Иоганн Гербарттың педагогикалық теориясы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Иоганн Гербарттың педагогикалық теориясы

Иоганн Гербарттың педагогикалықұ теориясының идеялары. Оның жазған мынадай еңбектерінде « Тәрбие мақсаттарының негіздігін жалпы педагогикалық (1806) . «Психология оқулығы » (1816) «Психологичны педагогикаға пайдалану жөніндегі хаттар» (1831) Педагогика лекцияларының очеркі (1835) баяндалған.

Иоганн Гербарт педагогика ғылымының философиясының негізінде, әсіресе этика мен пчихологияға байланысты зерттеуді көздеді. Өзінің философиялық пікірлері бойынша, ол метафизик болды. Оның пікірінше дүние шексіз көп, өзгермейтін мәңгілік абсолюттік мазмұндардан тұрады, бұларды одан танып біле де алмайды. Дүниенің өзгеруі жөніндегі адамның еселстеулері мен түсініктері алдамшы ; болмыс, болмыстың мазмүны да өзгермейді деді ол. Иоганн Гербарт психологиялық мәселелерді зерттеуде де метафизик болды. Оның ойынша, адам жаны да өзгермейтін қарапайым мазмұн. Жан адам денесімен ұштасу, байланысу кезінде өзіндік дербеске ие болып, сол тән арқылы бірінші түйсіктерге ұшырайды, адалдығы басқа денелермен байланысады, осыдан елестеулер тұрады.

Иоганн Гербарт бүкіл психиканы елестеулермен байланыстырады адамның бүкіл мазмұны елестеулерден тұрады деп есептеді. Оның ойынша психология елестеулер жөніндегі, солардың пайда болуы, ұштасуы және жойылуы жөніндегі ғылым. Ес, қиял, тағы басқалары Гербарт сол елестеулердің өзара қатынастары арқылы түсіндіреді. Сезіну- оның пайымдауынша, елестеулердің әр саласы түрлері жағынан өзгерістері ғана.

Иоганн Гербарт-ассоциативтік психологияның көрнекті өкілі. Оның психологияның теориясында апперцепция ұғымы кең орын алады, бұл ұғымды ол адамның бұрынғы тәжірибиесінің оның елестеулеріне әсер етуі ретінде түсінді. Иоганн Гербарт апперцепцияға осындай мән мән бере отыра, оны елес қызығушылық т. б. психиеалық функциялармен байланыстырады. Осылай Иоганн Гербарт адам психиксының әр түрлі салаларының ерекшеліктерін мойындады. Ол психикалық әрекеттің күрделі алуан саласы терең диалектикалық процессін елестеулердің жәй құрамына әкеліп тіреді. Ол баланың елестеулеріне ықпал ете отыра сол арқылы оның сезімдерімен еркінің қалыптасуына әсер етуге болады деп есептеді. Осыдан келіп Иоганн Гербарттың ойынша дұрыс ұйымдастырылған оқу тәрбиелі сипатта болуға тиіс деген пікірлер туды. Иоганн Гербарт өзнің саяси пікірлерінде 18 ғасырдағы Француз бурожуазиялық ревалюциясына, неміс қоғамының алдыңғы тобының ішіндегі сол ревалюцияның әсерімен өрістеген прогрессившіл қозғалысқа теріс қарады.

а) Иоганн Гербарт 1776жылы Германияда чиновник семьясында туылған. Ол әуелі классикалық латын мектебін, одан кейін Иен университетін бітіредінОқуын бітіргеннен кейін Швецарияда жеке үйлерде сабақ беретін оқытушы болды. Осы кезде атақты педагог Г. Пистолоцемен танысады, бірақ Иоганн Гербарт оның көзқарасындағы демократияшыл бағттаны әсер ала алмады. 1802 жылдан бастан Иоганн Гербарт Геттені және Кенигсберг университетінде профессорлық қызметті болды. Осы қызметінде ол кең салалы педагогикалық жұмыспен айналысып Кенигсберг университетінде мұғалімдер әзірлейтін семинар құрады, педагогикалық тәжірибиесімен ұштастырды. Бұл оған педагогика мәселелоерін тереңірек қарастыруға жағдай туғызды.

ә) Тәрбиенің мәні оның мақсаттарымен міндетері. Тәрбиенің мәні жөніндегі ұғымды Иоганн Гербарт идеалистік философиядан ол тәрбиенің мақсатын этикадан шығарды. Ол этикалық теорияны тым метафизикалық тұрғыда құрды. Оның ойынша қоғамдық және жеке адамдардың адамгершілгі белгілі бір өзгермейтін эәне мәңгілік адамгершілік идеялардың негізінде қалыптасады. Осы идеялар оның ойынша, топтан тысжалпы адамгершілктің негізі болды. Оның бұл ойлары сол кездегі просияшылдық манархиядағы үстемдік етіп тұрған қоғамдық қатынастармен адамгершілік бағыттарды күшейтуге тиісті. Өзінің этикалық теоиясына сүйене отырып, Иоганн Гербарт тәрбиенің мақсаты - адамдағы ізгілікпен жақсылықты қалыптатыу. Бұл ізгілікпен жақсылықта мәңгі өзгермейді деп тұжырымдады. Демек, Иоганн Гербарт тәрбиенің мақсаты ізгілікпен жақсылық дей отыра өмір сүріп отырған қоғамдық қатынастарға икемделе алатын адамдарды тәрбиелеуді қалыптасқан тәртіпті, сыйлауды білетін, соған бағына білетін адамдарды тәрбиелеуді көздейді. Иоганн Гербарт тәрбиеде екі түрлі қажетті және үлгеріге бағыталған іске асуға тиісті мақсаттар болады деді. Бұл мақсаттар адамның бү. кіл іс әректерінің кез-келген салаларына қажетті іске асуға тиісті мақсаттар адамның алдына белгілі бір мамандықтардың салалары бойынша қойылады. Бүкіл тәрбие поцессін Иоганн Гербарт 3 салаға бөлді: Басқару, оқұыту және адамгершілік тәрбие.

б) Оқу процессі кең өрістенгенге дейін балаларда өз іс әрекетеріне түсінбеййтін тағылық тәрізді тентектік кезең болды. Бұл кезде оны тәрбиелемей бағындырып басқару керек. Басқарудың бірінші құарыл- қорқыныш туғызу. Бірақ бұл көздеген мақсаттарға жеткізе бермейді. Күшті және мықты балалар мұны ескере бермейді, мойындамайды да, қайта сотқарлығы күшейе түседі. Ал әлсіз мінезді балалар қорқынышқа жете түсіне алмайды. Сондықтан бағындыра басқаруда қорқыныш туғызуға қосымша құрал ретінде қадағалап бақылау құралында қолдану керек, мұны әсіресе баланың ертерек жасыгда қолданған жөн. Бұлда нәтижесіз болуы да мүмкін, бақылаудағы бала үнемі сонан құтылатын кезеңмен жылдарды іздеумен болады. Сондықтан балаларға бұйрық және тиім салу әдістерін де қолдану керек, бұл балалар үшін дәл және нақты болуға тиіс. Белгеленген ережелерді бұзған балалар үшін мектепте штраф кітабы құрылады, мұны үйде де қоланған жөн. Бағындырып басқарудың құралдары ретінде Иоганн Гербарт жазалауға оның ішінде ұрып соғуға көп көңіл бөлді. Иоганн Гербарт ұсынған жазалардың түрлері неміс, орыс гимн, азияларында француз лицейлерінде және басқа да елдердің орта дәрежелі оқу орындарында қолданылды. Ол ересектердің беделі мен сүйіспеншілік білдіруін басқарудың қосыша құралдары ретінде ұсынды. Сонымен Иоганн Гербарт ұсынған балаларды басқару жүйесі жазалауға, ретсіз құрылған. Ол басқарудың яғни тәртіптердіруді тек қана тәрбиенің алдындағы кіріспе жағдай деп, оны адамгершлік тәрбиесінен бөліп алып қарады. Бұл теріс көз қарас, өйткені тәртіп шындығында тәрбиенің алдындағы жағдай емес, ол тәрбиенің құралы және нәтижесі.

в) Оқыту Иоганн Гербарттың бүкіл педагогикалық жүйесінің орталығы. Оқыту теориясы болды. Тәрбиенің мақсаты- ізгілік, жақсылық, ол оның теориясы болды. Тәрбиенің мақсаты - ізгілік жақсылық ол оның маңызды құралы оқу. Ал оқудың тәрбиелік сипаттау болу идеясын ұсынды.

Өзінің оқыту теориясының негізінде Иоганн Гербарт адамның алуан салалы қызығушылықтарын алды. Адамдағы қызығушылықтар айналасын қоршаған дүниегні танып білуге немесе қоғамдық өмірге араласуға байланысты болады. Біріншісіне жататын қызығушылықтар: эмпирикалық : бұл айналасын қоршаған дүниенің кейбір оқиғаларын білуге бағытталады, ойлуға негізделген ақыл ой қызығушылығы эстетикалық қызығушылық - оқиғаларды көркемдік жағынан бағалай білушілікті көрсетеді. Екінші тобына жататындар: симпатикалық қызығу, бұл жеке адамлар арасында қатынас туғызады . Әлеуметтік қызығу - әртүрлі қоғамдық ұйымдардың ара қатынасын анықтайды. Дінге қызығу- діни ұйымды күшейтеді . Осы 6 түрлі қызығушылықтар оқушылардың меңгеретін білім мазмұнын анықтайды. Иоганн Гербарт анықтаған қызығушылықтар жүйесі оның идеялистік көзқарастарынан туған логикалық тұжырымдар еді. Жоғарыдағы қызығушылықтар ақыл ой түріндегі топшылаулар сипатында қалды да, практикалық өмірмен байланыспады. Сөйткенмен де оқушылардың әр салалы қызығушылықтарының дамыту тұрғысынан және оқуды соларға негіздей жүргізу жайын Иоганн Гербарт топшылауының құптарлық пікірі де болды.

Гербарт баланың қызығушылықтарына сәйкес оқылатын білімнің шегеруін белгілей отырып оқу оқушылардың ақыл ойы әрекетін дамытуды тиіс деді. Оқу материалдарын орналастыру мәселесінде білімнің жүйелі берілу принципін негіз етті.

Гербарт оқудың мазмұны жөніндегі проблемманы оқытудың сатысы жөніндегі теориясымен тығыз байланыстыра зерттеді.

Оның ойынша, оқу процесі немесе сабақ төрт сатыдан тұрады, мұны әдетте оқытудың формальді сатылары деп те атайды. Олар 1) анықтық-айқындық, 2) ассоцияция, 3) жүйе, 4) әдіс

Біріншісі - анықтық - айқындық сатысында оқылатын материалды оқушылар басқалардан бөліп алып, тереңірек оқиды.

Дидактикалық тұрғыдан алғанда, бұл сатыда оқытушы жаңа материалды хабарлап, көрекілікті қолданады.

Екінші сатысы- ассоциацияда жаңа материал оқушылардың мұнан бұрынғы өткен сабақтарда алған елестеулері мен ұштасады. Дидиактикалық жағынан бұл кезде рқытушының оқушылармен әңгіме жүргізуі тым сәтті болды.

Үшінші сатысы - жүйе. Мұнда оқушыларды оқутышының басшылығымен өткен сабақта алған мәліметтерімен байланыстырп, жоқ оның негізінде тұжырымдар мен қорытындыларды анықтап оларды және заңдарды іздестіреді. Дидактикалық сатысында бұл жаттығулар жүргізіледі, оқытушылар оқушылардың бұрынғы меңгерген білімдерін талап етеді, олардың логикалық және творчествалық ойлауын бақылайды.

Міне, осы оқыту сатылары, Гербарттың ойынша, оқудың бір ізділіг мен жүйелілігін анықтайды, бірақ бұл сатылар формальды болды, себебі бұлар оқу материалының нақты мазмұнына да, оқытушылардың жаста да сабақтың дидактикалық міндетеріне де байланысты болады.

Оқуды мұндай оқшаууниверсалды алмаға ғана салу ғылыми педагогикалық қойылым келеді, себебі оқудың әдістері мен құралдарын таңдау оқу материалының нақты ерекшеліктеріне байланысты болады.

Сабақтың жоғарыдағыдай жеке-жеке тұратын төрт сатығңа міндетті түрде бөліп тастаудың өзі де теріс, себебі күнделікті оқу процесінде бұл сатылар оқушыларға жеке-жеке, дара қатынас орнатуға қажетті жағдай туғызбады.

Адамгершілік тәртібі

Гербарттың дәлелдеуінше адамгершілік тәрбиесінің мақсаты-мінез - құлықты қалыптастыру. Бұл тәрбие негізінен оқу арқылы жүргізіледі. Осылай Гербарт адамгершілік тәрбиесін түгелдей интелектуализм тұрғысынан есептеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.