Өндірістік кәсіпорын инвестициялық шешімдерінің экономикалық тиімділігі
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ӨНДІРІСТІК КӘСІПОРЫН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ШЕШІМДЕРІНІҢ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
2 ПАЙДАЛЫ ҚАЗБАЛАР ӨНЕРКӘСІБІНДЕГІ ТЭК.ДІ АНЫҚТАУ
КЕЗЕҢДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
2.1 Негізгі іс.әрекеттен түскен табыс (НӘТТ) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
2.1.1 Негізгі іс.әрекеттен түскен табыс (НӘТТ) қосымша құн
салығынсыз (ҚҚС.сыз) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
2.1.2 Роялти сомасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2.1.3 Негізгі іс.әрекеттен түскен табыс ҚҚС.сыз, роялтисіз ... ...10
2.2 Басқа да іс.әрекеттен түскен табыс (БӘТТ) ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
2.2.1 Басқа да іс.әрекеттерден түскен табыс ҚҚС сомасымен...11
2.2.2 Басқа да іс.әрекеттерден түскен табыс ҚҚС.сыз ... ... ... ... .12
2.3 Жалпы жылдық жиынтық табыс (ЖЖЖТ) ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.3.1 Жалпы жылдық жиынтық табыс ҚҚС.сыз ... ... ... ... ... ...13
2.3.2 Жалпы жылдық жиынтық табыс ҚҚС.сыз, роялтисіз ... .14
2.4 Бастапқы инвестициялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.4.1 Қарыздалған құралдар мен жеке меншік құралдар ... ... ..15
2.4.2 Қарыздалған қазіргі ақшаның болашақтағы құны ... ... ..15
2.4.3 Инвесторға төленетін жалпы % (пайыз) сомасы ... ... ... ..16
2.4.4 Тазартылған жалпы жылдық жиынтық табыс ... ... ... ... ..16
2.5 Салық салынатын табыс /Брутто табыс/ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.6 Корпоративті салық сомасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.7 Салық салынғаннан кейін табыс (нетто табыс) ... ... ... ... ... ... ...19
2.7.1 Акционерлерге төленетін дивиденд көлемі ... ... ... ... ... ... .20
2.7.2 Бағалы қағаздарға салынатын салық ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
2.8 Өткен жылда төленген жоғары пайдаға салық ... ... ... ... ... ... ... 21
2.9 Таза табыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
2.10 Күтіліп отырған ақша қаражаттарының таза ағыны
(КОАҚТА) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
3 Инвест жобанының тиімділігін негізгі критерийлер арқылы талдау
және бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
3.1 Таза ағымдағы құн ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
3.2 Инвестициялық жобаны өтеу кезеңі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
3.3 Пайданың ішкі нормасы (ПІН) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
3.3.1 Жоғары пайдаға салық ставкасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
3.3.2 Жоғары пайдаға салық сомасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
3.4 Күрделі қаржылардың экономикалық тиімділігі ... ... ... ... ... ... 29
3.5. Залалсыздық нүкте ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
4 Инвест жобанының тиімділігін қосымша критерийлер арқылы
талдау және бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
4.1 Өнім тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
4.1.1 Өзіндік құнның үлесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
4.2 Өндіріс тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
4.3 Өткізудің тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
5 Өндірістік шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..34
5.1Шартты.тұрақты шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
5.2 Шартты.өзгермелі шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
6 Пайдаларды анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
6.1 Таза қалдық пайда (ТҚП) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
6.2 Брутто пайда ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .36
6.3 Нетто пайда ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37
6.4 Кумулятивті табыс (КТ) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
НЕГІЗГІ КӨРСЕТКІШТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
КОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .42
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45
1 ӨНДІРІСТІК КӘСІПОРЫН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ШЕШІМДЕРІНІҢ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
2 ПАЙДАЛЫ ҚАЗБАЛАР ӨНЕРКӘСІБІНДЕГІ ТЭК.ДІ АНЫҚТАУ
КЕЗЕҢДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
2.1 Негізгі іс.әрекеттен түскен табыс (НӘТТ) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
2.1.1 Негізгі іс.әрекеттен түскен табыс (НӘТТ) қосымша құн
салығынсыз (ҚҚС.сыз) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
2.1.2 Роялти сомасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2.1.3 Негізгі іс.әрекеттен түскен табыс ҚҚС.сыз, роялтисіз ... ...10
2.2 Басқа да іс.әрекеттен түскен табыс (БӘТТ) ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
2.2.1 Басқа да іс.әрекеттерден түскен табыс ҚҚС сомасымен...11
2.2.2 Басқа да іс.әрекеттерден түскен табыс ҚҚС.сыз ... ... ... ... .12
2.3 Жалпы жылдық жиынтық табыс (ЖЖЖТ) ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.3.1 Жалпы жылдық жиынтық табыс ҚҚС.сыз ... ... ... ... ... ...13
2.3.2 Жалпы жылдық жиынтық табыс ҚҚС.сыз, роялтисіз ... .14
2.4 Бастапқы инвестициялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.4.1 Қарыздалған құралдар мен жеке меншік құралдар ... ... ..15
2.4.2 Қарыздалған қазіргі ақшаның болашақтағы құны ... ... ..15
2.4.3 Инвесторға төленетін жалпы % (пайыз) сомасы ... ... ... ..16
2.4.4 Тазартылған жалпы жылдық жиынтық табыс ... ... ... ... ..16
2.5 Салық салынатын табыс /Брутто табыс/ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.6 Корпоративті салық сомасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.7 Салық салынғаннан кейін табыс (нетто табыс) ... ... ... ... ... ... ...19
2.7.1 Акционерлерге төленетін дивиденд көлемі ... ... ... ... ... ... .20
2.7.2 Бағалы қағаздарға салынатын салық ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
2.8 Өткен жылда төленген жоғары пайдаға салық ... ... ... ... ... ... ... 21
2.9 Таза табыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
2.10 Күтіліп отырған ақша қаражаттарының таза ағыны
(КОАҚТА) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
3 Инвест жобанының тиімділігін негізгі критерийлер арқылы талдау
және бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
3.1 Таза ағымдағы құн ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
3.2 Инвестициялық жобаны өтеу кезеңі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
3.3 Пайданың ішкі нормасы (ПІН) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
3.3.1 Жоғары пайдаға салық ставкасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
3.3.2 Жоғары пайдаға салық сомасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
3.4 Күрделі қаржылардың экономикалық тиімділігі ... ... ... ... ... ... 29
3.5. Залалсыздық нүкте ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
4 Инвест жобанының тиімділігін қосымша критерийлер арқылы
талдау және бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
4.1 Өнім тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
4.1.1 Өзіндік құнның үлесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
4.2 Өндіріс тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
4.3 Өткізудің тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
5 Өндірістік шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..34
5.1Шартты.тұрақты шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
5.2 Шартты.өзгермелі шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
6 Пайдаларды анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
6.1 Таза қалдық пайда (ТҚП) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
6.2 Брутто пайда ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .36
6.3 Нетто пайда ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37
6.4 Кумулятивті табыс (КТ) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
НЕГІЗГІ КӨРСЕТКІШТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
КОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .42
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45
Республика өнеркәсібінде пайдалы қазбалар саласының дамуы өте маңызды болып табылады. Мемлекеттің өнеркәсіптік саясаты, пайдалы қазбалар қорларының қайта қалыптаспайтындығынан және олар барлық ұрпақтың ұлттық байлығы болып табылатындығынан шығады. Сондықтан стратегиялық табиғи қорларын тиімді өңдеу мен пайдаланудың алдын-ала шаралар жиынтығы қабылдануда.
Алдын-ала шаралар жиынтығына, әрине, ең алдымен, инвестжобаны құру, оның тиімділігін есептеу, тиімді болса, капитал тарту, оны тиісті орындарға шоғырландыру, одан пайда табу кіреді. Пайдалы қазбаларды өндіруге кететін шығындары, компанияның өндірістік шығындары және оның табыстары анықталады.
Нақты жағдайдағы инвестициялық альтернативтерді талдауда қарастырылып отырған жобалардың арасында шығындар, пайда және үнем көлемдері, шығындарды жүзеге асыру және пайданы табу мезгілдері жағынан айырмашылықтары болуы мүмкін. Айырмашылықтар жобаның өмір сүру мерзімінде, салықтық жағдайларында және берілген жоба бойынша шығындарға және табылатын табысқа эскалация және инфляция әсерінде де болуы мүмкін.
Бұл курстық жұмыстың зерттеу мақсаты – тиімділікті қамтамасыз ететін өндірілген өнімнің жылдық көлемін анықтау және де инвестициялық жобаның тиімділігін басты критерийлер бойынша анықтау, яғни, таза ағымдағы құн, пайданың ішкі нормасы, күрделі қаржының өтеу уақыт мерзімі, күрделі қаржының экономикалық тиімділігі, залалсыздық нүкте, болашақта күтіліп отырылған ақша қаражаттарының таза ағыны және тағы басқалар.
Негізгі зерттеу объектісі – пайдалы қазбалар бойынша кәсіпорындарының негізгі іс-әрекеті, әзірлеу процесі және шаруашылық шешімдерін қабылдау болып табылады.
Зерттеу құралы – инвестжобанының құрылуы, оны құру қаншалықты тиімді екендігіне көз жеткізу және оған күрделі салымдарды тарту.
Курстық жұмыс шығындар шегерілімінен, инвестициялар мағынасынан, пайдалы қазбалар өндірістік-шаруашылық қызметінің техника-экономикалық көрсеткіштерін анықтау есебінен тұрады.
Алдын-ала шаралар жиынтығына, әрине, ең алдымен, инвестжобаны құру, оның тиімділігін есептеу, тиімді болса, капитал тарту, оны тиісті орындарға шоғырландыру, одан пайда табу кіреді. Пайдалы қазбаларды өндіруге кететін шығындары, компанияның өндірістік шығындары және оның табыстары анықталады.
Нақты жағдайдағы инвестициялық альтернативтерді талдауда қарастырылып отырған жобалардың арасында шығындар, пайда және үнем көлемдері, шығындарды жүзеге асыру және пайданы табу мезгілдері жағынан айырмашылықтары болуы мүмкін. Айырмашылықтар жобаның өмір сүру мерзімінде, салықтық жағдайларында және берілген жоба бойынша шығындарға және табылатын табысқа эскалация және инфляция әсерінде де болуы мүмкін.
Бұл курстық жұмыстың зерттеу мақсаты – тиімділікті қамтамасыз ететін өндірілген өнімнің жылдық көлемін анықтау және де инвестициялық жобаның тиімділігін басты критерийлер бойынша анықтау, яғни, таза ағымдағы құн, пайданың ішкі нормасы, күрделі қаржының өтеу уақыт мерзімі, күрделі қаржының экономикалық тиімділігі, залалсыздық нүкте, болашақта күтіліп отырылған ақша қаражаттарының таза ағыны және тағы басқалар.
Негізгі зерттеу объектісі – пайдалы қазбалар бойынша кәсіпорындарының негізгі іс-әрекеті, әзірлеу процесі және шаруашылық шешімдерін қабылдау болып табылады.
Зерттеу құралы – инвестжобанының құрылуы, оны құру қаншалықты тиімді екендігіне көз жеткізу және оған күрделі салымдарды тарту.
Курстық жұмыс шығындар шегерілімінен, инвестициялар мағынасынан, пайдалы қазбалар өндірістік-шаруашылық қызметінің техника-экономикалық көрсеткіштерін анықтау есебінен тұрады.
1. Тайкулакова Г. С., Алшембаева Л.Т. Кәсіпорын экономикасы (дәрістер курсы). – Алматы, 2006
2. Алшембаева Л.Т. Салық жүйесі (дәрістер курсы). – Алматы, 2006
3. www.google.kz.
4. Қазақстан Республикасының Президентінің халыққа Жолдауы: «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында» // Егемен Қазақстан, 2006 жыл, 1 наурыз.
5. “Қазақстан мұнай газ кешеніне инвестициялық ресурстарды тартудан тиімділікті экономикалық бағалау” // Научный журнал Мин. Образования и науки “Ізденіс-Поиск”, 2004 год, №3, с.28.
6. Раматуллаева Г.А. “ҚР-ғы инвестициялық жобаларды шетелдік қарыздар арқылы несиелеу механизмі” // Дисертация, Алматы, 2002 жыл.
7. Крылов Э.И., Журавкова Э.И. “Анлаиз эффективности инвес. и иннов. деятельности предприятия” // М., Финансы и стат., 2001 год, с. 384
8. Черняк В. З. Управление инвестиционными проектами. – Москва 2004.
9. Егемен Қазақстан, 20 қаңтар 2004 жыл;
10. Смагулова Н.Т. Планирование и организация предпринимательства // Алматы, Экономика, 2002г
2. Алшембаева Л.Т. Салық жүйесі (дәрістер курсы). – Алматы, 2006
3. www.google.kz.
4. Қазақстан Республикасының Президентінің халыққа Жолдауы: «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында» // Егемен Қазақстан, 2006 жыл, 1 наурыз.
5. “Қазақстан мұнай газ кешеніне инвестициялық ресурстарды тартудан тиімділікті экономикалық бағалау” // Научный журнал Мин. Образования и науки “Ізденіс-Поиск”, 2004 год, №3, с.28.
6. Раматуллаева Г.А. “ҚР-ғы инвестициялық жобаларды шетелдік қарыздар арқылы несиелеу механизмі” // Дисертация, Алматы, 2002 жыл.
7. Крылов Э.И., Журавкова Э.И. “Анлаиз эффективности инвес. и иннов. деятельности предприятия” // М., Финансы и стат., 2001 год, с. 384
8. Черняк В. З. Управление инвестиционными проектами. – Москва 2004.
9. Егемен Қазақстан, 20 қаңтар 2004 жыл;
10. Смагулова Н.Т. Планирование и организация предпринимательства // Алматы, Экономика, 2002г
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ӨНДІРІСТІК КӘСІПОРЫН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ШЕШІМДЕРІНІҢ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ТИІМДІЛІГІ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 4
2 ПАЙДАЛЫ ҚАЗБАЛАР ӨНЕРКӘСІБІНДЕГІ ТЭК-ДІ АНЫҚТАУ
КЕЗЕҢДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..6
2.1 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс
(НӘТТ) ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..7
2.1.1 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс (НӘТТ) қосымша
құн
салығынсыз (ҚҚС-
сыз) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
2.1.2 Роялти
сомасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 9
2.1.3 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс ҚҚС-сыз,
роялтисіз ... ...10
2.2 Басқа да іс-әрекеттен түскен табыс
(БӘТТ) ... ... ... ... ... ... ... . ... .10
2.2.1 Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс ҚҚС
сомасымен...11
2.2.2 Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс ҚҚС-
сыз ... ... ... ... .12
2.3 Жалпы жылдық жиынтық табыс
(ЖЖЖТ) ... ... ... ... ... ... ... . ... 12
2.3.1 Жалпы жылдық жиынтық табыс ҚҚС-
сыз ... ... ... ... ... ...13
2.3.2 Жалпы жылдық жиынтық табыс ҚҚС-сыз,
роялтисіз ... .14
2.4 Бастапқы
инвестициялар ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...14
2.4.1 Қарыздалған құралдар мен жеке меншік
құралдар ... ... ..15
2.4.2 Қарыздалған қазіргі ақшаның болашақтағы
құны ... ... ..15
2.4.3 Инвесторға төленетін жалпы % (пайыз)
сомасы ... ... ... ..16
2.4.4 Тазартылған жалпы жылдық жиынтық
табыс ... ... ... ... ..16
2.5 Салық салынатын табыс Брутто
табыс ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..17
2.6 Корпоративті салық
сомасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 18
2.7 Салық салынғаннан кейін табыс (нетто
табыс) ... ... ... ... ... ... ...19
2.7.1 Акционерлерге төленетін дивиденд
көлемі ... ... ... ... ... ... .20
2.7.2 Бағалы қағаздарға салынатын
салық ... ... ... ... ... ... ... .. ... 20
2.8 Өткен жылда төленген жоғары пайдаға
салық ... ... ... ... ... ... ... 21
2.9 Таза
табыс ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..21
2.10 Күтіліп отырған ақша қаражаттарының таза ағыны
(КОАҚТА) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 22
3 Инвест жобанының тиімділігін негізгі критерийлер арқылы талдау
және
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .24
3.1 Таза ағымдағы
құн ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 24
3.2 Инвестициялық жобаны өтеу
кезеңі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..24
3.3 Пайданың ішкі нормасы
(ПІН) ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .25
3.3.1 Жоғары пайдаға салық
ставкасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
3.3.2 Жоғары пайдаға салық
сомасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .29
3.4 Күрделі қаржылардың экономикалық
тиімділігі ... ... ... ... ... ... 2 9
3.5. Залалсыздық
нүкте ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .30
4 Инвест жобанының тиімділігін қосымша критерийлер арқылы
талдау және
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 32
4.1 Өнім
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...32
4.1.1 Өзіндік құнның
үлесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
4.2 Өндіріс
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...33
4.3 Өткізудің
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...33
5 Өндірістік
шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..34
5.1Шартты-тұрақты
шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..34
5.2 Шартты-өзгермелі
шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
6 Пайдаларды
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .36
6.1 Таза қалдық пайда
(ТҚП) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
6.2 Брутто
пайда ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..36
6.3 Нетто
пайда ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 37
6.4 Кумулятивті табыс
(КТ) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..37
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .38
НЕГІЗГІ
КӨРСЕТКІШТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..40
КОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...42
ПАЙДАЛАНҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...45
КІРІСПЕ
Республика өнеркәсібінде пайдалы қазбалар саласының дамуы өте маңызды
болып табылады. Мемлекеттің өнеркәсіптік саясаты, пайдалы қазбалар
қорларының қайта қалыптаспайтындығынан және олар барлық ұрпақтың ұлттық
байлығы болып табылатындығынан шығады. Сондықтан стратегиялық табиғи
қорларын тиімді өңдеу мен пайдаланудың алдын-ала шаралар жиынтығы
қабылдануда.
Алдын-ала шаралар жиынтығына, әрине, ең алдымен, инвестжобаны құру,
оның тиімділігін есептеу, тиімді болса, капитал тарту, оны тиісті орындарға
шоғырландыру, одан пайда табу кіреді. Пайдалы қазбаларды өндіруге кететін
шығындары, компанияның өндірістік шығындары және оның табыстары анықталады.
Нақты жағдайдағы инвестициялық альтернативтерді талдауда қарастырылып
отырған жобалардың арасында шығындар, пайда және үнем көлемдері, шығындарды
жүзеге асыру және пайданы табу мезгілдері жағынан айырмашылықтары болуы
мүмкін. Айырмашылықтар жобаның өмір сүру мерзімінде, салықтық жағдайларында
және берілген жоба бойынша шығындарға және табылатын табысқа эскалация және
инфляция әсерінде де болуы мүмкін.
Бұл курстық жұмыстың зерттеу мақсаты – тиімділікті қамтамасыз ететін
өндірілген өнімнің жылдық көлемін анықтау және де инвестициялық жобаның
тиімділігін басты критерийлер бойынша анықтау, яғни, таза ағымдағы құн,
пайданың ішкі нормасы, күрделі қаржының өтеу уақыт мерзімі, күрделі
қаржының экономикалық тиімділігі, залалсыздық нүкте, болашақта күтіліп
отырылған ақша қаражаттарының таза ағыны және тағы басқалар.
Негізгі зерттеу объектісі – пайдалы қазбалар бойынша кәсіпорындарының
негізгі іс-әрекеті, әзірлеу процесі және шаруашылық шешімдерін қабылдау
болып табылады.
Зерттеу құралы – инвестжобанының құрылуы, оны құру қаншалықты тиімді
екендігіне көз жеткізу және оған күрделі салымдарды тарту.
Курстық жұмыс шығындар шегерілімінен, инвестициялар мағынасынан,
пайдалы қазбалар өндірістік-шаруашылық қызметінің техника-экономикалық
көрсеткіштерін анықтау есебінен тұрады.
1 ӨНДІРІСТІК КӘСІПОРЫН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ШЕШІМДЕРІНІҢ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ
Капиталдың тағы бір нысаны – қарыз капиталы. Бұл белгілі бір мерзімге
пайыз үстеме өсіру шартымен берілетін ақша капиталы. Қарыз – жеке адамның,
заңды ұйымның және мемлекеттің қайтарма негізден және белгілі бір мерзімге
ақшалай қаражат алуы. Қарыз пайызсыз, жеңілдікті қарыз және коммерциялық
шартқа негізделген қарыз болып бөлінеді.
Инвестициялық ресурстардың негізгі көздерін капитал құрайды. Заттық
нысанда капитал өндіріс құралдары болса, заттай емес нысанда – инвестиция.
Инвестиция, латын тілінен аударғанда салу немесе ұзақ мерзімді
салу дегенді білдіреді.
Инвестиция – кең мағынада алғанда бұл әртүрлі формадағы қаржылық және
материалдық құндылықтарға бос ақша қаражаттарын салу. Экономикадағы
инвестициялау процесі ақша қаражаттарын оларды иемденушіден
қажетсінетіндерге қайта бөлу формасында жүзеге асырылады.
Инвестициялар дегеніміз – мүліктік құндылықтардың барлық түрлері
және оларға деген құқық, сондай – ақ пайда (табыс) алу мақсатында
инвестордың кәсіпкерлік қызмет нысандарына жұмсаған меншікке құқық.
Инвестор – салымшы; пайда табу мақсатымен ел ішінде немесе шет елде
белгілі бір кәсіпорынға инвестиция жасаушы, күрделі қаржы жұмсаушы адам.
Инвестициялау инвесторлардың қолдану үшін іздейтін, қаражатты
тұтынудан кейінгі кейбір артықтардың қорлануының (жиналуының) нәтижесі
болып келеді.
Инвестициялық жоба – жоба, негізгі мақсаты болып – жүйенің дамуын
қамтамасыз ететін негізгі қорды құру немесе қайта құру, жаңа
технологияларды қолдану, ноу-хау және басқа да жаңалықтарды енгізу.
Инвестициялар:
▪ Капиталдың ел ішіндегі және шетелдегі экономикаға ұзақ
мерзімді жұмсалымы. Қаржы инвестициясы және нақты инвестиция
түрлеріне бөлінеді.
▪ Кәсіпкерлік қызметтің және нәтижесінде пайда (табыс) құралатын
немесе әлеуметтік тиімділікке қол жеткізілетін қызметтің басқа
да түрлерінің объектілеріне жұмсалған мүліктік және
интеллектілік құндылықтарының барлық түрлері.
Қарыз капиталының көзі уақытша пайдаланбаған бос ақша қаражаты
,соңғысы болса, кәсіпорын мен фирманың уақытша бос қаржыларымен халықтың
ақшалай қаражатынан тұрады. Несие арқылы осылардың барлығы қарыз капиталына
айналады. Қазіргі экономикада несиенің бірнеше түрі бар:
❖ Коммерциялық ;
❖ Банктық ;
❖ Мемлекеттік ;
❖ Мемлекетаралық.
Инвестициялық саясат – күрделі жұмсалымдарды экономикалық өрістері мен
салаларында пайдалану бағытын айқындайтын халық шаруашылығы шешімінің
жиынтығы. Қазіргі инвестиция саясатныі басты міндеттері – ресурстарды
өндіруші, өңдеуші және тұтынушы салаларға күрделі қаржы жұмсалымы
арасындағы ара салмақты көбейту; ҒТП-ті қамтамасыз ететін инестицияларды
қайта бөлу; әлеуметтік даму тағы басқа жұмсалатын қаржының үлесін арттыру.
Инвестор – салымшы; пайда табу мақсатымен ел ішінде немесе шет елде
белгілі бір кәсіпорынға инвестиция жасаушы, күрделі қаржы жұмсаушы адам.
Халықаралық тәжірибеде жобаларды негіздеу үшін бірнеше жалпылама
көрсеткіштері қолданылады. Олар күрделі салым тиімділігінің шешімдерін
даярлауға мүмкіншілік береді:
➢ Таза ағымдағы құн (ТАҚ);
➢ Пайданың ішкі нормасы (ПІН);
➢ Күрделі қаржылардың қайтып келу уақыт мерзімі (ҚУМ);
➢ Инвестициялардың экономикалық тиімділігі;
➢ Залалсыздық нүкте (ЗН).
Инвестициялық саясат – күрделі жұмсалымдарды экономикалық өрістері мен
салаларында пайдалану бағытын айқындайтын халық шаруашылығы шешімінің
жиынтығы. Қазіргі инвестиция саясатныі басты міндеттері – ресурстарды
өндіруші, өңдеуші және тұтынушы салаларға күрделі қаржы жұмсалымы
арасындағы ара салмақты көбейту; ҒТП-ті қамтамасыз ететін инестицияларды
қайта бөлу; әлеуметтік даму тағы басқа жұмсалатын қаржының үлесін арттыру.
2 ПАЙДАЛЫ ҚАЗБАЛАР ӨНЕРКӘСІБІНДЕГІ ТЭК-ДІ АНЫҚТАУ
КЕЗЕҢДЕРІ
Бұрын, шаруашылықтың жоспарлы-әкімшіліктік жүргізу жағдайында өнімге
бағалар жоспарлы түрде бекітілсе, нарықтық экономика жағдайында бағалар
негізінде сұраныс пен ұсыныстың арқасында, яғни құн заңы бойынша құрылады.
Экономикалық тұлғалар кәсіпкерлер, капитал иелері, үй шаруашылығы,
фирмалар үшін маңызды категория болып баға табылады.
Тауардың бағасы өндірушілер мен тұтынушылардың жеке мүдделерін
айқындауға қызмет етеді. Нарықта басты рөлдерді сатушы мен сатып алушы
ойнайды.
Баға құру тетігінің арқасында нарықта экономика пайда болған дефицитті
жояды.
Кесте 2 – 1 тонна өнімнің бағасын анықтау
Көрсеткіштің атауы 1 т. өнім бағасы, дол.т
1 жыл 218
2 жыл
3 жыл
4 жыл
5 жыл
6 жыл
7 жыл
8 жыл
9 жыл
4-көрсеткіште өнім өндіру коэффициенті берілген. Бұл көрсеткіш арқылы
өнім өндіру көлемін табамыз. Инвестжоба бойынша 1 жылдың өнім өндіру
көлемі белгілі, ол 3,2 млн.т.жылға тең. 1 жылдың өнім өндіру көлемін әр
жылдың өндіру коэффициентіне көбейту арқылы 8 жылдың өндіру көлемін
анықтаймыз.
Кесте 3 – өнім өндіру көлемін анықтау
Көрсеткіштің атауы 1 жылға қарағанда өнім Өнім өндіру көлемі,
өндірудің млн.жылына
коэффициенті, %
1 жыл 1 3,2
2 жыл 1,15 3,68
3 жыл 1,35 4,32
4 жыл -1,05 3,04
5 жыл 1,25 4
6 жыл 1,55 4,96
7 жыл -1,15 2,72
8 жыл 1,8 5,76
9 жыл 2 6,4
Нарықтық жағдайда әрбір кәсіпорынның табыс көздері - өндірілген өнімнің
қажеттілігі болып табылады. Өндірілген өнім қоғамда қажет болмаса, яғни
оған сұраныс төмен болған жағдайда, кәсіпкерлер қаражат болмауынан өзінің
міндеттемелерін төлеуден бас тартады және шығындалған ақшалай қаражаттарын
өтеп шыға алмай, дәрменсіз болып, сәтсіздікке ұшырайды. Әрине, бұл
сәтсіздік өндірілген өнім көлеміне де өз әсерін тигізбей қоймайды.
2.1 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс (НӘТТ)
Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс(НӘТТ) – бұл айналысқа түспейтін
активтердің, негізгі қорлардың іске асуынан, биржада айналысқа түсетін
бағалы қағаздардан, субсидиялардан және тағы да басқа іс-әрекеттен түсетін
табыстар. Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс кәсіпорындар, фирмалар мен
басқа да ұйымдар қызметінің аса маңызды экономикалық көрсеткіші, олардың
қызметінің барлық түрлерінен түскен қаржы түсімдерін көрсетеді. Бұл табыс
түрі келесідей жолмен анықталады:
Кесте 4 – НӘТТ ні анықтау
Көрсеткішті1 тонна өндірілген
ң атауы өнімнің өнім НӘТТ, млн.дол
бағасы, долткөлемі,
млн.тжыл
1 жыл 218 3,2 697,6
2 жыл 3,68 802,24
3 жыл 4,32 941,76
4 жыл 3,04 662,72
5 жыл 4 872
6 жыл 4,96 1081,28
7 жыл 2,72 592,96
8 жыл 5,76 1255,68
9жыл 6,4 1395,2
2.1.1 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс (НӘТТ) қосымша құн салығынсыз (ҚҚС-
сыз)
НӘТТ ҚҚС-сызды табу үшін негізгі іс-әрекеттерден түскен табысты
қосылған құн салығын өтеу коэффициенттеріне көбейтеміз.
Қосылған құнға салынатын салық – жанама салықтың бір түрі. Түпкілікті
тұтынушы тауарлар мен қызметтерді сатып алу кезінде, сондай-ақ, тауарларды
өндіру мен өткізудің түрлі сатыларында төлейтін салықтың бір түрі болып
табылады. Осы салық салынатын айналымға түсімнің бәрі емес, тек өндіру мен
өткізудің осы буынында қосылатын құн ғана кіреді. Қосылған құн құрамына
өтелім (амортизация), үстемелермен қоса жалақы, басқада кейбір шығындар
(соның ішінде несие үшін пайыз), сондай-ақ, пайда кіреді.
Инвестжобамызда НӘТТ-ні ҚҚС-сызды мына жолмен табамыз:
Яғни:
Немесе:
Кесте 5 – НӘТТ ҚҚС сізді анықтау
Көрсеткіштің атауы НӘТТ ҚҚС-сыз, млн.долл.
1 жыл 599,936
2 жыл 689,9264
3 жыл 809,9136
4 жыл 569,9392
5 жыл 749,92
6 жыл 929,9008
7 жыл 509,9456
8 жыл 1079,885
9 жыл 1199,872
2.1.2 Роялти сомасы
Қазақстан Республикасында қойнау пайдаланушыларға салынатын
салықтардың бірі – роялти. Бұл салық міндетті түрде жылына бір рет ақшалай
түрде қойнау пайдаланушылармен төленеді. Салық салу объектісі - өндірілген
өнім көлемі, ақшалай түрде болып табылады. Роялти салық ставкасы мұнай
өндіру көлеміне байланысты дифференцияларды бөледі (1-6%). Роялти –
қоймаларды пайдалану құқығына салынатын тұрақты салық өнім өндіру
көлеміне тікелей байланысты . Роялти тыс өткізу операцияларынан түсскен
пайдаға жатады. Роялти сомасы инвестжоба бойынша 5 % -ға тең деп алынды.
Кесте – 6 роялти сомасын анықтау
Көрсеткіштің атауы Роялти сомасы, млн.долл.
1 жыл 565,056
2 жыл 649,8144
3 жыл 762,8256
4 жыл 536,8032
5 жыл 706,32
6 жыл 875,8368
7 жыл 480,2976
8 жыл 1017,101
9жыл 1130,112
2.1.3 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс ҚҚС-сыз, роялтисіз
Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс қосылған құнға салықсыз және
роялтисіз келесідей жолмен анықталады. НӘТТ ҚҚС-сыз және роялти сомасы
арасындағы айырмамен:
Кесте – 7 НӘТТ ҚҚС-сіз және роялтисіз
Көрсеткіштің НӘТТ ∑ роялти, млн.дол НӘТТ ҚҚС-сіз
атауы ҚҚС-сіз, және роялтисіз,
млн.дол млн.дол
1 жыл 599,936 565,056 -565,056
2 жыл 689,9264 649,8144 -649,814
3 жыл 809,9136 762,8256 762,8256
4 жыл 569,9392 536,8032 536,8032
5 жыл 749,92 706,32 706,32
6 жыл 929,9008 875,8368 875,8368
7 жыл 509,9456 480,2976 480,2976
8 жыл 1079,885 1017,101 1017,101
9 жыл 1199,872 1130,112 1130,112
2.2 Басқа да іс-әрекеттен түскен табыс (БӘТТ)
Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс – кәсіпорынның негізгі
өндірістік қорларды және пайдаланбаған мүліктерді сатудан түскен табыс
болып табылады. Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс тыс өткізу
операциялардан түскен табыстан, өнеркәсіптік жұмыстар мен өндірістік
қызметтерден тұрады.
Ал, тыс өткізу операцияларынан түскен табыстың өзі бағалы қағаздардың
дивидендтері, жалғаудан түскен төлемдері мен айыптар, өсімдер және
тұрақсыздық айыппұлдар қосындысынан құралады. Кәсіпорынның ағымдағы табысы
жалпы жиынтық табыстан бастапқы инвестициялар мен ағымдағы шығындарды
шегеріп тастаған көрінісі болып табылады.
Кесте 8 - Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс
Көрсеткіштің атауы Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс,
млн.долл.
1 жыл
2 жыл
3 жыл 50
4 жыл 70
5 жыл
6 жыл 85
7 жыл
8 жыл 45
1. Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс ҚҚС сомасымен
Басқа да іс-әрекеттен түскен табысқа салынған қосылған құн салынатын
салық сомасы басқа да іс-әрекеттен түскен табысқа қосылған құн ставкасының
көбейтіндісіне тең
.
Кесте – 9 БӘТТ-қа салынған ҚҚС сомасы
Көрсеткіштің атауы БӘТТ ҚҚС сомасымен, млн.долл.
1 жыл -
2 жыл -
3 жыл 43
4 жыл 60,2
5 жыл -
6 жыл 73,1
7 жыл -
8 жыл -
9 жыл 38,7
2. Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс ҚҚС-сыз
Басқа да іс-әрекеттен түскен табыстың қосылған құн салықсыз сомасы
басқа да іс-әрекеттен түскен табыс пен басқа да іс-әрекеттен түскен табысқа
салынған қосылған құн салығы сомасының айырмасына тең болады:
Кесте 10 – Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс ҚҚС-сыз
Көрсеткіштің атауы БӘТТ ҚҚС-сыз, млн.долл.
1 жыл -
2 жыл -
3 жыл 7
4 жыл 9,8
5 жыл -
6 жыл 11,9
7 жыл -
8 жыл -
9 жыл 6,3
2.3 Жалпы жылдық жиынтық табыс (ЖЖЖТ)
Кәсіпорынның жиынтық табысы – тауарлық өнімді өткізуден түскен
пайдадан, басқа да өткізуден түскен және тыс өткізу операциялардан түскен
табыстан құрылады. Жалпы табысты мұнай өндіру көлемінің құны, негізгі іс-
әрекеттерінен түскен табыс немесе тауарлық өнімді өткізуден түскен пайда
деп атауға болады.
Жалпы жылдық жиынтық табыс негізгі іс-әрекеттен түскен табыс пен басқа
да іс-әрекеттен түскен табыс қосындысына тең:
Кесте 11 - Жалпы жылдық жиынтық табыс
Көрсеткіштің атауы НӘТТ, млн.дол БӘТТ, ЖЖЖТ, млн.долл.
млн.долл.
1 жыл 599,936 - 565,056
2 жыл 689,9264 - 649,8144
3 жыл 809,9136 43 762,8256
4 жыл 569,9392 60,2 536,8032
5 жыл 749,92 - 706,32
6 жыл 929,9008 73,1 875,8368
7 жыл 509,9456 - 480,2976
8 жыл 1079,885 - 1017,101
9 жыл 1199,872 38,7 1130,112
2.3.1 Жалпы жылдық жиынтық табыс ҚҚС-сыз
Жалпы жылдық жиынтық табысқа қосылған құнның салықсыз сомасы – жалпы
жылдық жиынтық табыс пен қосылған құнның өтеу коэффициентінің көбейтіндісі
арқылы есептеледі:
Кесте 12 - Жалпы жылдық жиынтық табыс ҚҚС-сыз
Көрсеткіштің атауы ЖЖЖТ ҚҚС-сыз, млн.долл.
1 жыл 599,936
2 жыл 689,9264
3 жыл 852,9136
4 жыл 630,1392
5 жыл 749,92
6 жыл 1003,001
7 жыл 509,9456
8 жыл 1079,885
9жыл 1238,572
2.3.2 Жалпы жылдық жиынтық табыс ҚҚС-сыз, роялтисіз
Жалпы жылдық жиынтық табыс қосылған құн салығынсыз және роялтисіз –
негізгі іс-әрекеттен түскен табыс қосылған құнға салықсыз және роялтисіз
бен басқа да іс-әрекеттен түскен табыс қосылған құн салығынсыздың
қосындысынан тұрады.
ЖЖЖТ ҚҚС- сыз, роялтисіз = ЖЖЖТ ҚҚС – сыз – Σ роялти
ЖЖЖТ ҚҚС – сыз, роялтисіз = (НӘТТ ҚҚС – сыз + БӘТТ ҚҚС – сыз)+ Σ роялти
Көрсеткіштің атауы ЖЖЖТ ҚҚС-сыз, роялтисіз, млн.долл.
1 жыл 565,056
2 жыл 649,8144
3 жыл 805,8256
4 жыл 597,0032
5 жыл 706,32
6 жыл 948,9368
7 жыл 480,2976
8 жыл 1017,101
9 жыл 1168,812
2.4 Бастапқы инвестициялар
Күрделі жұмсалым, қаржылар – кейіннен пайда, табыс алу немесе
әлеуметтік нәтижеге қол жеткізу мақсатымен экономиканың объектілеріне
жұмсалатын мүліктік құндылықтардың барлық түрлері.
Күрделі қаржы 1900 млн. долл. (1,9 млрд.) бастапқы 5 жылға салынып
отырылды. Бірінші жылға – 45 % көлемінде, екінші жылы – 25 % көлемінде,
үшінші жылы – 15 % мөлшерінде, төртінші жылы - 10 % мөлшерінде және
бесінші жылға – 5 % көлемінде инвестиция салынды.
Кесте 14 - Бастапқы инвестициялар
Көрсеткіш атауы 1 2
жыл жыл
2.4.2 Қарыздалған қазіргі ақшаның болашақтағы құны
Инвестжобадағы күтіліп отырған пайданы есептеу үшін пайдаланылатын
негізгі әдіс – уақытты ескеретін ақша құны болып табылады. Қолма-қол ақша
ағымы әртүрлі уақыт кезеңінде келетін күрделі қаржы салымы және
қаржыландырумен байланысты кез келген шешім, уақыт факторын ескеретін ақша
құнының концепциясын түсінуді талап етеді.
Қарыз немесе несиеге ақша ұсынылған кезде, төлем сомасы жай немесе
күрделі процнет пайдалану арқылы есептелінеді. I – пайыз арқылы
инвестжобаның жалпы ұзақтылығы біткеннен кейін, қазіргі ақшаның болашақтағы
құны төмендегі формула арқылы анықталады:
Инвестжоба бойынша қарыздалған ақщша құралдарының болашақтағы құны (7 %)
келесідей жолмен есептеледі:
Кесте 16 - Қарыздалған қазіргі ақшаның болашақтағы құны
Көрсеткіштің атауы 1 -9 жыл аралығында
Қарыздалған ақша құралда-рының FVn(9) = PV(1+0,8) =
болашақтағы құны (8%) , млн. дол.
1100(1+0,08) = 2198,905млн. д.
2.4.3 Инвесторға төленетін жалпы % (пайыз) сомасы
Инвесторға төленетін жылдық пайыз сома - қарыздалған ақша
құралдарының болашақтағы құнын он жылға бөліп тастағанда тең болады:
Кесте 17 – Инвесторға төленетін жалпы % (пайыз) сомасы
Көрсеткіштің атауы 1 -9 жыл аралығында
Инвесторға төленетін жалпы пайыз (%) (2198,905-1100)9=122,1006млн.долл
сомасы
2.4.4 Тазартылған жалпы жылдық жиынтық табыс
Тазартылған жалпы жылдық жиынтық табыс – жалпы жылдық жиынтық табысқа
қосылқан құнның салығынсыз, роялтисіз және инвесторларға төленетін жылдық
пайыз сомасының айырмасынан құралады.
Кесие 18 – Тазартылған жалпы жылдық жиынтық табыс
Көрсеткіштің Инвесторларға ЖЖЖТ ҚҚС-сіз, ЖЖЖТ тазартылған,
атауы төленетін жылдық роялтисіз, млн.долл.
пайыз сомасы, млн.долл.
млн.долл.
1 жыл 122,1006 565,056 442,9554
2 жыл 649,8144 527,7138
3 жыл 805,8256 683,725
4 жыл 597,0032 474,9026
5 жыл 706,32 584,2194
6 жыл 948,9368 826,8362
7 жыл 480,2976 358,197
8 жыл 1017,101 895,0002
9 жыл 1168,812 1046,711
2.5 Салық салынатын табыс Брутто табыс
Салық – құрылған және анықталған заңмен белгіленген тәртіп бойынша,
мемлекет пайдасына алым алу, бұл алым – шаруашылық субъект табысының бір
бөлігі.
Салық салу – бұл табысты және қайнар көздерді, мемлекеттік құралдарды
торлықтыру үшін реттеуші құрал болып табылады.
Салықтың негізгі түрлеріне табыс салығы, одан басқа қоғамның құқықты
мүшелерінің табыстарына, корпорация пайдаларына салынатын салықтар жатады.
Табыс салығы – төте салық түрі. Оны жеке адамдар заңды түрде
белгіленген мөлшерлеме бойынша төлейді.
Заңды ұйымдар мен жеке тұлғалардың табысы, олардың қызметінің
түрлері, қаржы операциялары, мемлекеттік қызмет көрсетуі, заңды ұйымдар мен
жеке тұлғалардың мүлкі, өнім мен қызметтердің қосылған құны, тауарлардың
жекелеген түрлері мен топтары салық салынатын объектілер болып табылады.
Табыс салығын алу белгілі бір төменгі деңгейден басталады. Номиналдық
табыстың ұлғаюына сәйкес табыс салығын өсірудің базасы жасалады, салық
төлеушілердің саны артады, мемлекеттің шоғырландырылған жалпы қаржы –
қаражаттары көбейеді.
Салық салынатын табыс жалпы жылдық жиынтық табыс, өндірістік шығындар
және өткен жылдар залалдары айырмасынан тұрады:
Кесте 19 - Салық салынатын табыс
ЖЖЖТ Өндірістік шығындар, Салық салынатын табыс,
тазартылған, млн.долл. млн.долл.
млн.долл.
1 жыл 442,9554 341,3333 101,6221
2 жыл 527,7138 471,04 56,67383
3 жыл 683,725 446,4 237,325
4 жыл 474,9026 286,2667 188,636
5 жыл 584,2194 440 144,2194
6 жыл 826,8362 477,0043 349,832
7 жыл 358,197 248,064 110,133
8 жыл 895,0002 437,4 457,6002
9 жыл 1046,711 455,3143 591,3971
2.6 Корпоративті салық сомасы
Салық салу жүйесінің басты буыны – корпорациядан алынатын салық.
Салық акционерлік қоғамның таза пайдасынан алынады, яғни жалпы пайдадан
басқаларды шегергеннен кейін қалған пайдадан. Мысалы, жедел амортизация,
табиғи кендердің азаюы, қайырымдылық қорлары төлемдері және т.б. шығындар.
Корпоративті салық сомасы салық салынатын табыс пен корпоративті салық
ставкасының көбейтіндісіне тең. Корпоративті салық ставкасы – 30 %
мөлшерінде.
Кесте 20 - Корпоративті салық сомасы
Көрсеткіштің атауы Корпоративті салық сомасы, млн.долл.
1 жыл 30,48663
2 жыл 17,00215
3 жыл 71,19751
4 жыл 56,59079
5 жыл 43,26583
6 жыл 104,9496
7 жыл 33,03991
8 жыл 137,2801
9 жыл 177,4191
2.7 Салық салынғаннан кейін табыс (нетто табыс)
Салық салынғаннан кейін табыс (нетто табыс) – салық салынатын табыстан
(брутто табыс) 30% мөлшерлемесімен (Салық Кодексіне сәйкес) корпорациялық
табыс салығын шегергенге тең.
Салық салынғаннан кейін табыс (нетто табыс)= Салық салынатын табыс –
корпоративті салық сомасы
Кесте 21 - нетто табыс
Көрсеткіштің Салық салынатын табыс, Корпоративті салықСалық салынғаннан
атауы млн.долл. сомасы, млн.долл. кейін табыс,
млн.долл. (нетто
табыс)
1 жыл 101,6221 30,48663 71,13547
2 жыл 56,67383 17,00215 39,67168
3 жыл 237,325 71,19751 166,1275
4 жыл 188,636 56,59079 132,0452
5 жыл 144,2194 43,26583 100,9536
6 жыл 349,832 104,9496 244,8824
7 жыл 110,133 33,03991 77,09312
8 жыл 457,6002 137,2801 320,3202
9 жыл 591,3971 177,4191 413,978
2.7.1 Акционерлерге төленетін дивиденд көлемі
Инвестжоба бойынша акционерлерге төленетін дивиденд көлемі соңғы 5
жылға белгілі.
Кесте 22 - Акционерлерге төленетін дивиденд көлемі
Көрсет-кіш атауы 1
жыл
1 жыл 71,13547
2 жыл 39,67168
3 жыл 166,1275
4 жыл 132,0452
5 жыл 100,9536
6 жыл 244,8824
7 жыл 47,09312
8 жыл 260,3202
9 жыл 344,278
2.10 Күтіліп отырған ақша қаражаттарының таза ағыны (КОАҚТА)
Инвестжобадағы күтіліп отырған ақша қаражаттарының таза ағынын
есептеу үшін пайдаланылатын негізгі әдіс, уақытты ескеретін ақша құны болып
табылады. Күтіліп отырған ақша қаражаттарының таза ағыны бағалы
қағаздарға және дивидендтерге салынатын салық сомасы, акционерлерге
төленетін дивиденд көлемі және өткен жылда төленген жоғары пайдаға
салынатын салық сомаларының айырмасынан құрылады:
Амортизация – кешеннің негізгі объектілеріне байланысты құрал-
жабдықтардың баланстық құнын есептейді. Амортизация өтеу деген мағынаны
білдіреді. Ескірген машиналар мен құрал-жабдықтарды жаңартуға немесе
қалпына келтіруге көмектеседі.
Амортизацияны дұрыс пайдаланып, дұрыс саясат жүргізе білсе, оның
пайдасы мемлекетке өте зор. Амортизациялық төлем (өтелім жарнасы) негізгі
қордың тозығын толтыру үшін, яғни оны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ӨНДІРІСТІК КӘСІПОРЫН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ШЕШІМДЕРІНІҢ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ТИІМДІЛІГІ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 4
2 ПАЙДАЛЫ ҚАЗБАЛАР ӨНЕРКӘСІБІНДЕГІ ТЭК-ДІ АНЫҚТАУ
КЕЗЕҢДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..6
2.1 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс
(НӘТТ) ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..7
2.1.1 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс (НӘТТ) қосымша
құн
салығынсыз (ҚҚС-
сыз) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
2.1.2 Роялти
сомасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 9
2.1.3 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс ҚҚС-сыз,
роялтисіз ... ...10
2.2 Басқа да іс-әрекеттен түскен табыс
(БӘТТ) ... ... ... ... ... ... ... . ... .10
2.2.1 Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс ҚҚС
сомасымен...11
2.2.2 Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс ҚҚС-
сыз ... ... ... ... .12
2.3 Жалпы жылдық жиынтық табыс
(ЖЖЖТ) ... ... ... ... ... ... ... . ... 12
2.3.1 Жалпы жылдық жиынтық табыс ҚҚС-
сыз ... ... ... ... ... ...13
2.3.2 Жалпы жылдық жиынтық табыс ҚҚС-сыз,
роялтисіз ... .14
2.4 Бастапқы
инвестициялар ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...14
2.4.1 Қарыздалған құралдар мен жеке меншік
құралдар ... ... ..15
2.4.2 Қарыздалған қазіргі ақшаның болашақтағы
құны ... ... ..15
2.4.3 Инвесторға төленетін жалпы % (пайыз)
сомасы ... ... ... ..16
2.4.4 Тазартылған жалпы жылдық жиынтық
табыс ... ... ... ... ..16
2.5 Салық салынатын табыс Брутто
табыс ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..17
2.6 Корпоративті салық
сомасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 18
2.7 Салық салынғаннан кейін табыс (нетто
табыс) ... ... ... ... ... ... ...19
2.7.1 Акционерлерге төленетін дивиденд
көлемі ... ... ... ... ... ... .20
2.7.2 Бағалы қағаздарға салынатын
салық ... ... ... ... ... ... ... .. ... 20
2.8 Өткен жылда төленген жоғары пайдаға
салық ... ... ... ... ... ... ... 21
2.9 Таза
табыс ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..21
2.10 Күтіліп отырған ақша қаражаттарының таза ағыны
(КОАҚТА) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 22
3 Инвест жобанының тиімділігін негізгі критерийлер арқылы талдау
және
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .24
3.1 Таза ағымдағы
құн ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 24
3.2 Инвестициялық жобаны өтеу
кезеңі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..24
3.3 Пайданың ішкі нормасы
(ПІН) ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .25
3.3.1 Жоғары пайдаға салық
ставкасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
3.3.2 Жоғары пайдаға салық
сомасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .29
3.4 Күрделі қаржылардың экономикалық
тиімділігі ... ... ... ... ... ... 2 9
3.5. Залалсыздық
нүкте ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .30
4 Инвест жобанының тиімділігін қосымша критерийлер арқылы
талдау және
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 32
4.1 Өнім
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...32
4.1.1 Өзіндік құнның
үлесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
4.2 Өндіріс
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...33
4.3 Өткізудің
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...33
5 Өндірістік
шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..34
5.1Шартты-тұрақты
шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..34
5.2 Шартты-өзгермелі
шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
6 Пайдаларды
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .36
6.1 Таза қалдық пайда
(ТҚП) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
6.2 Брутто
пайда ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..36
6.3 Нетто
пайда ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 37
6.4 Кумулятивті табыс
(КТ) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..37
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .38
НЕГІЗГІ
КӨРСЕТКІШТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..40
КОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...42
ПАЙДАЛАНҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...45
КІРІСПЕ
Республика өнеркәсібінде пайдалы қазбалар саласының дамуы өте маңызды
болып табылады. Мемлекеттің өнеркәсіптік саясаты, пайдалы қазбалар
қорларының қайта қалыптаспайтындығынан және олар барлық ұрпақтың ұлттық
байлығы болып табылатындығынан шығады. Сондықтан стратегиялық табиғи
қорларын тиімді өңдеу мен пайдаланудың алдын-ала шаралар жиынтығы
қабылдануда.
Алдын-ала шаралар жиынтығына, әрине, ең алдымен, инвестжобаны құру,
оның тиімділігін есептеу, тиімді болса, капитал тарту, оны тиісті орындарға
шоғырландыру, одан пайда табу кіреді. Пайдалы қазбаларды өндіруге кететін
шығындары, компанияның өндірістік шығындары және оның табыстары анықталады.
Нақты жағдайдағы инвестициялық альтернативтерді талдауда қарастырылып
отырған жобалардың арасында шығындар, пайда және үнем көлемдері, шығындарды
жүзеге асыру және пайданы табу мезгілдері жағынан айырмашылықтары болуы
мүмкін. Айырмашылықтар жобаның өмір сүру мерзімінде, салықтық жағдайларында
және берілген жоба бойынша шығындарға және табылатын табысқа эскалация және
инфляция әсерінде де болуы мүмкін.
Бұл курстық жұмыстың зерттеу мақсаты – тиімділікті қамтамасыз ететін
өндірілген өнімнің жылдық көлемін анықтау және де инвестициялық жобаның
тиімділігін басты критерийлер бойынша анықтау, яғни, таза ағымдағы құн,
пайданың ішкі нормасы, күрделі қаржының өтеу уақыт мерзімі, күрделі
қаржының экономикалық тиімділігі, залалсыздық нүкте, болашақта күтіліп
отырылған ақша қаражаттарының таза ағыны және тағы басқалар.
Негізгі зерттеу объектісі – пайдалы қазбалар бойынша кәсіпорындарының
негізгі іс-әрекеті, әзірлеу процесі және шаруашылық шешімдерін қабылдау
болып табылады.
Зерттеу құралы – инвестжобанының құрылуы, оны құру қаншалықты тиімді
екендігіне көз жеткізу және оған күрделі салымдарды тарту.
Курстық жұмыс шығындар шегерілімінен, инвестициялар мағынасынан,
пайдалы қазбалар өндірістік-шаруашылық қызметінің техника-экономикалық
көрсеткіштерін анықтау есебінен тұрады.
1 ӨНДІРІСТІК КӘСІПОРЫН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ШЕШІМДЕРІНІҢ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ
Капиталдың тағы бір нысаны – қарыз капиталы. Бұл белгілі бір мерзімге
пайыз үстеме өсіру шартымен берілетін ақша капиталы. Қарыз – жеке адамның,
заңды ұйымның және мемлекеттің қайтарма негізден және белгілі бір мерзімге
ақшалай қаражат алуы. Қарыз пайызсыз, жеңілдікті қарыз және коммерциялық
шартқа негізделген қарыз болып бөлінеді.
Инвестициялық ресурстардың негізгі көздерін капитал құрайды. Заттық
нысанда капитал өндіріс құралдары болса, заттай емес нысанда – инвестиция.
Инвестиция, латын тілінен аударғанда салу немесе ұзақ мерзімді
салу дегенді білдіреді.
Инвестиция – кең мағынада алғанда бұл әртүрлі формадағы қаржылық және
материалдық құндылықтарға бос ақша қаражаттарын салу. Экономикадағы
инвестициялау процесі ақша қаражаттарын оларды иемденушіден
қажетсінетіндерге қайта бөлу формасында жүзеге асырылады.
Инвестициялар дегеніміз – мүліктік құндылықтардың барлық түрлері
және оларға деген құқық, сондай – ақ пайда (табыс) алу мақсатында
инвестордың кәсіпкерлік қызмет нысандарына жұмсаған меншікке құқық.
Инвестор – салымшы; пайда табу мақсатымен ел ішінде немесе шет елде
белгілі бір кәсіпорынға инвестиция жасаушы, күрделі қаржы жұмсаушы адам.
Инвестициялау инвесторлардың қолдану үшін іздейтін, қаражатты
тұтынудан кейінгі кейбір артықтардың қорлануының (жиналуының) нәтижесі
болып келеді.
Инвестициялық жоба – жоба, негізгі мақсаты болып – жүйенің дамуын
қамтамасыз ететін негізгі қорды құру немесе қайта құру, жаңа
технологияларды қолдану, ноу-хау және басқа да жаңалықтарды енгізу.
Инвестициялар:
▪ Капиталдың ел ішіндегі және шетелдегі экономикаға ұзақ
мерзімді жұмсалымы. Қаржы инвестициясы және нақты инвестиция
түрлеріне бөлінеді.
▪ Кәсіпкерлік қызметтің және нәтижесінде пайда (табыс) құралатын
немесе әлеуметтік тиімділікке қол жеткізілетін қызметтің басқа
да түрлерінің объектілеріне жұмсалған мүліктік және
интеллектілік құндылықтарының барлық түрлері.
Қарыз капиталының көзі уақытша пайдаланбаған бос ақша қаражаты
,соңғысы болса, кәсіпорын мен фирманың уақытша бос қаржыларымен халықтың
ақшалай қаражатынан тұрады. Несие арқылы осылардың барлығы қарыз капиталына
айналады. Қазіргі экономикада несиенің бірнеше түрі бар:
❖ Коммерциялық ;
❖ Банктық ;
❖ Мемлекеттік ;
❖ Мемлекетаралық.
Инвестициялық саясат – күрделі жұмсалымдарды экономикалық өрістері мен
салаларында пайдалану бағытын айқындайтын халық шаруашылығы шешімінің
жиынтығы. Қазіргі инвестиция саясатныі басты міндеттері – ресурстарды
өндіруші, өңдеуші және тұтынушы салаларға күрделі қаржы жұмсалымы
арасындағы ара салмақты көбейту; ҒТП-ті қамтамасыз ететін инестицияларды
қайта бөлу; әлеуметтік даму тағы басқа жұмсалатын қаржының үлесін арттыру.
Инвестор – салымшы; пайда табу мақсатымен ел ішінде немесе шет елде
белгілі бір кәсіпорынға инвестиция жасаушы, күрделі қаржы жұмсаушы адам.
Халықаралық тәжірибеде жобаларды негіздеу үшін бірнеше жалпылама
көрсеткіштері қолданылады. Олар күрделі салым тиімділігінің шешімдерін
даярлауға мүмкіншілік береді:
➢ Таза ағымдағы құн (ТАҚ);
➢ Пайданың ішкі нормасы (ПІН);
➢ Күрделі қаржылардың қайтып келу уақыт мерзімі (ҚУМ);
➢ Инвестициялардың экономикалық тиімділігі;
➢ Залалсыздық нүкте (ЗН).
Инвестициялық саясат – күрделі жұмсалымдарды экономикалық өрістері мен
салаларында пайдалану бағытын айқындайтын халық шаруашылығы шешімінің
жиынтығы. Қазіргі инвестиция саясатныі басты міндеттері – ресурстарды
өндіруші, өңдеуші және тұтынушы салаларға күрделі қаржы жұмсалымы
арасындағы ара салмақты көбейту; ҒТП-ті қамтамасыз ететін инестицияларды
қайта бөлу; әлеуметтік даму тағы басқа жұмсалатын қаржының үлесін арттыру.
2 ПАЙДАЛЫ ҚАЗБАЛАР ӨНЕРКӘСІБІНДЕГІ ТЭК-ДІ АНЫҚТАУ
КЕЗЕҢДЕРІ
Бұрын, шаруашылықтың жоспарлы-әкімшіліктік жүргізу жағдайында өнімге
бағалар жоспарлы түрде бекітілсе, нарықтық экономика жағдайында бағалар
негізінде сұраныс пен ұсыныстың арқасында, яғни құн заңы бойынша құрылады.
Экономикалық тұлғалар кәсіпкерлер, капитал иелері, үй шаруашылығы,
фирмалар үшін маңызды категория болып баға табылады.
Тауардың бағасы өндірушілер мен тұтынушылардың жеке мүдделерін
айқындауға қызмет етеді. Нарықта басты рөлдерді сатушы мен сатып алушы
ойнайды.
Баға құру тетігінің арқасында нарықта экономика пайда болған дефицитті
жояды.
Кесте 2 – 1 тонна өнімнің бағасын анықтау
Көрсеткіштің атауы 1 т. өнім бағасы, дол.т
1 жыл 218
2 жыл
3 жыл
4 жыл
5 жыл
6 жыл
7 жыл
8 жыл
9 жыл
4-көрсеткіште өнім өндіру коэффициенті берілген. Бұл көрсеткіш арқылы
өнім өндіру көлемін табамыз. Инвестжоба бойынша 1 жылдың өнім өндіру
көлемі белгілі, ол 3,2 млн.т.жылға тең. 1 жылдың өнім өндіру көлемін әр
жылдың өндіру коэффициентіне көбейту арқылы 8 жылдың өндіру көлемін
анықтаймыз.
Кесте 3 – өнім өндіру көлемін анықтау
Көрсеткіштің атауы 1 жылға қарағанда өнім Өнім өндіру көлемі,
өндірудің млн.жылына
коэффициенті, %
1 жыл 1 3,2
2 жыл 1,15 3,68
3 жыл 1,35 4,32
4 жыл -1,05 3,04
5 жыл 1,25 4
6 жыл 1,55 4,96
7 жыл -1,15 2,72
8 жыл 1,8 5,76
9 жыл 2 6,4
Нарықтық жағдайда әрбір кәсіпорынның табыс көздері - өндірілген өнімнің
қажеттілігі болып табылады. Өндірілген өнім қоғамда қажет болмаса, яғни
оған сұраныс төмен болған жағдайда, кәсіпкерлер қаражат болмауынан өзінің
міндеттемелерін төлеуден бас тартады және шығындалған ақшалай қаражаттарын
өтеп шыға алмай, дәрменсіз болып, сәтсіздікке ұшырайды. Әрине, бұл
сәтсіздік өндірілген өнім көлеміне де өз әсерін тигізбей қоймайды.
2.1 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс (НӘТТ)
Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс(НӘТТ) – бұл айналысқа түспейтін
активтердің, негізгі қорлардың іске асуынан, биржада айналысқа түсетін
бағалы қағаздардан, субсидиялардан және тағы да басқа іс-әрекеттен түсетін
табыстар. Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс кәсіпорындар, фирмалар мен
басқа да ұйымдар қызметінің аса маңызды экономикалық көрсеткіші, олардың
қызметінің барлық түрлерінен түскен қаржы түсімдерін көрсетеді. Бұл табыс
түрі келесідей жолмен анықталады:
Кесте 4 – НӘТТ ні анықтау
Көрсеткішті1 тонна өндірілген
ң атауы өнімнің өнім НӘТТ, млн.дол
бағасы, долткөлемі,
млн.тжыл
1 жыл 218 3,2 697,6
2 жыл 3,68 802,24
3 жыл 4,32 941,76
4 жыл 3,04 662,72
5 жыл 4 872
6 жыл 4,96 1081,28
7 жыл 2,72 592,96
8 жыл 5,76 1255,68
9жыл 6,4 1395,2
2.1.1 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс (НӘТТ) қосымша құн салығынсыз (ҚҚС-
сыз)
НӘТТ ҚҚС-сызды табу үшін негізгі іс-әрекеттерден түскен табысты
қосылған құн салығын өтеу коэффициенттеріне көбейтеміз.
Қосылған құнға салынатын салық – жанама салықтың бір түрі. Түпкілікті
тұтынушы тауарлар мен қызметтерді сатып алу кезінде, сондай-ақ, тауарларды
өндіру мен өткізудің түрлі сатыларында төлейтін салықтың бір түрі болып
табылады. Осы салық салынатын айналымға түсімнің бәрі емес, тек өндіру мен
өткізудің осы буынында қосылатын құн ғана кіреді. Қосылған құн құрамына
өтелім (амортизация), үстемелермен қоса жалақы, басқада кейбір шығындар
(соның ішінде несие үшін пайыз), сондай-ақ, пайда кіреді.
Инвестжобамызда НӘТТ-ні ҚҚС-сызды мына жолмен табамыз:
Яғни:
Немесе:
Кесте 5 – НӘТТ ҚҚС сізді анықтау
Көрсеткіштің атауы НӘТТ ҚҚС-сыз, млн.долл.
1 жыл 599,936
2 жыл 689,9264
3 жыл 809,9136
4 жыл 569,9392
5 жыл 749,92
6 жыл 929,9008
7 жыл 509,9456
8 жыл 1079,885
9 жыл 1199,872
2.1.2 Роялти сомасы
Қазақстан Республикасында қойнау пайдаланушыларға салынатын
салықтардың бірі – роялти. Бұл салық міндетті түрде жылына бір рет ақшалай
түрде қойнау пайдаланушылармен төленеді. Салық салу объектісі - өндірілген
өнім көлемі, ақшалай түрде болып табылады. Роялти салық ставкасы мұнай
өндіру көлеміне байланысты дифференцияларды бөледі (1-6%). Роялти –
қоймаларды пайдалану құқығына салынатын тұрақты салық өнім өндіру
көлеміне тікелей байланысты . Роялти тыс өткізу операцияларынан түсскен
пайдаға жатады. Роялти сомасы инвестжоба бойынша 5 % -ға тең деп алынды.
Кесте – 6 роялти сомасын анықтау
Көрсеткіштің атауы Роялти сомасы, млн.долл.
1 жыл 565,056
2 жыл 649,8144
3 жыл 762,8256
4 жыл 536,8032
5 жыл 706,32
6 жыл 875,8368
7 жыл 480,2976
8 жыл 1017,101
9жыл 1130,112
2.1.3 Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс ҚҚС-сыз, роялтисіз
Негізгі іс-әрекеттен түскен табыс қосылған құнға салықсыз және
роялтисіз келесідей жолмен анықталады. НӘТТ ҚҚС-сыз және роялти сомасы
арасындағы айырмамен:
Кесте – 7 НӘТТ ҚҚС-сіз және роялтисіз
Көрсеткіштің НӘТТ ∑ роялти, млн.дол НӘТТ ҚҚС-сіз
атауы ҚҚС-сіз, және роялтисіз,
млн.дол млн.дол
1 жыл 599,936 565,056 -565,056
2 жыл 689,9264 649,8144 -649,814
3 жыл 809,9136 762,8256 762,8256
4 жыл 569,9392 536,8032 536,8032
5 жыл 749,92 706,32 706,32
6 жыл 929,9008 875,8368 875,8368
7 жыл 509,9456 480,2976 480,2976
8 жыл 1079,885 1017,101 1017,101
9 жыл 1199,872 1130,112 1130,112
2.2 Басқа да іс-әрекеттен түскен табыс (БӘТТ)
Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс – кәсіпорынның негізгі
өндірістік қорларды және пайдаланбаған мүліктерді сатудан түскен табыс
болып табылады. Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс тыс өткізу
операциялардан түскен табыстан, өнеркәсіптік жұмыстар мен өндірістік
қызметтерден тұрады.
Ал, тыс өткізу операцияларынан түскен табыстың өзі бағалы қағаздардың
дивидендтері, жалғаудан түскен төлемдері мен айыптар, өсімдер және
тұрақсыздық айыппұлдар қосындысынан құралады. Кәсіпорынның ағымдағы табысы
жалпы жиынтық табыстан бастапқы инвестициялар мен ағымдағы шығындарды
шегеріп тастаған көрінісі болып табылады.
Кесте 8 - Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс
Көрсеткіштің атауы Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс,
млн.долл.
1 жыл
2 жыл
3 жыл 50
4 жыл 70
5 жыл
6 жыл 85
7 жыл
8 жыл 45
1. Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс ҚҚС сомасымен
Басқа да іс-әрекеттен түскен табысқа салынған қосылған құн салынатын
салық сомасы басқа да іс-әрекеттен түскен табысқа қосылған құн ставкасының
көбейтіндісіне тең
.
Кесте – 9 БӘТТ-қа салынған ҚҚС сомасы
Көрсеткіштің атауы БӘТТ ҚҚС сомасымен, млн.долл.
1 жыл -
2 жыл -
3 жыл 43
4 жыл 60,2
5 жыл -
6 жыл 73,1
7 жыл -
8 жыл -
9 жыл 38,7
2. Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс ҚҚС-сыз
Басқа да іс-әрекеттен түскен табыстың қосылған құн салықсыз сомасы
басқа да іс-әрекеттен түскен табыс пен басқа да іс-әрекеттен түскен табысқа
салынған қосылған құн салығы сомасының айырмасына тең болады:
Кесте 10 – Басқа да іс-әрекеттерден түскен табыс ҚҚС-сыз
Көрсеткіштің атауы БӘТТ ҚҚС-сыз, млн.долл.
1 жыл -
2 жыл -
3 жыл 7
4 жыл 9,8
5 жыл -
6 жыл 11,9
7 жыл -
8 жыл -
9 жыл 6,3
2.3 Жалпы жылдық жиынтық табыс (ЖЖЖТ)
Кәсіпорынның жиынтық табысы – тауарлық өнімді өткізуден түскен
пайдадан, басқа да өткізуден түскен және тыс өткізу операциялардан түскен
табыстан құрылады. Жалпы табысты мұнай өндіру көлемінің құны, негізгі іс-
әрекеттерінен түскен табыс немесе тауарлық өнімді өткізуден түскен пайда
деп атауға болады.
Жалпы жылдық жиынтық табыс негізгі іс-әрекеттен түскен табыс пен басқа
да іс-әрекеттен түскен табыс қосындысына тең:
Кесте 11 - Жалпы жылдық жиынтық табыс
Көрсеткіштің атауы НӘТТ, млн.дол БӘТТ, ЖЖЖТ, млн.долл.
млн.долл.
1 жыл 599,936 - 565,056
2 жыл 689,9264 - 649,8144
3 жыл 809,9136 43 762,8256
4 жыл 569,9392 60,2 536,8032
5 жыл 749,92 - 706,32
6 жыл 929,9008 73,1 875,8368
7 жыл 509,9456 - 480,2976
8 жыл 1079,885 - 1017,101
9 жыл 1199,872 38,7 1130,112
2.3.1 Жалпы жылдық жиынтық табыс ҚҚС-сыз
Жалпы жылдық жиынтық табысқа қосылған құнның салықсыз сомасы – жалпы
жылдық жиынтық табыс пен қосылған құнның өтеу коэффициентінің көбейтіндісі
арқылы есептеледі:
Кесте 12 - Жалпы жылдық жиынтық табыс ҚҚС-сыз
Көрсеткіштің атауы ЖЖЖТ ҚҚС-сыз, млн.долл.
1 жыл 599,936
2 жыл 689,9264
3 жыл 852,9136
4 жыл 630,1392
5 жыл 749,92
6 жыл 1003,001
7 жыл 509,9456
8 жыл 1079,885
9жыл 1238,572
2.3.2 Жалпы жылдық жиынтық табыс ҚҚС-сыз, роялтисіз
Жалпы жылдық жиынтық табыс қосылған құн салығынсыз және роялтисіз –
негізгі іс-әрекеттен түскен табыс қосылған құнға салықсыз және роялтисіз
бен басқа да іс-әрекеттен түскен табыс қосылған құн салығынсыздың
қосындысынан тұрады.
ЖЖЖТ ҚҚС- сыз, роялтисіз = ЖЖЖТ ҚҚС – сыз – Σ роялти
ЖЖЖТ ҚҚС – сыз, роялтисіз = (НӘТТ ҚҚС – сыз + БӘТТ ҚҚС – сыз)+ Σ роялти
Көрсеткіштің атауы ЖЖЖТ ҚҚС-сыз, роялтисіз, млн.долл.
1 жыл 565,056
2 жыл 649,8144
3 жыл 805,8256
4 жыл 597,0032
5 жыл 706,32
6 жыл 948,9368
7 жыл 480,2976
8 жыл 1017,101
9 жыл 1168,812
2.4 Бастапқы инвестициялар
Күрделі жұмсалым, қаржылар – кейіннен пайда, табыс алу немесе
әлеуметтік нәтижеге қол жеткізу мақсатымен экономиканың объектілеріне
жұмсалатын мүліктік құндылықтардың барлық түрлері.
Күрделі қаржы 1900 млн. долл. (1,9 млрд.) бастапқы 5 жылға салынып
отырылды. Бірінші жылға – 45 % көлемінде, екінші жылы – 25 % көлемінде,
үшінші жылы – 15 % мөлшерінде, төртінші жылы - 10 % мөлшерінде және
бесінші жылға – 5 % көлемінде инвестиция салынды.
Кесте 14 - Бастапқы инвестициялар
Көрсеткіш атауы 1 2
жыл жыл
2.4.2 Қарыздалған қазіргі ақшаның болашақтағы құны
Инвестжобадағы күтіліп отырған пайданы есептеу үшін пайдаланылатын
негізгі әдіс – уақытты ескеретін ақша құны болып табылады. Қолма-қол ақша
ағымы әртүрлі уақыт кезеңінде келетін күрделі қаржы салымы және
қаржыландырумен байланысты кез келген шешім, уақыт факторын ескеретін ақша
құнының концепциясын түсінуді талап етеді.
Қарыз немесе несиеге ақша ұсынылған кезде, төлем сомасы жай немесе
күрделі процнет пайдалану арқылы есептелінеді. I – пайыз арқылы
инвестжобаның жалпы ұзақтылығы біткеннен кейін, қазіргі ақшаның болашақтағы
құны төмендегі формула арқылы анықталады:
Инвестжоба бойынша қарыздалған ақщша құралдарының болашақтағы құны (7 %)
келесідей жолмен есептеледі:
Кесте 16 - Қарыздалған қазіргі ақшаның болашақтағы құны
Көрсеткіштің атауы 1 -9 жыл аралығында
Қарыздалған ақша құралда-рының FVn(9) = PV(1+0,8) =
болашақтағы құны (8%) , млн. дол.
1100(1+0,08) = 2198,905млн. д.
2.4.3 Инвесторға төленетін жалпы % (пайыз) сомасы
Инвесторға төленетін жылдық пайыз сома - қарыздалған ақша
құралдарының болашақтағы құнын он жылға бөліп тастағанда тең болады:
Кесте 17 – Инвесторға төленетін жалпы % (пайыз) сомасы
Көрсеткіштің атауы 1 -9 жыл аралығында
Инвесторға төленетін жалпы пайыз (%) (2198,905-1100)9=122,1006млн.долл
сомасы
2.4.4 Тазартылған жалпы жылдық жиынтық табыс
Тазартылған жалпы жылдық жиынтық табыс – жалпы жылдық жиынтық табысқа
қосылқан құнның салығынсыз, роялтисіз және инвесторларға төленетін жылдық
пайыз сомасының айырмасынан құралады.
Кесие 18 – Тазартылған жалпы жылдық жиынтық табыс
Көрсеткіштің Инвесторларға ЖЖЖТ ҚҚС-сіз, ЖЖЖТ тазартылған,
атауы төленетін жылдық роялтисіз, млн.долл.
пайыз сомасы, млн.долл.
млн.долл.
1 жыл 122,1006 565,056 442,9554
2 жыл 649,8144 527,7138
3 жыл 805,8256 683,725
4 жыл 597,0032 474,9026
5 жыл 706,32 584,2194
6 жыл 948,9368 826,8362
7 жыл 480,2976 358,197
8 жыл 1017,101 895,0002
9 жыл 1168,812 1046,711
2.5 Салық салынатын табыс Брутто табыс
Салық – құрылған және анықталған заңмен белгіленген тәртіп бойынша,
мемлекет пайдасына алым алу, бұл алым – шаруашылық субъект табысының бір
бөлігі.
Салық салу – бұл табысты және қайнар көздерді, мемлекеттік құралдарды
торлықтыру үшін реттеуші құрал болып табылады.
Салықтың негізгі түрлеріне табыс салығы, одан басқа қоғамның құқықты
мүшелерінің табыстарына, корпорация пайдаларына салынатын салықтар жатады.
Табыс салығы – төте салық түрі. Оны жеке адамдар заңды түрде
белгіленген мөлшерлеме бойынша төлейді.
Заңды ұйымдар мен жеке тұлғалардың табысы, олардың қызметінің
түрлері, қаржы операциялары, мемлекеттік қызмет көрсетуі, заңды ұйымдар мен
жеке тұлғалардың мүлкі, өнім мен қызметтердің қосылған құны, тауарлардың
жекелеген түрлері мен топтары салық салынатын объектілер болып табылады.
Табыс салығын алу белгілі бір төменгі деңгейден басталады. Номиналдық
табыстың ұлғаюына сәйкес табыс салығын өсірудің базасы жасалады, салық
төлеушілердің саны артады, мемлекеттің шоғырландырылған жалпы қаржы –
қаражаттары көбейеді.
Салық салынатын табыс жалпы жылдық жиынтық табыс, өндірістік шығындар
және өткен жылдар залалдары айырмасынан тұрады:
Кесте 19 - Салық салынатын табыс
ЖЖЖТ Өндірістік шығындар, Салық салынатын табыс,
тазартылған, млн.долл. млн.долл.
млн.долл.
1 жыл 442,9554 341,3333 101,6221
2 жыл 527,7138 471,04 56,67383
3 жыл 683,725 446,4 237,325
4 жыл 474,9026 286,2667 188,636
5 жыл 584,2194 440 144,2194
6 жыл 826,8362 477,0043 349,832
7 жыл 358,197 248,064 110,133
8 жыл 895,0002 437,4 457,6002
9 жыл 1046,711 455,3143 591,3971
2.6 Корпоративті салық сомасы
Салық салу жүйесінің басты буыны – корпорациядан алынатын салық.
Салық акционерлік қоғамның таза пайдасынан алынады, яғни жалпы пайдадан
басқаларды шегергеннен кейін қалған пайдадан. Мысалы, жедел амортизация,
табиғи кендердің азаюы, қайырымдылық қорлары төлемдері және т.б. шығындар.
Корпоративті салық сомасы салық салынатын табыс пен корпоративті салық
ставкасының көбейтіндісіне тең. Корпоративті салық ставкасы – 30 %
мөлшерінде.
Кесте 20 - Корпоративті салық сомасы
Көрсеткіштің атауы Корпоративті салық сомасы, млн.долл.
1 жыл 30,48663
2 жыл 17,00215
3 жыл 71,19751
4 жыл 56,59079
5 жыл 43,26583
6 жыл 104,9496
7 жыл 33,03991
8 жыл 137,2801
9 жыл 177,4191
2.7 Салық салынғаннан кейін табыс (нетто табыс)
Салық салынғаннан кейін табыс (нетто табыс) – салық салынатын табыстан
(брутто табыс) 30% мөлшерлемесімен (Салық Кодексіне сәйкес) корпорациялық
табыс салығын шегергенге тең.
Салық салынғаннан кейін табыс (нетто табыс)= Салық салынатын табыс –
корпоративті салық сомасы
Кесте 21 - нетто табыс
Көрсеткіштің Салық салынатын табыс, Корпоративті салықСалық салынғаннан
атауы млн.долл. сомасы, млн.долл. кейін табыс,
млн.долл. (нетто
табыс)
1 жыл 101,6221 30,48663 71,13547
2 жыл 56,67383 17,00215 39,67168
3 жыл 237,325 71,19751 166,1275
4 жыл 188,636 56,59079 132,0452
5 жыл 144,2194 43,26583 100,9536
6 жыл 349,832 104,9496 244,8824
7 жыл 110,133 33,03991 77,09312
8 жыл 457,6002 137,2801 320,3202
9 жыл 591,3971 177,4191 413,978
2.7.1 Акционерлерге төленетін дивиденд көлемі
Инвестжоба бойынша акционерлерге төленетін дивиденд көлемі соңғы 5
жылға белгілі.
Кесте 22 - Акционерлерге төленетін дивиденд көлемі
Көрсет-кіш атауы 1
жыл
1 жыл 71,13547
2 жыл 39,67168
3 жыл 166,1275
4 жыл 132,0452
5 жыл 100,9536
6 жыл 244,8824
7 жыл 47,09312
8 жыл 260,3202
9 жыл 344,278
2.10 Күтіліп отырған ақша қаражаттарының таза ағыны (КОАҚТА)
Инвестжобадағы күтіліп отырған ақша қаражаттарының таза ағынын
есептеу үшін пайдаланылатын негізгі әдіс, уақытты ескеретін ақша құны болып
табылады. Күтіліп отырған ақша қаражаттарының таза ағыны бағалы
қағаздарға және дивидендтерге салынатын салық сомасы, акционерлерге
төленетін дивиденд көлемі және өткен жылда төленген жоғары пайдаға
салынатын салық сомаларының айырмасынан құрылады:
Амортизация – кешеннің негізгі объектілеріне байланысты құрал-
жабдықтардың баланстық құнын есептейді. Амортизация өтеу деген мағынаны
білдіреді. Ескірген машиналар мен құрал-жабдықтарды жаңартуға немесе
қалпына келтіруге көмектеседі.
Амортизацияны дұрыс пайдаланып, дұрыс саясат жүргізе білсе, оның
пайдасы мемлекетке өте зор. Амортизациялық төлем (өтелім жарнасы) негізгі
қордың тозығын толтыру үшін, яғни оны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz