Өндірістік кәсіпорын инвестициялық шешімдерінің экономикалық тиімділігі

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 ӨНДІРІСТІК КӘСІПОРЫН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ШЕШІМДЕРІНІҢ

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ . . . 4

2 ПАЙДАЛЫ ҚАЗБАЛАР ӨНЕРКӘСІБІНДЕГІ ТЭК-ДІ АНЫҚТАУ

КЕЗЕҢДЕРІ . . . 6

2. 1 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс (НӘТТ) . . . 7

2. 1. 1 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс (НӘТТ) қосымша құн

салығынсыз (ҚҚС-сыз) . . . 8

2. 1. 2 Роялти сомасы . . . 9

2. 1. 3 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс ҚҚС-сыз, роялтисіз . . . 10

2. 2 Басқа да іс-әрекеттен түскен табыс (БӘТТ) . . . 10

2. 2. 1 Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс ҚҚС сомасымен . . . 11

2. 2. 2 Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс ҚҚС-сыз . . . 12

2. 3 Жалпы жылдық жиынтық табыс (ЖЖЖТ) . . . 12

2. 3. 1 Жалпы жылдық жиынтық табыс ҚҚС-сыз . . . 13

2. 3. 2 Жалпы жылдық жиынтық табыс ҚҚС-сыз, роялтисіз . . . 14

2. 4 Бастапқы инвестициялар . . . 14

2. 4. 1 Қарыздалған құралдар мен жеке меншік құралдар . . . 15

2. 4. 2 Қарыздалған қазіргі ақшаның болашақтағы құны . . . 15

2. 4. 3 Инвесторға төленетін жалпы % (пайыз) сомасы . . . 16

2. 4. 4 Тазартылған жалпы жылдық жиынтық табыс . . . 16

2. 5 Салық салынатын табыс /Брутто табыс/ . . . 17

2. 6 Корпоративті салық сомасы . . . 18

2. 7 Салық салынғаннан кейін табыс (нетто табыс) . . . 19

2. 7. 1 Акционерлерге төленетін дивиденд көлемі . . . 20

2. 7. 2 Бағалы қағаздарға салынатын салық . . . 20

2. 8 Өткен жылда төленген жоғары пайдаға салық . . . 21

2. 9 Таза табыс . . . 21

2. 10 Күтіліп отырған ақша қаражаттарының таза ағыны

(КОАҚТА) . . . 22

3 Инвест жобанының тиімділігін негізгі критерийлер арқылы талдау

және бағалау . . . 24

3. 1 Таза ағымдағы құн . . . 24

3. 2 Инвестициялық жобаны өтеу кезеңі . . . 24

3. 3 Пайданың ішкі нормасы (ПІН) . . . 25

3. 3. 1 Жоғары пайдаға салық ставкасы . . . 28

3. 3. 2 Жоғары пайдаға салық сомасы . . . 29

3. 4 Күрделі қаржылардың экономикалық тиімділігі . . . 29

3. 5. Залалсыздық нүкте . . . 30

4 Инвест жобанының тиімділігін қосымша критерийлер арқылы

талдау және бағалау . . . 32

4. 1 Өнім тиімділігі . . . 32

4. 1. 1 Өзіндік құнның үлесі . . . 32

4. 2 Өндіріс тиімділігі . . . 33

4. 3 Өткізудің тиімділігі . . . 33

5 Өндірістік шығындар . . . 34

5. 1Шартты-тұрақты шығындар . . . 34

5. 2 Шартты-өзгермелі шығындар . . . 35

6 Пайдаларды анықтау . . . 36

6. 1 Таза қалдық пайда (ТҚП) . . . 36

6. 2 Брутто пайда . . . 36

6. 3 Нетто пайда . . . 37

6. 4 Кумулятивті табыс (КТ) . . . 37

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 38

НЕГІЗГІ КӨРСЕТКІШТЕР . . . 40

КОСЫМШАЛАР . . . 42

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 45

КІРІСПЕ

Республика өнеркәсібінде пайдалы қазбалар саласының дамуы өте маңызды болып табылады. Мемлекеттің өнеркәсіптік саясаты, пайдалы қазбалар қорларының қайта қалыптаспайтындығынан және олар барлық ұрпақтың ұлттық байлығы болып табылатындығынан шығады. Сондықтан стратегиялық табиғи қорларын тиімді өңдеу мен пайдаланудың алдын-ала шаралар жиынтығы қабылдануда.

Алдын-ала шаралар жиынтығына, әрине, ең алдымен, инвестжобаны құру, оның тиімділігін есептеу, тиімді болса, капитал тарту, оны тиісті орындарға шоғырландыру, одан пайда табу кіреді. Пайдалы қазбаларды өндіруге кететін шығындары, компанияның өндірістік шығындары және оның табыстары анықталады.

Нақты жағдайдағы инвестициялық альтернативтерді талдауда қарастырылып отырған жобалардың арасында шығындар, пайда және үнем көлемдері, шығындарды жүзеге асыру және пайданы табу мезгілдері жағынан айырмашылықтары болуы мүмкін. Айырмашылықтар жобаның өмір сүру мерзімінде, салықтық жағдайларында және берілген жоба бойынша шығындарға және табылатын табысқа эскалация және инфляция әсерінде де болуы мүмкін.

Бұл курстық жұмыстың зерттеу мақсаты - тиімділікті қамтамасыз ететін өндірілген өнімнің жылдық көлемін анықтау және де инвестициялық жобаның тиімділігін басты критерийлер бойынша анықтау, яғни, таза ағымдағы құн, пайданың ішкі нормасы, күрделі қаржының өтеу уақыт мерзімі, күрделі қаржының экономикалық тиімділігі, залалсыздық нүкте, болашақта күтіліп отырылған ақша қаражаттарының таза ағыны және тағы басқалар.

Негізгі зерттеу объектісі - пайдалы қазбалар бойынша кәсіпорындарының негізгі іс-әрекеті, әзірлеу процесі және шаруашылық шешімдерін қабылдау болып табылады.

Зерттеу құралы - инвестжобанының құрылуы, оны құру қаншалықты тиімді екендігіне көз жеткізу және оған күрделі салымдарды тарту.

Курстық жұмыс шығындар шегерілімінен, инвестициялар мағынасынан, пайдалы қазбалар өндірістік-шаруашылық қызметінің техника-экономикалық көрсеткіштерін анықтау есебінен тұрады.

1 ӨНДІРІСТІК КӘСІПОРЫН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ШЕШІМДЕРІНІҢ

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ

Капиталдың тағы бір нысаны - қарыз капиталы. Бұл белгілі бір мерзімге пайыз үстеме өсіру шартымен берілетін ақша капиталы. Қарыз - жеке адамның, заңды ұйымның және мемлекеттің қайтарма негізден және белгілі бір мерзімге ақшалай қаражат алуы. Қарыз пайызсыз, жеңілдікті қарыз және коммерциялық шартқа негізделген қарыз болып бөлінеді.

Инвестициялық ресурстардың негізгі көздерін капитал құрайды. Заттық нысанда капитал өндіріс құралдары болса, заттай емес нысанда - инвестиция.

Инвестиция, латын тілінен аударғанда «салу» немесе «ұзақ мерзімді салу» дегенді білдіреді.

Инвестиция - кең мағынада алғанда бұл әртүрлі формадағы қаржылық және материалдық құндылықтарға бос ақша қаражаттарын салу. Экономикадағы инвестициялау процесі ақша қаражаттарын оларды иемденушіден қажетсінетіндерге қайта бөлу формасында жүзеге асырылады.

Инвестициялар дегеніміз - мүліктік құндылықтардың барлық түрлері және оларға деген құқық, сондай - ақ пайда (табыс) алу мақсатында инвестордың кәсіпкерлік қызмет нысандарына жұмсаған меншікке құқық.

Инвестор - салымшы; пайда табу мақсатымен ел ішінде немесе шет елде белгілі бір кәсіпорынға инвестиция жасаушы, күрделі қаржы жұмсаушы адам.

Инвестициялау инвесторлардың қолдану үшін іздейтін, қаражатты тұтынудан кейінгі кейбір артықтардың қорлануының (жиналуының) нәтижесі болып келеді.

Инвестициялық жоба - жоба, негізгі мақсаты болып - жүйенің дамуын қамтамасыз ететін негізгі қорды құру немесе қайта құру, жаңа технологияларды қолдану, ноу-хау және басқа да жаңалықтарды енгізу.

Инвестициялар:

• Капиталдың ел ішіндегі және шетелдегі экономикаға ұзақ мерзімді жұмсалымы. Қаржы инвестициясы және нақты инвестиция түрлеріне бөлінеді.
• Кәсіпкерлік қызметтің және нәтижесінде пайда (табыс) құралатын немесе әлеуметтік тиімділікке қол жеткізілетін қызметтің басқа да түрлерінің объектілеріне жұмсалған мүліктік және интеллектілік құндылықтарының барлық түрлері.

Қарыз капиталының көзі уақытша пайдаланбаған бос ақша қаражаты, соңғысы болса, кәсіпорын мен фирманың уақытша бос қаржыларымен халықтың ақшалай қаражатынан тұрады. Несие арқылы осылардың барлығы қарыз капиталына айналады. Қазіргі экономикада несиенің бірнеше түрі бар:

• Коммерциялық ;
• Банктық ;
• Мемлекеттік ;
• Мемлекетаралық.

Инвестициялық саясат - күрделі жұмсалымдарды экономикалық өрістері мен салаларында пайдалану бағытын айқындайтын халық шаруашылығы шешімінің жиынтығы. Қазіргі инвестиция саясатныі басты міндеттері - ресурстарды өндіруші, өңдеуші және тұтынушы салаларға күрделі қаржы жұмсалымы арасындағы ара салмақты көбейту; ҒТП-ті қамтамасыз ететін инестицияларды қайта бөлу; әлеуметтік даму тағы басқа жұмсалатын қаржының үлесін арттыру.

Инвестор - салымшы; пайда табу мақсатымен ел ішінде немесе шет елде белгілі бір кәсіпорынға инвестиция жасаушы, күрделі қаржы жұмсаушы адам.

Халықаралық тәжірибеде жобаларды негіздеу үшін бірнеше жалпылама көрсеткіштері қолданылады. Олар күрделі салым тиімділігінің шешімдерін даярлауға мүмкіншілік береді:

• Таза ағымдағы құн (ТАҚ) ;
• Пайданың ішкі нормасы (ПІН) ;
• Күрделі қаржылардың қайтып келу уақыт мерзімі (ҚУМ) ;
• Инвестициялардың экономикалық тиімділігі;
• Залалсыздық нүкте (ЗН) .

Инвестициялық саясат - күрделі жұмсалымдарды экономикалық өрістері мен салаларында пайдалану бағытын айқындайтын халық шаруашылығы шешімінің жиынтығы. Қазіргі инвестиция саясатныі басты міндеттері - ресурстарды өндіруші, өңдеуші және тұтынушы салаларға күрделі қаржы жұмсалымы арасындағы ара салмақты көбейту; ҒТП-ті қамтамасыз ететін инестицияларды қайта бөлу; әлеуметтік даму тағы басқа жұмсалатын қаржының үлесін арттыру.

2 ПАЙДАЛЫ ҚАЗБАЛАР ӨНЕРКӘСІБІНДЕГІ ТЭК-ДІ АНЫҚТАУ

КЕЗЕҢДЕРІ

Бұрын, шаруашылықтың жоспарлы-әкімшіліктік жүргізу жағдайында өнімге бағалар жоспарлы түрде бекітілсе, нарықтық экономика жағдайында бағалар негізінде сұраныс пен ұсыныстың арқасында, яғни құн заңы бойынша құрылады. Экономикалық тұлғалар /кәсіпкерлер, капитал иелері, үй шаруашылығы, фирмалар/ үшін маңызды категория болып баға табылады.

Тауардың бағасы өндірушілер мен тұтынушылардың жеке мүдделерін айқындауға қызмет етеді. Нарықта басты рөлдерді сатушы мен сатып алушы ойнайды.

Баға құру тетігінің арқасында нарықта экономика пайда болған дефицитті жояды.

Кесте 2 - 1 тонна өнімнің бағасын анықтау

4-көрсеткіште өнім өндіру коэффициенті берілген. Бұл көрсеткіш арқылы өнім өндіру көлемін табамыз. Инвестжоба бойынша 1 жылдың өнім өндіру көлемі белгілі, ол 3, 2 млн. т. /жылға тең. 1 жылдың өнім өндіру көлемін әр жылдың өндіру коэффициентіне көбейту арқылы 8 жылдың өндіру көлемін анықтаймыз.

Кесте 3 - өнім өндіру көлемін анықтау

Нарықтық жағдайда әрбір кәсіпорынның табыс көздері - өндірілген өнімнің қажеттілігі болып табылады. Өндірілген өнім қоғамда қажет болмаса, яғни оған сұраныс төмен болған жағдайда, кәсіпкерлер қаражат болмауынан өзінің міндеттемелерін төлеуден бас тартады және шығындалған ақшалай қаражаттарын өтеп шыға алмай, дәрменсіз болып, сәтсіздікке ұшырайды. Әрине, бұл сәтсіздік өндірілген өнім көлеміне де өз әсерін тигізбей қоймайды.

2. 1 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс (НӘТТ)

Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс(НӘТТ) - бұл айналысқа түспейтін активтердің, негізгі қорлардың іске асуынан, биржада айналысқа түсетін бағалы қағаздардан, субсидиялардан және тағы да басқа іс-әрекеттен түсетін табыстар. Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс кәсіпорындар, фирмалар мен басқа да ұйымдар қызметінің аса маңызды экономикалық көрсеткіші, олардың қызметінің барлық түрлерінен түскен қаржы түсімдерін көрсетеді. Бұл табыс түрі келесідей жолмен анықталады:

Кесте 4 - НӘТТ ні анықтау

2. 1. 1 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс (НӘТТ) қосымша құн салығынсыз (ҚҚС-сыз)

НӘТТ ҚҚС-сызды табу үшін негізгі іс-әрекеттерден түскен табысты қосылған құн салығын өтеу коэффициенттеріне көбейтеміз.

Қосылған құнға салынатын салық - жанама салықтың бір түрі. Түпкілікті тұтынушы тауарлар мен қызметтерді сатып алу кезінде, сондай-ақ, тауарларды өндіру мен өткізудің түрлі сатыларында төлейтін салықтың бір түрі болып табылады. Осы салық салынатын айналымға түсімнің бәрі емес, тек өндіру мен өткізудің осы буынында қосылатын құн ғана кіреді. Қосылған құн құрамына өтелім (амортизация), үстемелермен қоса жалақы, басқада кейбір шығындар (соның ішінде несие үшін пайыз), сондай-ақ, пайда кіреді.

Инвестжобамызда НӘТТ-ні ҚҚС-сызды мына жолмен табамыз:

Яғни:

Немесе:

Кесте 5 - НӘТТ ҚҚС сізді анықтау

2. 1. 2 Роялти сомасы

Қазақстан Республикасында қойнау пайдаланушыларға салынатын салықтардың бірі - роялти. Бұл салық міндетті түрде жылына бір рет ақшалай түрде қойнау пайдаланушылармен төленеді. Салық салу объектісі - өндірілген өнім көлемі, ақшалай түрде болып табылады. Роялти салық ставкасы мұнай өндіру көлеміне байланысты дифференцияларды бөледі (1-6%) . Роялти - қоймаларды пайдалану құқығына салынатын тұрақты салық / өнім өндіру көлеміне тікелей байланысты /. Роялти тыс өткізу операцияларынан түсскен пайдаға жатады. Роялти сомасы инвестжоба бойынша 5 % -ға тең деп алынды.

Кесте - 6 роялти сомасын анықтау

2. 1. 3 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс ҚҚС-сыз, роялтисіз

Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс қосылған құнға салықсыз және роялтисіз келесідей жолмен анықталады. НӘТТ ҚҚС-сыз және роялти сомасы арасындағы айырмамен:

Кесте - 7 НӘТТ ҚҚС-сіз және роялтисіз

2. 2 Басқа да іс-әрекеттен түскен табыс (БӘТТ)

Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс - кәсіпорынның негізгі өндірістік қорларды және пайдаланбаған мүліктерді сатудан түскен табыс болып табылады. Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс тыс өткізу операциялардан түскен табыстан, өнеркәсіптік жұмыстар мен өндірістік қызметтерден тұрады.

Ал, тыс өткізу операцияларынан түскен табыстың өзі бағалы қағаздардың дивидендтері, жалғаудан түскен төлемдері мен айыптар, өсімдер және тұрақсыздық айыппұлдар қосындысынан құралады. Кәсіпорынның ағымдағы табысы жалпы жиынтық табыстан бастапқы инвестициялар мен ағымдағы шығындарды шегеріп тастаған көрінісі болып табылады.

Кесте 8 - Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс

1. Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс ҚҚС сомасымен

Басқа да іс-әрекеттен түскен табысқа салынған қосылған құн салынатын салық сомасы басқа да іс-әрекеттен түскен табысқа қосылған құн ставкасының көбейтіндісіне тең

.

Кесте - 9 БӘТТ-қа салынған ҚҚС сомасы

2. Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс ҚҚС-сыз

Басқа да іс-әрекеттен түскен табыстың қосылған құн салықсыз сомасы басқа да іс-әрекеттен түскен табыс пен басқа да іс-әрекеттен түскен табысқа салынған қосылған құн салығы сомасының айырмасына тең болады:

Кесте 10 - Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс ҚҚС-сыз

2. 3 Жалпы жылдық жиынтық табыс (ЖЖЖТ)

Кәсіпорынның жиынтық табысы - тауарлық өнімді өткізуден түскен пайдадан, басқа да өткізуден түскен және тыс өткізу операциялардан түскен табыстан құрылады. Жалпы табысты мұнай өндіру көлемінің құны, негізгі іс-әрекеттерінен түскен табыс немесе тауарлық өнімді өткізуден түскен пайда деп атауға болады.

Жалпы жылдық жиынтық табыс негізгі іс-әрекеттен түскен табыс пен басқа да іс-әрекеттен түскен табыс қосындысына тең:

Кесте 11 - Жалпы жылдық жиынтық табыс

... жалғасы

Мұнай-газ саласындағы кәсіпорынның техника-экономикалық көрсеткіштерді пайдалану арқылы инвестжобаның тиімділігін талдау

Нарық жағдайында қаржыны басқаруды жетілдірудің қажеттілігі

Қаржылық менеджменттің механизмі мен ақпараттық база

Басқару обьектілерінің функциялары

Басқару ғылымының дамуы

Басқару жүйесін талдау

Сапамен жобаларды басқару пәнінен оқу бағдарламсы

Менеджмент қызметі

Қаржылық менеджментінің функциясы мен принциптері

Қаржылық менеджменттің маңызы

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс