Қазақтың ұлттық киімдері туралы

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 48 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Қазақ қолөнерінің өсу жолы өзіне тән даму тарихы бар. Ол тарих сонау көне замандардан басталады. Оған Қазақстан жерінде бұрынғы-соңды жүргізілген археологиялық зерттеулердің нәтижесінде анықталған ежелгі мәдениеттің үлгілері дәлел бола алады. Мұның өзі қазақ өнерінің Қазақстан жерінде мекендеген сақ, үйсін, қыпшақ, ғұн, қарлық және тағы басқа көне түркі тайпаларының мәдениетімен төркіндестігінің айғағы.

Қазақ халқы - кең байтақ жеріндегі ертеден қалыптасқан көне мәдениеттің тікелей мұрагері және сол дәстүрді дамытушы, жаңғыртып байытушы. Бұл процесске әр кезеңде Қазақстан жеріне жан жақтан келген көшпелі тайпалар мен халықтардың, сондай-ақ Оңтүстікте Сібір, Орта-Азия мен орыс халқының да мәдениеті әсер етті. Сайып келгенде, жергілікті мәдениет әлементтерінің сан толқының бойына сіңіріп, үнемі жақсарту, жаңғырту үстінде болды. Осындай талассыз дамудың нәтижесінде XIX ғасырдың дәстүрі қолөнері өз дамуында айтарлықтай жоғары деңгейге көтерілді.

Қазақ қолөнер шеберлері, көбінесе кедейлер әулетінен шықты. Олардың белгілі бір қолөнер түріне мамандана кәсіп етуі шеберлердің негізгі күн-көріс көзіне айналатын. Соның өзінде қолөнер шеберлерінің өнерлі еңбегі, тіпті ғажап туындыларының өзі де жете бағаланбады.

Қазақ қолөнерінің бірнеше салалары болды, оның ішінде ағаш, металл, тас, сүйек, мүйіз, тері мен былғарыдан әр түрлі үй бұйымдарын шаруашылық құрал- сймандары, киіз- басу, тоқымашылық тігіншілік, кесте тігу сияқты қолөнер түрлері жаңғыра даму үстінде.

Еңбекте “үйші”, “ерші”, “зергер”, “ұста”, “көнші”, “асшы”, “етікші”, “иіші”, “тамшы” сияқты халық шеберлерінің өнерлеріне, олардың қолынан шыққан бұйымдардың жасалу тәсіліне, көркемдік сапасына жергілікті ерекшеліктеріне көңіл бөлінеді.

Қазақ халқының өмірінде ежелден бері ағаштан жасалатын үй бұйымдарының алатын орны ерекше. Көшпелі мал

шаруашылығымен немесе жартылай отырықшылдыққа ауысып, егіншілікпен айналысқан қазақ қауымының күнделікті тұрмысына қажетті ағаштан жасалатын бұйымдардың түрі сан алуан. Ағаш өндеуді кәсіп еткен шеберлерді халық, олардың өндіретін бұйымдарына қарай “үйші”, “ерші”, “арбашы”, “ұста”, деп даналады. Әсіресе ұста атанған шеберлер үй бұйымдарына қарай көптеген түрлерінің жасалумен бірге әр түрлі металл және сүйек өңдеу ісімен де айналысты. Ұсталық пен зергерлік өнер әр түрлі металдардан сан алуан үй бұйымдары сәндік әшекейлер жасаумен байланысты.

Қазақ зергерлері, негізінен, түсті металдардан сан алуан әсемдік бұйымдар жасады. Әсіресе, күмістен соғылатын көптеген сәндік бұйымдар - сәукеле, әшекейлері, сырға, шолпы, шекілік, алқа, өңіржиек, қолтықша, тұмарша, білезік, сақина, жүзік, белбеу, қапсырма, түйме, тана, тіс шұқығыш, сондай - ақ, ерлерге арналған кемер-белбеу, кісе, ер- тұрмандарының күмістелген, алтындаған әшекейлердің неше түрлісі өте әдемі жасалынған.

Қазақ халқы ата - бабаларының өнер дәстүрінің ежелден келе жатқаның және жоғары дамығандығын Алматы облысының Есік қаласының маңынан 1970 жылы табылып, қазылған көне мазарлар да дәлелдейді. Бұл біздің дәуірімізге дейінгі V ғасырға жатады. Қазу кезінде алтыннан жасалған төрт мыңнан астам түрлі әшекей бұйымдары мен қару табылды.

Ғасырлар бой жасап, бізге жеткен аса қызықты ескерткіштердің бірі- бағы заманда тайпалардың мекендерін, Орталық және Орта Азияның қалаларын Таяу Шығыспен, Еуропамен, Қытаймен жайғастырып тұрған Жібек жолының өн бойында жолығатын тас мүсіндер.

Орта ғасырларда Отырар, Тараз, Баласағұн, Сығанақ, Сауран, және басқа көптеген қалалар мәдениетінің, ғылымның, өнердің айтұлы орталықтары болды. Бабаджахатун (X-XI ғ. ғ), Айша Бибі

(XI-XXI ғ. ғ), Алаша -Хан (XII-XIVғ. ғ), Жошы Хан (XIII), Қозы - Көрпеш -Баян-Сұлу (VIII-Xғғ. ) мавзолейлері мен Темірланның мұнарасы осы кезеңнін ғажайып ескерткіштері. Қазақстанның оңтүстігіндегі ескерткіштері арасында Түркістан қаласындағы Қожа Ахмет Яссауи мавзолейі өзінің мокументтігі жағынан тіпті ерекше, оқшау тұрады. Ол Орта Азия мен Қазақстандағы архитектура ескерткіштерінің ең ірілерінің бірінен саналатын тұтас комплекс.

Тұрмыстық өнердің мәнгі өшпес шығармалары, киіз үйді әшекелейтін заттар, жүн, жібек, атлас, костюм оюлары, күмістен, алтыннан, кефриттен жасалған зергерлік бұйымдар және басқа тұрмыстық бұйымтайлар. Үй бұйымдары арасында қайың бездерінен аса мұқият ойып жасалған қымыз тостағандары, аса нәзік оюлармен әшекейленген ет астаулары ерекше көзге түседі.

Қазіргі күндерде қазақ қалық қол өнері ерекше дамуда. Бабаларымыздың асыл мұрасын жалғастырып, атакәсіпті игеріп жандандыру, тұрмысымызды елмен егіз, уақытпен үндес ету біздің парызымыз.

Атакәсіп деген бір- бірімен сабақтас, салалас бүтін дүние. Алдағы уақытта ұлттық қол өнерінен дамыту біздің, болашақ сендердің парыздарың. Киіз басып, сырмақ ойып, ши тоқып, арқан, шылбыр есіп, түскиіз кестелеп, ағаштан түйін түйіп, ат әбзелдерін, зергерлік әшекейлер жасап, жалпы күнделікті тұрмысқа шаруашылыққа қажет заттардың жасағанын қолдауымыз керек. Атакәсіпті әр отбасында, әр ауылда қолдану, оны терең игеру, дамыту бала- шағаға, жастарға үйрету, халқымыздың ұлт болып үйып, қалыптасуына, эканомикалық көтеруілуімізге үлкен әсерін тигізетіне ешқандай күмән жоқ. Әтақәсіп әкеден қалған қара шаңырақтың шайқалмауының, мал- мүлік, жер, байлық салт-дәстүріміздің мәңгілік жалғасатығының алтын қазығы.

Қазақ халқы, біздің сонау көне замандардан бастап өмір сүрген ата-бабаларымыз өнердің қай түрін болмасын қасиеттеп, қадірлеп, тіптен пір тұтып, көздің қарашығындай аялап сақтаған. Содан да болса керек, ата-бабаларымыздың қай дәуірінде, қай кездерде, қандай жағдайда болмасын өмір сүрген ортасының тыныс тіршілігінен мағлұмат беретін жерінің, табиғатының байлығын, дархан даладай көңіл-күйінің кеңдігін танытып, сұлулық пен сезімталдыққа деген көзқарасын бүгінгі күнге қаз қалпында жеткізетін өсиетіндей, өлмейтін мәңгілік алтын қазына, асыл мұралары жетерлік. Сондай кейінгі ұрпақ үшін қасиеті мен қадірі, мәні мен мағанасы, берер тәлім- тәрбиесі мен ұлағаты ерекше асыл мұра қазақтың ұлттық киімдері дер едім. Жасыратыны жоқ, кеңес дәуірі кезеңінде сан ғасырлардан бері ұрпақтан ұрпаққа жалғаса жаңғырып жеткен сол қазынамыздың бетін тот басып, көңілден көмескіленіп, өмірден аласталып, тіптен сәл-пәл санамыздан сызылып қала жаздағаны рас емес пе? Енді міне, тәуелсіз мемлекет атанып, көк аспанымызда көк байрағымыз желбіреп, алақанымызға төл теңгеміз түсіп, барлық мемлекеттермен тереземіз тең болып жатқан тұста ұлттық сана - сезіміміз өсіп, ұмытыла бастағанымызды іздеуге мүмкіндік туып, даңғыл жол ашылады. Бабаларымыздан жеткен асыл мұраны шаң басқан бетін аршып, кейінгі ұрпаққа қайтаратын кез жетті деп ойлаймын. Жалпы, біздің бәрімізге де Қазақстанның әрбір аймақтарында, тіптен әрбір облысында кездесетін бірін- бірі қайталамайтын ұлттық киімдерді жинап, кәдеге асыратын кез жеткен сияқты. Өкінішке орай, бүгінгі күнде қазақтың ұлттық киімдері, оның әр алуан қыры мен сыры толыққанды зерттелінбей отыр. Ықылым заманнан, адамдар алғаш аң терісін алып, өздеріне жамылуды, одан түрлі нәзік талшықты өсімдіктерден жамылғы тоқуды үйренген кезден бастап санада «киім» деген ұғым пайда болды. Бұлдыр-бұлдыр уақыттар керуені берірек жылжыған сайын сахарадағы халықтардың киім жөніндегі түсінігі кеңейе түсті. Әуел баста тек суықтан қорғану, бойды жылыту үшін ғана керек болған киімдердің өмірде алатын орны анағұрлым кеңейді. Адамзат тарихындағы мың-мыңдаған соғыстар мен майдандар кезінде киім - қорғаныш құралы болды. Талай тарихымыз жыр кестесіне төгілген қазақтың «Батырлар жырын» қарасаңыз, « ақ берен», « сауыт», «көбе» деген сөздер көптен кездеседі. Олар- батырлардың киімдері. «Еруліге - қарулы» дегендей, содан кейін «көбебұзар» деген жебелер де жасалғаны белгілі. Алдымен суықтан, кейін дұшпаннан қорғану үшін қажет болған киімдер жетілген сайын қоғамдық мәнге де ие бола түсті. Ол сән мен салтанатты байқататын бірден-бір құралға айналды. Моральдық және рухани жағынан адамды ашатын дүниенің бірі де осы киім екендігін қазір әркім іштей мойындайды. Міне, алғашқы қажеттілік пен қазіргі талғамның тарихи дамыу жолдары осындай болғанында дау бар ма? Жұмыр жер дөңгелеп жүр десек, оның алып төсін мыңдаған ұлттар мен ұлыстар мекендейді. Сол сан нәсілдегі, тектегі және ұлттағы халықтарды бірін- бірінен ерекшелейтін нәрсе де- киім. Қанмама ұлт болса, соншама ұлттық киім үлгілері қалыптасқан. Өйткені, әрбір ұлт өзінің тұрып жатқан жер жағдайларына қарай өздерінің киім үлгілерін қалыптастырған. Бұл киім үлгілері бір күнде, бір шебердің қолынан шықпағаны да оны қазіргі сән үлгілерінен ерекшелендіреді. Ежелгі дүниеден бізге жеткен «Батырлар жыры», ғашықтық дастандары, ертегілер мен аңыздар секілді бұл ұлттық киім түрлерінің де нақты алғаш кімнің қолынан шыққанын, кім ойлап пішкенін, кім тоқығанын немесе тіккенін ешкім де білмейді. Оның есесіне жылдар көші жылжыған сайын ұлттық киімдер дами түскен, үнемі байытылып отырған. Қазақтың ұлттық киімдері де өзінің сипатымен, сырымен, сұлулығымен, сәнімен осындай сан ғасырлық тарихтың иісін сақтаған, бедерін жеткізген. Қазақтың ұлттық киімдеріне қарап-ақ қазақтардың қандай халық болғанын айтқызбай немесе өзін көрмей білуге болады дер едім.

2. Қазақтың ұлттық киім түрлеріне сипаттама.

Ұлттық киімдеріміз ата- бабамыздың жауынгер, жаугер, жаужүрек халық болғанын көрсетер еді. Өйткені, тірлігі үнемі аттың жалында, түйенің қомында жүрген, көбіне мамыра-жай, жайма- шуақ жүре алмаған. Аты ауыздықпен су ішіп, өзі етігімен мұз кешіп тіршілік үшін күрескен. “Тобылғыны жастанып, қу толағай бастанып” немесе ”Жайық үшін жандасып, Қиғаш үшін қырылып” өмір сүрген. Осынау ұлан-байтақ алып сахараны оған көз тіккендерден қорғап қалу бабаларымызға оңай түспеген. Сол үшін «ақтабан шұбырынды, алқакөл сұлама» да болды. Осындай замандарда күндіз киіп, түнде жамылып жата кететін шапаннан лайық киім болар ма. Ол өзі кигенде жеңіл, ал жатқанда жылы болуы үшін қандай материалдан жасалу керек ? Әрине жүннен. Өйткені, өмір бойы мал баққан халықтың қолындағы ең мол тұтыну шикізаты малдың терісі мен жүні болғаны анық. Онда да халқымыз шапанды түйенің жүнінен сырып жасаған. Осылайша өзі жеңіл, өзі жылы, осы ыңғайлы ұлттық киім үлгісі- ШАПАН дүниеге келгеніне ешкімнің дауы мен таласы болмас.

ТОН - қазақтың ұлттық киімдерінің бірі, оны қойдың, ешкінің және құлынның терісінен тігеді. Тон тігетін теріні ең алдымен шел майынан арылтады. Одан соң оны күбіге салып не ашық күйінде илейді. Терінің иі әбден қанған кезде жүн жағын жуып тазартады да, тақыр бетіндегі идің қалдығын қырып тастайды. Осыдан кейін оны уқалап жұмсартады. Қой мен ешкінің терісінен тон тіккенде терінің жүні және тігісі ішіне қарайды. Оның тақыр бетін бояумен, қарағайдың қабығы және рауғаштың ніліне бояйды. Бұл тонның сыртының кірлемеуі үшін керек. Тонның қазақ даласында таралған негізгі екі үлгісі болған. Оның бірі- тік тон, екіншісі-бүрме тон. Тік тонның екі өңірі мен артқы бойы кеуде және етектері бөлек пішіледі. Оның кеудесі мен етегін қусырады да, одан соң етегін кеудесіне бүгіп қондырады. Етегі кеудесіне қарағанда кең етіп пішіледі. Тонның белінде бүрме шығатындықтан, оны “бүрме тон” деп атаған. Бүрме тон тік тонға қарағанда сәнді болады. Тонға елтіріден, сеңсеннен, кейде аң терісінен жаға салып, етегі мен өңірін, жеңінің ұшын елтірімен жұрындайды. Тонды сәндеу үшін оның екі өңіріне, етегіне, жеңіне жібек жіппен кесте тігіледі. Құлынның терісінен тігілетін тонды “тайжақы” деп атайды. Тайжақының тігісі ішіне қарағанмен, терінің жүні сыртына қарайды. Ол сәнді болу үшін. Құлынның жалын тонның арқасына екі жеңінің үстіне келтіріп тігеді.

Бешпет

Ғасырлар бойына қалыптасқан ұлттық киімдерінің ортасында бешпеттің жөні бөлек. Ол сонау мыңжылдықтардан осы заманға дейін ұлтымыздың басты киімдерінің бірі болып, біздің бабаларымыздың бірге жасасып келді. Сонау тастағы суреттердегі адамдардың киіміннен бешпеттің сұлбасын байқау қиын емес. Күні кеше ортамызда жүрген ақиық ақын Мұқағали Мақатаевтың жырына құлақ түрсек те бешпеттің орны бөлектігін байқаймыз. “Жүрегіміз жақыннан бірге соқсын, ағытшы бешпетінің түймелерін” демей ме ақын. Бешпет -қазақ үшін әмбебап киім. Оны еркектер де, әйелдер де кие алады. Жігіттерге де, қыздарға да жараса кетеді. Оның үстіне бешпет жылдың маусымына да қолайлы. Оны жазғы түннің салқынында, көктемнің сәл ызғарында, күздің қоңыржай кезінде үстіден тастамай киеді.

Қазақ үшін ең жылы да жайлы материал-түйенің жүні бешпет үшін де керек. Бешпетті түйенің жүнінен басып, соның жұқа матасынан тіккен. Ерге қонғанда ыңғайлы, желең жамылғанда әсем мұндай бешпет түрлерін қазақ сахарасының барлық бұрыштарынан кездестіреміз.

Осы заманғы сән үлгілерінің қатарынан орын алуы бешпеттің уақыт көшінен қалмаған, ғасырлар тозаңында тұншықпаған киім екенін аңғартады.

Камзол

Қазақ әйелдерінің киімінде камзолдың орны ерекше болған. Ол да әрі жылулық, әрі сәндік міндеттерді атқарған. Әйелдің сырт киімі болып табылатын бұл камзолды тек қазақ қана емес, басқа да түркі халықтарының тұрмысына кездестіуге болады.

Әйелдердің камзолы қысқа жеңді немесе жеңсіз болып тігіледі. Өйткені, мұндай камзолдар жұмыс істеуге өте ыңғайлы, ешқандай кедергі келтірмейді. Әйелдердің күні ұзақ үй шаруасымен айналысып, кіріп-шығып жүретінін ескерсек, бұл камзолдар иесін суықтан қорғайды, оның үстіне оның иіліп-бүгіліп жұмыс істеуіне өте қолайлы келеді.

Камзолдардың материалы көбіне түкті пүліш маталар болады. Бархыттан, шұғадан да тігіледі. Ал, түсіне келсек, ол міндетті түрде бір түсті матадан тігілген. Онда да шымқай қанық түстер таңдалады. Әйелдердің жасына қарай камзол түрі де өзгеріп отырған. Қыздар мен жас келіншектер көбінесе алқызыл түсті камзолдар киген. Мұның өзі жасыл дала, көгілдір ауа астында көзге отттай басылып, алыстан мен-мұндалғандай болған. Ал, орта және одан жоғары жастағы әйелдер негізінен көк, жасыл, сарғыш түсті камзолдар киеді. Өйткені, алқызыл түс оларға енді жараспас еді.

Камзолдарда жең болмайтыны сияқты жаға да жасалмаған. Тек омырауға дейін жететін ойықтар қалдырылған. Өйткені, камзол тек көйлектің сыртынан киіледі. Қазақ әйелдері мойынға дейін жауып тұратын тұйық жағалы көйлек кигенін ескерсек, оларға енді камзолға тұмшалаудың еш қажеті болмаған. Сол себепті камзолдар омырауға дейін ашық қалдырылған. Осы мойын мен омырау тұсын және камзолдың алдын тұтастай әдәптеу дәстүрде бар. Бұл ретте камзолдың негізгі түрі мен оның өңіріне әдіптелетін матаның түрі бір-біріне жақындау болғаны ләзім. Мәселен, қызыл камзол өңірі қызғылтым немесе қоңырқай мауытымен әдәптелсе, бұрынғыдан да көз тартып тұратыны анық.

Қазақстанның көп бөлігінде камзолдың өңіріне, сондай-ақ етегінің екі жағына түрлі жылтырақтардан ою немесе өрнек жүргізу әдеті бар. Қазіргі шеберлер ондай өрнектерді сәнді жіптермен салуға да машықтанған.

Камзолдарға ою-өрнек түсірілмеген жағдайда оны түрлі жылтырақ әшекейлермен, таналармен безендіруге болады. Осылай безендірілген камзолдар өте салтанатты көрінеді. Оларды көбінесе, мереке кезінде, той - томалақта және басқа салтанатты думандарда киетін болған.

Оның есесіне камзолдар түймеленбеген. Көп жағдайларда ұсталар соққан әшекейлі күміс ілгешектер арқылы қаусырылатын болған. Мұның өзі онсыз да дала гүліндей алаулап, көркімен көз тартар камзолға қосымша сәндік береді.

Жас қыз-келіншектердің камзолының белі үнемі қыналып тігілген. Оны-қазақтың ежелгі сән өнерінің жетістігі, моданы сезінуі деуге болады. Омырауы мен етегіне қарағанда белдің тұсының анағұрлым тарылып тігілуі қыздардың байқатып тұрған талшыбықтай немесе құмырсқадай бұралған немесе үзілердей әрең тұрған деген теңеулер мен тіркестерді қазақ ақындары осы қыздың белінің нәзіктігін байқататын камзолдарға тамсанып отырып айтқаны анық.

Камзол тігу тәжірибелі шеберлерге еш қиындық тудырмаса керек. Ол көбінесе тұтастай пішіледі. Кейде оны тура симметриялы екі бөлік етіп пішіп, біріктіріп те тігуге болады.

Әр түрлі көйлектерге үстеме ретінде кейде жеке камзолдар алып қоюға болады.

Олар сауық кештеріне, түрлі мәнді мерекелерге аяқ астынан киіп баруға таптырмайды.

Камзолдың пішілу үлгісі классикалық денеге жыртылай қонып тұрады. Алдыңғы өңірлерінің ойылулары да әр түрлі. Қаусырылып ұлттық тоғалармен ілгектенеді.

Көйлек

Әйел - әдемілік деген ұйыммен егіз жаратылғаны анық. Әйел затын әдемі ететін оны жан дүниесі ғана емес, көзге көрік, көңілге өрт құятын киім екендігі даусыз. Неше түрлі қос етек көйлекті қыздар тобын қызықпай, құмартпай көру бозбалалар мен жігіттерге мүмкін болмаған. Қырды өртейтін қызғалдақтардай алаулап, көзге оттай басылатын мұндай көркем көйлектер -қазақтың ұлттық киімдерінің басты бөлігі болып табылады. Халық әніндегі: “Қос етек, бұраң бел, қуалай соғар қоңыр жел” деген сазды жолдарды елтімей айту мүмкін емес. Шынында жеңіл де төгілген жібек, шәйі көйлектер кеудеге самал соққандай сезімдер ұялатар еді.

Әйел көйлегін пішудің екі түрі болған: бірі-ұзыннан тұтастай пішу де, екіншісі-мықынға дейін бөлек пішіп, кейін қосып тігу. Қазақтар әйел көйлегінде міндетті түрде жең болуын ойластырған. Сол жеңнің өзіне бір немесе екі қатар желбір жасау арқылы да көркемдік жағы қарастырылады. Тұтастай тігіліп, мойнынан тобыққа дейін төгіліп тұратын көйлектер әдетте ерекше мәнді жағдайларға арналады. Әсіресе, қалыңдықтардың немесе дәулетті адамдардың қыздары мен келіндерінің көйлектері осылай тігіліп, бір қараған адамның назарын өзіне аударуды мақсат етеді.

Көйлектерді сыртынан біз бұған дейін толық сипаттап кеткен камзолдар толықтырып тұрады.

Ойын-сауыққа, той -думанға арналған бір киер көйлектер жібектің, шұғаның, барқыттың және басқа құнды маталардың ең қымбат түрлерінен тігілетін болған. Оның үстіне бұл көйлектерге қосымша әшекей бедерлері жасалады. Көйлектердің көрініп тұратын кеуде тұсына атын жіптермен зер жүргізіледі немесе басқадай кестелер төгіледі. Жиын-тойларда киілетін көйлектердің ұзындықтары да ерекше болған. Олар тура жерге тиер-тиместей етіп өте ұзын тігіледі. Оның есесіне, күнделікті киілетін әйел көйлегі сәл қысқарақ болады. Соның өзінде жиырмасыншы ғасырдың отызыншы жылдарына дейін қазақ әйелдерінің көйлектері балтырды жабатын.

Ұлттық бас киімдер

БӨРІК - қазақтың ертеден қалыптасқан ұлттық бас киімі, оны бағалы аң терісінен және жас төлдің елтірісінен тігеді. Оның жаздық және қыстық түрлері болады. Терінің түріне қарай бөрік әр алуан аталады.

Құндыз бөрік, сусар бөрік, кәмшат бөрік, жанат бөрік, түлкі бөрік, елтірі бөрік, т/б деп аталады. Оны ерлер де, қыздар да киеді. Бөріктің төбесі көбінесе алты сай ( қиық), төрт сай болып келеді. Оны тіккенде алдымен өлшеп алып, жұқа киізден төрт не алты сай етіп пішеді. Әр сайдың төбеде түйісетін ұштары үш бұрыш тәрізді, етек жақтары тік төрт бұрыш болады. Осы қиындылардың бір бетіне шүберектен астар, екі арасына жұқа матадан бидай шүберек салып, жиі етіп сыриды. Одан соң жеке-жеке сайларды біріне-бірін өбістіріп ішінен де, сыртынан да жөрмеп тігеді. Оның сыртын асыл матамен

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.