Дебиторлық берешектің есебі мен аудиті

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 79 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыстың өзектілігі сонда, яғни қазіргі таңда әлемдік шарттарға сай Қазақтан Республикасы экономикасының бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету қажеттілігі маңызды мәселе болып отыр. Экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің басты талаптарының бірі - бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру жүйелерінің халықаралық стандартқа сәйкес келуі.

Қаржылық есеп халықаралық стандарты қаржылық есепті жалпы және бөлек-бөлек қарастырып, түсіну үшін өте қолайлы болып саналады. Сонымен қатар халықаралық стандарт капиталды біріктіруге, экономиканы дамытуға негіз бола тұрып, Қазақстан Республикасы кәсіпорындарының бәсекеге қабілеттілігі мен қаржылық салымының бір бөлігі болып табылады.

Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есепті жаңашаландыру процесі және Қазақстандағы қаржылық есеп халықаралық стандартына бірте-бірте көшу тәуелсіз алғаннан кейін басталып, 1995 жылы желтоқсандағы Қазақстан Республикасы президентінің «Бухгалтерлік есеп туралы» жарғысынан кейін бекітілді.

Айта кететін жайт, В. К. Радостовец, М. С. Ержанов, К. К. Кеулімжанов, К. Ш. Дүйсенбаев және тағы басқа авторлардың еңбектері есеп, тексеру (аудит), талдауларды жетілдіруге байланысты актуалды прблемаларды шешуге және Қазақстан Республикасының халықаралық стандартқа көшуіне зор ықпал етті.

Жалпы бухгалтерлік есеп басқару жүйесінде ең басты орындардың біріне ие. Негізгі мақсаты - халық шаруашылығының барлық салаларында нақты тұжырымды мемлекеттік талапқа сай есептеу жұмысын жүргізу болып табылады.

Бүгінгі таңда «Дебиторлық берешектің есебі мен аудиті» тақырыбы өзекті болып келеді. Бұл тақырыпты таңдаған себебім - дебиторлық берешектердің құрамы мен құрылымын толық зерттей отырып, олардың есебін ұйымдастыру мен осы есептер бойынша тексеріс жүргізудің түп мәнін ашу.

Диплом жұмысының мақсаты дебиторлық берешек есебін жүргізуін, дебиторлық берешектерді азайту перспективалары мен проблемалары және оларды жетілдіру жолдарын көрсетуге ЖШС «Петропавл нан зауыты» мысалында.

Диплом жұмысының мақсатына сәйкес келесі міндеттерді шешу керек:

- дебиторлық берешек есебін жүргізуін теориялық негіздерін қарастыру мен зерттеу;

- «Петропавл нан зауыты» жауапкершілігі шектелген серіктестіктің жалпы шаруашылық қызметі бойынша қаржылық талдау жасау, осы жауапкершілігі шектелген серіктестіктің дебиторлық қарыздарына байланысты талдау жүргізу;

- дебиторлық берешектер аудиті жүйесін жетілдіруге арналған ұсыныстар мен іс-шараларды әзірлеу.

Диплом жұмысының теориялық және методологиялық негіздері келесілер:

- дебиторлық берешектің теориялық негіздерін зерттеуге қатысыты отандық нормативтік - құқықтық актілер;

- кәсіпорын негізінде дебиторлық берешектердің есебі мен аудитін ұйымдастыруды талдауға байланысты статистикалық мәліметтер;

- дебиторлық берешектер аудитін ұйымдастыруға арналған ұсыныстар мен іс-шараларды әзірлеу мен нақты қолданылатын әдістер.

Дипломдық жұмысымда зерттеу нысаны - ЖШС «Петропавл нан зауыты» алынды.

Зерттеу пәні болып дебиторлық берешек есебін ұйымдастырылуына әдістемелік және тәжірибелік сұрақтары.

Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы ЖШС «Петропавл нан зауыты» қызметінің дамуы жолдарын көрсету, дебиторлық берешектерді азайту мен қайтаруға байланысты факторинг жүйесін ұсындым.

Диплом жұмысының тәжірибелік құндылығы мынада:

- дебиторлық берешек есебін жүргізуін жетілдіру мүмкіндік береді;

- жаңа қызметтерді енгізу болады;

- дебиторлық берешектерді азайту мүмкіндік береді.

Жұмыстың әдістемелік базасы болып К. Қ Кеулімжаевтың, Э. Т. Төлегеновтың, В. К. Родостовецтің, В. В. Ковалевтің, Э. О Нурсеитовтың еңбектері болып табылады.

Дипломдық жұмыстың тәжірибелік базасы ретінде ЖШС «Петропавл нан зауыты» алынды.

Диплом жұмысының мәселені дұрыс қою мәні және оны шешу жолы келесіде: дебиторлық берешек есебі туралы жаза отырып, тексеріс жүргізілу арқылы қателіктерді тауып, оларды қалай түзету керектігіне көңіл аудардым, дебиторлық берешектерді азайту жолдарын көрсету.

Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы : дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен, қосымшадан тұрады.

Кіріспеде зерттелетін тақырыптың өзектілігі, мақсаттар мен тапсырмалар қойылған, теориялық және әдістемелік негіздер және зерттеу жаңашылдығы мазмұндалған, дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі көрсетілген.

Бірінші тарауда дебиторлық берешек есебі туралы жаза отырып, тексеріс жүргізілу арқылы қателіктерді тауып, оларды қалай түзету керектігіне көңіл аудардым.

Екінші тарауда кәсіпорынның, яғни өндірістік практиканы өткен «Петропавл нан зауыты» жауапкершілігі шектелген серіктестіктің жалпы шаруашылық қызметі бойынша қаржылық талдау жасай келе, осы жауапкершілігі шектелген серіктестіктің дебиторлық қарыздарына байланысты талдау жүргіздім.

Үшінші тарауда жасаған талдау негізінде 2008 жылы - 61, 6%, 2009 жылы-61, 1% болғанын көре отырып, дипломдық жұмыстың осы дебиторлық берешектерді азайту мен қайтаруға байланысты факторинг жүйесін ұсындым.

Зерттеу нәтижелері қортындыда қарастырылған.

1 ДЕБИТОРЛЫҚ БЕРЕШЕКТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Дебиторлық берешектердің мәні мен маныздылығы

Дебиторлық берешектер деп белгілі бір қарым-қатынасқа байланысты заңды және жеке тұлғалардың шаруашылық субъектісінің алдындағы сатып алған тауарлары, субъектінің оларға көрсеткен қызметтері үшін, сондай-ақ жұмысшылар мен қызметкерлердің субъектіден аванс ретінде алған немесе несиеге, қарызға алған тауарлары мен материалдары үшін қайтаруға тиісті борыштарын айтады. Осы субъектіге берешек қарызы бар кәсіпорындар мен ұйымдар, сондай-ақ жеке тұлғалар дебитор болып табылады.

Есеп беретін уақыттан кейінгі бір жыл ішінде алынатын (өтелінетін) дебиторлық қарыздар ағымдағы активтер қатарында есептелінеді. Олардың қатарына жататындар:

- ағымдағы активтерді сатып алуға төленген аванстық (алдын ала төленген) төлем;

- тапсырылған (берілген) шоттар бойынша алынуға тиісті қарыздар;

- вексельдер бойынша алынуға тиісті қарыздар;

- негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес серіктестігі арасындағы түрлі операциялар негізінде туындаған дебиторлық қарыздар;

- акционерлік қоғамның лауазымды адамдарының (тұлғаларының) дебиторлық қарызы;

- басқадай дебиторлық қарыздар.

Қазақстан Республикасы Бухгалтерлік есеп және аудит жөніндегі Ұлттық комиссиясының 1996 жылғы №2 «Қаржылық есепті дайындау мен ұсынуға арналған тұжырымдамалық негіздер туралы» деп аталатын қаулысына сәйкес «Дебиторлық қарыз» иелік ету құқықтарымен қоса, заңды құқықтарына байланысты актив болып саналады. Яғни «Дебиторлық қарыз» дегеніміз, бұл - иелік ету құқын қосқандағы заңды құқтармен байланысты активте қамтылған болашақтағы экономикалық тиімділік болып табылады.

Дебиторлық қарыздар есебіне мына төмендегі аталған есептілік тіркелімдер (регистрлер, құжаттар) пайдаланылады:

№7 Журнал-ордер - «Жұмысшылар мен басқа да тұлғалардың қарызы» деп аталатын шоттың кредиті бойынша;

№8 Журнал-ордер - «Алынуға тиісті қосылған құн салығы», «Есептелген пайыздар», «Басқалары» деп аталатын шоттың және «Берілген аванстар» бас шотындағы бөлімше шоттарының кредиті бойынша;

№8 Журнал-ордерге қосымша ведомость - «Берілген аванстар» бас шотындағы бөлімше шоттарының дебеті бойынша;

№10 Журнал-ордер - «Күдікті қарыздар бойынша резерв», 34 «Алдағы кезең шығындары» бас шотының бөлімше шоттарының кредиті;

№11 Журнал-ордер - «Сатып алушылар және тапсырыс берушілердің қарызы» және «Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің дебиторлық қарызы» бас шотындағы бөлімше шоттарының кредиті бойынша жүргізіледі.

Сатып алушылар мен тапсырыс берушілер және басқадай дебиторлармен есеп айырысудың есебі бойынша жоғарыда аталып өткен регистрлерден (тіркелімдерден) басқа дебиторлық қарыздардың есебіне аналитикалық есептің карточкаларын, ажырату парақшаларын, бухгалтерлік анықтамаларды және тағы да басқа құжаттарды қолданған дұрыс болып табылады. Жалпы есеп регистрлерін толтыру шаруашылық операцияларының мазмұнын сипаттайтын бухгалтерлік жазулардың жиынтығын анықтау үшін керек. Контировка деп аталатын бұл процедура шоттардың мәнін ашатын корреспонденциялар құруды білдіреді және де бұл дұрыс көрсетіліп, бөлімдері бойынша топтастырулары тиіс. Бүгінгі таңда шоттар корреспонденциясын көрсетудің жеңіл нысаны ретінде компьютерлік пакеттер қолданылуда. Айта кететін жағдай, көптеген ағылшын тілдес мемлекеттерде, мысалы: Америка Құрама Штаттарында біртұтас шоттар жоспары жоқ. Әрбір корпорацияның мамандары өздеріне ыңғайлы, тиімді деп санайтын жоспарды өздері құрайды. Бір жағынан бұндай шешім бухгалтер мамандарының әдістемелік шешімдер таңдауында біршама тәуелсіздігін көрсетсе, екінші жағынан мәліметтерді сәйкестендіруде немесе мамандардың бір кәсіпорыннан екіншісіне ауысуы кезінде қиындық туғызады. Алайда кәсіпорындардағы құрылатын шоттар жоспарына халықаралық стандарттар мен ұлттық кәсіби бірлестіктермен қалыптасқан белгілі бір бухгалтерлік стандарттар ықпалын тигізеді.

Мысалы: Америка құрама штаттарында барлық бланкілер үшін міндетті ортақ есеп беру формалары жоқ. Есеп беру формалары біршама жинақтылығымен, и мәліметтердің ірілігімен айрықша көзге түседі, сондықтан да оларға деген көп алаңдатушылық туғызбайды. Есеп формасын таңдау құқы толығымен бас бухгалтердің құзырында, яғни ол алғашқы құжаттарды топтастырудың ең қарапайым әдісін таңдап, шоттар корреспонденциясын жүргізуге міндетті. Шоттарға келетін болсақ, олар негізгі есеп регистрлерінде үнемі қатысатын, эпизодтық болып бөлінеді және олар юасқадай операцияларда қолданылады. Бұл жерде «трансформациялық ведомостар» деген ұғымы кең етек алып отыр. Олардың мақсаты - бізде қолданылатын терминология бойынша нәтижелік пен қаржы бөлінуші-реттеуші шоттардың толық жабылуы. Мұндай ведомостар біздің теориямызда да, практикамызда да белгісіз болып отыр. Дебиторлық қарыздардың шоттарында есептелетін сомалардың дұрыстығы мен олардың толықтығын бақылау үшін түгендеу жүргізілуі қажет, ол құжаттар бойынша шоттарды шоттармен салыстыру арқылы жүргізіледі. Мұндағы басты мақсат - әрбір шоттағы сомалардың сәйкестігі мен дұрыстығын, толықтығын анықтау болып табылады. Соңғы жылдары бухгалтерлік ақпараттарды өңдеудің барлық техникалық-экономикалық параметрлерінің жақсарғандығы байқалып отыр. Болып отырған ақша «дематерилизациясы», яғни ақшалардың электрондық формаларға ауысуы, әртүрлі есеп айырысулар бойынша (оның ішінде дебиторлық қарыз бойынша есеп айырысу) бухгалтерлік есепті енгізудің тәртіптерін түбегейлі қайта түсінуге мәжбүр етіп отыр. Сондықтан дебиторлық қарыздың әлемдік тәжірибесінде біршама жақсы тәжірибе жиналғандығы жайлы ұмытпаған жөн.

Шетелдік сатушылар, сатып алушылардың сатып алған тауарлары үшін төлемдерін басқа бір үшінші тұлғаға несиелік карточкалардың көмегімен аударып, есеп айырысуға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда сатып алушы несие берушімен несиелік келісім-шартқа тұрып, несиелік карточка алады және оны сатып алу кезінде қолданады. Егер ақша орнына карточка алса, онда ол несие берушіге шот жазып береді, ол шотта сатып алу барысындағы несиелік карточканың штампы мен сатып алушының қолы тұрады. Содан кейін сатушы шотты несие берушіге жіберіп, одан тиесілі ақшаны алады. Мәміледе несие берушілердің (кредиттік карточкаларды ұстайтын фирмалар) қатысуы сатушы үшін экономикалық жағынан тиімді, өйткені оған сатып алушы үшін несие алудың қажеті жоқ. Несиелік карточкалар бойынша сату есебін жүргізудің екі тәсілі бар.

Бірінші жолы - сатушы несие беруші компанияның төлемін күтуі керек.

Екінші жолы - сатушы сату барысында бірден ағымдағы шотқа квитанцияны енгізеді [8] .

Соңғы тәсіл банк жүйесімен байланысты несиелік карточкамен жүргізілетін сатуға тән, ыңғайлы тәсіл болып келеді. Басты нәрсе - сату уақытысын анықтау болып табылады, яғни сатып алушыларға тиеліп немесе жөнелтілген тауарлар (жұмыстар, қызметтер) қашан сатылды деп танылуда. Бухгалтерлік есептің көзқарасынан қарағанда, тауарлардың тиелуі мен сатып алушыға қаржылық және есеп айырысу құжаттарының ұсынылуы сатылған тауарлар деп танылады. Ондай сатылған тауарлар үшін әзіргі ақша қаражаттары келіп түспегеннің өзінде табыс көрсетілетін болса сәйкесінше салық төлеу қажет. Бұл жағдайда сатып алушы төлемді кешіктіруі мүмкін немесе тіпті төлемеуі де мүмкін. Әсіресе, бұл салық төлегенде байқалады. Осымен қатар бухгалтерлік есепті халықаралық стандартқа сәйкес жүргізу міндеттемелердің орындалуының бұл жолын, келісім-шарттың орындалуына жауапты түрде қатысушының араласуын талап ететіндігін көрсетіп отыр. Осыған орай компьютерлік технология берілген әдістің барлық іс-әрекеттерін автоматты түрде есептеуге мүмкіндік береді.

1. 2 Дебиторлық берешектер түрлері

Кәсіпорындар мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлғалардан оларға сатқан тауарлары, көрсеткен қызметтері, сондай-ақ аванс ретінде алдын ала төлеген төлемдері үшін алашақ борыштары - Дебиторлық борыштар (Алынуға тиісті шоттар) деп аталады. Осы кәсіпорындар мен ұйымдарға берешек борышы бар заңды және жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады. Өтелетін (алынатын) уақытына қарай алынуға тиісті дебиторлық борыштар ағымдағы алынуға тиісті борыштар және ұзақ мерзімде алынуға тиісті борыштар болып екіге бөлінеді. Бұл борыштардың есебі «Алынуға тиісті шоттар» бөлімінің шоттарында есептеледі.

Есеп беретін уақыттан кейінгі бір жыл ішінде алынатын (өтелінетін) дебиторлық борыштар ағымдағы активтер қатарында есептеледі. Олардың қатарына жататындар:

- ағымдағы активтерді сатып алуға төленген аванстық (алдын ала төленген) төлем;

- тапсырылған (берілген) шоттар бойынша алынуға тиісті борыштар;

- вексельдер бойынша алынуға тиісті борыштар;

- негізгі ұйымдар мен оның еншілес серіктестігі арасындағы түрлі операциялар негізінде туындаған дебиторлық борыштар;

- ұйымның лауазымды адамдарының (тұлғаларының) дебиторлық борышы;

- басқадай дебиторлық борыштар;

Кәсіпорынның балансындағы алынған вексель деп аталатын бабындағы сома басқа заңды немесе жеке тұлғалардың ұйымға вексель бойынша төлейтін ресми берешегі болып есептелінеді. Алынуға тиісті шоттар бойынша борыштар (дебиторлық борыштар) иелік ету құқығымен қоса, заңды құқығымен байланысты актив болып саналады. Қорытындылап айтатын болсақ «дебиторлық борыш» дегеніміз, бұл - иелік ету құқығын қосқандағы заңды құқықтармен байланысты активте қамтылған алдағы уақыттағы экономикалық тиімділік [34] .

Ұйымның қаржы жағдайын сипаттайтын көрсеткіштердің қатарына дебиторлық борыштардың айналымы жатады. Яғни дебиторлық борыштардың есептелген уақыты мен өтелу уақытының арасындағы мерзім күндерінің саны. Ұйымның дебиторлық борышы оған байланысты кіріс танылған жағдайда ғана анықталады. Дебиторлық борыштар сатылған өнімдер мен тауарлардың құнынан баға жеңілдіктерін (скидки) және қайтарылған тауарлардың құнын алып тастағандағы қалдық сома бойынша есептеледі. Бір жылдам астам уақыт бойы алынбаған дебиторлық борыштар ұзақ мерзімді дебиторлық борыштар» болып есептеледі. Дебиторлық борыштардың пайда болған (есептелінген) уақыты мен өтелу уақытының арасындағы мерзімге байланысты пайыздар бойынша кіріс көп жағдайларда ескерілмейді. Кәсіпорындар өздерінің тауарларын сатқанда кейде сатып алушыларға баға жеңілдіктерін береді. Ұйымдардың мұндай қадамға баруының басты себебі сатып алушыларды қызықтыру арқылы сатылатын тауарларының көлемін арттыру болып табылады. Сонымен қатар баға жеңілдіктерін (скидки) пайдалану ұйымның күмәнді борыштарының сомасын қысқартуға үлкен әсер етеді. Халықаралық тәжірибеде баға жеңілдіктері (скидки) терминімен (сөзімен) бірге сауда жеңілдігі термині (сөзі) қатар қолданылады. Өз экономикасын нарықтық жолмен жүргізіп келе жатқан елдердегі ұйымдар сауда жеңілдігін тауарларды сатуға жарнама ретінде пайдаланады. Ұйымдардың сауда жеңілдігін қолдануының мақсаты баға жеңілдіктерін (скидки) пайдаланғандағы жағдаймен бірдей деп айтуға болады.

Кейбір жағдайларда сапасының төмендігінен немесе тауарлардың ақау болу себебінен сатылған тауарларды қайтаруға тура келеді. Мұндай тауарларды қайтарып алу сатушы ұйымдар үшін тиімсіз болады. Сондықтан да кәсіпорын сатып алушы заңды немесе жеке тұлғаның осы тауарлар бойынша борыш сомаларының мөлшерін қысқарту туралы талабын қабылдауға келісуіне тура келеді. Әрине аталған жеңілдікті жасау ұйымның келіп түсуге (алынуға) тиісті табыстарының көлемін азайтатындығы сөзсіз. Бұл жағдайда ұйымның бухгалтериясында жасалынған жеңілдік сомасына бухгалтерлік жазу жазылады.

Кәсіпорындардың бухгалтериясы дебиторлық борыштар есебін жүргізу барысында мына төменде аталған құжаттарды (есептік тіркелімдерді) қолданады:

- нөмірі 7 Журнал-ордер - «Жұмысшылар мен басқа да тұлғалардың борышы» деп аталатын шотының кредиті бойынша;

- нөмірі 8 Журнал-ордер - «Алынуға тиісті қосылған құн салығы, «Есептелген пайыздар», «Басқадай дебиторлық борыштар» және «Берілген аванстар» деп аталатын шоттардың кредиті бойынша;

- нөмірі - Журнал-ордерге қосымша тізімдеме - «Берілген аванстар» шотының дебиті бойынша;

- нөмірі 10 Журнал-ордер - «Күдікті қарыздар бойынша резерв», «Алдағы кезең шығындары» шоттарының несие (кредиті) бойынша;

- нөмірі 11 Журнал-ордер - «Сатып алушылар және тапсырыс берушілердің борышы» шотының және «Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің дебиторлық борышы» шотының кредиті бойынша жүргізіледі.

Сатып алушылар мен тапсрыс берушілер және басқадай дебиторлармен есеп айырысудың есебі бойынша жоғарыда аталып өткен тіркелімдерден басқа дебиторлық борыштардың есебіне талдамалық есептің карточкалары, ажырату парақшалары (қағаздарын), бухгалтерлік анықтамалары және тағы да басқа тіркелімдер (құжаттар) қолданылады. Жалпы есеп тіркелімдерін толтыру шаруашылық операцияларының мазмұнын сипаттайтын бухгалтерлік жазулардың жиынтығын анықтау үшін керек. Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартында (соның ішінде Америка Құрама Штаттарының бухгалтерлік есеп стандартында) ұйымның бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу барысында қолданатын барлық бланкілері үшін міндетті ортақ есеп беру формалары қарастырылмаған. Есеп нысанын таңдау құқығы толығымен бас бухгалтердің құзырында, яғни ол алғашқы құжаттарды топтастырудың ең қарапайым әдісін таңдап, шоттар корреспонденциясын жүргізуге міндетті. Шоттарға келетін болсақ, олар негізгі есеп тіркелімдеріне үнемі қатысатын, эпизодтық болып бөлінеді және олар басқадай операцияларда қолданылады. Дебиторлық борыштар шоттарында есептелетін сомалардың дұрыстығы мен олардың толықтығын бақылау үшін түгендеу жүргізілуі қажет, ол құжаттар бойынша шоттарды шоттармен салыстыру арқылы жүргізіледі. Мұндағы басты мақсат - әрбір шоттағы сомалардың сәйкестігі мен дұрыстығын, толықтығын анықтау болып табылады. Дебиторлық борышты есептеудегі басты мәселе сату мерзімін анықтау болып табылады, яғни сатып алушыларға тиеліп жіберілген немесе жөнелтілген тауарлардың (жұмыстар, қызметтер) қашан сатылғанын тануында. Бухгалтерлік есептің көзқарасымен қарағанда, тауарлардың тиелуі мен сатып алушыға қаржылық және есеп айырысу құжаттарының ұсынылуы, тауарлардың сатылғандығы деп танылады. Дебиторлық борыштар келесідей бөлімдерден тұрады:

- «Сатып-алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы».

- «Күдікті қарыздар бойынша резервтер».

- «Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің дебиторлық борышы».

- «Басқадай дебиторлық борышы».

- «Алдағы кезең шығындары».

- «Берілген аванстар».

Дебиторлық қарыз айналыстан қаражатты айыратындығын көрсететін болғандықтан, шаруашылық жүргізуші субъектілер бірінші кезекте олардың айналымдылығын талдайды. Әдетте, дебиторлық қарыздың айналымдылығы 30-дан 90 күнге дейін тең болады, егер де осы мерзімнен асып кетсе, онда оны мерзімі өтіп кеткен деп санайды. Сондықтан кейінгі кездері дебиторлық қарызды талап ету құқын факторингалық компанияларға жүктейді.

Факторингалық операциялардың есебі. Факторинг, басқаша айтқанда, қаржылық агент болып табылады және ол үшінші тұлға ретінде қарызды өндіріп беру үшін қызмет етеді. Ондай қаржылық агент болып банктерде басқа да несиелік, коммерциялық ұйымдар бола алады, бірақ олар аталған қызметті жүзеге асыру үшін лицензия болуы керек. Бірақ кез-келген кәсіпорын немесе ұйым факторинг қызметімен шұғылданбастан бұрын екі жақтың да несие қабілеттілігін тексереді және көрсеткен қызметі үшін, өз құқын берген кәсіпорын автоматты түрде төлеуге тиіс. Бұл арада өзінің дебиторлық қарызды талап ету құқын берген кәсіпорын мен факторинг компаниясы келісім-шартқа отырады. Ондай келісім-шарт ашық та, жабық та (конфеденциалды) болуы мүмкін. Осы келісім-шартта клиентке құқын өзіне қайтып беру мәселесі де айтылады, яғни регресс құқы да қарастырылады. Факторингалық қызметтің құны көрсететін қызметтің түріне, қаржылық жағдайына және тағы басқа факторларына тәуелді болып келеді.

Қойылған талапқа жеңілдік берудің келісім-шарты бойынша жасалатын операциялардың есебі . Бір заңды тұлға (цедент) келісім-шарт бойынша екінші бір заңды тұлғаның (цессионарға) қандай да бір міндеттемесін (тауарлы-материалдық құндылықтарды жеткізіп бергені, атқарған жұмысы, көрсеткен қызметі үшін төлемді) орындаған кезде өзінің заңды құқықтық талабын (цессия) толық немесе ішінара көлемде азайтып немесе төмендетіп береді. Міндеттеменің негізінде кредиторға жататын құқықтық талап бұрындары берілген тұлғадан басқа тұлғаларға өтуі мүмкін. Бұл жерде кредитордың құқысының басқа тұлғаға өтуі регрессивтік талап болып табылмайды. Бұл кезде бірінші заңды тұлғаның келісімін талап етпейді, егер олар заң актілері мен келісім-шартқа қайшы келмесе. Құқық талабын азайту міндеттемелеріне жауап беретін кредиторларды ауыстыру болып табылады. Кей жағдайда кредитордың келісімінсіз міндеттемелердің талабын азайтуға болмайды, өйткені жаңадан пайда болған кредитор бірінші кредиторға келеңсіз жағдай туғызуы мүмкін:

- тауар нарығында ол кредитор бәсекелес болып табылуы мүмкін;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.