Қазақ тіліндегі дауысты және дауыссыз дыбыстарды үйретудің жолдары

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 38 бет
Таңдаулыға:

Қазақ тіліндегі дауысты және дауыссыз дыбыстарды

үйретудің жолдары

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

МАЗМҰНЫ:

Кіріспе . . .

Кіріспе. . .: І тарау. Қазақ тіліндегі дауысты және дауыссыз дыбыстарды үйретудің ғылыми-теориялық негіздері . . .

Кіріспе. . .: 1. 1. Қазақ тіліндегі дауысты және дауыссыз дыбыстарды үйретудің лингвистикалық негіздері . . .

Кіріспе. . .: 1. 2. Қазақ тіліндегі дауысты және дауыссыз дыбыстарды үйретудің педагогикалық негізі . . .

Кіріспе. . .: 1. 3. Қазақ тіліндегі дауысты және дауыссыз дыбыстарды үйретудің психологиялық негізі . . .

Кіріспе. . .:

Кіріспе. . .: Қорытынды . . .

Кіріспе. . .: Пайдаланылған әдебиеттер . . .

Кіріспе. . .:

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Заман талабына сай оқытудың мазмұнын жаңартып, жаңа деңгейге көтеру мұғалімдерге үлкен жауапкершілік жүктейді. Соған байланысты адамзаттың ұзақ тарихында жинақтаған оқытуға қатысты бағалы білімі мен тәжірибелерін, ашқан ғылыми жаңалықтарын пайдалана отырып, жаңа заманға сай әдіс-тәсілдерді ойлап табу - бүгінгі таңдағы басты міндет.

Ақпарат тасқыны үдей түсіп, бірін-бірі тез алмастырып, ғылыми-технологиялық үдеріс қарқындап бара жатқан қазіргі заманда жас ұрпаққа тіл білімі теориясын игерту ісі көп ізденісті талап етеді.

Қазақ тілі пәні бойынша білім беруді қоғамның әлеуметтік-экономикалық құрылымынан, мәдени құндылықтарынан, ұлттық дәстүр, рухани негізден бөле жара қарауға болмайды. Сонымен қатар онда ғылым мен техниканың, педагогиканың соңғы жаңалықтары да барынша ескерілуге тиіс. Жас ұрпақты қазақ тілі сабақтарында теориялық біліммен ғана қаруландырып қоймай, олардың бойына жаңа сапалы дағдылар мен икемділіктерді дарытуда көптеген жұмыс түрлері үлкен рөл атқарады.

Ал мұндай ауқымды міндеттің үдесінен шығу оңай шаруа емес. Демек, аталған өзекті мәселе күн тәртібінен түспек емес.

Қазақ тілі сабақтарында оқушының фонетикадан теориялық біліммен қаруландыруда қолданылатын тиімді әдіс-тәсілдерді көптеген педагог мамандар іздестіруде. Осы тәжірибелерді негізге ала отырып, біз де өз жұмысымызда осы мәселені қарастырамыз.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері қазақ тілі сабақтарында жүргізілетін фонетикалық мәселелерді оқытуға бөлінетін сағат саны және фонетикалық білім, білік және дағдылар қалыптастыру жұмыстарының әдістемесіне тоқталу. Бұл мақсаттардан мынадай міндеттер туындайды:

- жоғарғы сынып оқушыларына фонетикалық мәселелерді оқытудың психологиялық-педагогикалық негіздеріне тоқталу;

- жоғарғы сыныптардағы қазақ тілі пәні бойынша фонетика саласының зерттелуі, даму кезеңдерін айқындау;

- мемлекеттік бағдарлама бойынша жоғарғы сыныптарда фонетикалық мәселелерді оқытуға бөлінген сағат санын айқындау, теориялық білім игерту жолдарын ашып көрсету;

Зерттеудің дереккөздері 5-сыныптардағы қазақ тілі оқулықтары (2003, 2005), С. Мырзабековтың (2006), Ж. Аралбаевтың (1988) қазақ тілі фонетикасы туралы жарық көрген оқу құралдары, «Қазақстан мектебі», «Қазақ тілі мен әдебиеті» журналдары.

Зерттеудің әдісі салыстыру, баяндау, талдау-жинақтау әдістері қолданылды.

Зерттеудің базасы. Батыс Қазақстан облысы, Теректі ауданы, Подстепный жалпы орта білім беретін мектебі.

Зерттеудің құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І тарау. ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ ДАУЫСТЫ ЖӘНЕ ДАУЫССЫЗ ДЫБЫСТАРДЫ ҮЙРЕТУДІҢ ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

І. 1. Қазақ тіліндегі дауысты және дауыссыз дыбыстарды үйретудің лингвистикалық негіздері

Тілдік қатынас әдетте екі түрлі формада болады: ауызша және жазбаша. Жазбаша беріде, жазумен байланысты пайда болды. Ал ауызша форма ойды білдірудің құралы, қатынас құралы тілмен ол алғаш пайда болған күннен бері жасасып келеді. Фонетиканың негізгі зерттеу объектісі - тілдің ауызша формасы. Бұдан жазбаша форманың фонетикаға қатысы жоқ екен деген ұғым тумау керек. Мәтінге фонетикалық талдау оның айтылуына негізделеді.

Адам баласының тілі - дыбыстық тіл. Оның ойы, айтар пікірі белгілі бір дыбыстық комплекстен тұратын сөздердің арқасында іске асады. Сондықтан да тіл дыбыстарын, оларға тән түрлі заңдылықтарды білудің мәні зор.

Фонетика (гр. phone - дыбыс, phonetikos - дыбыстық) - тілдің дыбыстық жүйесін зерттейтін тіл білімінің бір саласы. Атап айтқанда, фонетиканың қарастыратын мәселелеріне мыналар жатады: тіл дыбыстарының пайда болуы, олардың іштей жіктелуі және бір-біріне әсері, буын, екпін, тілдің дыбыстық жағы мен жазудың арақатынасы, орфография, орфоэпия, т. б. [1, 7] .

Дыбыстардың пайда болу, өзгеру сырларын білмей тұрып, лексикалық та, грамматикалық та құбылыстарға ғылыми түсінік беру, өзімізге мектептен таныс қатаңдану, ұяңдану сияқты өзгерістерді түсіндіру, қазіргі жазудың сырын түсіну қиын. Фонетика тіліміздегі бірсыпыра сөздердің пайда болуын анықтауға, тілдердің арасындағы байланысты табуға, тілдің айту, жазу нормаларын дұрыс меңгеруге мүмкіндік береді. Ана тіліндегі дыбыстардың артикуляциясын жетік білу шет тілін дұрыс меңгеру үшін де қажет.

Акустикалық, артикуляциялық және басқа белгі-қасиеттеріне қарай тіл дыбыстары алдымен дауыстылар және дауыссыздар деп екі үлкен топқа топтастырылды. Бұлардың әрқайсысына тән негізгі айырым-белгі, ерекшеліктер мынадай болып келеді:

Дауыстылар дауыстан (тоннан) жасалады да, салдырдың қатысы елеусіз қалады. Ал дауыссыздар, керісінше, салдырдан жасалады. Тон қатысуы да, қатыспауы да мүмкін.
Дауыстыларды айтқан кезде ауа кедергісіз, қарқынсыз шығады да, дыбыстау мүшелерінің барлығы дерлік қатысады.
Дауыстылар буын құрайды, дауыссыздар құрамайды. Мұның өзі - дыбыстарды жіктеудегі басты айырым-белгі.
Дауыстыларға екпін түседі. Дауыссыздарда мұндай қасиет болмайды.
Дауыстылар дауыстап, созып айтуға келеді. Ән дауыстылардың осы қасиетіне негізделген.
Дауыстылардың дауыссыздарға ықпалы күшті болады. Орыс тілінде, керісінше, дауыссыздардың дауыстыларға ықпалы күшті болады [2, 13] .

Қазіргі қазақ тіліндегі дауысты дыбыстардың саны, сапасы жөнінде әлі күнге бірізділік болмай келеді. Мұның өзі дауыстыларды оқытуда, оны танып-білуде ала-құлалық тудырып, көп қиындық келтіріп жүр. Тіліміздегі әртүрлі фонетикалық заңдылықтарды (сингармонизм, буын, екпін, т. б. ) дұрыс меңгеру алдымен дауысты дыбыстарды нақты білумен байланысты.

Қазақ тілінің байырғы төл сөздерінің құрамында тоғыз (а, ә, е, ә, о, ө, ұ, ү, ы, і) дауысты дыбыс барлығы ешқандай дау тудырмайды. Бұл дауыстылар әсіресе, тіліміздің кешегі В. В. Радлов, П. М. Мелиоранский сипаттайтын тұсына толық сай келеді. Алайда қазіргі қалыпн таныта алмайды.

Бүгінде тіліміздің сөздік құрамы күрт дамыды. «Қазақ тілінің орфографиялық сөздігіне» (1978) енген сөздердің 20 пайызға жуығы орыс тілінен және орыс тілі арқылы шетел тілдерінен енген халықаралық сөздер. Оларды біз орыс тіліндегідей жазып, айтып жүрміз.

Қазіргі тілімізде он бір, он екі дауысты бар деушілер шындыққа жақын. Бұлардың біріншісіне екіншісінің қосқаны - тек э дыбысы. Қалған жағдайда іштей жіктеу, сипаттауға келгенде бір-бірімен үндесіп жатады. Екі топқа да тән үлкен жаңсақтық - қазақтың байырғы сөздерінің құрамында и, у (мысалы, бу, су, қи, ки, т. б. ) дауысты дыбыстары кездеседі деп қарауы. Бір қызығы, зерттеушілер мен оқулық авторларының көбісі бұл екі әріптің әрқайсысы екі дыбыстың ұу, үу, ыу, іу, ый, ій қосындысы екенін біле отырып, дауыстыға жатқызып жүр [3] .

Сонымен қазіргі қазақ тілінде он бір дауысты фонема бар. Олар дыбыстау мүшелерінің қызметіне қарай үш топқа жіктеледі.

Тілдің қатысына қарай.

а) жуан дауыстылар: а, о, ұ, ы, у;

ә) жіңішке дауыстылар: ә, ө, ү, е, и.

Жуан дауыстыларды айтқанда, жіңішкелерімен салыстырғанда, тіл сәл артқа тартылады (ортасы көтеріліңкірейді), жіңішкелерді айтқанда тіл сәл ілгері жылжиды. Бұған көз жеткізу үшін дауыстылардың жуан және жіңішке сыңарларын (а//ә, о//ө, ұ//ү, ы//і) қатар айтып көруге болады. Дауыстылардың бұлайша (тіл қатысына) жіктелуін дұрыс білмейінше, тіліміздегі ең күшті фонетикалық заң - сингармонизді (оның ішінде тіл үндестігін) түсіну мүмкін емес. Тілдегі сөздердің бірыңғай жуан, не жіңішке буынды болып келуі тілдің қалпымен байланысты.

Еріннің қатысына қарай:

а) еріндік дауыстылар: о, ө, ұ, ү, у;

ә) езулік дауыстылар: а, ә, ы, і, е, и.

Еріндік дауыстыларды айтқан кезде ерін дөңгеленіп, сүйірленеді де, езуліктерді айтқанда ерін екі жаққа қарай тартылып, езу жиырылады. Еріндік дауыстылардың да тіліміздің байырғы заңы сингармонизмді (оның ішінде ерін үндестігін) танып білуде мәні зор.

Көрші буындардың бірыңғай жуан не жіңішке, еріндік не езулік болып келуі (яғни сингармонизм заңы) тіл мен еріннің неғұрлым үнемді қызметіне негізделген.

Жақтың қатысына қарай:

а) ашық дауыстылар: а, ә;

ә) жартылай ашық дауыстылар: а, ә, о, ө, е;

б) қысаң дауыстылар: ұ, ү, ы, і, и, у.

Ашық дауыстыларды айтқанда астыңғы жақ (үстіңгі жақ қозғалмайды) барынша төмен түседі, қысаңдарды айтқанда жоғары көтеріледі [2, 14-16] .

Қазіргі қазақ тіліндегі дауысты дыбыстардың сан, сапасы жөнінде әлі күнге бірізділік болмай жүргендігін жоғарыда айтып кеттік. Мұның өзі дауыстыларды оқытуда, оларды танып-білуде ала-құлалық тудырып, көп қиындық келтіріп жүр. Тіліміздегі әр түрлі фонетикалық заңдылықтарды дұрыс меңгеру алдымен дауысты дыбыстарды нақты білумен байланысты.

Қазақ тілінің байырғы төл сөздерінің құрамында тоғыз (а, ә, е, о, ө, ұ, ү, ы, і) дауысты дыбыс барлығы ешқандай дау туғызбайды. Бұл дауыстылар әсіресе, тіліміздің кешегі В. В. Радлов, П. М. Мелиоранский сипаттайтын тұсына толық сай келеді. Қазіргі таңда тілімізде он бір, он екі дауысты бар деушілер де кездеседі. Бұлардың біріншісіне екіншісінің қосқаны тек - э дыбысы. Екі топқа да тән үлкен жаңсақтық - қазақтың байырғы сөздерінің құрамында и, у дауысты дыбыстары кездеседі деп қарауы. Бір қызығы, зерттеушілер мен оқулық авторларының көбісі бұл екі әріптің әрқайсысы екі дыбыстың ұу, үу, ыу, іу, ый, ій қосындысы екенін біле отырып, дауыстыға жатқызып жүр.

Орыс тіліндегі дауыстылар сан жағынан аз болғанмен, сапа жағынан аса күрделі. Қазақ тілінің байырғы дауыстыларынан ерекшелігі - олардың дауыссыз дыбыстарға тәуелді болып, солардың жетегінде кететіндігі, бір дауыстының бірнеше сапаға ие болатындығы.

Ж. Аралбаевтың айтуынша: «қазіргі қазақ тілінде он бір дауысты фонема бар. Олар: а, ә, е-э, о, ө, ы, і, ұ, ү, и, у» [3] .

Сонымен қазіргі қазақ тілінде төл дауысты дыбыстарының жүйесі 9 дауысты дыбыстан құралады. Олар: а, ә, ы, і, е, ү, ұ, о, ө.

Қазақ тіліндегі дауысты дыбыстар құрамына қарай жалаң (монофтонг) және құранды (дифтонг) болып екі топқа бөлінеді. Жалаң дауыстыларға а, ә, ы, і, ұ, ү дыбыстары. Жалаң дауысты дыбыстар бастан-аяқ бірыңғай дыбысталады. Құранды дауысты дыбыстар бір дыбыстан басталып, екінші дыбыспен аяқталады. Оларға: о, ө, е дыбыстары жатады.

Тілдің қатысына қарай:

а) жуан дауыстылар: а, о, ұ, ы.

ә) жіңішке дауыстылар: ә, ө, ү, і, е.

Жуан дауыстыларды айтқанда, жіңішкелерімен салыстырғанда, тіл сәл артқа қарай тартылады, жіңішкелерді айтқанда, тіл сәл ілгері жылжиды. Тілдегі сөздердің бірыңғай жуан не бірыңғай жіңішке буынды болып келуі тілдің қалпымен байланысты.

Еріннің қатысына қарай:

а) еріндік дауыстылар: ұ, ү, о, ө.

ә) езулік дауыстылар: а. ә, ы, і.

Еріндік дауыстыларды айтқан кезде ерін дөңгеленіп, сүйірленеді де, езуліктерді айтқанда ерін екі жаққа қарай тартылып, езу жиырылады. Ерін доғал дөңгеленіп жасалса, доғал ерін - ұ, ү, сүйір дөңгеленіп жасалса - о, ө болып іштей екіге бөлінеді. Езу дауысты дыбыстар еріннің бейтарап қалпы арқылы жасалады -Езумен жасалса, езу - а, ә, ы, і, емеурінмен жасалса, емеурін дауысты - е болып іштей екіге бөлінеді. Еріндік дауыстылардың да тіліміздің байырғы заңы сингармонизмді танып білуде маңызы зор. Көрші буындардың бірыңғай жуан не жіңішке, еріндік не езулік болып келуі тіл мен еріннің неғұрлым үнемді қызметіне негізделген.

Жақтың қызметіне қарай:

а) ашық дауыстылар: а, ә, о, ө, е.

ә) қысаң дауыстылар: ы, і, ұ, ү.

Ашық дауыстыларды айтқанда астыңғы жақ барынша төмен түседі де, қысаңдарды айтқанда жоғары көтеріледі. Басқаша айтқанда, ашықтарды айтқанда, екі жақ бір-бірінен қашықтай түседі де, қысаңдарды айтқанда, бір-біріне жуықтай түседі. Алайда ауаның еркін шығуына кедергі жасамайды.

Жасалу орнына қарай дауыстылар тіл ортасы, тіл арты және құранды болып бөлінеді. Тіл ортасы дауысты дыбыстар тілдің орта тұсы арқылы жасалады: ә, і, ү. Тіл арты дауысты дыбыстар тілдің артқы тұсы арқылы жасалады: а, ы, ұ. Құранды дауысты дыбыстар екінші басым сыңарының жасалым белгісіне лайық, шартты түрде, тіл ортасы - е, ө, тіл арты - о болып жіктеледі.

Қазақ тілінде тіл алды дауысты дыбыстар жоқ.

Кірме дыбыстар. Қазақ тіліне енген кірме әріптер жеке дауысты дыбыстардың таңбасы емес. Олар арқылы қазақ тіліндегі қысаң дауыстылар мен үнді й, у дауыссыздарының тіркесі белгіленеді. Мысалы: ми-мый, сирақ-сыйрақ, бу-бұу, суық-сұуық, сурет-сүурет.

Дауысты фонемаларға тән басты ерекшелік, белгі-қасиеттердің, олардың фонемалық мәнінің айқын, тұрақты көрінетін орны - бір буынды түбір. Ал көп буынды сөздерде дыбыстардың бір-біріне азды-көпті әсері болады да, дауыстылардың фонемалық қасиеті әлсірей түседі. Мұны еріндік дауыстылардың тек бірінші буындарында ғана жазылуынан көруге болады: өлең, өнер, ұры, ұзын, оқы, үкі, үсі сияқты сөздерді жазылуындай айту естіген құлаққа ерсілеу болғанмен, мағынасын түсінуге кедергі бола алмайды.

Қазақ тілінің байырғы сөздерінің құрамында кездесетін а фонемасы ашық, жуан. Ал езулік қасиеті ы, і фонемаларына қарағанда әлсіздеу. Бұл фонема сөздің барлық буындарында айтыла да, жазыла да береді. Жеке тұрып, сөз, қосымша да болады. Сөз ішінде тек жуан дауыстылармен қатар тұрады. А - фонемасы еріндіктерден кейін жазылып қана қоймай, айтыла да беретін бірден-бір езулік дыбыс. Бұған оның барынша ашықтығы мүмкіндік береді.

Қазақ тілінде шын мәніндегі ашық фонемалар - а және ә. Бұлардың бір-бірінен айырмашылығы - бріншісі жуан, екіншісі жіңішке, яғни тілдің кейін шегінуінен, ә ілгері жылжуынан жасалады. Ал еріннің қатысы жағынан да бұл екеуі бір-біріне жуық.

Ә фонемасының қазақ тілінде сирек кездесуініңбасты себебі оның қазақ тіліне басқа күншығыс тілдерінен келген сөздермен байланысты болуы керек. Проф. Н. В. Юшманов, проф. Е. Д. Поливанов т. б. мамандардың пікірі бойынша ә фонемасы сол күншығыс тілдерінің әсерінен пайда болса керек. Бұл пікірдің жаны бар. Бірақ «қазақ тілінде сирек кездеседі» деу де жазуға негізделген біржақты пікір. Өйткені һар, һаріф сөздеріндегі һ фонемасы біздің тілімізде нөлге айналады. Осының салдарынан һа тізбегі ә фонемасын тудырған болса керек. Қазақ тілінің он томдық түсіндірме сөздігінде 67 мың сөз бар десек, соның 19 пайызы дауыстылардан басталады. Соның ішінде ә әрпінен басталатын сөздердің саны - 870. орфографияға сәйкес ә әрпі барлығы 2, 5 мыңдай сөздің бірінші буынында кездеседі. Осының өзі-ақ оның кірме еместігін байқатады.

Е, ы, і фонемалары езулік, қысаңдығы және тілде қолданылуы жағынан бір-біріне ұқсайды. Қалған екеуінен ы тек жуандығымен ерекшеленеді. Ал е фонемасының алдынан әнтек й айтылады. Е, ы, і әріптері сөздің барлық буындарында жазылады, бірақ олар ылғи да е, ы, і болып дыбыстала бермейді. Өзен, өлең, өнер, осы, орын, ұлы, ұзын, үлкен, түйе, жүрек, әуе, дәуір сияқты сөздердің құрамындағы е, ы, і дыбыс емес, тек әріп. Айтуда олар ө, ү, ұ түрінде болады. Соңы ы, і дыбысына аяқталған етістіктерге -у жұрнағы жалғанады да, ы - ұ-ға, і - ү-ге айналады, жазуда бір-ақ әріппен таңбаланады.

Қысаң ы, і фонемалары көп буынды сөздерде кейде көмескі естіледі. Мысалы: дәр/гер, қат/нас, тәж/рибе, аң/зақ. Жалғанатын қосымша дауысты болса, немесе дауыстыдан басталса, кейбір сөздердің екінші буынындағы ы, і мүлде түсіп қалады: халық - халқы, қалып - қалпы, ерін - ерні, ерік - еркі, қырық - қырқы.

Еріндік о, ө фонемалары бір-бірінен тек жуан, жіңішкелігімен ғана ажырайды. Ал жақтың қатысы жағынан бұлар қысаң дауыстыларға жуық. Еріндік о фонемасының өзге фонемалардан ерекшелігі бұл байырғы сөздердің бірінші буынында ғана айтылады және жазылады. Тек кірме -қор, -қой, -ғой қосымшалары түрінде келгенде ғана екінші, үшінші буындарда айтыла да, жазыла да береді: есепқор, сәнқой, әуесқой, еңбекқор [4] .

Ө әрпі бірінші буында ғана жазылады. Тек қосымша -көй, -гөй түрінде, екінші, үшінші буындарда айтыла да, жазыла да береді: ақылгөй, данагөй, қаскөй. Ө фонемасы еріндік буындардан кейін айтылады. Жазуда ол е әрпімен таңбаланады: өзен, көбелек, үзеңгі, үлкен, дөңгелек.

Еріндік ұ, ү фонемалары да бір-бірінен жуан, жіңішкелігімен ажырайды. Жазуда ү фонемасы ы әрпімен де таңбаланады. Екінші буында ұ әрпі бұлбұл, мазмұн, мақұл, мағлұмат сияқты сөздерде жазылады.

Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер мен оқулықтарда и, у, ю, я әріптерін дыбыстармен шатастыру кездеседі. Қазіргі қазақ мәтінінде кездесетін бұл әріптердің дыбыстық бейнесі мынадай болады.

И әрпі: а) ый: қи, ми, жи, қиқым, қисық, тиын, жыми.

ә) ій: ки, киім, ти, тиін, би.

б) ұй: мұқит, тұңғиық, оқи, бұлти, бұрти.

в) үй: түкси, үси, өсиет, дүние, түрти, үрпи.

У әрпі: а) ұу: у, бу, су, жуан, оқу, алу, уық, уыс.

ә) үу: күлу, жүру, келу, ілу, тілу.

б) жалаң үнді дауыссыз: тау, жау, дау, дәулет, ауыл.

Ю әрпі: а) йұу: қою, жою, қараю, ою, қартаю, тою, баю, аю.

ә) йүу: үю, сүю, кею, серею, күю, түртию.

б) и әрпінен кейін тұрып: ұу: қию, жию; үу: кию, тию.

Я әрпі: йа: ая, боя, қоян, аяқ, мая, саяқ, таяқ.

Тілімізде дауыстыларға қарағанда дауыссыз дыбыстар әлдеқайда көп. Оқулықтарда бұлардың саны 25, енді біреулері 26 болып келеді. «Қазіргі қазақ тілі» оқулығында: «мынадай 25 дауыссыз бар: б, в, г, ғ, д, ж, з, й, к, қ, л, м, н, п, р, с, т, у, һ, ф, х, ц, ш, ң », - дейді. Алайда бұларды топтастырған кезде (қатаңдардың құрамына) 26-болып щ әрпі еніп кеткен. Қазақ тілінде 26 дауыссыз дыбыс бар деушілер осы щ әрпін дыбыспен шатастырып жүр. Дұрысы, щ дыбыс емес, ол әріп. Созылыңқы ш дыбысының таңбасы.

Сонымен қазіргі қазақ тілінде 25 дауыссыз фонема бар. Қазақ тілінде бұрын болмаған, орыс тілінен енген дауыссыздар бесеу: в, ф, х, ц, ч.

Дауыстың қатысына қарай қарай әдетте дауыссыздар әдетте үшке бөлінеді:

а) үнділер: л, м, н, ң, р, й, у;

ә) ұяңдар: б, в, г, ғ, д, ж, з;

б) қатаңдар: п, ф, к, қ, т, ш, с, х, һ, ц, ч [5, 24-26] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.