Салықтық бақылауды ұйымдастыруды жетілдіру жолдары

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 146 бет
Таңдаулыға:

Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік университеті

ӘОЖ: 336. 02. (574) Қолжазба құқығымен

ШЫРЫНБЕКОВА СӘУЛЕ ӘБДІӘШІМҚЫЗЫ

Салықтық бақылауды ұйымдастыруды жетілдіру жолдары

08. 00. 10- Қаржы, ақша айналысы және несие

Экономика ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация

Ғылыми жетекшісі:

Экономика ғылымдарының

докторы, профессор Әуелбаев С. Ш.

Қазақстан Республикасы

Түркістан, 2007 жыл.

Мазмұны

Қысқарған сөздер . . .

Кіріспе . . .

бет

МазмұныҚысқарған сөздер . . .Кіріспе . . .:

1. 1

1. 2

1. 3

2. 1

2. 2

2. 3

3. 1

3. 2

3. 3

бет34:

Салық салу және салықтық бақылаудың теориялық және әдістемелік негіздері . . .

Нарық жағдайында мемлекеттің салық саясаты және салықтық бақылаудың нысандары . . .

Салықтық бақылауды ұйымдастырудың экономикалық мазмұны мен мақсаты . . .

Салықтық бақылауды ұйымдастырудың объективтігі мен қажетті негізгі қағидалары . . .

Салықтық бақылауды ұйымдастырудың қазіргі кезеңдегі жағдайына талдау жасау . . .

Салықтық бақылаудың заңдық және нормативтік қағидаларының орындалу деңгейіне талдау жасау . . .

Бюджетке түсетін түсімдерді салықтық бақылаудың жүргізілу тәртібі және оның тиімділігін бағалау . . .

Салықтық бақылаудың объектісі ретіндегі кейбір салалардың дамуына әсері . . .

Салықтық бақылаудың тиімділігін арттыруды жетілдіру жолдары . . .

Салық комитетінің салықтық бақылау жұмысының

ұйымдастырылуын жетілдіру . . .

Мемлекеттік салық қызметінің ақпараттануы және оларды дамытудың негізгі бағыттары . . .

Корпоративтік құрылымдар қызметі мен салықты төлеу тәртібін бұзушылығын салықтық бақылауды жетілдіру . . .

106

МазмұныҚысқарған сөздер . . .Кіріспе . . .:

Қорытынды . . .

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . .

бет34:

121

126

ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛУЛЕР

ҚР-Қазақстан Республикасы;

ҚМ СК-Қаржы министрлігінің Салық комитеті;

ОҚО-Оңтүстік Қазақстан облысы;

СТН-Салық төлеушінің тіркеу номері;

ҚҚС-Қосылған құн салығы;

АҚ-Акционерлік қоғам;

ЖШС-жаупкершілігі шектеулі серіктестік;

ӘҚБтК-Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодекс;

ҚР ИСАЖ-Қазақстан Республикасы Интегрирленген Салықтық Ақпарат Жүйесі;

ЖЖТ-Жылдық жиынтық табыс;

ЭБСА-Электрондық бақылау мен салы аудиті (ЭКНА) ;

КТС-Корпорациялық табыс салығы;

СЕЭН-Салық есептіліктерінің электрондық нысандары (ЭФНО) ;

ХКЖЖ-Хабарларды кепілді жеткізу жүйесі (СГДС) ;

ҚҚС АЖ-Қосылған құн салығының ақпараттық жүйесі ИС НДС) ;

ЖТАЖ-Жеке тұлғалардың табыс салығының ақпараттық жүйесі (ИСИД) ;

АҚШ-Америка құрама штаттары;

ЖЗҚ-Жинақтаушы зейнетақы қоры;

МЗЖ-Міндетті зейнетақы жарнасы.

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі . Қаржы жүйесін тұрақтандыру қажеттігінен, бюджетті табыс көзімен қамтамасыз ету барысында, сондай- ақ заңды және жеке тұлғалардың мемлекет алдындағы міндеттерін сапалы орындау кезінде салық тәртібін сақтау арқылы мемлекеттің қаржыны бақылау саласында жаңа бағыттың, яғни салықтыњ бақылауы бағытының қалыптасуына алып келді.

Бүгінгі таңдағы дамып келе жатқан экономикамыздың салықтық қатынастарының күрделенуі, оларды бақылауды қазіргі кездегі өзекті мәселелердің бірі. Ол қоғамымыздағы әр түрлі салықтық қатынастардағы шаруашылық субъектілердің, кәсіпорындар мен жеке тұлғалар сияқты салық төлеушілер нысандарының көбейіп, әр түрлі деңгейдегі салық төлеушіні бақылаудың бірнеше жолдарының қажеттігімен де байланысты. Салықтық бақылау мемлекеттің қаржылық бақылауының құрамдас бөлігі бола тұрып, әр түрлі дењгейдегі бюджеттің табысын барынша өсіруді қамтамасыз етуге бағытталған қаржылық және бюджеттік саясаттарды іске асыруға мүмкіндік береді. Салықтық бақылау мемлекеттің және қоғамның мүддесін қамтамасыз етуге, ақшалай қаражат қорларын қалыптастыру кезінде мемлекет алдындағы заңды және жеке тұлғалардың міндеттерінің орындалуын бақылауға бағытталған.

Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастардың қалыптасуы өркениетті салық жүйесін құруға әсер етеді. Еліміз тәуелсіздік алысымен жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға көшуіне байланысты түбегейлі өзгеріске тап болды. Әрине, ол өз кезегінде салық жүйесіне де ықпал етті. Осының негізінде 1994 жылы 1 қаңтарынан бастап салық туралы Заңдық күші бар Президент Жарлығы күшіне енді. Бұл Жарлық нарықтық экономикаға көшу барысындағы салықтық қатынасты реттейтін алғашқы құжат болып табылады. Сондықтан да Жарлықтың жүзеге асырылуы үшін салық органы қызметкерлерінің үлкен жауапкершілікпен қарқынды атсалысуына тура келді, яғни қысқа мерзім ішіндегі мақсатты қорларға түсетін қаржыларды, кәсіпорындардың салық төлеуші ретіндегі тіркеу номерін алуын қамтамасыз ету және жеке меншіктегі мүліктердің қайта бағалануын бақылау керек болды.

Салық жүйесінде жеңілдіктер неғұрлым көп болса, мемлекет экономикасына соғұрлым көп кері әсерін тигізетіні әлемдік тәжірибелерден белгілі. Ал нарықтық экономика жағдайында барлық шаруашылық субъектілері тең құқылы, сондықтан біреуге жеңілдіктер беру, екінші біреуге ауыртпалығын түсіреді. Соған байланысты бұрынғы көптеген негізсіз жеңілдіктер алынып тасталды, тек қажет екендігі дәлелденген топтарға ғана белгілі жеңілдіктер қалдырылды (әскерилер, ішкі істер қызметкерлеріне т. с. с. ) . Жаңа салық реформасының коммерциялық құрылымдардағы негізсіз жеңілдіктерді алып тастаудың нәтижесінде 2004 жылы бюджетке түскен салықтың жалпы ішкі өнімі өткен жылғы 9, 6 пайызынан 15 пайызға өсті.

Жарлықтың іске асуы бойынша, оның соңғы тармақтарында салық төлеушінің салық заңдылығын бұзған жағдайындағы тартылатын жауапкершілігін анықтау, салық органдарына деген наразылығын қарау және олардың кемшіліктерін жою тәртібі қамтылған.

Экономикадағы түбегейлі өзгеріс - әр түрлі меншік түрлерінің пайда болуы, шаруашылықтардың нарықтық қатынастарға көшуі, халықтың ақша қаражаттарының өсуі кезіндегі салықтық қатынастарды реттеу, бақылау құбылыстарын толық қамти алмағандығын көрсетті. Нарықтық экономика мемлекеттің көп араласуын қажет етпейтін болғандықтан, барлық дамыған елдердегідей экономиканы мемлекет тарапынан бақылаудың бірден-бір құралы -салық жүйесі болды. Яғни, әлемдегі дамыған елдер тәжірибесінде, нарықтық экономиканы салық саясаты арқылы, оның ішінде салықтың бақылау функциясын тиімді пайдалану арқылы реттеп отырады.

Экономикадағы дағдарыстың тереңдеуі мен Республикамыздағы ақша айналымының бұзылуы, әсіресе қолма-қол ақшамен жұмыс істеуші кәсіпкерлер арасында табыс жасырушылық көбейіп, етек алуына байланысты табыс жасырылғаны үшін қылмыстық жауапкершілікке тарту қажеттігі туындады.

Салық саясатының тиімділігі, оның негізділігіне, нақтылығы мен айқындылығына тікелей байланысты. Сондықтан да жаңа салық заңдарын қабылдау барысында, яғни қазіргі пайдаланып жатқан салық заңдарында тиімсіз жақтарымен бірге жақсы жақтарын да ескере отыру қажет. 1995 жылғы 1 шілдеде енгізілген Қазақстан Республикасы Президентінің Заңдық күші бар “Салық және тағы басқа бюджетке міндетті төлемдер” туралы Жарлыққа 2001 жылғы 12 маусымдағы “Салық және басқа да бюджетке міндетті төлемдер” туралы Кодекс (әрі қарай Салық Кодексі) шыққанға дейін-ақ қаншама өзгерістер енгізілді, ал осы 2001 жылғы шыққан Салық кодексінің өзі бүгінгі таңға дейін қаншама өзгерістер мен толықтыруларды енгізді.

Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Мәселенің ғылыми зерттеу деңгейі. Ғалымдар мен тәжірибешілердің жұмыстарында қаржылық бақылау тақырыбы кеңінен қамтылғанымен салықтық бақылау туралы өте аз зерттелген. Тіптен салықтың бақылау функциясы деген түсініктің өзі кейіннін шыққан түсінік екенін де айта кетуге болады. Әлемдегі көптеген экономист ғалымдардың еңбектерінде салық тақырыбы, оның маңыздылығы, қоғамның дамуындағы рөлі, экономикадағы алатын орыны кең және терең зерттелген. Сонымен бірге тәжірибеде теориялық жағынан қамтылған және Батыс елдердің үлкен тәжірибесіне негіз болған ғылыми зерттеулер жарияланып жүр. Өкінішке орай, қазіргі таңдау Қазақстан Республикасында салықтық бақылау мәселелері, оның еліміздің салық жүйесіндегі орны мен маңызы, тәжірибе жүзінде қолданылуы жеткілікті қамтылмаған. Мемлекеттің қаржы және салық саясатын жетілдіру мәселелерін зерттеуге өз еңбектерін арнап, сол арқылы экономика ғылымына айтарлықтай үлес қосқан төмендегідей экономистер мен заңгерлерді айтуға болады: А. Смит, А. Тривус, А. Соколов, К. А. Аттапханов, К. К. Ильясов, Г. Карагусова, А. Ш. Нурсеит С. Г. Пепеляев, М. Т. Оспанов, В. Д. Мельников, А. Герун, Е. Калюжанова, Б. Б. Шермухаметов, Ф. С. Сейдахметова, З. Атығаева, Г. К. Жакупова, О. Тимофеева, Б. Ж. Ермекбаева, Г. А. Лесбеков, С. С. Сатубалдин, В. Г. Фурсов, К. А. Сержантов, А. И. Худяков, Г. М. Бродский, Д. Г. Черник, А. Б. Зейнельгабдин, С. М. Мусин, Е. В. Порохов, М. Б. Кенжегузин және тағы басқалар. Алайда, салық жүйесінің бақылау қызметі мен мемлекеттік қаржылық бақылауының көпжақтылығы және мәселелерінің күрделілігі әлі де түбегейлі зерттеуді ќажет етеді.

Осы жоғарыда келтірілген мәселелер зерттелетін тақырыптың таңдалуына, мақсатына және қарастырылатын мєселелер шеңберіне негіз болып отыр.

Дисертациялық зерттеудің мақсаты. Диссертациялық жұмыстың мақсаты салықтық бақылауды ұйымдастырудың теориялық және әдістемелік ережесін анықтап, салықтық бақылаудың экономикалық мазмұнын, мақсатын және мүдделерін ашу үшін әдебиет көздерін зерттеу және мәліметтер мен деректерді, заңнамаларды талдау негізінде салықтың бақылаулық қызметінің теориялық сипатын беру, салықтық бақылауды ұйымдастыруды жетілдіруге және оның тиімділігін арттыру жолдарына әдістемелік және практикалық ұсыныс жасау.

Осы қойылған мақсатқа сәйкес келесідей міндеттерді шешу көзделеді:

салық салу және салықтық бақылаудың ғылыми-әдістемелік негіздерін зерттеу;
салықтық бақылауды ұйымдастырудың экономикалық маңызы мен объективті қажеттілігін ашу;
салықтық бақылаудың заңдық және нормативтік негіздеріне талдау жасау;

- салықтың бақылаулық қызметінің мазмұнын, қаржылық бақылаудың жүйелі бөлігі ретінде оның ерекшелігін, сонымен бірге мәні мен ұйымдастыру қағидаларын қарастыру;

салықтық бақылау ұйымдастыру мен бюджетке түсетін төлемдерді бақылаудың жүргізілу тәртібі жіне оның кейбір салаларға тигізетін әсеріне талдау жасау;

- салықтық бақылаудың салық комитеттеріндегі ұйымдастырылуы мен ақпараттық даму деңгейіне баға беру және болашағын зерттеу;

салық органының жұмысын негізге ала отырып, салықтық бақылаудың ұйымдастырылуы мен әдісін жетілдіру бағыттарын қарастыру;
ҚР салық қызметіндегі салықтық бақылаудың тиімділігін арттыру жөнінде нақты ұсыныстар жасау және оларды негіздеу.

Зерттеудің пәні. Қазақстан Республикасындағы салықтық қатынастар мен салықтық бақылаудың заңдық негіздері, оның ұйымдастырылу тәртібін болып табылады.

Зерттеу нысаны. Қазақстан Республикасы Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша салықтық бақылауды ұйымдастыру және оны жүзеге асырудың құқықтық базасы болып табылады

Зерттеудің теориялық және әдістемелік зерттеу негіздері. Қазақстан Республикасы Конституциясы, Салық Кодексі, Азаматтық Кодекс тағы басқа заңдар мен нормативтік құқықтық актілер (оларға түсіндірмелер) және әлемдік экономика ғылымының классиктерінің, Ресей және Қазақстандық ғалым-экономистер мен мамандарының еңбектері, сондай-ақ қарастырылып отырған мәселеге байланысты әр түрлі нысандағы есептілік мәліметтері.

Зерттеудің ақпараттық базасы. Диссертацияда Қазақстан Республикасы Мемлекеттік статистикалық комитетінің нормативтік құжаттары мен нұсқаулық материалдары, сонымен қатар ғылыми конференциялар мен кезеңдік баспа материалдары қолданылды. Зерттеу барысында жүйелік талдау, жинақтау, топтау, салыстыру, монографиялық және тағы басқа экономика-математикалық әдістер қолданылды.

Зерттеу Қазақстан Республикасы мемлекеттік салық қызметінің Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша салық комитетінің және тағы басқа аудандық және қалалық салық комиттерінің материалдарын талдау негізінде жүргізіледі. Алға қойылған мақсаттарға жету барысында жылдық, тоқсандық есептіліктері және жедел ақпараттары, сонымен бірге осы қарастырылып отырған мәселе шеңберіндегі арнайы, жалпы экономикалық және құқықтық әдебиеттері қолданылды.

Диссертация салықтық бақылау қызметінің проблемалары мен оның тиімділігін арттыру бойынша алғашқы зерттелген жұмыстардың бірі болып табылады. Ж±мыста салықтық бақылауды ұйымдастырудың қазіргі іс жүзіндегі барысы жан-жақты ғылыми жолмен зерттелген, оның ерекшеліктері айқындалған.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы - бірқатар теориялық шешімдерді, тәжірибелік талдауларды негізге ала отырып, салықтық бақылауды әрі қарай жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау.

Жүргізілген зерттеуді талдай отырып, бірқатар келесідей ұсыныстар жасалды:

- салық бақылауының тиімділігін арттыру мақсатында салық заңдарының сақталуын қадағалау барысында салық комитетінің жұмысын ұйымдастырудің жаңа технологиясы мен әдістерінің мүмкіндіктері және бағыттары көрсетілген;

- салықтық бақылауды ұйымдастырудағы ғылыми негіздер байланысы тұжырымдалып, сызба түрінде көрсетілген;

- салық органдары мен басқа мекемелер, сондай-ақ басқа да салық комитеттерімен жүйе аралық өзара ақпарат алмасудың бірыңғай ақпараттық кеңістік шеңберінде салық салудың ақпараттық жүйесін басқару бағыттары көрсетілген;

- салықтарды салық төлеушілердің “өздігінен есептеу жүйесі” жағдайындағы салық органы жұмысының тиімділігіне кешендік баға беру үшін салық органдары жұмысының бағалық көрсеткіштерін қолдану мүмкіндіктері негізделген және оларға сипаттама берілген;

- салықтық бақылаудың қамту интервалы мен бақылау коэфиценті есептелген.

Салықтық бақылау салықтық қатынастарды басқару жүйесіндегі салық механизімінің функционалды элементі ретінде қарастырылып отыр.

Зерттеудің ғылыми және тәжірибелік мәнділігі. Жұмыста салықтық бақылаудың мемлекеттік қаржылық бақылаумен байланысы мен мазмұны ашылып, оның ерекшелігі, әрекет ету ортасы және бақылау объектісі анықталып отыр. Салықтық бақылаудың әр түрлі аспектілеріне, яғни ұйымдастырушылық, әдістемлік, техникалық сипаттама берілген. Салықтық бақылаудың салық жүйесінде және жалпы экономикалық салада алатын орны нақты айқындалған және оның қазіргі жағдайдағы кемшіліктері көрсетіліп, оларды жою қажеттігі негізделген.

Салықтық бақылаудың құқықтық негіздеріне талдау жасалып, оның Қазақстан Республикасындағы ұйымдастырылуына баға беріледі. Салықтық бақылаудың тиісділігіне кері әсерін тигізетін және бүгінгі таңдағы салықтық бақылау субъектісінің жұмысына қиыншылық туғызатын себептер анықталып, оларды шешу мүмкіндіктері көрсетілген.

Зерттеу нәтижелерінің қолданылуы және сынақтан өткізілуі (апробациясы) . Диссертациялық жұмыстың негізгі қорытындылары мен ұсыныстары “Аймақтық экономиканы басқару және мамандарды дайындау: ХХІ ғасырға көзқарас” (Шымкент, 2003 ж. ; ), “Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы аймақтық экономиканың өзекті мәселелері ” (Шымкент, 2003 ж. ; ), “Қазақстанның БСҰ-ға кіруі: жүйелік жағдайларын талдау, оң бағыты, теріс салдары” (Алматы, 2004 ж. ; ), ҚазГЗУ-дың 10 жылдығына арналған “Қазақстан Республикасының мемлекеттік-құқықтық мәселелері” (Шымкент, 2004 ж. ; ), «Парасатты кеден саясаты - мемлекеттің экономикалық дамуының қуаты» (Шымкент, 2005 ж. ; ), «Қазақстан Республикасындағы білім концепциясын жүзеге асырудың қазіргі кезеңдегі жағдайы» (Шымкент, 2005 ж. ), “Аймаќтыќ экономиканы басќару: поблемалары мен шешімдері” (Тараз, 2005 ж. ) атты халыќаралыќ жєне республикалыќ конференцияларда баяндалып қолдау тапты.

Жарияланған жұмыстар. Диссертация жұмысының негізгі нәтижелері 3, 2 баспа табаќ көлемінде 11 ѓылыми маќалада кµрініс тапты.

Диссертацияның құрылымы мен көлемі. Диссертациялыќ ж±мыс компьютерде терілген 138 бетте (оныњ ішінде 23 кесте, 9 сурет, 2 ќосымшада баяндалѓан, ол кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Сандық материалдар кестелерде, суреттерде және қосымшаларда келтірілген.

1 САЛЫҚ САЛУ ЖӘНЕ САЛЫҚТЫҚ БАҚЫЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ

Нарық жағдайында мемлекеттің салық саясаты және салықтық бақылаудың нысандары

Демократиялық мемлекеттің негізгі белгілерінің бірі болып коғамда өркениетті салықтық қатынастар мен халықтың барлық топтарының салықтық мәдениетінің бар болып саналатындығы баршаға мәлім. Сол себептен, өкілетті және атқарушы органдар салықтық саясатты жүргізуші тағы бір мезгілде оның кепілі мен бас идеологы ретінде қатысушылардың барлық топтарының мүдделерін үнемі есеп алып отыруы керек.

Сонымен бірге, заңдарды, ең алдымен салықтық құқықты, іске асыру бойынша қатысушылардың өзара қатынастары іс жүзінде белгілі түрлерін өзгеріске (деформацияға) ұшырайтынын құптау керек. Көбінесе, заңдардың сөзсіз орындалуы үшін жауапты мемлекеттік органдар мен азаматтардың өзара қатынастардағы кәсіби білім мен салыќтыњ мәдениет белгісінің тµмен болуынан деп айтуѓа болады. Нәтижеде біз заңдар толық іске асырылмайтын, ал экономика жарым-жартылай көлеңкелі бизнес деп аталатын тәртіпте жұмыс істейтін сєйкессіздікке ±шырап отырамыз.

Америкалық ғалым А. Лэффер бюджет табыстарының салық алудың (‰демелілігінен), яғни, салық мөлшерінің, салықтың мөлшерлемесінің өзара байланысын сипаттайтын байланысының тұжырымын сызба түрінде көрсетті. Мысалы салықтың мөлшерлемесінің артуы (абсциссалар білігі) бюджетке түсетін табыстардың қайткенде төмендеп бара жатқан қарқындармен болған кµлемін көбеюін көрсетті (ордината білігі) . Жалпы айтқанда, экономикалық ‰рдіске қатысушыларының түрткі болатын себептер байсалдылықпен көтерілмегендіктен ресми еңбекақыға ынталану, сондай-ақ өндірістің жалпы көлемі салықтың мөлшерлемесіне қарағанда ақырын бәсеңдейді. Демек, салықтық мөлшерлеменің артуына байланысты, яғни оның мөлшерінің бәсеңдеуі кемігендіктен, бюджеттік табыстар көбейеді. Алайда, белгілі бір шекке жеткен кезде салық төлеу іс жүзінде таза табыс қалмайтындай жағдайға алып келеді. ¤йткені, адамдар тек қана салық төлеу үшін жұмыс істей алмайды, іскер белсенділік төмендей бастайды, осының негізінде салық төлеуден жаппай қашу етек алады. Сондықтан жалпы ұлттық өнімнің көлеңкелі экономика саласына көшуі пайда болады. Демек, салық мөлшерлемесінің артуына қарамай бюджетке табыстардың т‰суі төмендейді, өйткені салық төлеу үшін мөлшер қысқарады. Сондықтан, салық салудың тиімді тәртібін анықтау бұл салық төлеушінің экономикалық белсенділігін арттыру, сондай-ақ бюджетке салықтық түсімдердің қажетті деңгейін қамтамасыз ететіндей тәртіп орнататын әрбір мемлекеттің басты макроэкономикалық проблемасы. Лэффердің қисығындағы қиын-қыстау нүктесі қосымша құнның 35-40 пайызының деңгейіндегі шамасы болып саналады.

Салық ауыртпалығының жеңілдетілуі экономикалық өсудің мүмкіндігін туғызады - бұл пайымдау қарсылық келтірмейді. Алайда бюджет табыстарының төмендетілуі байќалмайды, сондықтан: салықтық түсімдердің бастапқы төмендетілуінің орнын толықтыру үшін қанша уақыт қажет болады?, - деген сұрақ туындайды. Оған жауап беру үшін экономистер В. Вишневский мен Д. Липницкийлердіњ жүргізген зерттеулерінің нәтижелеріндегі экономикалық-математикалық үлгіні келтіруге болады. Олар төмендегі негізгі мәліметтерді пайдаланған:

Нұсқалары: А Б

- өнімнің тиімділігі 0, 166 0, 220

- өзіндік құндағы шартты тұрақты

шығындардың үлесі 0, 33 0, 56

- салықтың бастапқы мөлшерлемесі 0, 4 0, 4

- салықтың мөлшерлемесінің

төмендетілуі 0, 1 0, 1

- дисконт нормасы 0, 2 0, 2

Осының негізінде төмендегі жағдай анықталды: бірінші (А) нұсқада пайдаға салық салудың мөлшерлемесін 40 %-дан 30%-ға төмендету (есептерде кәсіпорын тек пайдаға салынатын салық төлеушісі деп жорамалданған) жағдайы бюджеттік табыстардың орнын толтыруға (артылған пайданы инвестицияларға бағыттаудың нәтижесінде өндірістің өсуі есебінен) жалпы айтқанда, есепті кезеңнің ұзақтығы қанша екендігіне тәуелді. Сонда тек қана тиімділіктің бастапқы шамасы мен тұрақты шығын үлесін өсіру арқылы ғана өзгеріске қол жеткізуге болады (Б нұсқасы) . Яғни, шаруашылық айналысының уақытының ақтығы төрт ай болғанда, бюджетке салықтың осы кµлемін түсіруге қажет уақытының саны 3-ке тең болады [1-22 б. ] . Сонымен өтпелі экономика жағдайында бюджеттік табыстардың қалыптасқан деңгейін сақтап қалу және оған қоса олардың өсуін қамтамасыз ету, ең алдымен өзін-өзі қаржыландырушы кәсіпорындарға салықтардың мөлшерін төмендету жолымен қамтамасыз ету, алайда бұл әлі де толық анықталмаған мәселе. Қандай болғанда да қаншалықты бюджетке төленетін салық мөлшері төмендетілсе, соншалықты бюджетке түсетін түсім көлемі төмен болады. Мұндай жоғалтулар нәтижесінде бюджетке түсетін міндетті төлемдер есебін басқа көздер есебінен уақытша орнын толтыруға немесе бюджеттің шығыстарын қысқартуға тура келеді. Сондықтан шиеленіскен бюджеттік жағдайлардың шарттарында салықтардың мөлшерлерін айқын төмендету туралы шешім қабылдау оңай емес. Салық салу мөлшерлерін төмендету кезінде көлеңкелі экономиканың ауқымы қысқаруы мүмкін. Алайда, шаруашылық қызметтің «көлеңкеден» жаппай шығуын ынталандыру үшін елеулі түрде салықтарды төмендету қажет. Егер жалпы ішкі өнімнің 15-20 %-на салық төмендетілсе, онда «көлеңкешілер» мемлекет тарапынан қандай жања єдістер болады екен деп, айла ойластырғанша, мемлекет дұрыс жұмыс істеуді тоқтатып қоюы да мүмкін. Сондықтан, жалпы алғанда, салықтарды төмендету есебінен кәсіпорындардың пайдасына ресурстарды елеулі қайта үлестіру нәтижесінде көлеңкелі экономиканың ауқымдарын қысқарту мен экономикалық өсуді қамтамасыз ету проблемасының қарапайым шешімі болмайды. Салықтық ауыртпалықты төмендетуде «қанша?» деген сұрақтан назарды «қалай?» деген сұраққа аудара отырып, яғни, салық салудың техникасын жетілдіру керек.

Өркениетті әлемдік шаруашылық қатынастар және байланыстар, отандық өндірушілердің тауарлары мен қызметтерінің с±раныс негізінде талап етілуі, тек қана қоғамдағы тауарлар мен қызметтердің сапалы деңгейі және бәсекелестігін қамтамасыз ете алатын жағдайда пайда болады. Сонымен салықтық саясат - ќоѓамдаѓы әрбір жеке адам заңға бой ұсыну рухында тәрбилену, салықтық құқық талаптарын орындау жөнінен өзінің құқықтары мен міндеттерін анық түсінуге тиіс мемлекеттің қаржылық тәуелсіздігі мен экономикалық қуатын қамтамасыз етудің негізгі құралы.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.