуына
мүмкіндік жасауды және оқу-тәрбие үрдісін жетілдіруді қамтамасыз ететін
жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану көзделеді.
Технологияны педагогикалық іс-әрекетті қайта құрудың жүйелі тұтас
құралы ретінде тимді пайдалану оқу-тәрбие үрдісінің сапасын жақсартуға,
жеке тұлғаны дамыту міндеттерін шешуге септігін тигізеді.
Бүгінгі таңда педагогикалық технология мәселесі теориялық және ғылыми-
қолданбалы бағыт тұрғысынан зерттеу арқауы болып отыр.
Теориялық тұрғыдан алып қарағанда, педагогикалық технология -
педагогиканың категориясы ретінде қарастырылады оның мәні мен құрылымы
айқындалады, педагогикалық іс-әрекеттің әртүрлі саласындағы (дидактика,
тәрбие, білім беруді басқару) педагогикалық технологияның ғылыми негіздерін
оқып-үйренеді, педагогикалық технологияны жобалаудың әдіснамасы мен
теориясы зерттеледі және педагогикалық технология теориясының негіздері
ашып көрсетіледі.
Ғылыми-педагогикалық зеріттеулерге жасалынған талдау жаңа
педагогикалық технологиялардың бірнеше түрлерін бөліп көрсетуге мүмкіндік
берді.
Енді солардың ішінен жоғары оқу орындарының оқу үрдісінде қолдануға
ұсынылатын бірқатарына тоқталайық.
Бүгінгі таңда республикадағы және аймақтағы экономикалық нарықтық
қатынастардың қалыптасу жағдайында еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуы
қоғам өмірінің барлық саласында, оның ішінде мектепте оқыту мазмұны мен
оқытудың қазіргі технологияларын жетілдіру өзекті мәселелердің бірі болып
отыр.
Қазақстан Республикасының "Білім түралы" заңында (1999) білім беру
саласындағы мемлекеттік саясаттың ұстанымдарының бірі - жеке адамды
қалыптастыруға бағытталған рөлі және педагог қызметкерлер оқушылардың
мемлекеттік білім беру стандартында көзделген деңгейден төмен емес білім,
білік, дағды алуын қамтамасыз етуге, олардың жеке шығармашылық
қабілеттерінің дамуы үшін жағдай жасау қажеттігі қарастырылған.
Дәстүрлі оқыту технологиясының білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде
толық меңгеруіне кепілдік бермей отырғандығы оқушылардың білім
жетістіктерінің нәтижелерінен көрініс табуда.
Осыған орай оқу-тәрбие үрдісін жетілдірудің қазіргі технологияларын
жетілдіріп, мектепте сабақ беруде қолдану арқылы білім сапасын жақсартуға
болатындығына басым бағыт берілуде.
Қазіргі кезде мектептің оқу-тәрбие үрдісінде 50-ден астам
педагогикалық технологиялардың қолданылып жүргені мәлім. Бұл
технологиялардың бәрін бір сабақта қамту мүмкін емес.
Сондықтан, мектептегі әрбір пәнді оқыту технологиясын таңдап, іріктеу
және оны іс-әрекеттік тұрғыда жетілдіру арқылы оқушының білім жетістіктерін
арттыруға болады. Мұнда оқушының әрекеті технологияны қабылдауы, ынтасы,
құштарлығына көңіл бөлінуі тиіс.
Бастауыш сатыда "Математика" пәні бойынша оқушылардың оқу
жетістіктерінің өлшеуіштер тәсілдері ретіндеп деңгейлік тапсырмалар жүйесін
дайындауға бо-лады.
Оқушының дайындық деңгейін саралау оқушының жеке танымдық мүмкіндігін
ескерудің басты тәсілі ретінде қарастырылуы тиіс. Тапсырмаларды білімді
қабылдауға бағдарланған іс-әрекеттік модель ретінде қарастыруға болады.
Оқытудан күтілетін нәтижелер тізбесін негізге ала отырып, әртүрлі
деңгейдегі тапсырма түрлерін ауызша тексеру, жазбаша тексеру, тапсырма
беру, жауапты талдау тапсырмалары, бір ғана дұрыс жауабы бар тапсырмалар,
ашық және еркін жауабы бар тапсырмалар, түрлі практикалық сипаттағы
тапсырмалар түрінде қарастыруға болады.
Тапсырмалардың мұндай түрлері оқушының іс-әрекеттік - компетенттік
тәсілге (өз бетінше іздену, өз бетінше білім алу, өзін-өзі білім алуға
тәрбиелеу, дамыту) бейімделуіне мүмкіндік береді.
әртүрлі әдістерді қолдану және оқушылар бірін-бірі тексеру арқылы есептің
дұрыстығына көз жеткізулеріне болады, дамыта оқыту технологиясы
(Л.С.Выготеский, Л.В.Занков, Д.Б.Элькокин, В.В.Давыдов) дамыта оқыту жүйесі
жеке тұлғаны жеделдете қарқынды, барлық сапалармен сәйкестікте жан-жақты
дамытуға бағытталған, оқытудың модульдік технологиясы (В.ММонахов) оқу
үрдісін мақсатты жобалап, құруға болады.
Оқытудың компьютерлік технологиясы компьютермен жұмыс істеу техникасын
меңгеру, сыныпта белсенділік көрсету, жеке жұмыс істеу, жекелеп көмек
көрсету, проблемалық оқыту технологиясы, тірек сигналдары арқылы оқыту
технологиясы (В.Ф.Шаталов) теория және практиканы блок түрінде топтау,
тірек-схема, тірек-конспект түрінде берілген теориялық, материалдарды
сыныпта меңгеру, үйде өз бетімен іздену, жұмыс істеу, түсіндіре басқарып -
оза оқыту (С.Н.Лысенкова) алынатын білімнің алғашқы бөлігін алдын-ала
оқыту, деңгейлеп саралап оқыту текнологиясы бірнеше деңгейде тапсырма беру
және т.б.
Республикадағы ауыл мектептерінің оқу-тәрбие үрдісінде деңгейлеп оқыту
технологиясы (Ж.Д.Қараев) жүйелік негізде оқыту технологиясы (Г.Г.Ғалиев),
шоғырландырып-қарқынды оқыту технологиясы (Қ.А.Әбдіғәлиев.,
Н.Н.Нурахметов), блоктық-модульдық технологиясы (М.Н.Жанпеисова) қолдау
табуда. Ғалымдардың пікірінше шағын комплектілі мектептер жағдайында оқу-
тәрбие үрдісін ұйымдастыруда жүйелік негізде оқыту мен шоғырландырып оқыту
технологияларының оқыту сапасын арттыруда дидактикалық мүмкіндіктері мол.
Қазіргі ғаламдану және техниканың қарқынды даму кезінде оқу-тәрбие
үрдісінде өзекті ізгілендіру өзекті мәселелердің бірі болып табылуда.
Оқу-тәрбие үрдісін ізгілендіру - жеке тұлғаның еркін дамуы үшін оның
бойында жалпы азаматтық құндылықтардың қалыптасуын қамтамасыз ететін
дидактикалық ұстаным ретінде басшылыққа алынуы тиіс.
Мектептің бастауыш сатысында оқу-тәрбие үрдісін оқушылардың өзара іс-
әрекетпен мұғалім мен оқушының өзара қарым-қатынасын дұрыс ұйымдастыру
арқылы оқушының ойлау белсенділігін арттыруға, сабақта интератиетік әдісті
тиімді пайдалануға болады.
Мұнда негізгі және жетекші үрдіс - іс-әрекеттегі оқытуды ұйымдастыру.
Бұл технологияның ерекшелігі - оқушылардың өздері ақпараттар жинап, өздері
жаңалық ашуға ұмтылып, ізденіп, жауабын тауып, өзінің көзқарасын логикалык,
түрде дәлелдейді.
Ол өз пікірін бір-біріне топта, сынып алдыңда айта алады. Мұнда жеке
тұлғаның рухын тәрбиелеуге, адамның адамгершілік болмысын қалыптастыруға
басты назар аударылуы тиіс.
Білім мазмұнын меңгеруде оқушылардың жаңа процессуальдық
біліктілігіне, ақпаратты алдын-ала болжау қабілеттерін және қойылған
міндетті шығармашылықпен дамытуға көңіл бөлінеді.
Математика сабағында оқушылардың оқу біліктілігімен қатар ойлауы, іс-
әрекеті, өзара қарым-қатынасы және өзінің сана-сезімі дамып, қарапайым
ойлау операциялары (анализ, синтез, салыстыру, сұрыптау) және шығармашылық
іс-әрекеті қалыптасады.
Қазіргі нарықтық экономиканың сұраныстарын қанағаттандыруға және
экономиканың, өндіріс салаларының дамуына сай жастарды компонентті тұлға
ретінде қалыптастыру үшін мұғалімдер оқытудың қазіргі технологияларын
пайдаланып, оны одан әрі заман талабына сай жетілдіруі қажет.
Ұлттық тағам – ұлттың бет бейнесі, тарихы мен шежіресі, ұлттың дара
касиеттері сақталынуының асыл нәрі. Сондықтан оны дайындай білуге үйрету
әр ата-ана мен ұстаздың міндеті.
Болашақта өркениетті дамыған елдер қатарына ену үшін заман талабына
сай білім қажет.
Өйткені тәуелсіз Қазақстанның дамыған бәсекеге қабілетті 50 елдің
қатарында терезесін тең ететін – білім. Сондықтан қазіргі даму кезеңі
білім беру жүйесінің алдына оқыту үрдісін технологияландыру мәселесі
қойылып отыр.
Оқытудың әртүрлі технологиялары, жаңашыл педагогтардың іс-тәжірибесі
зерттеліп, мектеп өміріне енуде.
Жалпы технологияны меңгеруде мұғалімнің жан-жақтылығы және білімі
қажет. Елбасы Н.Ә.Назарбаев Білім және Ғылым қызметкерлерінің III сьезінде:
"Мұғалімдердің жаңа ұрпағы білім деңгейі жөнімен әлдеқайда жоғары болуы
керек.
Ол үшін жаңа фармацияның педагогі қажет" деген болатын.
Мектеп өміріне еніп отырған жаңа технологиялардың ерекшелігі - өсіп
келе жатқан тұлғаны жан-жақты дамыту.
Инновациялық білімді дамыту, өзгеріс енгізу, жаңа идеялар мен
жаңалықтарды өмірге әкелу. Бұрынғы оқушы тек қана тыңдаушы. орындаушы болып
келсе, ал қазіргі өздігінен білім іздейтін жеке тұлға екендігіне ерекше мән
береміз.
Педагогикалық жүйедегі жаңашылдықты дамыту
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында Білім беру жүйесінің
басты міндеті-ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен
жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға
бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа
технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық
коммуникациялық желілерге шығу делінген.
Бұл міндеттрді шешу үшін әр мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы
барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа
тәрбиеге, жаңа қарым-қатнасқа өту қажеттігі туындайды. Сондықтан да, әр
мұғалім өз әрекетінде қажетті өзгерістерді, әр түрлі тәжірибелер жөніндегі
мағлұматтарды, жаңа әдіс тәсілдерді кезінде қабылдап, дұрыс пайдалана білуі
керек.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында орта білім
берудің жүйелі реформалануы қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие. Білім
беруді реформалауды жүзеге асырудың және бір маңызды сипатты қазіргі
уақыттағы оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттігінен тауып отыр.
Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық
технологиялары жасалып, мектеп өміріне енгізіліп отыр.
Ал, жаңа педагогикалық технологиялар оқушының шығармашылық қаблеттерін
арттыруға өз үлесін қосады.
Жаңа технологияны қолдану төмендегідей кезеңдер арқылы іске асады.
I кезең-оқып үйрену
II кезең- меңгеру
III кезең-өмірге ендіру
IV кезең-дамыту
Жаңа технология мен жұмыс істеу үшін төмендегідей алғы шарттар қажет:
оқу үрдісін интенсивтенттіруді жаппай қолға алу; оқушылардың
сабақтастылығын болдырмау шараларын кешенді қарастыру. Оның ғылыми -
әдістемелік, оқыту-әдістемелік ұйымдастырушылық себептеріне үнемі талдау
жасап, назарда ұстау, жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттеп білу, пәндік
білім стандарттарымен жете танысу, білімді деңгейлеп беру тенологиясын
игеру арқылы оқушыларға білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде игеруге қол
жеткізу, оқыту үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі басшылыққа
алу, өйткені оқыту-тәрбиенің негізі.
Сондықтан оқыту да қоғамдық құбылысқа жатады. Оқытуды екі түрлі
мағынада қарауға болады. Біріншісі-мектепте және жоғары оқу орындарында
апта айтқанда экологиия пәнін оқыту. Екінші- өмірде оқыту, өмірге үйрету.
Тәрбиелеу, оқыту егіз ұғым.
Оқыта отырып тәрбиелейміз, тәрбиелей отырып оқытамыз. Оқыту тәрбиеге
қарағанда нақтылау. Оқыту үйрету арқылы іске асады. Бұл оқытудың маңызы.
Оқыту-тәрбиенің құрамды бөлігі, қайнар көзі жүйелі түрі десек, ауыз
толтырып айтарлықтай Әулие-Ата университетінің және Тараз Мемлекеттік
педагогикалық институтының Жасыл ел атты студенттік құрылыс отряды
жасаған жас кезіндегі жұмысы табиғаттқа деген сүйіспеншілікті, патриоттық
сезімді дамыта түседі. Оқыту арқылы тәрбиенің саналылығын, руханилылығын,
әсемділігін, әсерлігін адамгершілікке баулу жолын, еңбекшілігін, т.б.
айқындап толықтыруға болады.Оқыту-тәрбиенің интелектуалды түрі.
Оқытудың инновациялық технология бойынша әдістемелік жүйесі, осы
мақсатта сапалы нәтижеге жеткізуге мүмкіндік беретін танымдық іс-әрекеттер
түрлерінің мазмұнымен тікелей байланысты.
Сондықтан инновациялық әдіс-тәсілдерді оқыту үрдісіне енгізу барысы
танымдық іс-әрекеттер түрлерінің мзмұнын, белгілі деңгейде белсенділігін
көздейді. Осы екі үрдістің өзара сапалы нәтижесінде оқушының өз ісіне
сенімділігін, жауап кершілік сезімін, шығармашылық қабілеттілігін
қалыптастыру мақсатын жүзеге асыруға жағдай туғызатын оқытудың
инновациялық негізгі түрлері анықталады.
Оқу -тәрбие үрдісінде қолданып, айтарлықтай нәтиже беріп жүрген жаңа
педагогикалық технологиялар мыналар: Лысенкованың алдын ала оқыту,
Хазанскиннің есептер шығару, Палтышевтың физиканы есептеп шығару,
Шаталовтың интенсивті оқыту ( тірек сигналдарын пайдалану арқылы),
Эрдниевтің мәселелік оқыту оқытудың белсенді әдісі, т.т.
Ал, соңғы жылдары оқытудың модульдік технологиясымен Дьяченконың оқытудың
ұжымдық тәсілі, сондай-ақ профессор Қарайевтің оқытуды диференциялау және
білім беру демократияландыру мен ізгілендіру ұстанымдарына негізделген жаңа
педагогикалық компьютерлік технологиясы еліміздің көптеген мектептерінде
қолданылып жүр.
Мәселен, Л. Б. Эльконин, В.В Давыдовтың бірлесе жасаған Дамыта оқыту
жүйесі бір-бірімен тығыз байланысты әрі мынадай ұстанымдардан құралады:
1. Жоғарғы денгейдегі қиындыққа оқыту
2. Теориялық білімнің жетекші ролі
3. Оқу материалын жеделдете оқыту
4. Оқу үрдісін оқушының сезінуі
5. Барлық оқушылардың дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу
Л.В. Занковтың оқыту жүйесінде оқушы өзін емін-еркін сезінеді, оның
әлеуметтік мүмкіндігі мен дербестігінің дамуына жағдай жасалады. Осы жүйеде
оқушы мен мұғалімнің арасындағы жаңаша қарым-қатынастың іргетасы қаланады.
Мұгалім түсіндіруші, оқытушы тұрғысында емес, оқушының оқу әрекетін
ұйымдастырушы, бағыттаушы ретінде көрінеді.
Д.Б.Эльконин мен В.В.Давыдовтың зерттеулері оқу әрекеті және оның
субъектісін қалыптастыруға бағытталады.
Оның құрылымы мынадай: оқу-танымдық мотивтер, оқу тапсырмалары, оқу
амалдары, оқу операциялары.
Жаңа технологиялардың педагогикалық негізі қағидалары: балаға
ізгілік тұрғысынан қарау; оқыту мен тәрбиенің бірлігі; баланың танымдық
күшін қалыптастыру және дамыту; баланың өз бетімен әрекеттену әдістерін
меңгерту; баланың танымдылық және шығармашылық икемділігін дамыту; әр
оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне орай оқыту; барлық
оқушылардың дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу; оқу үрдісін оқушының сезінуі.
Жас ұрпаққа білім-тәрбие беретін бала жанының – мұғалімдер қандай
болуы керек және олардың еңбегі қалай өлшену керек дегенді ой елегінен
өткізіп көрелік.
Біріншіден, мұғалімнің ары таза, адал, әдепті, инабатты, сыпайы,
парасатты, байсалды, ұстамды, төзімді, кешірімді болуы ләзім.
Екіншіден, мұғалімнің ой-өрісі кең, жан-жақты білімді, өз
мамандығына сай, оны сүйетін, өз ойын оқушы-шәкірттеріне анық, тұжырымды,
дәл айтып түсіндіре білуі шарт.
Үшіншіден, мұғалім өз оқушыларына беделді, ұжым арасында сыйлы
болуы тиіс. Әрдайым оқушылармен әдептілік қарым-қатынаста болғаны жөн.
Төртіншіден, мұғалім теорияны өмірмен байланыстырып, ғылым мен
тәжірибені әрдайым өзі беретін күнделікті сабағына кеңінен пайдалану қажет.
Бесіншіден, мұғалім үнемі өз бетімен оқып, педагогика, әдістеме
жаңалықтарымен танысып, өзінің ой-өрісін кеңейтіп, білімін толықтырып отыру
керек.
Осы қағидаларды әрбір мұғалім тұрақты ұсынып отырса, мұғалімнің күш
–қуаты, көңіл күйі әрдайым жоғары болады да сабақ беру сапасы арта түседі,
еңбегі жанады. Ұстаз еңбегінің қыр-сыры мол, қиын да жауапты, шығармашылық
еңбек екендігін еске алсақ, олардың жемісті, әсерлі жұмыс істеуі үшін
үкімет тарапынан үнемі оқулықтармен, көрнекті дидактикалық, техникалық
құрал-жабдықтармен толық қамтамасыз етілуі тиіс.
Педагогикалық техногогияны қолдану білімді сапалы түрлендіруге, жаңашыл
жобаларға ірге болуға нақты негіз болып, әрбір мектепке өзіндік тұлғасын
табуға, әрбір мұғалімге өзіндік әдістемелік жүйесін құруға себептігін
тигізеді.
Оқытудың нәтижелі болуы оны ұймдастыру әдістеріне және
бастамашылдыққа жаңа педагогикалық инновациялық әдістемелікке байланысты.
Өйткені, ХХІ ғасырдағы технологиялардың соншалық жылдам қарқынды
дамуы адамзат өмірінде болып көрмеген шапшаңдықты талап етеді.
Қазақстанның бұрынғы жүйеден нарықтық экономикалық жүйеге көшуі,
қоғамдық құрылыстың күрт өзгеруі білім беруді уақыт талабына сай үйлесімді
құрып, оның әлемдік деңгейдегі мәжеге сәйкестікте оқытудың екі бағдарда
өріс алуы.
1. Дәстүрлі оқыту жүйесін модернизациялау.
2. Оқыту үрдісіне инновациялық оқыту енгізу.
Бұл жүйелерді таратып айтсақ, дәстүрлі оқыту жүйесін модернизациялау
оқушыға берілетін білім мен игерілуге тиіс ұғым-түсінікті меңгеру, уақытқа
үйлесімді жетілдіріп жаңа педагогикалық технологияға сәйкес дамыту.
Иновациялық оқыту: оқушының мүмкіндігі мен шамасына қарай мәселенің
байыбына барып, үлгі көрсетер өнегелеріне еліктеп, тағылымдық жолдарын
қабылдау, оған шығармашылық тұрғыдан пайымдау жасауға үйрету.
Сонымен қатар шығармашылдық ойлау мен бастамашыл іс-әрекеттегі
саналылықты өрістетуге зерттеушілік тұрғыдан белсенділігін жетілдіріп, іс-
әрекетке бейімділігін, қызығуын қалыптастыратын жол.Инновациялық оқытуда
мұғалім көшбасшылық міндет атқарғанмен, жүзеге асырылатын істің бәрін өз
қолына алмайды, менің айтқанымдай болсын деп қарамайды, әміршілік жолды
ұсынбай режиссерлік міндет атқаруға бейімделеді.
Теориялық, мазмұндық мәнді меңгеріп, шығармашылықты дамыту барысында
мұғалім бағдар бергенімен, оған тікелей жетекшілік жасамайды, қайта қалым
қалып, ретіне қарай қатардағы рөлді ойнайтын, шәкірттерімен тепе-тең
құқықтығы серіктес болады.
Сабақ барысында шығармашылық басқарушы рөлдерді бөлгенде, диалогте
өмірдегідей нақтылыққа жақындауына мән береді.
Инновациялық оқыту дәстүрлі дидактикамен қатарласа жүргенімен, оның
өзіндік айырмашылықтарымен өзгешеліктеріне мән беруге тура келеді.
Мәселен, оқытудағы ұстаным мектептегі оқыту бағдаламасында көсетілген
нұсқауды орындап, ондағы мағлұматтарды беру, оны қайталап пысықтап менгерту
болса, инновациялық оқытудағы мақсат-іс-әрекет барысында оқушының қабілетін
оятып, түрлі жағдай жасау арқылы олардың өзінше әрекеттенуіне бағдар беріп,
шығармашылыққа талпындыру.
Нақты айтқанда, оқушыға үнемі жол сілтемей, өзінше әрекеттене алуына
бейімдеу.
Мұның нәтижелік көрсеткіші сол: оқушының білімді мағлұматты жәй
ғана, бір сәттік тұрғыда қабылдап қана қоймай, саналы да тиянақты игеруіне
ықпал ету.
ЮНЕСКО-ның жобасына жүгінсек:
- оқушының іс-әрекет өзінше ойлай білуге, шығармашылық дербестікке
бейімделуі тиіс;
- олар өзара өарым-қатынас жасап, бірлестік құра алатындай
ынтымақтастықта болу;
- қазіргі мектеп оқушысы дербес түрде оқи алатын, бәсекелестіккеде түсе
алатын және топпен, ұжыммен бірлесе жұмыс істей білу;
- компютерді пайдалануда камуникациялық тоғысуға мән беру парыз;
- қйсынды ойлай білуде оқушының тиісті мәселені дәйекті деректермен
нақты дәлелдеп пайымдауда инндуктивтік, дедуктивтік әдстерді пайдалана
алуға баулу;
- келелі мәселені шешуде осы білгірлікті туғызып отырған себептерді
ажырату және оның салдары жөнінде талдап, талқылай білуге жаттықтыру;
- мәселені шешудің мүмкіндіктерін талдау және оның түрлі жолдары мен
екендігіне ой жүгіртіп, тиісті пайымдау барысында шешім қабылдай
білуге үйрету;
- қабылдаған шешімнің мақсатына сай келетін деректерді сұрыптай білу
және оны пайдалану үшін ақпараттарды жинастыру мен оны пайдалануға
алуға дағдыландыру;
- көздеген мақсатына жету жолында атқарылатын жұмыстың жобалық жоспарын
жасай білу.
Қорыта келе бұл аталған құндылықтарды жетік білу, мән- мағынасын терең
ұғыну – шығармашылық дағдысын қалыптастырудың алғы шарттары болып
табылады.
Жаңа педагогикалық технологияларды оқу үрдісіне енгізу
Білім сапасын және пәрменділігін арттыру мәселесі оқу үрдісіне
оқытудың жаңа технологияларын тереңдете ендіру жолымен шешіле алатындығы
сөзсіз және бұл ретте тұтас алғанда білім берудің сапасы мүлде көтеріліп,
шығармашылықты жеке тұлғаны дамытудың жоғары деңгейіне қол жеткізу
қамтамасыз етіледі.
Педагогикалық теориямен жеткілікті түрде қаруланған мұғалімнің іс-
әрекеті тиімді болатыны әркезден-ақ мәлім. Ендеше оқыту технологиясын оқу
үрдісіне енгізу білім сапасын қажетті деңгейде және оны басқаруды
қамтамасыз етеді.
Оқытуды және педагогикалық қызметті "технологияландыру" талпыныстары
XX ғасырдың басында-ақ пайда болған, бірақ педагогикалық ғылымда оқыту
технологияларын жобалау мен енгізудің ғылыми қадамдары 80-90 жылдары ғана
жасалып, олардың пәрменділігінің критерийлері анықталды.
Қазіргі күннің өзінде де үлкен педагогикалық және экономикалық
мүмкіндіктерге ие бола тұра, оқытудың жаңа технологияларының оқу үрдісіне
ендірілу қарқыны жеткілікті деңгейде емес.
Бұны түсіндірудің бірнеше себептері бар. Мысалы, оқу орнында жаңа
педагогикалық технологияларды ендіруге қажетті педагогикалық, әдістемелік
шарттарының болмауы, мұғалімдердің технологиялық әрекетінің жеткіліксіз
мотивациялануы мен ынталандырылуы, мұғалімдер мен оқу орындары басшыларының
кәсіби әрекетке өзгеріс енгізуге құлықсыздығы, т.б.
Ең алдымен оның себебін мұғалімдердің жаңа педагогикалық
технологияларға қатынасы айқын бейнеленген жағымды мотивация мен
саналылықтың жеткілікті жоғары деңгейімен сипатталғанмен, олардың
технологияларды жобалау мен ендіруге дайын еместігінен, яғни әлсіз
теориялық психологиялық-педагогикалық, технологиялық және технологияларды
оқу үрдісіне ендіру бөлгілі-бір шарттарды қажет етеді.
Олар:
- мұғалімнің оқу үрдісін жаңа технологиялар негізінде ұйымдастыруына
құзырлылығының жеткілікті деңгейі;
- оқыту субъектілерінің (мұғалім мен оқушы) жаңа технологияларды
қолдануға дайындығы, жағымды психологиялық -педагогикалық ахуал;
- оқытудың жаңа технологияларын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін оқу -
әдістемелік, дидактикалық базаның болуы;
- оқу бағдарламасының қамтамасыз етілуде жаңа мақсаттар мен қоғам
талабына сай түзетілуі және ақпараттандырылуы.
Білім сапасы мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Мұғалімнің шеберлігі
қойылған педагогикалық мақсатқа және бағдарламаға сай қажетті мазмұнды
таңдап алуда және де тиімді әдістер мен құралдарды пайдалана білуінде.
Мұғалімнің педагогикалық қызметін технологияландыру педагогикалық
технологиялардың бөлгілері туралы біліммен, мұғалімнің шеберлігіне қарасты
белгілі шарттардың сақталуын талап етеді.
Олар:
- мұғалімнің оқытудың жаңа технологияларына бетбұруы, ынта қоюы;
- қолда бар технологиялық ресурстарға талдау жасауы;
- басты бір мақсатқа немесе мақсаттар жиынтығына бағытталған
технологияларды таңдауы;
- жоспарлай алуы, жобалау дағдысының болуы;
- мақсат қоя алу және міндеттерді бөлу қабілеті;
- іс-әрекетін ұйымдастыру және оған талдау жасау мүмкіндігі;
- өз тәжірибесін рефлексия арқылы меңгеру, оны технологиялық түрде
көрсету;
- технологияның ескіруін көре білу, оны қайта құру, өңдеу дағдысының
болуы.
Оқыту технологияларының қайсысын болмасын пайдалану жеңіл іс емес, ол
оқытушыдан білімділікті, іскерлікті, еңбекқорлықты, шығармашылықты,
құнттылықты, жаңашылдықты және мол дайындықты қажет етеді.
Жаңа технологияларды енгізу кезінде оқытушының технологиялық
құзырлығының жоғары деңгейін қамтамасыз ету үшін мұғалім білуі керек:
- жаңа технологиялар көмегімен шешілетін мәселелерді;
- жаңа технологияны қолдану арқылы алынатын нәтижелерді;
- жаңа технология мәнін, алынатын нәтижелердің теориялық негізін;
- жаңа технологияда мұғалім қолданатын әдіс-тәсілдерді;
- оқушылардың жұмыс әдісін;
- оқушыларды жаңа технологияда жұмыс істеуге үйрету әдісін, мұғалім
істей алуы керек;
- қандай да бір технология үшін оқу бағдарламасының түрлендірілген
нұсқаларын құрастыруды;
- күнтізбелік-тақырыптық жоспарлауды;
- әр сабақта сауатты жоспарлауды;
- оқу моделін құрастыруды;
- оқушылардың өзіндік жұмыстары үшін таратпалы материалдарды
дайындауды;
- оқушыларға арналған өзіндік тапсырмаларды құрастыруды;
- оқушылар үшін деңгейлік тапсырмалар жасау;
- тестілік бақылау тапсырмаларын дайындау;
- компьютерлік бақылау үшін тапсырмалар дайындау;
Мұғалім дұрыс ұйымдастыруы қажет:
- жаңа технологияда пайдаланатын жәкелеген әдістер мен тәсілдерді
қолдануды;
- түрлі типтегі сабақтарды өткізуді;
- өткізілген сабақтарға талдау жасау, жіберілген кемшіліктердің
себептерін анықтауды;
- жаңа технологияда қолданылатын оқу әрекеттерінің әдістерін
оқушыларға үйретуді;
- педагогикалық диагностиканың қарапайым әдістерін қолдана отырып,
жаңа технологияны пайдалану тиімділігін бағалауды.
Педагогикалық қызметті осылайша ұйымдастыру - жаңаша оқытуға
жеткізетін жол.
Оқу үрдісін "технологиялауда" оқыту субъектілерінің, яғни мұғалім мен
оқушылардың дайындығының психологиялық аспектілері де маңызды рөл атқарады.
С.И.Годник зерттеулері көрсеткендей, жеке тұлға жаңа жағдайларға
бейімделуде, жеке және кәсіби сапаларды жүзеге асыруда, әрекеттің жаңа
тәсілдеріне ие болуға байланысты қиындықтарды сезінуі мүмкін.
Жаңалықты меңгеруге бүкіл ұжым құлшыныспен кіріседі деп үміттенуге
болмайды, мұғалімдердің бұған деген іс-әрекеттерінде үлкен айырмашылық
болады.
Социологтардың мәліметтері бойынша педагогтердің тең жартысы
инновациялық әрекетке бірден енуге дайын, ал қалған жартысы сенімсіздік,
ұстамдылық, тіпті кей жағдайда өшпенділік те білдіруі мүмкін.
Мұғалімдердің педагогикалық технологияларды енгізуге байланысты кейбір
психологиялық қарсылықтары түсінікті.
Олар үйреншікті іс-әрекетті өзгертуге деген қалауларының болмауымен,
жаңалықты игере алмаймын деген қорқыныштың болуымен, іс-әрекеттің жаңа әдіс-
тәсілдерін меңгеру қиыншылықтарымен, өзінің күші мен мүмкіндіктеріне
сенімсіздігімен, т.б. шартталған.
Бұл мәселені шешуде мектепте кәсіби педагогикалық іс-әрекетті
"технологиялауды" мотивациялау мен ынталандыру жүйесінің (материалдық және
моральдық ынталандыру шаралары) жасалуы, жағымды психологиялық-
педагогикалық ахуал туғызатын арнайы ортаны құру және педагогикалық
технологияларды жобалау мен ендіру үрдісіне білікті басқаруда көмектесуі
мүмкін.
Оқу орнында технологияны ендіруге жағдай жасайтын ұйымдастыру
жағдайлары туралы айтқанда жағымды ахуал, материалдық және техникалық
құралдар, технологиялау процесіне әдістемелік қолдау, талап және мұғалімдер
іс-әрекетін бағалау, мұғалімдердің кәсіби әрекетін технологиялау туралы
білімдерін тереңдету мақсатында біліктілігін көтеруге мүмкіндік беру (қайта
даярлау курстары, түрлі ақпараттық ресурстарды пайдалануға қол жеткізу) сөз
болады, яғни оқу орны әкімшілігін педагогикалық ұжым мен мұғалім жұмысына
жаңа педагогикалық технологияларды ендіру мәселесі бойынша жұмыс жасауға
үйретіп, ол жұмыстарды мына жеке бағыттарда ұйымдастыруға болады:
- өз тәжірибесінде жұмыстың инновациялық түрлерін қолданып жүрген
тәжірибелі мұғалімдермен жұмыс.
Олардың мақсаты - өз жұмысына қандай да бір технологияны кезеңмен
ендіріп, нәтижесін ұжым талқысына шығарып, сол арқылы әріптестерінде
жаңашылдық үрдісіне ену, олардың іс-әрекетін қайталау тілектерін туғызу:
- әрқайсысына тәжірибелі тәлімгерлер бекітілген жас мамандармен жұмыс:
Туындаған сұрақтарына жауап беріп, сабақтарына қатысып, әдістемелік
көмек, ақыл-кеңес, беретін тәжірибелі әріптеспен бұндай жұмыс әрқашан
нәтиже береді;
- өз жұмысына өзгеріс енгізуге тілек білдірмеген мұғалімдермен жұмыс.
Олар үшін технологияны тұтас алғанда және әрбір элементін жеке қолданудың
тиімділігіне баса назар аударта отырып ашық сабақтар өткізу.
Оқу орнының әдістемелік жұмысын жоспарлауда осындай жұмыстың мысалы
ретінде "Жаңа педагогикалық технология - кәсіби даярлықта" бөлімі пайда
болуы мүмкін.
Нәтижесінде оқу үрдісінде жаңа педагогикалық технологияны нық
қолдануға әкелетін әдістемелік, техникалық қамтамасыз етуді, кеңес беруді,
диагаостикалау, рефлекцияны қамтитын ұзақ кезеңді жұмыс жүзеге асырылады.
Жаңа педагогикалық технологияларды қолданысқа енгізуде оқу-тәрбие
үрдісінің қолайлылық жағдайын туғызу, оның базалық қорын жасау - жұмыс
сапасының негізі болып табылады.
Осы орайда:
- ең әуелі мектепке керегі білімді, педагогика, әдістемеден хабардар
оқыта білетін мұғалім;
- оқыту ісіне керекті құралдар қолайлы һам салы болуы;
- мектепке керегі белгіленген программа, - деген ағартушы-ғалым
А.Байтұрсыновтың көрегендігінің өміршеңдігін байқамыз.
Оқу үрдісін технологиялаңдыру - білім беру жүйесінің мұғалімнің ғылыми-
әдістемелік пен қамтамасыз етілу жүйесі, мұғалімнің жеке әдістемелік
жүйесі, оқу үрдісі, оқулықтар мен оқу құралдарын дайындау жүйесі, оқу
жоспарлары мен оқу бағдарламаларын құрастыру жүйесі сияқты педагогикалық
объектілерін жетілдірудің ғылыми негізделген, көп деңгейлі, көп кезеңді
үрдісі.
Оқу үрдісіне жаңа педагогикалық технологияларды ендіруді жүзеге
асыруда төмендегі жайттарды ұмытпау керек:
1. Ең алдымен оқу орнының үрдісін технологияландыруда таңдап алынған
мәселенің жағдайын тереңдеп зерттеу:
- бітірушілердің біліктілік сипаттамасы негізінде студенттердің кәсіби
әрекетке дайындық деңгейіне терең талдау;
- курстық, дипломдық жұмыстарына, мемлекеттік емтихандар
қорытындыларына талдау жүргізу;
- бітірушілердің даярлық деңгейіне біліктілік, мөлшерлік талаптарды
зерттеу және талдау;
- оқу орнының нақты мамандық бойынша білім беру бағдарламаларына (оқу
жоспарына, оқу бағдарламаларына), олардың біліктілік, мөлшерлік талаптарға
сәйкестік тұрғысынан талдау жасау:
- квалификациялық мінездеме талаптарының сабақтардың мазмұнында,
өндірістік тәжірибе жинақтаудың барлық түрлерінің мазмұнында, қорытынды
мемлекеттік аттестациялау сұрақтары мен тапсырмаларында көрініс табуы;
- осы талаптардың оқу пәндері мен тәжірибе жинақтаудың түрлері
арасында бөлінуі (кәсіби әрекетке даярлықты қамтамасыз етуге ұжымдық
жауапкершіліктің бөлінуі);
- студенттерді кәсіби әрекетке дайындаудың әдістемелік және оқу-
материалдық қамтамасыз етілуіне талдау.
2. Ендірілетін технологияның теориясы мен әдістемесін зерттеу:
- жаңа педагогикалық технологиялар бойынша әдебиеттерді талдау, бұл
ұсынынатын әдебиеттер бойынша ақпараттық тізімдерді жасауды, әдебиеттерді
жинақтауды, түрлі көрмелер ұйымдастырып, оқытушылар біліктілігін арттыру
жүйесінде (әдістемелік сағаттар, озық тәжірибе мектебі, мәселелік
семинардар, т.б.) талдауды қажет етеді;
- басқа оқу орыдарының, салалық құрылымдардың оқу үрдісіне жаңа
технологияларды ендіру тәжірибесімен танысу (журнал мақалалары, ғылыми
еңбектер жинақтары, басқа оқу орындарының жұмысын бақылау, т.б.);
- берілген бағыттағы өз тәжірибесін пәндік циклдік комиссиясы (ПЦК)
мәжілістерінде талдау және талқылау;
- жаңа педагогакалық технологияларды оқу үрдісіне енгізуге шешім
қабылдап, педагогикалық ұжым алдында перспективаға мақсат-міндеттер қоя
отырып, педагогикалық кеңесте жаңашылдықтың мәнін түсіндіріп, оны жүзеге
асыру жолдарын жобалау;
- тәжірибелік-эксперименттік жұмыстың жоспарын құрастыру.
3. Тәжірибелік-экспериментцс жұмыстарды ұйымдастыру.
Жаңа педагогикалық технологияларды меңгеруге оқытушыларды жалпы
ынталаңдырумен қатар оқу орнында тәжірибелі, белсенді, бастамашыл,
ендірілетін технологияның мәні мен мазмұнын түсінген 8-12 оқытушылардан
тұратын тәжірибелік-эксперименттік топ құрған жөн.
Оларға барлық оқытушыларға жаңа технологияны меңгеруге көмек көрсету
қызметі, өз тәжірибесін демонстрациялау және талдау жасау, нәтижелерін
эксперименттік түрде тексеру міндеттері жүктеледі.
Сонымен бірге оларға оқу жоспарлары мен оқу бағдарламаларын қайта
жасау, толықтырулар енгізуді қамтитын оқытушылардың жаңа технологияның
ғылыми - әдістемеліктің қамтамасыз етілуіне кемектесу міндеті де қойылады.
Тәжірибенің мақсаты - қолданылып отырған технологияның тиімділігін
мұқият тексеріп, оны жүзеге асырудың ғылыми-әдістемелік базасын жасап, өз
тәжірибесіне және оқыту технологиясының теориялық негіздеріне сүйене
отырып, инновацияны насихаттаудың негіздемесін дайындау.
Оқытушылардың эксперименттік тобы жаңа технологияны ендірудің жалпы
жоспарына сай келетін өз жоспарларымен жұмыс жасайды. Тәжірибе-
эксперименттік жұмыстың екінші жылында оған қатысушы оқытушылардың шеңбері
кеңейіп, жаңа технологияларды жаппай ендіру мәселесі қойылуы мүмкін.
4. Жаңа педагогикалық технологияға негізделген оқу бағдарламалық
базаны қамтамсыз ету.
Нақты бір мамандықтар бойынша біліктілік сипаттамасының талаптарына
жасалған талдау негізінде оқу бағдарламаларына түзетулер, толықтырулар
енгізу (теориялық және практикалық сабақтардың ара-қатынасын қайта қарау,
мекеме тандау пәні, студенттің таңдау пәндері есебінен әрекетті-бағдарлы
пәндер көлемін арттыру).
5. Жаңа педагогикалық технологияларды ендірудің материалдық-техникалық
базасын құру.
Жаңа педагогикалық технологиялардың қолдану тиімділігін арттыруда осы
көрсетілген бағыттардың қүрылымдық мазмұнын іске асыру, сапалы жүргізу
нәтижелікке бағдарланған жұмыс болып табылады.
Жаңашылдықтың мәні және оның қажеттілігі
Бүгінгі таңда білім берудің ұлттық жүйесі өте маңызды, қарқынды
өзгерістердің сатысында тұр.Қазіргі кезде қоғам дарынды, қабілетті
адамдарды қажет етеді. Сондықтан да қазіргі уақытта мамандық атаулының
барлығы дерлік бейімділікті, ептілікті, ерекше ой қызметін ғана емес,
мектеп ұжымынан үлкен жауапкершілікті, қызу белсенділікті талап етеді.
Үздіксіз жаңалық енгізу білім беру мекемелерінің, соның ішінде жалпы
білім беретін мектеп жұмысының дамуының ең басты факторы болып
отыр.Иновацияның мәні неде және оның қажеттілігі қандай себептермен
түсіндіріледі?
Бірінші кезекте иновацияның өмірге енуі мектептің өзінің жұмыс
істеуіне ебепші болатын ішкі жағдайларға байланысты.
Білім беру мекемесінің алға қойған мақсатына жетуі үшін басқаруға
ықпал жасайтын (мұғалімдер,мектеп оқущылары) және өзінің басқарушы ішкі
жүйесі (әкімшілік, педагогикалық ұжым) біртұтас жүйе болғандықтан,
иновацияға үнемі орын табылады.
Ал жаңа өзгеріс нәтижесінде білім беру мекемелері үздіксіз өзгеретін
және дамитын жаңа қайшылықтардың көздері болады. Сонымен қатар басқарудағы
маңызды орын үнемі қозғалыс пен дамуда болатын педагогикалық және балалар
ұжымының қажеттілігіне беріледі.
Иновацияның қажеттілігі сыртқы себептермен де анықталады, ол мынадай
бірқатар себептерге байланысты: адамдардың мұқтаждылығын қамтамасыз ету
қажеттілігі, мектеп оқушыларының білімге, дағдыға, шеберлікке деген
ұмтылысы, жоғары сапалы білім алудағы жеке тұлғаның дамуы.Демек,
жаңалықтың ену қажеттілігі білім алуға деген коньюктураның ( бір нәрсеге
әсерін тигізетін жағдайлардың кездесуі) мұқтаждығынан пайда болады.
Ол сұраныс пен ұсыныс арасындағы қатынаспен, жалпы білім беруге
дайындық деңгейімен, педагогика қызметкерлерінің кадрлық әлеуетімен және
басқа да факторлармен анықталады.
Технология, ұйымдастыруды үнемі жаңғырту жағдайында ұстап тұрып қана
мектеп өз бағытын нығайта алады. Сондықтан да мектеп басшылары үнемі
өзгерістің болып тұруы бірден-бір дұрыс факт екенін мойындаулары қажет.
Жаңалық енгізу кезкелген білім беру мекемесінің дамуы мен жоғары
жетістікке жетуінің негізгі факторы болып табылады.
Бүгінгі таңда білім беру қызметін көрсетуде бәсеке күшейіп отыр,
тұтынушылардың дайындық деңгейіне деген талаптары өсуде.
Осындай кезеңде өз өмірін сақтап қалуы үшін мектеп өз қызметін
үздіксіз жақсартуға және қайта құруға, оқу -тәрбие үрдісін жетілдіруге
мәжбүр.
Білім беру қоғамдық іс-әрекет ретінде қоғамда өзгеріс ізін
қалдырады.Білім беру жүйесінің даму деңгейі қоғамдықдамудың белгілі
дәрежесінің нәтижесі немесе салдары деп айтуға болады.Дегенмен, кері
байланыста бар.Білім беру жүйесінің өзі қоғам мен оның дамуына ықпал етеді.
Ол қоғамдық дамуды тездетуі немес тежеуі мүмкін.Осы тұрғысынан
қарайтын болсақ, білім берудегі бетбұрыс қоғамның болашақ дамуының тек
қана салдары болп қоймай, қажеті шарттары да болып табылады.
Әрине педагогикалық иновайияның бір бөлігі ғана тек белгілі қоғамдық
қатынастарда нақты ақиқат дүниеге айналады.Мысалы, ізгілендіру үрдісінің
дамуының негізгі шарты қоғамдағы саяси қайта құрулар және оның жұмыс
істеу экономикалық механизмнің өзгеріс болып табылады.Дегенмен, білім беру
үрдісінің педагогикалық сұрыпталуының негізгі көпшілігі осы саланың
қызметкерлері арқылы қалыптасады.
Бұл өзгерістің ішкі, таза педагогикалық бөлігі іспетті сол
әлеуметтік жағдайдың базасында, қоғам өзі құрып алған экономиалық, саяси
құрылымда арттырылады.
Мамандардың көрсетілуі бойынша, экономика мен ғылым саласындағы барлық
ірі жаңалық енгізулер АҚШ-тың еншісіне тиіп отыр.
Мектептегі жаңарту бастамасы педагогикалық ұжымның өз үлесіне тиеді.Әр
мектепте оқу-тәрбие үрдісі бойынша мамандар болуы тиіс, олардың негізгі
міндеттеріне мұғалімдерге басшылық жасау және педагогикалық жаңалықты
бақылап отыру, сонымен қатар барлық оқу пәндері бойынша әдістемелік
жүйенің өзіне тән мерзімдік тексерісін өткізу кіреді.
Американдық зерттеуші С.Погровтың пайымдауы бойынша, педагогикалық
қайта құрушылықтың тарихы-бұл үздіксіз сәтсіздік нәтижелерін тәжірибеде
бекіту. Д.Тиак және басқада зерттеушілер педагогикалық иновацияның әдетте
өмірінің қысқа болатынына көңіл аударады.
Инновациямен бірге өмір сүріп келе жатқан нәрсе , ол- жалғыз-ақ
бақылауға оңай көнетін немесе қолданыстың жаңа саласын құрайтын құбылыс.
Әдеттегідей барлық сәтсіздіктің себептерін бәрінен бұрын
табиғаттарынан керітартпа және селсоқ, жалқау, ұқыпсыз және қиялдау
қабілеті төмен мұғалімдерден іздейді.Дегенмен басқа саладағы жағдайға
осыған ұқсас Инновация және кәсіпкерлік деген кітабында П.Друкер негізгі
шарттарды анықтауға тырыса отырып, адам тәжірибесінің толық көрінісін
суреттейді, оның ішінде жаңа идеялар жемісті және ұзақ мерзімдік инновация
адам қызметінің кез келген саласында қарастырылады.
Ол адамзат тарихындағы көптеген алдыңғы қатарлы идеялар мен өмірдегі
өзгерістер тамырын кең жайып кете алмағанын көре білді.Олардың көпшілігі
жай ғана қызықты идеялар түрінде ғана қалып қоятын болған.
Жаңа идеялардың тағдырына қатысты ол төмендегідей қорытындыларға
келеді:
-идеялар айқын мақсатты көздеген және оларды жүзеге асыру мен тарату
тәсілдері қалыптасқан жағдайда ғана сәтті инновация бола алады;
-инновация жемісті болу үшін ол аз және өте нақты нәрседен басталуы
қажет;
-ақпаратқа негізделген өзгерістің сәтті болуы екіталай,алынып отырған
ақпаратоңай жолмен келсе немесе арзанға түссе ғана өз жемісін береді.
Педагогтердің идеясы, ойлап шығарулары мен ашулары сияқты кез келген
инновациялық қызметінің нәтижесі мектептер мен педагогика ғылымының
прогрессивті дамуына ықпал етуі керек.
Бұл қызметті күнделікті тіршілік әрекеті мен психологиялық және тағы
да басқа стресс сияқты нәрселерден құтқарып, шығармашылық ой заңдылығы
бойынша және ғылымның өзіне тән дамуының кең өріс алуына мүмкіндік беруі
керек.
Жалпы, білім беруде енгізілген жаңалық тек педагогикалық қана емес, ол
қоғамдық та мәселе болып табылады, білім беру қызметі қоғам үшін ерекше
ықыла білдіріп, балалар үшін бұл саладағы жаңалыққа қоғамның мүдделі екенін
де айтуымыз керек .
Білім берудегі жаңалық пен қоғамдағы жаңалық бір ғана мақсатты
көздейді,олар даму мен прогрестің қабілетін арттыруы қажет.
Білім берудегі жаңарту туралы айту барлық мағынасы қандай да бір
қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталған жағдайға ғана
байланысты. Қоғамдық қажеттіліктің деңгейі мен сипаты ғана жаңалықты
енгізу бойынша істелген жұмыстың бағыты мен жемістігін анықтайды.
Сондықтан оларды негіздеуге тар шеңберде қолданылатын міндеттермен
шектеліп қоймай, әлеуметтік-педагогикалық дамудың нақты бағыттары мен
нгеізгі мақсаттарын ескеру қажет.
Бұл ұсақ ұстанымсыз өз-зімен, сондай-ақ, қоғамдық міндеттер мен
құндылықтармен де еш байланыссызтәртіпсіз шашырап жатқан инновациядан
аулақ болу үшін маңызды дейді А.Найн.
Оқушылармен жұмыс істеудің жаңа үлгілері мен тәсілдерін енгізу және
қабылдау біздің мектептердің үздіксіз мұқтаждықтарынан туындайды.
Сондықтан біз білім беруді демократияландыру мен ізгілендіруді
үздіксіз жүріп, дамып отыратын қоғамдық үрдіс ретінде түсінеміз және ол
инновацияға қысқа мерзімді , өткінші ғана құбылыс деп қарамайды.
Білім беру жүйесінде инновацияны енгізу, қабылдау мен жетілдірудегі
тоқтаусыз үрдіс ретінде, күнделікті білім беру қызметінің бөлігі ретінде
қарауды талап етеді.
Білім беру жүйесі құрылымының өзі қоғам үшін, өмір сүріп отырған
деңгейінде сақтап қалу үшін оның тамыры табиғатта, біздің қоғамның
негізінде жатқанын түсіну керек. Дәл сол себептен қоғам құрылымындағы
әрбір маңызды өзгеріс өзімен бірге білім беру жүйесін де жаңалыққа
тартады.
Осындай жағдайда білім беру жүйесі қоғамдық қызеттің басқа
салаларымен бірлесе отырып қана аяғынан тұрып кетеді.Педагогикалық
инновациялар білім берудің ішкі жүйесіндегі адамдар қызметінің нақты
нәтижесі болып табылады.А.Колодин мен С.Смирновтың пікірлерінше,
педагогикалық инновация мемлекеттік білім ұйымдары жасап, жүзеге асырған
жаңалық емес, білім беру және ғылым жүйесінің ұйымдары мен қызметкерлері
жасаған жаңалықтар.
Сонымен қатар білім беру саласында болып жатқан өзгерістердің
барлығын авторлар педагогикалық инновацияға жатқыза алмайды. Бұл
категорияға олар білім берудің қоғамдық жағдайлары өзгерісін, оның
мәртебесінің жоғарылауы мен қаржыландырудың өсуі сияқты мысалдарды
жатқызады.
Бұл бәрінен бұрын қандай да бір әлеуметтік үрдістің нәтижесі, қоғамның
саяси бағытындағы өзгеріс немесе қайта құру, яғни саяси қайта құрулар
нәтижесі.
Білім беру мекемелерін жабдықтау да таза педагогикалық инновация болып
табылмайды, - бұл бұл инновацияның компьютерлік техника саласына енуі,
оқу құралдарының өндірілуі.
Білім беру жүйесінің құрылымындағы өзгерістерді де педагогикалық
инновация деп атауға болмайды. Бұл дұрысында білім беруді басқару
саласындағы инновация.
Басқару инновациясына мектеп ұйымының ішкі қызметіндегі кейбір
жаңадан енгізілген нәрселерді жатқызуға болады.
Кең ауқымды инновациялық қозғалыс – қайта құру үшін қажетті құбылыс.Оның
өмірде болуы қайта құруды жасаудың негізгі әлеуметтік шарты ретінде
көрінеді. Бұндай қозғалыс құруды жүзеге асырудың маңызды шарты ғана емес,
оған дайындық құралы болып табылады.
Жаңа педагогикалық технологиялардың классификациясы
Жаңа кезеңге бет бұру оңай емес. Ол үшін болашақ ұрпағын тәрбиелеу
рухани жан-дүниесі бай, халқын сүйген, ата-баба жерін қадірлейтін ұрпақ -
болашақ тірегі бола алады.
XXI ғасыр білімділер ғасыры болмақ. Білімділерді ойлап тербетер,
баптап өсірер тәрбие керек. Ұрпақ тәрбиесі - ел алдыңдагы маңызы зор
міндет.
Еліміздің, қоғамның эқаномикалық, саяси, мәдени дамуына үлес қосатын,
әлемдік иновацияға көтерілетін білімді де, мәдениетті, парасатты,
денсаулығы мықты азамат тәрбиелеп шығару – мектептің, ұстаздар қауымының
бүгінгі таңдағы баға жетпес міндеті.
Адам ұрпағымен мың жасайды дегендей, ұрпақ тәрбиесі қай кезде де
халықтык мәселе болған.
Тарихтан білетініміз: дарындылар, қабілеттілер аса жоғары бағаланған,
сондықтан қазіргі мектеп мұғалімдері алдыңда тұрған аса маңызды міндет —
талабы таудай жеке тұлғаны өсіріп шығару. Ал еш нәрсеге бейімділігі жоқ
қабілеті жоқ адамның болмайтыны педагогикада дәлелденген.
Оқушы талантын тауып, дарынын дамытар жұмысты кіші жастан жүргізу
керектігі айдай анық.
Жеке тұлға қалыптастыруда әр оқушының кабілетін танып, біліп,
дамытып, шыңдап, жол сілтеп адам дәрежесін көтеру керек және жаңашыл
жұмысқа бет бұру керек, ол үшін ұлттық мәдениетті көтеру, ұлттық
педагогиканы, халық мұрасын пайдалану арқылы намысты, имандылық пен
ізгілікті, жат іс-әрекеттерге сын көзбен қарап, өз бағасын бере білетін,
рухани байлықты қастерлейтін, өз ошағын, Отанын қорғай білетін азамат
тәрбиелеу.
Сол үшін ұлттық мектебімізде жаңа білім беруде жаңаша әдіс-тәсілмен
жүргізуіміз керек. Бірақ, мектептің түрін өзгерткеннен (гимназия,
лицейт.б.) ойлаған мақсатқа жете алмаймыз.
Ондағы оқыту мазмұны, білім беру технологиясы баланың талантына,
дарынына, талап-тілегіне қарай ұлттық тәрбие, салт-дәстүр, бабалар тарихын
негізге ала отырып, жеке тұлға қалыптастыруға бағытталу керек.
Қазіргі таңда псдагогика теориясына елеулі өзгерістер еніп, білім беру
мазмұны жақсарып, жаңа көзқарастар пайда болып, білім беру құрылымында жаңа
технологиялар өмірге келуде.
Оқытудың жаңа технологияларын алдымен жете меңгерген, онан соң оны оқу
мазмұнына балалардың жас және психологиялық ерскшеліктеріне қарай
пайдаланудың маңызы зор. Педагогикалық технология ұғыми іс-тәжірибемізде
жиірек қолданылып, практикаға енуде.
Ал технология түсіндірмесін сөздікте қандай да болсын істегі,
шеберліктегі, өнердегі амадардың жиынтығы, ал педагогикалык технология —
педагогикалык мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданылатын барлық қисынды
ілім амалдары мен әдіснамалық құралдарының жүйелі жиынтығы және жұмыс істеу
реті — деп В.Кларин айтып өткендей, педагогикалық технология тәжірибеде
жүзеге асатын педагогикалық жүйенің жобасы.
Ал педагогикалық жүйе дара тұлғаны қалыптастыруға бағытталған,
белгілі-бір мақсатқа жету жолындағы арнайы педагогикалық ықпалды
ұйымдастыруға қажеттті өзара байланысқан әдістер құралдарының жиынтығы.
Олай болса, дәл қазір бізге осы педагогикалық технологияны дамыту
приктикада пайдалану. Педагогикалық технологияның негізі - саралап оқыту.
Бұл бойынша оқушы білімді менгеру деңгейін төртке бөлуге болады. Бірінші
төменгі деңгей - міндетті деңгей, қалғаны оқушы қабілетіне қарай игеріледі.
Сонда міндетті деңгейді мемлекеттік өлшем ретінде алсақ, білім
берудің шығармашылық сипаты қалыптасады. Былайша айтқанда, педагогикалық
технология - оқушының шығармашылықпен терең ойластырылған көптеген
факторлардың үйлесімділігі, оқыту мен тәрбиелік тиімділігін қамтамасыз
ететін жанды құрамдас бөлігі.
Мектептің ескі құрылысы мен білімнін жаңа мазмұнының арасындағы қарама-
қайшылықты жою үшін жүйелі түрде саралап, білім берудің түпкі мақсаты
өмірдің сан тараулы дамуын меңгеретін адамға табиғи мүмкіндігі негізінде
дамыта тәрбиелеу.
Кез-келген елдің экономикалық қуат, халқының өмір сүру деңгейінің
жоғарылығы, дүниежүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің
технологиялық даму деңгейімен анықталмақ.
Жалпы қоғам дамуы мен жаңа технологияны енгізу сапалығы осы елдегі
білім беру ісінің жолға қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру
деңгейіне келіп тіреледі.
Экономикалық жағынан дамыған елдердің тәжірибесі экономика, ғылым мен
мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі кілті екендігін көрсетіп отыр, ендеше
қазіргі заманның ақпараттық технологиясын меңгеру міндетіміз.
Оқыту технологиясы - бұл оқытудың тиіміділігін арттыру мақсаты мен білім
беру үрдісін зерттеу негізінде оқу үрдісін жүзеге асыру және бағалау,
бағдарламалаудың жүйелі тәсілі. Оқыту технологиясы педагогикалық әдістерге
негізделген.
1960 жылдарда шетел зерттеушілері педагогикалық технология терминін
енгізді. Педагогикалық технология дегеніміз - тәжірибеде жүзеге
асырылатын белгілі-бір педагогикалық жүйенің жобасы, ал педагогикалық
жағдайларға сай қолданылатын әдіс-тәсілдер оның құрамды бөлігі ғана.
Педагогикалық технология - оқыту үрдісін жобалау, ұйымдастыру формасымен
анықталады.
Педагогикалық технологияның өзіндік ерекшеліктері - қойылған мақсатқа
жету мүмкіндігіне кепілдік беретін оқыту үрдісін құрастыру және оны жүзеге
асыру. Оқытылатын пән мазмұны, мұғалім мен оқушының өзара байланыс іс-
әрекеті, оқушының ішкі даму үрдісі негізінде анықталған нақты мақсат қана
педагогикалық технология құрылымын түсіну кілті бола алады.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында орта білім
берудің жүйелі реформалану қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие. Білім беруді
реформалауды жүзеге асырудың және бір маңызды сипаты қазіргі уақыттағы
оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттілігінен туып отыр.
Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық технологиялары
жасальнып, мектеп өміріне енгізілуде. Олар: С.Н.Лысенкова алдына ала
оқьггу, Шаталовтың интенсивті оқыту (тірек сигналдарын пайдалану арқылы),
Эрдниевтің ірі блоктан оқыту, мәселелік оқытудың белсенді әдісі, т.б.
Ал соңғы жылдары оқытудың модульдік технологиясымен В.М. Монаховтың,
Дьяченконың оқытудың ұжымдық тәсілі сондай-ақ, профессор Ж.Қараевтың
окытуды дербестендіру мен ізгілендіру ұстанымдарына негізделген жаңа
педагогикалық компьютерлік технологиясын еліміздің көптеген мемлекеттерінде
қолданып жүр.
Мектептерде жүргізіліп жатқан қазіргі тәжірибелік-сынақ жұмыстардың
басты міндеті жаңаша оқытудың педагогикалық технологиясын оқыту үрдісіне
енгізу болъп табылады.
Мәселен, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдовтың бірлесе жасаған
Дамыта оқыту жүйесі бір-бірімен тығыз байланысты мынадай ұстанымдардан
құралады:
• Жоғары деңгейдегі қиындықта оқыту.
• Теориялық білімнің жетекші рөлі.
• Оқу материалын жеделдете оқыту.
• Оқу үрдісін оқушының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Бастауыш сынып мұғалімдерін даярлаудың қазіргі кездегі қалыптасқан
жүйесі оның құрылымын, ұйымдастырылуын, мектеп практикасымен және білім
беру жүйесіндегі инновациялық үрдістерімен өзара байланысын кайта қарауды
талап етеді.
Бұл жоғары оқу орныңда мамаңдар даярлаудың сапасын арттыруда мұғалім
тұлғасының өздігінен дамуына, оның шығармашылық қабілетінің артуына
мүмкіндік жасауды және оқу-тәрбие үрдісін жетілдіруді қамтамасыз ететін
жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану көзделеді.
Технологияны педагогикалық іс-әрекетті қайта құрудың жүйелі тұтас
құралы ретінде тимді пайдалану оқу-тәрбие үрдісінің сапасын жақсартуға,
жеке тұлғаны дамыту міндеттерін шешуге септігін тигізеді.
Бүгінгі таңда педагогикалық технология мәселесі теориялық және ғылыми-
қолданбалы бағыт тұрғысынан зерттеу арқауы болып отыр.
Теориялық тұрғыдан алып қарағанда, педагогикалық технология -
педагогиканың категориясы ретінде қарастырылады оның мәні мен құрылымы
айқындалады, педагогикалық іс-әрекеттің әртүрлі саласындағы (дидактика,
тәрбие, білім беруді басқару) педагогикалық технологияның ғылыми негіздерін
оқып-үйренеді, педагогикалық технологияны жобалаудың әдіснамасы мен
теориясы зерттеледі және педагогикалық технология теориясының негіздері
ашып көрсетіледі.
Ғылыми-педагогикалық зеріттеулерге жасалынған талдау жаңа
педагогикалық технологиялардың бірнеше түрлерін бөліп көрсетуге мүмкіндік
берді.
Енді солардың ішінен жоғары оқу орындарының оқу үрдісінде қолдануға
ұсынылатын бірқатарына тоқталайық.
Бүгінгі таңда республикадағы және аймақтағы экономикалық нарықтық
қатынастардың қалыптасу жағдайында еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуы
қоғам өмірінің барлық саласында, оның ішінде мектепте оқыту мазмұны мен
оқытудың қазіргі технологияларын жетілдіру өзекті мәселелердің бірі болып
отыр.
Қазақстан Республикасының "Білім түралы" заңында (1999) білім беру
саласындағы мемлекеттік саясаттың ұстанымдарының бірі - жеке адамды
қалыптастыруға бағытталған рөлі және педагог қызметкерлер оқушылардың
мемлекеттік білім беру стандартында көзделген деңгейден төмен емес білім,
білік, дағды алуын қамтамасыз етуге, олардың жеке шығармашылық
қабілеттерінің дамуы үшін жағдай жасау қажеттігі қарастырылған.
Дәстүрлі оқыту технологиясының білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде
толық меңгеруіне кепілдік бермей отырғандығы оқушылардың білім
жетістіктерінің нәтижелерінен көрініс табуда.
Осыған орай оқу-тәрбие үрдісін жетілдірудің қазіргі технологияларын
жетілдіріп, мектепте сабақ беруде қолдану арқылы білім сапасын жақсартуға
болатындығына басым бағыт берілуде.
Қазіргі кезде мектептің оқу-тәрбие үрдісінде 50-ден астам
педагогикалық технологиялардың қолданылып жүргені мәлім. Бұл
технологиялардың бәрін бір сабақта қамту мүмкін емес.
Сондықтан, мектептегі әрбір пәнді оқыту технологиясын таңдап, іріктеу
және оны іс-әрекеттік тұрғыда жетілдіру арқылы оқушының білім жетістіктерін
арттыруға болады. Мұнда оқушының әрекеті технологияны қабылдауы, ынтасы,
құштарлығына көңіл бөлінуі тиіс.
Бастауыш сатыда "Математика" пәні бойынша оқушылардың оқу
жетістіктерінің өлшеуіштер тәсілдері ретіндеп деңгейлік тапсырмалар жүйесін
дайындауға бо-лады.
Оқушының дайындық деңгейін саралау оқушының жеке танымдық мүмкіндігін
ескерудің басты тәсілі ретінде қарастырылуы тиіс. Тапсырмаларды білімді
қабылдауға бағдарланған іс-әрекеттік модель ретінде қарастыруға болады.
Оқытудан күтілетін нәтижелер тізбесін негізге ала отырып, әртүрлі
деңгейдегі тапсырма түрлерін ауызша тексеру, жазбаша тексеру, тапсырма
беру, жауапты талдау тапсырмалары, бір ғана дұрыс жауабы бар тапсырмалар,
ашық және еркін жауабы бар тапсырмалар, түрлі практикалық сипаттағы
тапсырмалар түрінде қарастыруға болады.
Тапсырмалардың мұндай түрлері оқушының іс-әрекеттік - компетенттік
тәсілге (өз бетінше іздену, өз бетінше білім алу, өзін-өзі білім алуға
тәрбиелеу, дамыту) бейімделуіне мүмкіндік береді.
әртүрлі әдістерді қолдану және оқушылар бірін-бірі тексеру арқылы есептің
дұрыстығына көз жеткізулеріне болады, дамыта оқыту технологиясы
(Л.С.Выготеский, Л.В.Занков, Д.Б.Элькокин, В.В.Давыдов) дамыта оқыту жүйесі
жеке тұлғаны жеделдете қарқынды, барлық сапалармен сәйкестікте жан-жақты
дамытуға бағытталған, оқытудың модульдік технологиясы (В.ММонахов) оқу
үрдісін мақсатты жобалап, құруға болады.
Оқытудың компьютерлік технологиясы компьютермен жұмыс істеу техникасын
меңгеру, сыныпта белсенділік көрсету, жеке жұмыс істеу, жекелеп көмек
көрсету, проблемалық оқыту технологиясы, тірек сигналдары арқылы оқыту
технологиясы (В.Ф.Шаталов) теория және практиканы блок түрінде топтау,
тірек-схема, тірек-конспект түрінде берілген теориялық, материалдарды
сыныпта меңгеру, үйде өз бетімен іздену, жұмыс істеу, түсіндіре басқарып -
оза оқыту (С.Н.Лысенкова) алынатын білімнің алғашқы бөлігін алдын-ала
оқыту, деңгейлеп саралап оқыту текнологиясы бірнеше деңгейде тапсырма беру
және т.б.
Республикадағы ауыл мектептерінің оқу-тәрбие үрдісінде деңгейлеп оқыту
технологиясы (Ж.Д.Қараев) жүйелік негізде оқыту технологиясы (Г.Г.Ғалиев),
шоғырландырып-қарқынды оқыту технологиясы (Қ.А.Әбдіғәлиев.,
Н.Н.Нурахметов), блоктық-модульдық технологиясы (М.Н.Жанпеисова) қолдау
табуда. Ғалымдардың пікірінше шағын комплектілі мектептер жағдайында оқу-
тәрбие үрдісін ұйымдастыруда жүйелік негізде оқыту мен шоғырландырып оқыту
технологияларының оқыту сапасын арттыруда дидактикалық мүмкіндіктері мол.
Қазіргі ғаламдану және техниканың қарқынды даму кезінде оқу-тәрбие
үрдісінде өзекті ізгілендіру өзекті мәселелердің бірі болып табылуда.
Оқу-тәрбие үрдісін ізгілендіру - жеке тұлғаның еркін дамуы үшін оның
бойында жалпы азаматтық құндылықтардың қалыптасуын қамтамасыз ететін
дидактикалық ұстаным ретінде басшылыққа алынуы тиіс.
Мектептің бастауыш сатысында оқу-тәрбие үрдісін оқушылардың өзара іс-
әрекетпен мұғалім мен оқушының өзара қарым-қатынасын дұрыс ұйымдастыру
арқылы оқушының ойлау белсенділігін арттыруға, сабақта интератиетік әдісті
тиімді пайдалануға болады.
Мұнда негізгі және жетекші үрдіс - іс-әрекеттегі оқытуды ұйымдастыру.
Бұл технологияның ерекшелігі - оқушылардың өздері ақпараттар жинап, өздері
жаңалық ашуға ұмтылып, ізденіп, жауабын тауып, өзінің көзқарасын логикалык,
түрде дәлелдейді.
Ол өз пікірін бір-біріне топта, сынып алдыңда айта алады. Мұнда жеке
тұлғаның рухын тәрбиелеуге, адамның адамгершілік болмысын қалыптастыруға
басты назар аударылуы тиіс.
Білім мазмұнын меңгеруде оқушылардың жаңа процессуальдық
біліктілігіне, ақпаратты алдын-ала болжау қабілеттерін және қойылған
міндетті шығармашылықпен дамытуға көңіл бөлінеді.
Математика сабағында оқушылардың оқу біліктілігімен қатар ойлауы, іс-
әрекеті, өзара қарым-қатынасы және өзінің сана-сезімі дамып, қарапайым
ойлау операциялары (анализ, синтез, салыстыру, сұрыптау) және шығармашылық
іс-әрекеті қалыптасады.
Қазіргі нарықтық экономиканың сұраныстарын қанағаттандыруға және
экономиканың, өндіріс салаларының дамуына сай жастарды компонентті тұлға
ретінде қалыптастыру үшін мұғалімдер оқытудың қазіргі технологияларын
пайдаланып, оны одан әрі заман талабына сай жетілдіруі қажет.
Ұлттық тағам – ұлттың бет бейнесі, тарихы мен шежіресі, ұлттың дара
касиеттері сақталынуының асыл нәрі. Сондықтан оны дайындай білуге үйрету
әр ата-ана мен ұстаздың міндеті.
Болашақта өркениетті дамыған елдер қатарына ену үшін заман талабына
сай білім қажет.
Өйткені тәуелсіз Қазақстанның дамыған бәсекеге қабілетті 50 елдің
қатарында терезесін тең ететін – білім. Сондықтан қазіргі даму кезеңі
білім беру жүйесінің алдына оқыту үрдісін технологияландыру мәселесі
қойылып отыр.
Оқытудың әртүрлі технологиялары, жаңашыл педагогтардың іс-тәжірибесі
зерттеліп, мектеп өміріне енуде.
Жалпы технологияны меңгеруде мұғалімнің жан-жақтылығы және білімі
қажет. Елбасы Н.Ә.Назарбаев Білім және Ғылым қызметкерлерінің III сьезінде:
"Мұғалімдердің жаңа ұрпағы білім деңгейі жөнімен әлдеқайда жоғары болуы
керек.
Ол үшін жаңа фармацияның педагогі қажет" деген болатын.
Мектеп өміріне еніп отырған жаңа технологиялардың ерекшелігі - өсіп
келе жатқан тұлғаны жан-жақты дамыту.
Инновациялық білімді дамыту, өзгеріс енгізу, жаңа идеялар мен
жаңалықтарды өмірге әкелу. Бұрынғы оқушы тек қана тыңдаушы. орындаушы болып
келсе, ал қазіргі өздігінен білім іздейтін жеке тұлға екендігіне ерекше мән
береміз.
Педагогикалық жүйедегі жаңашылдықты дамыту
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында Білім беру жүйесінің
басты міндеті-ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен
жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға
бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа
технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық
коммуникациялық желілерге шығу делінген.
Бұл міндеттрді шешу үшін әр мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы
барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа
тәрбиеге, жаңа қарым-қатнасқа өту қажеттігі туындайды. Сондықтан да, әр
мұғалім өз әрекетінде қажетті өзгерістерді, әр түрлі тәжірибелер жөніндегі
мағлұматтарды, жаңа әдіс тәсілдерді кезінде қабылдап, дұрыс пайдалана білуі
керек.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында орта білім
берудің жүйелі реформалануы қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие. Білім
беруді реформалауды жүзеге асырудың және бір маңызды сипатты қазіргі
уақыттағы оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттігінен тауып отыр.
Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық
технологиялары жасалып, мектеп өміріне енгізіліп отыр.
Ал, жаңа педагогикалық технологиялар оқушының шығармашылық қаблеттерін
арттыруға өз үлесін қосады.
Жаңа технологияны қолдану төмендегідей кезеңдер арқылы іске асады.
I кезең-оқып үйрену
II кезең- меңгеру
III кезең-өмірге ендіру
IV кезең-дамыту
Жаңа технология мен жұмыс істеу үшін төмендегідей алғы шарттар қажет:
оқу үрдісін интенсивтенттіруді жаппай қолға алу; оқушылардың
сабақтастылығын болдырмау шараларын кешенді қарастыру. Оның ғылыми -
әдістемелік, оқыту-әдістемелік ұйымдастырушылық себептеріне үнемі талдау
жасап, назарда ұстау, жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттеп білу, пәндік
білім стандарттарымен жете танысу, білімді деңгейлеп беру тенологиясын
игеру арқылы оқушыларға білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде игеруге қол
жеткізу, оқыту үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі басшылыққа
алу, өйткені оқыту-тәрбиенің негізі.
Сондықтан оқыту да қоғамдық құбылысқа жатады. Оқытуды екі түрлі
мағынада қарауға болады. Біріншісі-мектепте және жоғары оқу орындарында
апта айтқанда экологиия пәнін оқыту. Екінші- өмірде оқыту, өмірге үйрету.
Тәрбиелеу, оқыту егіз ұғым.
Оқыта отырып тәрбиелейміз, тәрбиелей отырып оқытамыз. Оқыту тәрбиеге
қарағанда нақтылау. Оқыту үйрету арқылы іске асады. Бұл оқытудың маңызы.
Оқыту-тәрбиенің құрамды бөлігі, қайнар көзі жүйелі түрі десек, ауыз
толтырып айтарлықтай Әулие-Ата университетінің және Тараз Мемлекеттік
педагогикалық институтының Жасыл ел атты студенттік құрылыс отряды
жасаған жас кезіндегі жұмысы табиғаттқа деген сүйіспеншілікті, патриоттық
сезімді дамыта түседі. Оқыту арқылы тәрбиенің саналылығын, руханилылығын,
әсемділігін, әсерлігін адамгершілікке баулу жолын, еңбекшілігін, т.б.
айқындап толықтыруға болады.Оқыту-тәрбиенің интелектуалды түрі.
Оқытудың инновациялық технология бойынша әдістемелік жүйесі, осы
мақсатта сапалы нәтижеге жеткізуге мүмкіндік беретін танымдық іс-әрекеттер
түрлерінің мазмұнымен тікелей байланысты.
Сондықтан инновациялық әдіс-тәсілдерді оқыту үрдісіне енгізу барысы
танымдық іс-әрекеттер түрлерінің мзмұнын, белгілі деңгейде белсенділігін
көздейді. Осы екі үрдістің өзара сапалы нәтижесінде оқушының өз ісіне
сенімділігін, жауап кершілік сезімін, шығармашылық қабілеттілігін
қалыптастыру мақсатын жүзеге асыруға жағдай туғызатын оқытудың
инновациялық негізгі түрлері анықталады.
Оқу -тәрбие үрдісінде қолданып, айтарлықтай нәтиже беріп жүрген жаңа
педагогикалық технологиялар мыналар: Лысенкованың алдын ала оқыту,
Хазанскиннің есептер шығару, Палтышевтың физиканы есептеп шығару,
Шаталовтың интенсивті оқыту ( тірек сигналдарын пайдалану арқылы),
Эрдниевтің мәселелік оқыту оқытудың белсенді әдісі, т.т.
Ал, соңғы жылдары оқытудың модульдік технологиясымен Дьяченконың оқытудың
ұжымдық тәсілі, сондай-ақ профессор Қарайевтің оқытуды диференциялау және
білім беру демократияландыру мен ізгілендіру ұстанымдарына негізделген жаңа
педагогикалық компьютерлік технологиясы еліміздің көптеген мектептерінде
қолданылып жүр.
Мәселен, Л. Б. Эльконин, В.В Давыдовтың бірлесе жасаған Дамыта оқыту
жүйесі бір-бірімен тығыз байланысты әрі мынадай ұстанымдардан құралады:
1. Жоғарғы денгейдегі қиындыққа оқыту
2. Теориялық білімнің жетекші ролі
3. Оқу материалын жеделдете оқыту
4. Оқу үрдісін оқушының сезінуі
5. Барлық оқушылардың дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу
Л.В. Занковтың оқыту жүйесінде оқушы өзін емін-еркін сезінеді, оның
әлеуметтік мүмкіндігі мен дербестігінің дамуына жағдай жасалады. Осы жүйеде
оқушы мен мұғалімнің арасындағы жаңаша қарым-қатынастың іргетасы қаланады.
Мұгалім түсіндіруші, оқытушы тұрғысында емес, оқушының оқу әрекетін
ұйымдастырушы, бағыттаушы ретінде көрінеді.
Д.Б.Эльконин мен В.В.Давыдовтың зерттеулері оқу әрекеті және оның
субъектісін қалыптастыруға бағытталады.
Оның құрылымы мынадай: оқу-танымдық мотивтер, оқу тапсырмалары, оқу
амалдары, оқу операциялары.
Жаңа технологиялардың педагогикалық негізі қағидалары: балаға
ізгілік тұрғысынан қарау; оқыту мен тәрбиенің бірлігі; баланың танымдық
күшін қалыптастыру және дамыту; баланың өз бетімен әрекеттену әдістерін
меңгерту; баланың танымдылық және шығармашылық икемділігін дамыту; әр
оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне орай оқыту; барлық
оқушылардың дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу; оқу үрдісін оқушының сезінуі.
Жас ұрпаққа білім-тәрбие беретін бала жанының – мұғалімдер қандай
болуы керек және олардың еңбегі қалай өлшену керек дегенді ой елегінен
өткізіп көрелік.
Біріншіден, мұғалімнің ары таза, адал, әдепті, инабатты, сыпайы,
парасатты, байсалды, ұстамды, төзімді, кешірімді болуы ләзім.
Екіншіден, мұғалімнің ой-өрісі кең, жан-жақты білімді, өз
мамандығына сай, оны сүйетін, өз ойын оқушы-шәкірттеріне анық, тұжырымды,
дәл айтып түсіндіре білуі шарт.
Үшіншіден, мұғалім өз оқушыларына беделді, ұжым арасында сыйлы
болуы тиіс. Әрдайым оқушылармен әдептілік қарым-қатынаста болғаны жөн.
Төртіншіден, мұғалім теорияны өмірмен байланыстырып, ғылым мен
тәжірибені әрдайым өзі беретін күнделікті сабағына кеңінен пайдалану қажет.
Бесіншіден, мұғалім үнемі өз бетімен оқып, педагогика, әдістеме
жаңалықтарымен танысып, өзінің ой-өрісін кеңейтіп, білімін толықтырып отыру
керек.
Осы қағидаларды әрбір мұғалім тұрақты ұсынып отырса, мұғалімнің күш
–қуаты, көңіл күйі әрдайым жоғары болады да сабақ беру сапасы арта түседі,
еңбегі жанады. Ұстаз еңбегінің қыр-сыры мол, қиын да жауапты, шығармашылық
еңбек екендігін еске алсақ, олардың жемісті, әсерлі жұмыс істеуі үшін
үкімет тарапынан үнемі оқулықтармен, көрнекті дидактикалық, техникалық
құрал-жабдықтармен толық қамтамасыз етілуі тиіс.
Педагогикалық техногогияны қолдану білімді сапалы түрлендіруге, жаңашыл
жобаларға ірге болуға нақты негіз болып, әрбір мектепке өзіндік тұлғасын
табуға, әрбір мұғалімге өзіндік әдістемелік жүйесін құруға себептігін
тигізеді.
Оқытудың нәтижелі болуы оны ұймдастыру әдістеріне және
бастамашылдыққа жаңа педагогикалық инновациялық әдістемелікке байланысты.
Өйткені, ХХІ ғасырдағы технологиялардың соншалық жылдам қарқынды
дамуы адамзат өмірінде болып көрмеген шапшаңдықты талап етеді.
Қазақстанның бұрынғы жүйеден нарықтық экономикалық жүйеге көшуі,
қоғамдық құрылыстың күрт өзгеруі білім беруді уақыт талабына сай үйлесімді
құрып, оның әлемдік деңгейдегі мәжеге сәйкестікте оқытудың екі бағдарда
өріс алуы.
1. Дәстүрлі оқыту жүйесін модернизациялау.
2. Оқыту үрдісіне инновациялық оқыту енгізу.
Бұл жүйелерді таратып айтсақ, дәстүрлі оқыту жүйесін модернизациялау
оқушыға берілетін білім мен игерілуге тиіс ұғым-түсінікті меңгеру, уақытқа
үйлесімді жетілдіріп жаңа педагогикалық технологияға сәйкес дамыту.
Иновациялық оқыту: оқушының мүмкіндігі мен шамасына қарай мәселенің
байыбына барып, үлгі көрсетер өнегелеріне еліктеп, тағылымдық жолдарын
қабылдау, оған шығармашылық тұрғыдан пайымдау жасауға үйрету.
Сонымен қатар шығармашылдық ойлау мен бастамашыл іс-әрекеттегі
саналылықты өрістетуге зерттеушілік тұрғыдан белсенділігін жетілдіріп, іс-
әрекетке бейімділігін, қызығуын қалыптастыратын жол.Инновациялық оқытуда
мұғалім көшбасшылық міндет атқарғанмен, жүзеге асырылатын істің бәрін өз
қолына алмайды, менің айтқанымдай болсын деп қарамайды, әміршілік жолды
ұсынбай режиссерлік міндет атқаруға бейімделеді.
Теориялық, мазмұндық мәнді меңгеріп, шығармашылықты дамыту барысында
мұғалім бағдар бергенімен, оған тікелей жетекшілік жасамайды, қайта қалым
қалып, ретіне қарай қатардағы рөлді ойнайтын, шәкірттерімен тепе-тең
құқықтығы серіктес болады.
Сабақ барысында шығармашылық басқарушы рөлдерді бөлгенде, диалогте
өмірдегідей нақтылыққа жақындауына мән береді.
Инновациялық оқыту дәстүрлі дидактикамен қатарласа жүргенімен, оның
өзіндік айырмашылықтарымен өзгешеліктеріне мән беруге тура келеді.
Мәселен, оқытудағы ұстаным мектептегі оқыту бағдаламасында көсетілген
нұсқауды орындап, ондағы мағлұматтарды беру, оны қайталап пысықтап менгерту
болса, инновациялық оқытудағы мақсат-іс-әрекет барысында оқушының қабілетін
оятып, түрлі жағдай жасау арқылы олардың өзінше әрекеттенуіне бағдар беріп,
шығармашылыққа талпындыру.
Нақты айтқанда, оқушыға үнемі жол сілтемей, өзінше әрекеттене алуына
бейімдеу.
Мұның нәтижелік көрсеткіші сол: оқушының білімді мағлұматты жәй
ғана, бір сәттік тұрғыда қабылдап қана қоймай, саналы да тиянақты игеруіне
ықпал ету.
ЮНЕСКО-ның жобасына жүгінсек:
- оқушының іс-әрекет өзінше ойлай білуге, шығармашылық дербестікке
бейімделуі тиіс;
- олар өзара өарым-қатынас жасап, бірлестік құра алатындай
ынтымақтастықта болу;
- қазіргі мектеп оқушысы дербес түрде оқи алатын, бәсекелестіккеде түсе
алатын және топпен, ұжыммен бірлесе жұмыс істей білу;
- компютерді пайдалануда камуникациялық тоғысуға мән беру парыз;
- қйсынды ойлай білуде оқушының тиісті мәселені дәйекті деректермен
нақты дәлелдеп пайымдауда инндуктивтік, дедуктивтік әдстерді пайдалана
алуға баулу;
- келелі мәселені шешуде осы білгірлікті туғызып отырған себептерді
ажырату және оның салдары жөнінде талдап, талқылай білуге жаттықтыру;
- мәселені шешудің мүмкіндіктерін талдау және оның түрлі жолдары мен
екендігіне ой жүгіртіп, тиісті пайымдау барысында шешім қабылдай
білуге үйрету;
- қабылдаған шешімнің мақсатына сай келетін деректерді сұрыптай білу
және оны пайдалану үшін ақпараттарды жинастыру мен оны пайдалануға
алуға дағдыландыру;
- көздеген мақсатына жету жолында атқарылатын жұмыстың жобалық жоспарын
жасай білу.
Қорыта келе бұл аталған құндылықтарды жетік білу, мән- мағынасын терең
ұғыну – шығармашылық дағдысын қалыптастырудың алғы шарттары болып
табылады.
Жаңа педагогикалық технологияларды оқу үрдісіне енгізу
Білім сапасын және пәрменділігін арттыру мәселесі оқу үрдісіне
оқытудың жаңа технологияларын тереңдете ендіру жолымен шешіле алатындығы
сөзсіз және бұл ретте тұтас алғанда білім берудің сапасы мүлде көтеріліп,
шығармашылықты жеке тұлғаны дамытудың жоғары деңгейіне қол жеткізу
қамтамасыз етіледі.
Педагогикалық теориямен жеткілікті түрде қаруланған мұғалімнің іс-
әрекеті тиімді болатыны әркезден-ақ мәлім. Ендеше оқыту технологиясын оқу
үрдісіне енгізу білім сапасын қажетті деңгейде және оны басқаруды
қамтамасыз етеді.
Оқытуды және педагогикалық қызметті "технологияландыру" талпыныстары
XX ғасырдың басында-ақ пайда болған, бірақ педагогикалық ғылымда оқыту
технологияларын жобалау мен енгізудің ғылыми қадамдары 80-90 жылдары ғана
жасалып, олардың пәрменділігінің критерийлері анықталды.
Қазіргі күннің өзінде де үлкен педагогикалық және экономикалық
мүмкіндіктерге ие бола тұра, оқытудың жаңа технологияларының оқу үрдісіне
ендірілу қарқыны жеткілікті деңгейде емес.
Бұны түсіндірудің бірнеше себептері бар. Мысалы, оқу орнында жаңа
педагогикалық технологияларды ендіруге қажетті педагогикалық, әдістемелік
шарттарының болмауы, мұғалімдердің технологиялық әрекетінің жеткіліксіз
мотивациялануы мен ынталандырылуы, мұғалімдер мен оқу орындары басшыларының
кәсіби әрекетке өзгеріс енгізуге құлықсыздығы, т.б.
Ең алдымен оның себебін мұғалімдердің жаңа педагогикалық
технологияларға қатынасы айқын бейнеленген жағымды мотивация мен
саналылықтың жеткілікті жоғары деңгейімен сипатталғанмен, олардың
технологияларды жобалау мен ендіруге дайын еместігінен, яғни әлсіз
теориялық психологиялық-педагогикалық, технологиялық және технологияларды
оқу үрдісіне ендіру бөлгілі-бір шарттарды қажет етеді.
Олар:
- мұғалімнің оқу үрдісін жаңа технологиялар негізінде ұйымдастыруына
құзырлылығының жеткілікті деңгейі;
- оқыту субъектілерінің (мұғалім мен оқушы) жаңа технологияларды
қолдануға дайындығы, жағымды психологиялық -педагогикалық ахуал;
- оқытудың жаңа технологияларын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін оқу -
әдістемелік, дидактикалық базаның болуы;
- оқу бағдарламасының қамтамасыз етілуде жаңа мақсаттар мен қоғам
талабына сай түзетілуі және ақпараттандырылуы.
Білім сапасы мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Мұғалімнің шеберлігі
қойылған педагогикалық мақсатқа және бағдарламаға сай қажетті мазмұнды
таңдап алуда және де тиімді әдістер мен құралдарды пайдалана білуінде.
Мұғалімнің педагогикалық қызметін технологияландыру педагогикалық
технологиялардың бөлгілері туралы біліммен, мұғалімнің шеберлігіне қарасты
белгілі шарттардың сақталуын талап етеді.
Олар:
- мұғалімнің оқытудың жаңа технологияларына бетбұруы, ынта қоюы;
- қолда бар технологиялық ресурстарға талдау жасауы;
- басты бір мақсатқа немесе мақсаттар жиынтығына бағытталған
технологияларды таңдауы;
- жоспарлай алуы, жобалау дағдысының болуы;
- мақсат қоя алу және міндеттерді бөлу қабілеті;
- іс-әрекетін ұйымдастыру және оған талдау жасау мүмкіндігі;
- өз тәжірибесін рефлексия арқылы меңгеру, оны технологиялық түрде
көрсету;
- технологияның ескіруін көре білу, оны қайта құру, өңдеу дағдысының
болуы.
Оқыту технологияларының қайсысын болмасын пайдалану жеңіл іс емес, ол
оқытушыдан білімділікті, іскерлікті, еңбекқорлықты, шығармашылықты,
құнттылықты, жаңашылдықты және мол дайындықты қажет етеді.
Жаңа технологияларды енгізу кезінде оқытушының технологиялық
құзырлығының жоғары деңгейін қамтамасыз ету үшін мұғалім білуі керек:
- жаңа технологиялар көмегімен шешілетін мәселелерді;
- жаңа технологияны қолдану арқылы алынатын нәтижелерді;
- жаңа технология мәнін, алынатын нәтижелердің теориялық негізін;
- жаңа технологияда мұғалім қолданатын әдіс-тәсілдерді;
- оқушылардың жұмыс әдісін;
- оқушыларды жаңа технологияда жұмыс істеуге үйрету әдісін, мұғалім
істей алуы керек;
- қандай да бір технология үшін оқу бағдарламасының түрлендірілген
нұсқаларын құрастыруды;
- күнтізбелік-тақырыптық жоспарлауды;
- әр сабақта сауатты жоспарлауды;
- оқу моделін құрастыруды;
- оқушылардың өзіндік жұмыстары үшін таратпалы материалдарды
дайындауды;
- оқушыларға арналған өзіндік тапсырмаларды құрастыруды;
- оқушылар үшін деңгейлік тапсырмалар жасау;
- тестілік бақылау тапсырмаларын дайындау;
- компьютерлік бақылау үшін тапсырмалар дайындау;
Мұғалім дұрыс ұйымдастыруы қажет:
- жаңа технологияда пайдаланатын жәкелеген әдістер мен тәсілдерді
қолдануды;
- түрлі типтегі сабақтарды өткізуді;
- өткізілген сабақтарға талдау жасау, жіберілген кемшіліктердің
себептерін анықтауды;
- жаңа технологияда қолданылатын оқу әрекеттерінің әдістерін
оқушыларға үйретуді;
- педагогикалық диагностиканың қарапайым әдістерін қолдана отырып,
жаңа технологияны пайдалану тиімділігін бағалауды.
Педагогикалық қызметті осылайша ұйымдастыру - жаңаша оқытуға
жеткізетін жол.
Оқу үрдісін "технологиялауда" оқыту субъектілерінің, яғни мұғалім мен
оқушылардың дайындығының психологиялық аспектілері де маңызды рөл атқарады.
С.И.Годник зерттеулері көрсеткендей, жеке тұлға жаңа жағдайларға
бейімделуде, жеке және кәсіби сапаларды жүзеге асыруда, әрекеттің жаңа
тәсілдеріне ие болуға байланысты қиындықтарды сезінуі мүмкін.
Жаңалықты меңгеруге бүкіл ұжым құлшыныспен кіріседі деп үміттенуге
болмайды, мұғалімдердің бұған деген іс-әрекеттерінде үлкен айырмашылық
болады.
Социологтардың мәліметтері бойынша педагогтердің тең жартысы
инновациялық әрекетке бірден енуге дайын, ал қалған жартысы сенімсіздік,
ұстамдылық, тіпті кей жағдайда өшпенділік те білдіруі мүмкін.
Мұғалімдердің педагогикалық технологияларды енгізуге байланысты кейбір
психологиялық қарсылықтары түсінікті.
Олар үйреншікті іс-әрекетті өзгертуге деген қалауларының болмауымен,
жаңалықты игере алмаймын деген қорқыныштың болуымен, іс-әрекеттің жаңа әдіс-
тәсілдерін меңгеру қиыншылықтарымен, өзінің күші мен мүмкіндіктеріне
сенімсіздігімен, т.б. шартталған.
Бұл мәселені шешуде мектепте кәсіби педагогикалық іс-әрекетті
"технологиялауды" мотивациялау мен ынталандыру жүйесінің (материалдық және
моральдық ынталандыру шаралары) жасалуы, жағымды психологиялық-
педагогикалық ахуал туғызатын арнайы ортаны құру және педагогикалық
технологияларды жобалау мен ендіру үрдісіне білікті басқаруда көмектесуі
мүмкін.
Оқу орнында технологияны ендіруге жағдай жасайтын ұйымдастыру
жағдайлары туралы айтқанда жағымды ахуал, материалдық және техникалық
құралдар, технологиялау процесіне әдістемелік қолдау, талап және мұғалімдер
іс-әрекетін бағалау, мұғалімдердің кәсіби әрекетін технологиялау туралы
білімдерін тереңдету мақсатында біліктілігін көтеруге мүмкіндік беру (қайта
даярлау курстары, түрлі ақпараттық ресурстарды пайдалануға қол жеткізу) сөз
болады, яғни оқу орны әкімшілігін педагогикалық ұжым мен мұғалім жұмысына
жаңа педагогикалық технологияларды ендіру мәселесі бойынша жұмыс жасауға
үйретіп, ол жұмыстарды мына жеке бағыттарда ұйымдастыруға болады:
- өз тәжірибесінде жұмыстың инновациялық түрлерін қолданып жүрген
тәжірибелі мұғалімдермен жұмыс.
Олардың мақсаты - өз жұмысына қандай да бір технологияны кезеңмен
ендіріп, нәтижесін ұжым талқысына шығарып, сол арқылы әріптестерінде
жаңашылдық үрдісіне ену, олардың іс-әрекетін қайталау тілектерін туғызу:
- әрқайсысына тәжірибелі тәлімгерлер бекітілген жас мамандармен жұмыс:
Туындаған сұрақтарына жауап беріп, сабақтарына қатысып, әдістемелік
көмек, ақыл-кеңес, беретін тәжірибелі әріптеспен бұндай жұмыс әрқашан
нәтиже береді;
- өз жұмысына өзгеріс енгізуге тілек білдірмеген мұғалімдермен жұмыс.
Олар үшін технологияны тұтас алғанда және әрбір элементін жеке қолданудың
тиімділігіне баса назар аударта отырып ашық сабақтар өткізу.
Оқу орнының әдістемелік жұмысын жоспарлауда осындай жұмыстың мысалы
ретінде "Жаңа педагогикалық технология - кәсіби даярлықта" бөлімі пайда
болуы мүмкін.
Нәтижесінде оқу үрдісінде жаңа педагогикалық технологияны нық
қолдануға әкелетін әдістемелік, техникалық қамтамасыз етуді, кеңес беруді,
диагаостикалау, рефлекцияны қамтитын ұзақ кезеңді жұмыс жүзеге асырылады.
Жаңа педагогикалық технологияларды қолданысқа енгізуде оқу-тәрбие
үрдісінің қолайлылық жағдайын туғызу, оның базалық қорын жасау - жұмыс
сапасының негізі болып табылады.
Осы орайда:
- ең әуелі мектепке керегі білімді, педагогика, әдістемеден хабардар
оқыта білетін мұғалім;
- оқыту ісіне керекті құралдар қолайлы һам салы болуы;
- мектепке керегі белгіленген программа, - деген ағартушы-ғалым
А.Байтұрсыновтың көрегендігінің өміршеңдігін байқамыз.
Оқу үрдісін технологиялаңдыру - білім беру жүйесінің мұғалімнің ғылыми-
әдістемелік пен қамтамасыз етілу жүйесі, мұғалімнің жеке әдістемелік
жүйесі, оқу үрдісі, оқулықтар мен оқу құралдарын дайындау жүйесі, оқу
жоспарлары мен оқу бағдарламаларын құрастыру жүйесі сияқты педагогикалық
объектілерін жетілдірудің ғылыми негізделген, көп деңгейлі, көп кезеңді
үрдісі.
Оқу үрдісіне жаңа педагогикалық технологияларды ендіруді жүзеге
асыруда төмендегі жайттарды ұмытпау керек:
1. Ең алдымен оқу орнының үрдісін технологияландыруда таңдап алынған
мәселенің жағдайын тереңдеп зерттеу:
- бітірушілердің біліктілік сипаттамасы негізінде студенттердің кәсіби
әрекетке дайындық деңгейіне терең талдау;
- курстық, дипломдық жұмыстарына, мемлекеттік емтихандар
қорытындыларына талдау жүргізу;
- бітірушілердің даярлық деңгейіне біліктілік, мөлшерлік талаптарды
зерттеу және талдау;
- оқу орнының нақты мамандық бойынша білім беру бағдарламаларына (оқу
жоспарына, оқу бағдарламаларына), олардың біліктілік, мөлшерлік талаптарға
сәйкестік тұрғысынан талдау жасау:
- квалификациялық мінездеме талаптарының сабақтардың мазмұнында,
өндірістік тәжірибе жинақтаудың барлық түрлерінің мазмұнында, қорытынды
мемлекеттік аттестациялау сұрақтары мен тапсырмаларында көрініс табуы;
- осы талаптардың оқу пәндері мен тәжірибе жинақтаудың түрлері
арасында бөлінуі (кәсіби әрекетке даярлықты қамтамасыз етуге ұжымдық
жауапкершіліктің бөлінуі);
- студенттерді кәсіби әрекетке дайындаудың әдістемелік және оқу-
материалдық қамтамасыз етілуіне талдау.
2. Ендірілетін технологияның теориясы мен әдістемесін зерттеу:
- жаңа педагогикалық технологиялар бойынша әдебиеттерді талдау, бұл
ұсынынатын әдебиеттер бойынша ақпараттық тізімдерді жасауды, әдебиеттерді
жинақтауды, түрлі көрмелер ұйымдастырып, оқытушылар біліктілігін арттыру
жүйесінде (әдістемелік сағаттар, озық тәжірибе мектебі, мәселелік
семинардар, т.б.) талдауды қажет етеді;
- басқа оқу орыдарының, салалық құрылымдардың оқу үрдісіне жаңа
технологияларды ендіру тәжірибесімен танысу (журнал мақалалары, ғылыми
еңбектер жинақтары, басқа оқу орындарының жұмысын бақылау, т.б.);
- берілген бағыттағы өз тәжірибесін пәндік циклдік комиссиясы (ПЦК)
мәжілістерінде талдау және талқылау;
- жаңа педагогакалық технологияларды оқу үрдісіне енгізуге шешім
қабылдап, педагогикалық ұжым алдында перспективаға мақсат-міндеттер қоя
отырып, педагогикалық кеңесте жаңашылдықтың мәнін түсіндіріп, оны жүзеге
асыру жолдарын жобалау;
- тәжірибелік-эксперименттік жұмыстың жоспарын құрастыру.
3. Тәжірибелік-экспериментцс жұмыстарды ұйымдастыру.
Жаңа педагогикалық технологияларды меңгеруге оқытушыларды жалпы
ынталаңдырумен қатар оқу орнында тәжірибелі, белсенді, бастамашыл,
ендірілетін технологияның мәні мен мазмұнын түсінген 8-12 оқытушылардан
тұратын тәжірибелік-эксперименттік топ құрған жөн.
Оларға барлық оқытушыларға жаңа технологияны меңгеруге көмек көрсету
қызметі, өз тәжірибесін демонстрациялау және талдау жасау, нәтижелерін
эксперименттік түрде тексеру міндеттері жүктеледі.
Сонымен бірге оларға оқу жоспарлары мен оқу бағдарламаларын қайта
жасау, толықтырулар енгізуді қамтитын оқытушылардың жаңа технологияның
ғылыми - әдістемеліктің қамтамасыз етілуіне кемектесу міндеті де қойылады.
Тәжірибенің мақсаты - қолданылып отырған технологияның тиімділігін
мұқият тексеріп, оны жүзеге асырудың ғылыми-әдістемелік базасын жасап, өз
тәжірибесіне және оқыту технологиясының теориялық негіздеріне сүйене
отырып, инновацияны насихаттаудың негіздемесін дайындау.
Оқытушылардың эксперименттік тобы жаңа технологияны ендірудің жалпы
жоспарына сай келетін өз жоспарларымен жұмыс жасайды. Тәжірибе-
эксперименттік жұмыстың екінші жылында оған қатысушы оқытушылардың шеңбері
кеңейіп, жаңа технологияларды жаппай ендіру мәселесі қойылуы мүмкін.
4. Жаңа педагогикалық технологияға негізделген оқу бағдарламалық
базаны қамтамсыз ету.
Нақты бір мамандықтар бойынша біліктілік сипаттамасының талаптарына
жасалған талдау негізінде оқу бағдарламаларына түзетулер, толықтырулар
енгізу (теориялық және практикалық сабақтардың ара-қатынасын қайта қарау,
мекеме тандау пәні, студенттің таңдау пәндері есебінен әрекетті-бағдарлы
пәндер көлемін арттыру).
5. Жаңа педагогикалық технологияларды ендірудің материалдық-техникалық
базасын құру.
Жаңа педагогикалық технологиялардың қолдану тиімділігін арттыруда осы
көрсетілген бағыттардың қүрылымдық мазмұнын іске асыру, сапалы жүргізу
нәтижелікке бағдарланған жұмыс болып табылады.
Жаңашылдықтың мәні және оның қажеттілігі
Бүгінгі таңда білім берудің ұлттық жүйесі өте маңызды, қарқынды
өзгерістердің сатысында тұр.Қазіргі кезде қоғам дарынды, қабілетті
адамдарды қажет етеді. Сондықтан да қазіргі уақытта мамандық атаулының
барлығы дерлік бейімділікті, ептілікті, ерекше ой қызметін ғана емес,
мектеп ұжымынан үлкен жауапкершілікті, қызу белсенділікті талап етеді.
Үздіксіз жаңалық енгізу білім беру мекемелерінің, соның ішінде жалпы
білім беретін мектеп жұмысының дамуының ең басты факторы болып
отыр.Иновацияның мәні неде және оның қажеттілігі қандай себептермен
түсіндіріледі?
Бірінші кезекте иновацияның өмірге енуі мектептің өзінің жұмыс
істеуіне ебепші болатын ішкі жағдайларға байланысты.
Білім беру мекемесінің алға қойған мақсатына жетуі үшін басқаруға
ықпал жасайтын (мұғалімдер,мектеп оқущылары) және өзінің басқарушы ішкі
жүйесі (әкімшілік, педагогикалық ұжым) біртұтас жүйе болғандықтан,
иновацияға үнемі орын табылады.
Ал жаңа өзгеріс нәтижесінде білім беру мекемелері үздіксіз өзгеретін
және дамитын жаңа қайшылықтардың көздері болады. Сонымен қатар басқарудағы
маңызды орын үнемі қозғалыс пен дамуда болатын педагогикалық және балалар
ұжымының қажеттілігіне беріледі.
Иновацияның қажеттілігі сыртқы себептермен де анықталады, ол мынадай
бірқатар себептерге байланысты: адамдардың мұқтаждылығын қамтамасыз ету
қажеттілігі, мектеп оқушыларының білімге, дағдыға, шеберлікке деген
ұмтылысы, жоғары сапалы білім алудағы жеке тұлғаның дамуы.Демек,
жаңалықтың ену қажеттілігі білім алуға деген коньюктураның ( бір нәрсеге
әсерін тигізетін жағдайлардың кездесуі) мұқтаждығынан пайда болады.
Ол сұраныс пен ұсыныс арасындағы қатынаспен, жалпы білім беруге
дайындық деңгейімен, педагогика қызметкерлерінің кадрлық әлеуетімен және
басқа да факторлармен анықталады.
Технология, ұйымдастыруды үнемі жаңғырту жағдайында ұстап тұрып қана
мектеп өз бағытын нығайта алады. Сондықтан да мектеп басшылары үнемі
өзгерістің болып тұруы бірден-бір дұрыс факт екенін мойындаулары қажет.
Жаңалық енгізу кезкелген білім беру мекемесінің дамуы мен жоғары
жетістікке жетуінің негізгі факторы болып табылады.
Бүгінгі таңда білім беру қызметін көрсетуде бәсеке күшейіп отыр,
тұтынушылардың дайындық деңгейіне деген талаптары өсуде.
Осындай кезеңде өз өмірін сақтап қалуы үшін мектеп өз қызметін
үздіксіз жақсартуға және қайта құруға, оқу -тәрбие үрдісін жетілдіруге
мәжбүр.
Білім беру қоғамдық іс-әрекет ретінде қоғамда өзгеріс ізін
қалдырады.Білім беру жүйесінің даму деңгейі қоғамдықдамудың белгілі
дәрежесінің нәтижесі немесе салдары деп айтуға болады.Дегенмен, кері
байланыста бар.Білім беру жүйесінің өзі қоғам мен оның дамуына ықпал етеді.
Ол қоғамдық дамуды тездетуі немес тежеуі мүмкін.Осы тұрғысынан
қарайтын болсақ, білім берудегі бетбұрыс қоғамның болашақ дамуының тек
қана салдары болп қоймай, қажеті шарттары да болып табылады.
Әрине педагогикалық иновайияның бір бөлігі ғана тек белгілі қоғамдық
қатынастарда нақты ақиқат дүниеге айналады.Мысалы, ізгілендіру үрдісінің
дамуының негізгі шарты қоғамдағы саяси қайта құрулар және оның жұмыс
істеу экономикалық механизмнің өзгеріс болып табылады.Дегенмен, білім беру
үрдісінің педагогикалық сұрыпталуының негізгі көпшілігі осы саланың
қызметкерлері арқылы қалыптасады.
Бұл өзгерістің ішкі, таза педагогикалық бөлігі іспетті сол
әлеуметтік жағдайдың базасында, қоғам өзі құрып алған экономиалық, саяси
құрылымда арттырылады.
Мамандардың көрсетілуі бойынша, экономика мен ғылым саласындағы барлық
ірі жаңалық енгізулер АҚШ-тың еншісіне тиіп отыр.
Мектептегі жаңарту бастамасы педагогикалық ұжымның өз үлесіне тиеді.Әр
мектепте оқу-тәрбие үрдісі бойынша мамандар болуы тиіс, олардың негізгі
міндеттеріне мұғалімдерге басшылық жасау және педагогикалық жаңалықты
бақылап отыру, сонымен қатар барлық оқу пәндері бойынша әдістемелік
жүйенің өзіне тән мерзімдік тексерісін өткізу кіреді.
Американдық зерттеуші С.Погровтың пайымдауы бойынша, педагогикалық
қайта құрушылықтың тарихы-бұл үздіксіз сәтсіздік нәтижелерін тәжірибеде
бекіту. Д.Тиак және басқада зерттеушілер педагогикалық иновацияның әдетте
өмірінің қысқа болатынына көңіл аударады.
Инновациямен бірге өмір сүріп келе жатқан нәрсе , ол- жалғыз-ақ
бақылауға оңай көнетін немесе қолданыстың жаңа саласын құрайтын құбылыс.
Әдеттегідей барлық сәтсіздіктің себептерін бәрінен бұрын
табиғаттарынан керітартпа және селсоқ, жалқау, ұқыпсыз және қиялдау
қабілеті төмен мұғалімдерден іздейді.Дегенмен басқа саладағы жағдайға
осыған ұқсас Инновация және кәсіпкерлік деген кітабында П.Друкер негізгі
шарттарды анықтауға тырыса отырып, адам тәжірибесінің толық көрінісін
суреттейді, оның ішінде жаңа идеялар жемісті және ұзақ мерзімдік инновация
адам қызметінің кез келген саласында қарастырылады.
Ол адамзат тарихындағы көптеген алдыңғы қатарлы идеялар мен өмірдегі
өзгерістер тамырын кең жайып кете алмағанын көре білді.Олардың көпшілігі
жай ғана қызықты идеялар түрінде ғана қалып қоятын болған.
Жаңа идеялардың тағдырына қатысты ол төмендегідей қорытындыларға
келеді:
-идеялар айқын мақсатты көздеген және оларды жүзеге асыру мен тарату
тәсілдері қалыптасқан жағдайда ғана сәтті инновация бола алады;
-инновация жемісті болу үшін ол аз және өте нақты нәрседен басталуы
қажет;
-ақпаратқа негізделген өзгерістің сәтті болуы екіталай,алынып отырған
ақпаратоңай жолмен келсе немесе арзанға түссе ғана өз жемісін береді.
Педагогтердің идеясы, ойлап шығарулары мен ашулары сияқты кез келген
инновациялық қызметінің нәтижесі мектептер мен педагогика ғылымының
прогрессивті дамуына ықпал етуі керек.
Бұл қызметті күнделікті тіршілік әрекеті мен психологиялық және тағы
да басқа стресс сияқты нәрселерден құтқарып, шығармашылық ой заңдылығы
бойынша және ғылымның өзіне тән дамуының кең өріс алуына мүмкіндік беруі
керек.
Жалпы, білім беруде енгізілген жаңалық тек педагогикалық қана емес, ол
қоғамдық та мәселе болып табылады, білім беру қызметі қоғам үшін ерекше
ықыла білдіріп, балалар үшін бұл саладағы жаңалыққа қоғамның мүдделі екенін
де айтуымыз керек .
Білім берудегі жаңалық пен қоғамдағы жаңалық бір ғана мақсатты
көздейді,олар даму мен прогрестің қабілетін арттыруы қажет.
Білім берудегі жаңарту туралы айту барлық мағынасы қандай да бір
қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталған жағдайға ғана
байланысты. Қоғамдық қажеттіліктің деңгейі мен сипаты ғана жаңалықты
енгізу бойынша істелген жұмыстың бағыты мен жемістігін анықтайды.
Сондықтан оларды негіздеуге тар шеңберде қолданылатын міндеттермен
шектеліп қоймай, әлеуметтік-педагогикалық дамудың нақты бағыттары мен
нгеізгі мақсаттарын ескеру қажет.
Бұл ұсақ ұстанымсыз өз-зімен, сондай-ақ, қоғамдық міндеттер мен
құндылықтармен де еш байланыссызтәртіпсіз шашырап жатқан инновациядан
аулақ болу үшін маңызды дейді А.Найн.
Оқушылармен жұмыс істеудің жаңа үлгілері мен тәсілдерін енгізу және
қабылдау біздің мектептердің үздіксіз мұқтаждықтарынан туындайды.
Сондықтан біз білім беруді демократияландыру мен ізгілендіруді
үздіксіз жүріп, дамып отыратын қоғамдық үрдіс ретінде түсінеміз және ол
инновацияға қысқа мерзімді , өткінші ғана құбылыс деп қарамайды.
Білім беру жүйесінде инновацияны енгізу, қабылдау мен жетілдірудегі
тоқтаусыз үрдіс ретінде, күнделікті білім беру қызметінің бөлігі ретінде
қарауды талап етеді.
Білім беру жүйесі құрылымының өзі қоғам үшін, өмір сүріп отырған
деңгейінде сақтап қалу үшін оның тамыры табиғатта, біздің қоғамның
негізінде жатқанын түсіну керек. Дәл сол себептен қоғам құрылымындағы
әрбір маңызды өзгеріс өзімен бірге білім беру жүйесін де жаңалыққа
тартады.
Осындай жағдайда білім беру жүйесі қоғамдық қызеттің басқа
салаларымен бірлесе отырып қана аяғынан тұрып кетеді.Педагогикалық
инновациялар білім берудің ішкі жүйесіндегі адамдар қызметінің нақты
нәтижесі болып табылады.А.Колодин мен С.Смирновтың пікірлерінше,
педагогикалық инновация мемлекеттік білім ұйымдары жасап, жүзеге асырған
жаңалық емес, білім беру және ғылым жүйесінің ұйымдары мен қызметкерлері
жасаған жаңалықтар.
Сонымен қатар білім беру саласында болып жатқан өзгерістердің
барлығын авторлар педагогикалық инновацияға жатқыза алмайды. Бұл
категорияға олар білім берудің қоғамдық жағдайлары өзгерісін, оның
мәртебесінің жоғарылауы мен қаржыландырудың өсуі сияқты мысалдарды
жатқызады.
Бұл бәрінен бұрын қандай да бір әлеуметтік үрдістің нәтижесі, қоғамның
саяси бағытындағы өзгеріс немесе қайта құру, яғни саяси қайта құрулар
нәтижесі.
Білім беру мекемелерін жабдықтау да таза педагогикалық инновация болып
табылмайды, - бұл бұл инновацияның компьютерлік техника саласына енуі,
оқу құралдарының өндірілуі.
Білім беру жүйесінің құрылымындағы өзгерістерді де педагогикалық
инновация деп атауға болмайды. Бұл дұрысында білім беруді басқару
саласындағы инновация.
Басқару инновациясына мектеп ұйымының ішкі қызметіндегі кейбір
жаңадан енгізілген нәрселерді жатқызуға болады.
Кең ауқымды инновациялық қозғалыс – қайта құру үшін қажетті құбылыс.Оның
өмірде болуы қайта құруды жасаудың негізгі әлеуметтік шарты ретінде
көрінеді. Бұндай қозғалыс құруды жүзеге асырудың маңызды шарты ғана емес,
оған дайындық құралы болып табылады.
Жаңа педагогикалық технологиялардың классификациясы
Жаңа кезеңге бет бұру оңай емес. Ол үшін болашақ ұрпағын тәрбиелеу
рухани жан-дүниесі бай, халқын сүйген, ата-баба жерін қадірлейтін ұрпақ -
болашақ тірегі бола алады.
XXI ғасыр білімділер ғасыры болмақ. Білімділерді ойлап тербетер,
баптап өсірер тәрбие керек. Ұрпақ тәрбиесі - ел алдыңдагы маңызы зор
міндет.
Еліміздің, қоғамның эқаномикалық, саяси, мәдени дамуына үлес қосатын,
әлемдік иновацияға көтерілетін білімді де, мәдениетті, парасатты,
денсаулығы мықты азамат тәрбиелеп шығару – мектептің, ұстаздар қауымының
бүгінгі таңдағы баға жетпес міндеті.
Адам ұрпағымен мың жасайды дегендей, ұрпақ тәрбиесі қай кезде де
халықтык мәселе болған.
Тарихтан білетініміз: дарындылар, қабілеттілер аса жоғары бағаланған,
сондықтан қазіргі мектеп мұғалімдері алдыңда тұрған аса маңызды міндет —
талабы таудай жеке тұлғаны өсіріп шығару. Ал еш нәрсеге бейімділігі жоқ
қабілеті жоқ адамның болмайтыны педагогикада дәлелденген.
Оқушы талантын тауып, дарынын дамытар жұмысты кіші жастан жүргізу
керектігі айдай анық.
Жеке тұлға қалыптастыруда әр оқушының кабілетін танып, біліп,
дамытып, шыңдап, жол сілтеп адам дәрежесін көтеру керек және жаңашыл
жұмысқа бет бұру керек, ол үшін ұлттық мәдениетті көтеру, ұлттық
педагогиканы, халық мұрасын пайдалану арқылы намысты, имандылық пен
ізгілікті, жат іс-әрекеттерге сын көзбен қарап, өз бағасын бере білетін,
рухани байлықты қастерлейтін, өз ошағын, Отанын қорғай білетін азамат
тәрбиелеу.
Сол үшін ұлттық мектебімізде жаңа білім беруде жаңаша әдіс-тәсілмен
жүргізуіміз керек. Бірақ, мектептің түрін өзгерткеннен (гимназия,
лицейт.б.) ойлаған мақсатқа жете алмаймыз.
Ондағы оқыту мазмұны, білім беру технологиясы баланың талантына,
дарынына, талап-тілегіне қарай ұлттық тәрбие, салт-дәстүр, бабалар тарихын
негізге ала отырып, жеке тұлға қалыптастыруға бағытталу керек.
Қазіргі таңда псдагогика теориясына елеулі өзгерістер еніп, білім беру
мазмұны жақсарып, жаңа көзқарастар пайда болып, білім беру құрылымында жаңа
технологиялар өмірге келуде.
Оқытудың жаңа технологияларын алдымен жете меңгерген, онан соң оны оқу
мазмұнына балалардың жас және психологиялық ерскшеліктеріне қарай
пайдаланудың маңызы зор. Педагогикалық технология ұғыми іс-тәжірибемізде
жиірек қолданылып, практикаға енуде.
Ал технология түсіндірмесін сөздікте қандай да болсын істегі,
шеберліктегі, өнердегі амадардың жиынтығы, ал педагогикалык технология —
педагогикалык мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданылатын барлық қисынды
ілім амалдары мен әдіснамалық құралдарының жүйелі жиынтығы және жұмыс істеу
реті — деп В.Кларин айтып өткендей, педагогикалық технология тәжірибеде
жүзеге асатын педагогикалық жүйенің жобасы.
Ал педагогикалық жүйе дара тұлғаны қалыптастыруға бағытталған,
белгілі-бір мақсатқа жету жолындағы арнайы педагогикалық ықпалды
ұйымдастыруға қажеттті өзара байланысқан әдістер құралдарының жиынтығы.
Олай болса, дәл қазір бізге осы педагогикалық технологияны дамыту
приктикада пайдалану. Педагогикалық технологияның негізі - саралап оқыту.
Бұл бойынша оқушы білімді менгеру деңгейін төртке бөлуге болады. Бірінші
төменгі деңгей - міндетті деңгей, қалғаны оқушы қабілетіне қарай игеріледі.
Сонда міндетті деңгейді мемлекеттік өлшем ретінде алсақ, білім
берудің шығармашылық сипаты қалыптасады. Былайша айтқанда, педагогикалық
технология - оқушының шығармашылықпен терең ойластырылған көптеген
факторлардың үйлесімділігі, оқыту мен тәрбиелік тиімділігін қамтамасыз
ететін жанды құрамдас бөлігі.
Мектептің ескі құрылысы мен білімнін жаңа мазмұнының арасындағы қарама-
қайшылықты жою үшін жүйелі түрде саралап, білім берудің түпкі мақсаты
өмірдің сан тараулы дамуын меңгеретін адамға табиғи мүмкіндігі негізінде
дамыта тәрбиелеу.
Кез-келген елдің экономикалық қуат, халқының өмір сүру деңгейінің
жоғарылығы, дүниежүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің
технологиялық даму деңгейімен анықталмақ.
Жалпы қоғам дамуы мен жаңа технологияны енгізу сапалығы осы елдегі
білім беру ісінің жолға қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру
деңгейіне келіп тіреледі.
Экономикалық жағынан дамыған елдердің тәжірибесі экономика, ғылым мен
мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі кілті екендігін көрсетіп отыр, ендеше
қазіргі заманның ақпараттық технологиясын меңгеру міндетіміз.
Оқыту технологиясы - бұл оқытудың тиіміділігін арттыру мақсаты мен білім
беру үрдісін зерттеу негізінде оқу үрдісін жүзеге асыру және бағалау,
бағдарламалаудың жүйелі тәсілі. Оқыту технологиясы педагогикалық әдістерге
негізделген.
1960 жылдарда шетел зерттеушілері педагогикалық технология терминін
енгізді. Педагогикалық технология дегеніміз - тәжірибеде жүзеге
асырылатын белгілі-бір педагогикалық жүйенің жобасы, ал педагогикалық
жағдайларға сай қолданылатын әдіс-тәсілдер оның құрамды бөлігі ғана.
Педагогикалық технология - оқыту үрдісін жобалау, ұйымдастыру формасымен
анықталады.
Педагогикалық технологияның өзіндік ерекшеліктері - қойылған мақсатқа
жету мүмкіндігіне кепілдік беретін оқыту үрдісін құрастыру және оны жүзеге
асыру. Оқытылатын пән мазмұны, мұғалім мен оқушының өзара байланыс іс-
әрекеті, оқушының ішкі даму үрдісі негізінде анықталған нақты мақсат қана
педагогикалық технология құрылымын түсіну кілті бола алады.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында орта білім
берудің жүйелі реформалану қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие. Білім беруді
реформалауды жүзеге асырудың және бір маңызды сипаты қазіргі уақыттағы
оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттілігінен туып отыр.
Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық технологиялары
жасальнып, мектеп өміріне енгізілуде. Олар: С.Н.Лысенкова алдына ала
оқьггу, Шаталовтың интенсивті оқыту (тірек сигналдарын пайдалану арқылы),
Эрдниевтің ірі блоктан оқыту, мәселелік оқытудың белсенді әдісі, т.б.
Ал соңғы жылдары оқытудың модульдік технологиясымен В.М. Монаховтың,
Дьяченконың оқытудың ұжымдық тәсілі сондай-ақ, профессор Ж.Қараевтың
окытуды дербестендіру мен ізгілендіру ұстанымдарына негізделген жаңа
педагогикалық компьютерлік технологиясын еліміздің көптеген мемлекеттерінде
қолданып жүр.
Мектептерде жүргізіліп жатқан қазіргі тәжірибелік-сынақ жұмыстардың
басты міндеті жаңаша оқытудың педагогикалық технологиясын оқыту үрдісіне
енгізу болъп табылады.
Мәселен, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдовтың бірлесе жасаған
Дамыта оқыту жүйесі бір-бірімен тығыз байланысты мынадай ұстанымдардан
құралады:
• Жоғары деңгейдегі қиындықта оқыту.
• Теориялық білімнің жетекші рөлі.
• Оқу материалын жеделдете оқыту.
• Оқу үрдісін оқушының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz