Оңтүстік Қазақстан облысындағы ересек тұрғындар арасында созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің таралуы, клиникасы және диагностикасы

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 86 бет
Таңдаулыға:

АЛМАТЫ МЕМЛЕКЕТТІК ДӘРІГЕРЛЕР БІЛІМІН ЖЕТІЛДІРУ ИНСТИТУТЫ

ӘОЖ 616. 441-002(574. 5)

Қолжазба құқығында

ИСАБЕКОВ МҰХАН БАЗАРАЛЫҰЛЫ

Оңтүстік Қазақстан облысындағы ересек тұрғындар арасында созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің таралуы, клиникасы және диагностикасы

14. 00. 03 - эндокринология

Медицина ғылымдарының кандидаты

ғылыми дәрежесіне іздену диссертациясы

Ғылыми жетекшілері:

медицина ғылымдарының

докторы, профессор М. Е. Зельцер,

медицина ғылымдарының докторы, Г. З. Танбаева

Қазақстан Республикасы,

Алматы, 2007

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер 3

Қысқартылған сөздер және шартты белгілер 4

Кіріспе 5

1 Әдебиеттік шолу . Созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің

таралуы, клиникасы, диагностикасы 11

1. 1 Созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің таралуы 11 1. 2 Созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің диагностикасы 14 1. 3 Созылмалы аутоиммунды тироидиттің

клиникалық ерекшеліктері 21

2 Зерттеу жұмысының материалдары мен зерттеу әдістері 24

3 Шымкент қаласының ересек тұрғындарын жаппай тексеруде

созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің диагнозын нақтылау 29

4. Шымкент қаласының ересек тұрғындары арасында

созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің таралу жиілігі 51

4. 1 Тұрғындарды жаппай тексерудің нәтижелері 51

4. 2 Патоморфологиялық зерттеу нәтижелері 61

5 Созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің клиникалық ерекшеліктері 66

6 Зерттеу нәтижесін бағалау 77 Қорытынды 87

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 90

Нормативтік сілтемелер

МЕСТ 2. 104-68 - ЕСКД «Негізгі жазу үлгілері».

МЕСТ 2. 106-68 - ЕСКД «Құжаттар мәтіні».

МЕСТ 2. 301-68 - ЕСКД «Форматтар».

МЕСТ 2. 316-68 - ЕСКД «Кестелер, сызбанұсқаларға мәтін жазу үлгілері, техникалық талаптар».

МЕСТ 2. 304-81 - ЕСКД «Сызу шрифтері».

МЕСТ 2. 109-73 - ЕСКД «Сызбанұсқаларға негізгі талаптар».

МЕСТ 7. 1-84 - «Құжаттың библиографиялық сипаттамасы. Құжаттарды құрастырудың жалпы талаптары. Баспаханалық, кітапханалық және деректі стандарттар жүйесі».

МЕСТ 7. 1-86 - «Пайдаланылған дерек көздеріне сілтемелер».

МЕСТ 21. 1101-92 - «Құжаттарға негізгі талаптар».

МЕСТ 7. 32-2001 - «Ғылыми-зерттеу жұмыстарының есептеріне қойылатын талаптар. Құрылымы мен безендірілуі».

«Автореферат пен диссертация құрылымы мен безендірілуі жайлы ережелер, Алматы: ЖАК РК, 2004».

Қысқартылған сөздер және анықтамалары

Ад - антидене

БДДҰ - Бүкіл дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы

ЖЗА - жалпы зәр анализі

ЖҚА - жалпы қан анализі

ҚБ - қалқанша без

ОҚо - Оңтүстік Қазақстан облысы

САИТ - созылмалы аутоиммунды тиреоидит

ТГ - тиреоглобулин

ТПО - тиреопероксидаза

ТТГ - тиреотропты гормон

Т ₃ - үшйодтытиронин

Т ₄ - тироксин

УДЗ - ультрадыбысты зерттеу

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Созылмалы аутоиммунды тиреоидит (САИТ) - қазіргі кезеңде эндрокринология саласында үздіксіз пікір - талас тудырып жүрген өзекті мәселелердің бірі. Ғылыми әдебиеттерде бұл аурудың таралу жиілігі, әлеуметтік маңызы, этиологиясы, патогенезі мен диагностикасы, емі туралы көптеген пікірлер айтылуда, сонымен қатар бұлардың арасында біріне - бірі тіпті де қарама-қайшы көзқарастар да бар.

Көптеген ғалымдар САИТ-тың кеңінен таралған ауру және оның таралу жиілігінің жоғарылауға бейімділігін мойындай отырып, сонымен қатар оның идиопатиялық гипотиреоздың жиілеуінде [Балаболкин М. И., 1984; Левит И. Д., 1991, 1997; Дедов И. И., 2002; Касаткина Э. П., 2002] басты рөл атқаратынына ерекше көңіл бөледі. Алайда, бұл нәтижелер мен мәлімдемелерге қарсы мағлұматтар да бар. Соның ішінде, аталмыш ауру диагнозының негізсіз көп қойылатыны мен оның клиникалық салдарының орынсыз артық бағаланатыны сөз болуда. Тіпті, САИТ-ті жеке нозологиялық ауру ретінде бөлудің өзінің дұрыстығына күмән келтірітіндерде табылады [Фадеев Ф. В. Мельниченко Г. А., 2001], себебі бұл авторлар САИТ-тің диагнозын нақтылағанда оның клиникалық жағдайына көп көңіл бөлінуінің салдарынан осы аурудың таралу жиілігі негізсіз жасанды жоғарылатылады деп есептейді.

Әдетте, САИТ-тің таралу жиілігін зерттеуде жалпы зерттелгендердің қанында тиреоидтық антигенге антидене жиілігі, немесе қалқанша безінің ультрадыбысты зерттеу көрсеткіші, болмаса қалқанша безіне жіңішке инемен аспирациялық пункциялық биопсия жасау мен аурудың клиникалық көріністерінің нәтижесіне негізделеді. Әрине, САИТ-тің таралуын зерттегенде осы әдістердің әр қайсысы бөлек-бөлек қолданылса оның диагнозын нақтылауға негіз бола алмайды, сол себептенде бұл аурудың таралу жиілігі жөніндегі мәліметтер айтарлықтай сенімді де емес. Дегенмен, САИТ-тің диагнозын нақтылауда бұл әдістердің барлығы қатарынан сирек қолданылатыны да белгілі.

Әрине, аталмыш ауру және оның салдарының алдын алу үшін жоғарыда айтылған зерттеу әдістерінің барлығын кешенді қолданып, оның таралу жиілігі туралы мәліметті дұрыс анықтау қажет.

Шындығында, аутоиммунды аурулардың, соның бірі САИТ-тің морфологиялық негізі зақымданған тіннің лимфоплазмоциттермен жайылмалы инфильтрациясы екені белгілі. Сол себептен де, созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің таралу жиілігін анықтауда патолог-анатомиялық материалдарды зерттеудің маңызы айрықша.

Сонымен қатар, аталмыш ауру туралы жоғарыдағы күмәнді сұрақтарды шешу үшін аталған аурудың осы аурудың клиникалық симптоматикасын толық зерттеу қажет.

Тағы бір айта кететін жағдай, САИТ-тің таралуына экологиялық жағдайдың, әсіресе йод жетіспеушіліктің де әсері болуы мүмкін [Левит И. Д., 1991; Касаткина Э. П., 2001] .

Шындығында, кейбір зерттеушілердің нәтижелері тұрғындардың құрамында йоды мол тағам немесе йодтың өзін көп қолдануы осы аурудың таралуының басты және маңызды себептерінің бірі екенін байқатады [Левит И. Д., 1991; Браверман И., 2000] .

Бүгінгі күні бүкіл дүние жүзінде, сол сияқты Қазақстанның көптеген аймақтарында да йод жетіспейді және осындай аймақтардың біріне Оңтүстік Қазақстан облысы да жатады [Зельцер М. Е. Базарбекова Р. Б. ; 1995 Зельцер М. Е. Айдарханов Б. А., 1997] .

Осыған қарамастан Республикада созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің клиникалық ерекшеліктері, таралу жиілігі, диагностикалық критерийлеріне көңіл жеткіліксіз бөлініп жүргені белгілі, ал Оңтүстік Қазақстан облысында бұл тіпті зерттелмеген мәселелердің бірі десе болады.

Міне осы жоғарыда келтірілген жағдайлар біздің зерттеу жұмысымыздың мақсатын анықтады:

Йод тапшылықты Оңтүстік Қазақстан облысындағы ересек тұрғындар арасында созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің таралу жиілігін, клиникалық, морфологиялық көрінісінің ерекшеліктерін зерттеу және алынған нәтижелер негізінде оның алдын-алу және емдеу шараларын жетілдіру.

Алға қойылған мақсатқа жету үшін келесі зерттеу міндеттерді шешу қажет болды:

Қалқанша безінің морфологиясын зерттеу (сот-медициналық сараптама зерттеулерін қолдану) негізінде созылмалы аутоиммунды тиреоидитке тән қалқанша безінің құрылымдық ерекшелігін анықтау.
Жемсаумен ауыратын науқастарда қалқанша безін пункциялық биопсия жасау негізінде созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің таралу жиілігін анықтау.
Қалқанша безінің құрылымын ультрадыбысты зерттеу негізінде созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің жиілігін бағалау.
Созылмалы аутоиммунды тиреоидитпен ауыратын науқастарда үшйодтиронин, тироксин, тиреотропты гормондар концентрацияларына сәйкес қалқанша безінің функциясын бағалау.
Тиреопероксидазалық антидене концентрациясының жыныс және жас ерекшеліктеріне сәйкес диагностикалық құндылығын бағалау.
Созылмалы аутоиммунды тиреоидит ауруымен ауыратын науқастардың клиникалық ерекшеліктерін бағалау.

Ғылыми жаңалығы:

1. Бірінші рет, кешенді клиникалық және зертханалық зерттеу негізінде созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің клиникалық, гормондық және метаболизмдік өзгерістері гипотиреозбен ғана шектелмейтін, өз алдына жеке нозологиялық ауру екені жөнінде концепция жасалды

2. Алғаш рет, Қазақстан Республикасында қаланың ересек тұрғындары арасында созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің барлық «үлкен» критерийлерін қолдану негізінде оның таралу жиілігі зерттелді.

3. Бірінші рет, созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің диагнозын нақтылауда оның барлық «үлкен» критерийлерінің маңызы салыстырмалы зерттеліп, пункциялық - аспирациялық биопсия мен тиреопероксидазалық антидене концентрациясын анықтаудың құндылығы анықталды.

4. Алғаш рет, кешенді зерттеу негізінде созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің әртүрлі формалары және оған тән қалқанша безінің функциональды жағдайының клиникалық түрлерінің іс жүзіндегі жиілігі анықталды.

Қорғауға шығарылған негізгі жағдайлар:

1. Созылмалы аутоиммунды тиреоидит - өзіне тән клиникалық, гормондық және метаболизмдік өзгерістерімен сипатталатын және гипотиреозбен шектелмейтін жеке нозологиялық ауру.

2. Созылмалы аутоиммунды тиреоидит - Қазақстанның оңтүстігіндегі қаланың ересек тұрғындары арасында кең тараған ауру.

Созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің тұрғындардың арасында таралу жиілігін нақтылы бағалауға жаппай белсенді тексеру тәсілі тиімді.

3. Созылмалы аутоиммунды тиреоидит диагностикасын нақтылауда тиреопироксидазалық антиденені анықтау мен қалқанша безіне аспирациялық пункциялық биопсия жасаудың маңызы зор.

4. Созымалы аутоиммунды тиреоидиттің клиникалық белгілері негізінен қалқанша безінің функциональдық және морфофункциялық жағдайымен байланысты. Созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің гипертрофиялық формасынды эутиреоз өте жиі, гипотиреоз сирек, ал хаситоксикоз мүлдем сирек кездеседі. Созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің атрофиялық формасымен ауыратын науқастарға субклиникалық және манифесті гипотиреоз тән.

5. Созылмалы аутоиммунды тиреоидитте қалқанша безінің көлемінің ұлғаюы оның функциональды жағдайына сәйкес келмейді және ол науқастың жұтынуы мен дем алуына кедергі келтіреді.

Практикалық нұсқау

1. Денсаулық сақтау ұйымдары созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің таралу жиілігін анықтау үшін қаланың жалпы тұрғындарының жасы мен жыныс ерекшеліктерінен айырмашылығы жоқ репрезентативтік топтар құрып 2-3 жылда 1 рет жүргізілетін жаппай белсенді тексеру нәтижесіне сүйенулері қажет.

2. Созылмалы аутоиммунды тиреоидит диагностикасын нақтылауда тиреопероксидазалық антидененің титрі мен пункциялық аспирациялық биопсия көрсеткіштерінің маңызы зор. Тиреопероксидазалық антидененің жоғары диагностикалық титрі мен қалқанша безінен алынған цитологиялық пунктаттың созылмалы аутоиммунды тиреоидитке тән өзгерісі қосарласып кездесуінің маңызы басқа «үлкен» белгілерімен салыстырғанда басым.

3. Созылмалы аутоиммунды тиреоидит диагнозын нақтылауда оның барлық «үлкен» белгілері оң болғанымен тиреопероксидазалық антидене мен пункциялық биопсияның нәтижелері теріс болса аталмыш аурудың диагнозы күмәнді болады. Бұл жағдайда тиреопероксидазалық антидененің титрі мен пункциялық аспирациялық биопсияны қайта зерттеу қажет.

4. Егер, созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің кез келген басқа «үлкен» критерийінің бірімен тиреопероксидазалық антидененің жоғары титрі немесе цитологиялық өзгеріс қосарласса аталмыш аурудың диагнозы негізіді болып есептеледі.

Диссертациялық жұмыстың негізгі қағидалары мәлімденді:

„Алматы мемлекеттік дәрігерлер білімін жетілдіру институтының 40- жылдығына арналған» халықаралық ғылыми - практикалық конференцияда (Алматы, 2003) ; «Оңтүстік Қазақтан облысының эндокринологиялық диспансерінің дәрігерлері» конференциясында (Шымкент, 2004) ; «Қазақстан Республикасында ауылдың денсаулық сақтау саласын қайта құру және дамыту» Республикалық ғылыми -тәжірибелік конференциясында (Астана, Алматы, Талдықорған, 2005) ; Түркітілдес елдердің V халықаралық кардиологтар конгрессінде» (Алматы, 2005) ; VI халықаралық «Эндокринологияның өзекті мәселелері» ғылыми - практикалық конференцияда (Алматы, 2006) ; Алматы мемлекеттік дәрігерлер білімін жетілдіру институтының «мәселелік комиссиясының» және «эндокринология курсының» мәжілістерінде (Алматы, 2006) ; ҚР Кардиология және ішкі аурулар институтының бөлім аралық мәжілісінде (Алматы, 2006) .

Диссертациялық жұмыстың апробациясы 2006 жылғы 15 желтоқсанда ҚР ДСМ Кардиология және ішкі аурулар институтының Д 09. 13. 01 диссертациялық кеңесі жанындағы бөлім аралық ғылыми-семинарда өтті. (протокол №18)

Практикалық маңызы:

Созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің диагностикасын нақтылауда тиреопироксидазалық антидене концентрациясының жоғарылығы мен цитограммалық өзгерістің сәйкестігінің маңызы зор. Созылмалы аутоиммунды тиреоидитті нақтылауда осы дертке тән өзге «үлкен» критерийлер болғанымен жоғарыдағы қос белгі анықталмаса аталмыш аурудың диагнозы күмәнді және зерттеуді жалғастыру қажет болады. Созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің кез келген 2 «үлкен» критерийі тиреопероксидазалық антидененің жоғары титрі немесе цитограмма өзгерісімен қатар анықталған жағдайда да аталмыш ауру диагнозы күмәнсіз болады.

Практикада жіңішке инемен пункциялық биопсия жасау созылмалы аутоиммунды тиреоидит диагнозы күмәнді болған жағдайда, тиреопероксидазалық антидене концентрациясы төмен болғанда немесе қалқанша безінің ісігіне қауіптенген жағдайда негізді және маңызды.

Емдеу мекемелеріне науқастардың өздігінен келіп тексерілу нәтижесін сараптау негізінде созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің іс жүзіндегі таралу жиілігін анықтау мүмкін емес.

Созылмалы тиреоидиттің іс жүзінде таралу жиілігін анықтау үшін тұрғындарды міндетті түрде екі жылда бір рет жаппай белсенді тексерудің маңызы зор. Қалқанша безін морфофункциялық зерттеу көмегімен де созылмалы аутоиммунды тиреоидит туралы нақтылы дерек алуға болады.

Ғылыми зерттеу тақырыбының ғылыми және мемлекеттік зерттеу бағдарламаларымен байланысы. Диссертация ізденушінің жеке ынтасына сәйкес орындалған.

Практикаға енгізілген зерттеу нәтижелері:

Зерттеу жұмыстарының нәтижелері Оңтүстік Қазақстан облысының эндокринология диспансерінде, Оңтүстік Қазақстан облысының диагностикалық кеңес орталығында, Шымкент қаласының патолог-анатомиялық бюросында ендірілді. Шығарылған тұжырымдар Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Академиясының ішкі аурулар кафедрасының оқу жоспарына, Алматы мемлекеттік дәрігерлердің білімін жетілдіру институтутының эндокринология курсының курсанттарды оқыту бағдарламасына ендірілді.

Жарияланған еңбектер:

Диссертацияның тақырыбы бойынша 10 ғылыми еңбек жарияланды, оның 6-уы мақала, 4-уі тезис.

Жұмыстың көлемі мен құрылымы:

Диссертацияның жұмыс мәтіні компьютермен терілген: кіріспе, әдеби шолу, зерттеу материалы мен әдістері, нәтижелері, қорытынды, және 136 отандық және шет елдік қолданылған әдебиеттер тізімінен құралған. Жұмыс 14 кесте, 31 суретпен көркемделген.

Автор ғылыми кеңесшілері, Оңтүстік Қазақстан облыстық эндокринология диспансері және Шымкент қаласының патолог-анатомиялық бюросы ұжымдарының әкімшілігі мен қызметкерлеріне жүргізілген зерттеу жұмысына көрсеткен көмектері мен кеңестері үшін шын ықыласпен ризашылығын білдіреді.

1 Әдебиеттік шолу. Созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің таралу жиілігі, клиникалық ерекшеліктері мен диагностикалық қиыншылықтары

1. 1 Созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің таралу жиілігі

Өмірінің көптеген жылдарын Созылмалы аутоиммунды тиреоидитті зерттеуге арнаған И. Д. Левиттің [1] мәліметтеріне сүйенсек бұл аурудың таралу жиілігі жеткілікті зерттелмеген.

В. В. Фадеев [6] дүниежүзілік әдебиеттерде аталмыш аурудың таралуы туралы мәліметтер болмағандықтан САИТ эпидемиялогиясы жайлы сөз қозғау жөнсіз деп есептейді. Әдетте, тек қалқанша безінің тініне антидене анықталатын адамдардың жиілігі туралы ғана мәліметтер бар. Бірақ, САИТ-ке күмәнмен зерттелген адамдарда қалқанша безінің ультрадыбысты зерттеуде өзгерген көрінісі мен морфологиялық ерекшеліктері туралы мәліметтер бар болғандықтан бұл пікірмен келісуге де болмайды. Сонымен қатар, САИТ-тің таралу жиілігін зерттеуде әдетте қолданылып жүрген әртүрлі зерттеу әдістерін кешенді қолдану оның диагнозын нақтылы анықтауға негіз болады деген пікір де жөнді емес. Солай дегенмен, соңғы жылдардағы кейбір зерттеушілер өркениетті елдерде [3] САИТ-таралуы жиілегенін және онымен жалпы халықтың 10% ауыратынын анықтаған.

И. И. Дедовтың [11] зерттеу нәтижелері де өткен ғасырдың 80- жылдарынан бастап оған дейінгі мерзіммен салыстырғанда аталмыш ауру анықталған науқастар санының жиілегенін анықтаған. Бұл мәліметтер бойынша осы аурумен жалпы тұрғындардың 3-5% ауыратыны анықталған және осы тәрізді көрсеткіштерді (4-5%) басқа зерттеулер нәтижелерінен де [12] байқауға болады.

Ғалымдар бұл аурудың жиілеуін оның диагностикалық әдістерінің жақсаруымен байланыстырды, бірақ оның іс жүзінде таралуының жиілегенінде жоққа шығара алмайды. Сонымен қатар, соңғы жылдардағы белгілі ғалымдардың зерттеу нәтижелері бұл аурудың балалар мен жас өспірімдер арасында да жиі кездесітінін [5] көрсетеді.

Кейбір ғалымдар [13-14] САИТ қалқанша безінің жиі кездесетін ауруы екенін жәнеде әсіресе оның субклиникалық формасының жиі тарағанын анықтаған. Мұның тағы бір дәлелі А. Witman [15] деректері бойынша зерттелгендердің 1% САИТ - тің манифесті формасы, ал 10-15% субклиникалық формасы кездеседі.

Соңғы жылдарда токсикалық емес жемсаудың құрамында [5, 8, 16 -18, 22] САИТ-тің «жеке салмағының» жоғарылағаны бірнеше рет байқалған. Е. Н. Сибелева [23] мәліметтеріне сүйенсек бұл патология Архангельск облысының тұрғындары арасында 28, 6% құрайды.

Енді бір топ ғалымдар [24] адамның жасы ұлғайған сайын аталмыш аурудың айқын жиілейтінін, ал жасы 60-тан асқан әйелдер арасында оның 6-11% құрайтынын анықтаған. Сонымен қатар, ер адамдар мен салыстырғанда әйелдер бұл аурумен жиілеу ауырады ал, 40 жастан кейін барлық қалқанша безінің ауруларының арасында 20-30 % құрайды [25] .

Әрине, соңғы жылдарда жиілігі 7, 5 есеге көбейген идиопатиялық гипотиреоздың [26] негізгі себебі созылмалы аутоиммунды тиреоидит екені күмәнсіз [27] . Бұл әсіресе кейбір топ тұрғындары арасында таралу жиілігі 10-20% дейін жететін субклиникалық гипотиреозға тән [28] .

Гипотиреоз - эндокринді жүйенің өте жиі кездесетін ауруларының бірі [6] . Соның ішінде, жүкті әйелдер арасында жиі кездесетін гипотиреоз ауруы өзекті мәселе екені сөзссіз.

САИТ - әйелдер арасындағы гипотиреозға соқтыратын негізгі себеп және ол жүктіліктің барысына, әйелдердің босанғаннан кейінгі жалпы денсаулығы, еңбекке жарамдылығы, репродуктивті қызметінің нашарлауына соқтыратын маңызды себеп деп есептейтіндердің пікірлері негізді [29] .

Сонымен қатар, соңғы жылдары босанғаннан кейін аутоиммундық табиғаты дәлелденген тиреоидит жиілегені байқалады және оның жиілігі 1, 1%-дан 21, 1%-дейін жоғарылаған [30] . Осы сияқты, босанғаннан кейінгі тиреоидиттің жиілегенін басқада бірнеше зерттеулер [31, 33] нәтижелері де дәлелдейді.

Босанғаннан кейінгі тиреоидиттің даму қауіпі әсіресе төмендегі екі топта [34 - 36] жоғары:

Бұрын босанғаннан кейін тиреоидитпен ауырған әйелдерде (70% әйелдерде келесі босанғанда ол қайталануы мүмкін) .
Қант диабетінің І-түрімен ауырған әйелдерде (ҚД ауыратын әйелдердің 25%-да кездеседі) .

Сонымен бірге, көпшілік жағдайда САИТ басқа да аутоиммунды эндокринді аурулармен қатарласа дамиды. Әдетте, полигландулярлы аутоиммунды синдромдарды екі түрге бөледі. Біріншісі аутоиммунитетті реттестіретін гендердің мутациясынан пайда болған аутоиммунды-рецессивтік аурулар. Бұл Т-жасушалардың дамуында тимуста органоспецификалық антигендердің экспрессиясын бұзады. Бұның өзі жалпы аутореттеудің соның ішінде тироидтық антигендердің де жетіспеуіне соқтырады [37] .

Екінші - аутосомды доминантты аурулар. Қалқанша безінің аутоиммунды аурулары осы синдромның маңызды үш синдромының бірі. Ол 2 адам арасында бір ғана жағдайда кездеседі. Сонымен қатар қант диабетінің І-түрінде, Аддисон ауруында, вителига, алапесте, пернициозды анемияда кездеседі [38] .

Қант диабетінің І-ші түрінде САИТ-тың жиі кездесетінін өткен ғасырдың 80 жылдарында байқалған [39] . Қант диабетінің І-ші түрімен ауыратын 605 науқастың 12% аутоиммунды табиғатты субклиникалық гипотиреоз байқалған. Қант диабетінің І-ші түрімен ауыратын 399 науқастың 22% тиреопероксидазалық антидененінің (ТПО - лық Ад) және осы аурулардың 9% қалқанша безінің аутоиммунды зақымдануының клиникалық көрінісі анықталған [40] . Қант диабетінің І-ші түрімен ауыратын 216 жас өспірім қанынан ТПО және тиреоглобулинге (ТГ-ге) антидене 10%-да байқалған және антидене анықталғандардың жартысынан көбінде САИТ-тің клиникалық белгілерінің дамитыны анықталған [41] .

Аналық без поликистозында САИТ таралу жиілігі айтарлықтай жоғарылайды. Осы аурумен ауыратын әйелдерде бақылау тобымен салыстырғанда ТПО және ТГ - ға антидене (8, 3%) 26% жиі анықталады. Бұл ауруларды ультрадыбысты (УДЗ) әдіспен зерттегендеде гипоэхогенді құрылым осы топтарда сәйкес 6, 5% және 42, 5%, сәйкес субклиникалық гипотиреоз 1, 8%және -12, 8% сәйкес кездеседі [42] . Сонымен қатар, өзгеде зерттеу нәтижелері осыған ұқсас көрсеткіштерді анықтаған [43] .

Қалқанша безінің тінінен антидене анықтауға көптеген зертеулер арналған. Сол сияқты белгілі ғалым И. Д. Левит [2] 1995 донорды тексергенде, (992 еркек және 1003 әйел) олардың 6, 3% қалқанша безінің тініне антидене анықтаған. Тағы бір көңіл бөлетін жағдай, қалқанша безіне антидене әйелдермен салыстырғанда ер адамдара 3, 5 есеге сирек байқалған. Бірақ, Данияда жүргізілген көп орталықты зерттеуде бұл көрсеткіш 3 есеге жоғары болған. Зерттелген 18 - 65 жас аралығындағы 4639 адамның ТПО немесе ТГ-ге Ад 18, 8% анықталған және әйелдер арасында қалқанша безіне Ад жас ұлғайған сайын жоғарылаған [44] .

Сонымен қатар ТГ-ге Ад- жиілігі қалқанша безінің функциональдық жағдайына байланысты болатыны байқалған. ТГ - ге антидене гипотиреозбен ауыратын науқастардың 36, 1%-да, эутиреозбен ауыратындардың 17%-да, ал гипертиреозбен ауыратындардың 5, 6% -ды кездеседі. Бірнеше ғалымдардың зерттеу жұмыстарында жасы келген әйелдер арасында Ад-нің жиілігі 13-25% құраған, яғни қалқанша безінің тіндерінде ТГ немесе ТПО антидененің жиілігі жыныс және жас ерекшеліктеріне байланысты болатынын байқатады.

Көптеген жылдар бойы Ұлыбританияда жүргізілген зерттеулерде ТПО-ға және ТГ-ге Ад жасы ұлғайған әйелдер арасында 26%, ал жасы келген ер адамдардың арасында 9% құраған [28] . Алайда жас әйелдер арасында да қалқанша безінің антигеніне қарсы Ад таралу жиілігі де айтарлықтай жоғары. Мысалы, ТПО немесе ТГ антидене жүкті әйелдердің 10%-да анықталған [47] .

Әрине, Ад-нің анықталуы негізінде САИТ таралу жиілігін топшылауға ғана болады, бірақ, біздің ойымызша бұл мәліметті аталмыш аурудың таралу жиілігін анықтауда ескермеуде жөн бола қоймас.

Жоғарыдағы клиникалық және зертханалық зерттеулердің нәтижесі қазіргі заманда САИТ жиі таралған ауру екенін көрсетеді. Сонымен қатар, көптеген зерттеушілердің соңғы онжылдықта бұл аурудың таралу жиілігінің жоғарылағаны туралы деректері де негізді.

Солай десекте, САИТ жеке аймақтарда таралу жиілігінің ерекшеліктері туралы зерттеулер жеткіліксіз екені сөзсіз, ал бұл өз ретінде осы аурудың алдын алу және емдеу шараларын ұйымдастыруға айтарлықтай кедергі келтіреді.

1. 2 Созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің диагностикасы

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.