Қоғамдық өндіріс жайлы

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

Кіріспе:

Кіріспе: 1 Қоғамдық өндіріс түсінігі және оның құрылымы

Кіріспе: 1. 1 Өндіріс, оның мәні және факторлары

3: 5

Кіріспе: 1. 2 Қоғамдық өндіріс және оның құрылымы

3: 8

Кіріспе:

Кіріспе: 2 Қазақстан Республикасындағы қоғамдық өндірістің қазіргі жағдайы

Кіріспе: 2. 1 Қазақстан Республикасы қоғамдық өнеркәсібі жұмысының жағдайын талдау

3: 12

Кіріспе: 2. 2 Құрылыс және инвестициялық қызметтерді талдау

3: 15

Кіріспе: 2. 3 Өндірістік емес салалардың жағдайын талдау

3: 16

Кіріспе:

Кіріспе: 3 «ҚазМұнайГаз өнімдері» АҚ-ның өндірістік қызметті жүзеге асыруының дамуы

Кіріспе: 3. 1 «ҚазМұнайГаз өнімдері» АҚ-ның өндірістік процесті ұйымдастыруы

3: 18

Кіріспе: 3. 2 «ҚазМұнайГаз өнімдері» АҚ-ның дамуы

3: 28

Кіріспе:

Кіріспе: Қорытынды

3: 33

Кіріспе:

Кіріспе: Қолданылған әдебиеттер

3: 35

Кіріспе

Өндіріс бір мезгілде тұтыну процесіде бола алады. Өсімдік химиялық злементтерді тұтына отырып, өзін-өзі ұдайы ендіреді. Адам тамактану процесінде өзінін тәнін ұдайы өндіреді. Өнеркөсіп өндірісі жүмыс кушін, шикізат пен материадцарды түтына отырып, материалдык игіліктерді ұдайы өндіреді. Тұтынусыз - ендіріс процесі жок Өндіріс процесі тек кана уш факторлардьщ - адамнын жүмыс күші, еңбек заты мен еңбек құралдары - өзара іс-әрекеті аркылы (бүл К. Маркс бойынша) жүзеге асуы мүмкін. Бірінші фактор жеке түрде жүзеге асса, екінші мен үшіншісі - өндіріс процесінін затгык факторы ретінде іске асады. Осы жағдайды ескере отырып, К. Маркс былай жазған: «Қоғамдык өндіріс түрлері (нысандары) қандайда болмасын - жүмысшы мен өндіріс кұрал-жабдығы үнемі онын факторы болып калады».

Қазіргі қоғамдық өндіріс құрылымын материалдық және материалдық емес өндіріс деп бөлуге болады. Адам қоғамының даму негізі - материалдық өндіріс болып табылады. Материалдық өндіріс саласы өмір сүру, жұмыс істеу үшін қажетті игіліктерді өндіреді. Материалдық емес өндіріске ерекше материалдық емес (рухани құндылықтар) игіліктер өндіру, қызмет көрсету саласы жатады.

Өндіріс үзіліссіз, қайталанып отыруы қажет. Өндіріс процесінің тұрақты қайталануын, үзіліссіз жаңғыруын ұдайы өндіріс деп атайды.

Жай ұдайы өндірісте өндіріс процесінің көлемі мен ауқымы үзіліссіз өзгермеген күйде қалады. Өндіріс процесінің көлемі мен масштабының еселене үзіліссіз қайталануын және жаңғыруын ұлғаймалы ұдайы өндіріс дейміз.

Нақты өмірде адамдар алтернативті (баламалы) шығындармен кездеседі. Егер ресурстар бір нәрсеге жұмсалуы мүмкін емес. Бұдан қортынды жасасақ ресурстарды пайдалану - бұл кейбір мүмкіндіктердін жоғалту, яғни қорларды бір мақсатта пайдалансақ, оларды басқа мақсатта пайдалану мүмкін емес. Бұл жоғалған мүмкіндіктерді өлшеп бағалануға болады. Баламалы шығындарды өндірістік мүмкіндіктер сызбасы арқылы бейнелеуге болады.

Экономикалық теория да шаруашылық практикасы сияқты қоғамдық өнімнің әр қилы өлшемдерін пайдаланады. Бұл әр қилылық мына жайлармен байланысты: біріншіден, қоғамдық өнімді сипаттауға теориялық тұрғыдан жан-жақты қарау; екіншіден (бұл бірінші жағдайдан туындайды) статистикалық есептеудің сан алуан методологиясы, үшіншіден, қоғамдық өнім қозғалысының әр түрлі сатысы тиісінше макроэкономикалық көрсеткіштерді талап етеді.

Материалдық өндіріс саласы материалдық игіліктерді өндіруші салаларды қамтитыны белгілі (өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, құрылыс), сонымен қатар материалдық қызмет көрсету саласы (өнімдерді) тұтынушыларға жеткізуші транспорт пен сауда, коммуналды шаруашылық, тұрмыстық қызмет көрсету, атап айтқанда, киім тігу мен жөндеу, киімді жуу, тазалау, радио және электрлік тұрмыс тауарларын жөндеу т. б.

Материалдық өндіріс саласындағы шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржылары қаржының негізін құрайды және олар қаржылық жүйенің бастапқы буыны болып табылады, өйткені материалдық өндірісте нақты өнім қоғаның қаржы ресурсының негізгі көзін құрайды.

Материалдық емес игіліктерді (рухани байлықтарды) өндіретін сонымен қатар материалдық емес қызмет көрсететін сала (денсаулық сақтау, білім беру, ғылыми болжам жасау) үлкен маңызға ие болуда. Аталған салалардың барлығы да ұдайы өндірісте және өндірістің басты факторы - жұмыс күшіне баға белгілеуде тікелей қатынасады. Көрсетілген салалардың даму деңгейі еңбек өнімділігінің дәрежесімен қоғамдық өндірістің тиімділігіне ықпал етеді.

1 Қоғамдық өндіріс түсінігі және оның құрылымы

1. 1 Өндіріс, оның мәні және факторлары

Жұмыс күші - бүл адамның дене және рухани кабілеттілігінің жиынтығы және оны вндіріс процесінің материалдык игіліктер мен кызмет көрсетуінде колданады. Өндіріс процесі жүзеге асуы үшін, жүмыс күші әрбір кезде іс-әрекетте болуы қажет, басқаша айтсақ, гүтынылуы керек.

Казіргі кезде енбек затынын өзі көа жағдайда бүрынғы еңбектің өнімі болып табылады. Мысалы, машина жасау зауытындағы металл. құрылыстағы цемент, токыма фабрикасындағы мақтажәне г. б. Бүлардың барлығы түптеп келгенде табиғат қорынан алынады. Еңбек кұрал-саймандары адамның табиғи мүшесінің жалғасы ретівде жүзеге асады және оны еңбек процесінде қолданады.

Еңбек қүрал-саймандары бүл әртүрлі механизм мен машина, инструмент пен қажет тетіктер, двигатель, жеткізетін күрылым және т. б. нәрселер. Еңбек құрал-саймандарының даму деңгейі кеп жағдайда өндірісте жүзеге асатын адамдардын арасындағы катынастар керсеткіші болып табылады. Машина өндірісі жағдайыңда механикалық еңбек қүратдары үш компоненггі машина жүйесінде дамыды: жүмыс машинасы, двигатель, жеткізетін қүрылым. Ғылыми-техникалык революция бұған жана компонентті қосты - электронды басқару құрыльшын және ол ой еңбегі кызметінің формалды икемге келетін жұмысын аткарды. Осы компонентті қолдана отырып, жүмыскер жайлап тікелей өндіріс процесінен шығады және онымен катар түрады. Нәтижесінде технологияда түбегейлі өзгереді.

Еңбек заты мен күрал-саймавдар бірге өндіріс кұрал жабдыктарын күрайды.

Әрбір адам жеке жұмыс істейді, бірақ барлык енбек процесі ұжымда, қоғамда жүзеге асады. Өндіріс әрқашан коғамдық сипат алып, оныц екі жағы болады: өндіргіш күштер және өндірістік қатынастар.

Өндіргіш күштер - бүл өндіріс күрал жабдыктары, ен алдымен еңбек қуралдары, сонымен катар материалдық игіліктерді өндіретін адамдар. Адамдар қоғамының басты өндіргіш куші, олар ғана өндіріс қүрал-жабдығын іске косады. Өндіргіш күштерде ерекше орынды жер алады. Кейбір салаларда ол енбек заты (қазба өндірісінде) ретінде колданылады, басқасында - басты еңбек қүраддары (ауыл шаруашылығы) ретінде.

Келтірілген өндіріс факторының классификациясы мәңгі қатып калған болып табылмайды.

Мысалы, маржинализм теориясының топтауынша, төрт өндіріс факторы бар: жер, енбек, капитал және кәсіпкерлік кабілеттілік.

Жер табиғи фактор ретінде карастырылады. Бүған табиғат байлықтары, пайдалы казбалар коры, орман мен жыртуға жарамды жерлер және т. б. жатады.

Капитал - бүл машина, қүрал-жабдыктар, койма, көлік және байланыс күралдары.

Еңбек адамның ақыл-ой және дене кызметтерін көрсетеді. Адам еңбегі әрқашанда ойланып істелетін, мақсатка сәйкес кызмет, ал жануарлар соқыр сезімге бағынып әрекет етеді. Ен нашар сәулетшінің, - депжазды К. Маркс, ең шебер арадан артықшылығы

Өндіріс теориясында қызметі зерделенетін субъекті - өндіруші. Өндіруші ретінде (рөлінде) кез келген жеке тұлға болуы мүмкін, бірақ микроэкономикада өндіруші ретінде әдетте фирма болады.

Фирма (итал. Firma - қойылған қол) - санасыз нарық аясында адамдардың саналы ұйымдасу орындары. Фирма - пайда алу мақсатымен сауда қызметін жүзеге асыратын ұйым. Өндіріс - қорларды экономикалық игіліктерге айналдыру үдерісі. Ол игіліктер тура немесе жанама түрде қажеттіліктерді қанағаттандыруға арналған. Өндіріске кіретін қорлар өндіріс факторлары болып келеді. Неоклассиктер оларды 4 негізгі топқа бөледі:

Жер - табиғи ресурстары
Еңбек - өнідіріс үдерісіне кіретін адамдардың ақыл-ой және дене қабілеттілігі
Капитал - құнды құруда тікелей қатысатын өндіріс құралдары
Кәсіпкерлік қабілеттілік (қызмет) пайда табу мақсатымен өндірістің басқа факторларын шоғырландыруы бойынша қызмет

Өндірістің әр нақты үдерісі (процесі) технологиясымен -факторлардың белгіленген тұрақты қисынымен сипатталады. Ескеретін жәйт: кейде өндірістің 1 процесі (үдерісі) әр түрлі технологиялардың көмегімен іске асырылады. Өндіріс технологиясы (оның жетілдіруі) қорлардың нәтижелі пайдалануын қамтамасыз ететін негізгі факторы болып табылады. «Нәтижелілік» категориясын анықтауында 2 амалды айырады: экономикалық және технологиялық нәтижелілік. Факторлардың аз санын пайдалана (тарта) отырып, тапсырылған шығару көлеміне жеткен өндіріс тәсілі технологиялық нәтижелі деп саналады. Экономикалық нәтижелілік - кеңдеу ұғым. Тартылған өндіріс факторларының баламалы құны ең аз болған технологиялық нәтижелі өндіріс экономикалық нәтижелі деп саналады. Жұмсалған қорлар көлемі мен осы технология шеңберінде шығарылған өнім көлемі араларындағы тәуелділікті өндірістік функция көрсетеді. Оның жалпы түрі келесі: Q = f(Х ₁ , Х ₂ , Х ₃ , …Х _n )

Онда Q - шығару көлемі

Х ₁ , Х ₂ , Х ₃ , …Х _n - өндіріс факторлары

Барлық өндірістік функциялар жалпы қасиеттерге ие:

1. Әр қайсысы нақты өндірістік процесті (үдерісті) баяндайды, технологияның өзгеруі өндірістік функцияның түрін өзгертеді.

2. Функцияның ішіндегі өндіріс факторлары өзара ауыстыралады - бұл неоклассикалық экономика теориясының негізгі қағидаларының бірі.

3. Өндірістік функция факторлардың тек қана технологиялық нәтижелі қисындарын баяндайды.

4. Өндірістік функция шығарудың тек қана ең жоғары мүмкін болатын мағыналарын көрсетеді. Өндірістік теориясында әдетте 2 факторлы өндірістік функциясы (Кобба - Дуглас функциясы) пайдаланады, онда өндірістің 2 факторын - еңбек пен капиталды тарту есебінде шығару іске асырылады.

Q = f(L, K), мұнда

L - еңбек

К - капитал

Өндірістің кез келген технологиясы өнімнің тапсырылған көлемін өндіру үшін екі фактордың ең аз жиынын сипаттайтын нүкте түрінде графикте көрсетілуі мүмкін. Осы нүктелерді қосып өндірістік функцияны бейнелейтін қисық сызығын (изоквантаны) - isoguanta аламыз.

1. 2 Қоғамдық өндіріс және оның құрылымы

Тұтынудың басталуы үшін өндіріс пен ұсыныс құрылуы керек. Шынымен де, мемлекеттік экономикасы оның өндірістік мүмкіндіктерімен анықталады: ғылым дамуының деңгейі, көптеген тауарлар мен қызмет түрлерін көрсету үшін ұйымдастырудың жетілуі және қаражат қорының молаюы. Осы өндірілген өнімдер түрлі мемлекеттерде сатылады немесе сатылып алынады. Дамыған елдердегі өмір сүру деңгейінің көрсеткіштері өте жоғары, себебі әрбір орташа жұмысшыға қызмет көрсету және тауар өндірісінің салыстырмалы жоғары үлес салмағы келеді.

Алдымен, біз өндіріс негізінің теорияларын зерттеуіміз және фирмалардың өнімнің қажетті санын өндіруде ресурстарды қалай таңдайтынын анықтау қажет. Өндіріс теориясы бізге мына сұраққа жауап беруге көмектеседі: неге өнімділік пен өмір сүру деңгейі уақыт өте келе дамиды және фирмалар өзінің ішкі процестерін қалай басқарады?

Біздің пікіріміз бойынша, ферма, зауыт, әуе компаниясы және есеп фирмасы әрқашан өндірісінің тиімділігін, яғни ешқандай шығынсыз арттырғысы келеді. Басқаша айтқанда, олар әрқашан шектелген ресурстардың бір бөлігінен өнімнің максималды мөлшерін, барлық жұмыс барысында шығындардан құтыла отырып, алғысы келеді. Фирмалар қандай тауарларды өндіру және қандай қызмет түрлерін көрсету туралы шешімдер қабылдағанда әрдайым экономикалық табысын масималицазиялауға тырысады.

Кесте 1-Қоғамдық өндірістің құрылымы

Материалдық өндіріс: Материалдық өндіріс

Материалдық емес өндіріс: Материалдық емес өндіріс

Материалдық өндіріс: Өнеркәсіп, ауылшаруашылығы, материалдық-техникалық жабдықтау, сауда, қоғамдық тамақ саласы, құрылыс, су шаруашылығы және т. б.

Материалдық емес өндіріс: Денсаулық сақтау, білім беру, көлік, байланыс, мәдениет, несиелік мекемелер, қоғамдық мекемелер, басқару органдары.

Материалдық игіліктерді жасап шығаратын процесс өндіріс деп аталады. Өнім өндірісінде адам табиғат объектеріне әсер етеді, оларға өзінің материалдық қажеттерін қанағаттандыратындай форма береді. Айтқандай, өндіріс дегеніміз тікелей тұтыну үшін, немесе, өндірісті әрі қарай жүргізу үшін, табиғат заттарын өндеу болып табылады. Өндірістің осы қызметі онын әлеуметтік формасы қандай болмасын сақталады. Игіліктерді дайындауға қатысатын факторларды аныктап білу маңызды мәселе болып табылады. Экономмкалық теорияда өндірістін, мүмкіндігі мен нәтижелілігіне шешуші әсер ететін ерекше маңызды элементті, немесе объекті, өндіріс факторлары деп атайды. Өнім өндіруде пайдаланатын осындай факторлар өте коп болады. Және әр жекелеген өнімді өндіруге икемделген өзіндік факторлар болады. Сондықтан оларды біріктіріп, топтастыру қажет. Факторларды бөліп, топтастырудың көптеген әдістері бар.

Марксистік теория факторларға жұмыс күшін, еңбек заттарын, еңбек құралдарын жатқызады. Бұлар екі ірі топ құрады: өндірістің жеке факторы- жұмыс күші және өндірістің заттық факторы - еңбек заттары және еңбек құралдары болып бөлінеді қашан болсын, өндірістің жеке факторына жұмысшы күші яғни адамның еңбекке деген физикалық және интеллектуалдық қабілетінің жиынтығы жатады. Өндірістің заттық факторына барлық құрал-жабдықтардың жиынтығы жатады. Жеке және заттық факторлар өзара байланыстың күрделі жүйе құрайды. Онын тиімділігін технология мен өндірістің ұйымдастырылуы анықтайды. Өндірістің басты факторларының арасындағы әрекеттерді технология көрсетеді. Ол өндеудің әр түрлі әдістерін пайдалануды, еңбек заттарының қасиеттерін, формаларын, құрылуын өзгертуді талап етеді. Өндірісті ұйымдастыру өндіріс факторларының келісімді қызмет етуін, олардың сан жағынан сәйкес болуын, т. б. көздейді.

Маржиналистік теория өндіріс факторларын төрт топқа бөледі: жер, еңбек, капитал, кәсіпкерлік қызмет.

Жер табиғи фактор деп қаралады. Ол адамның іс-әрекетінің нәтижесіне жатпайды. Өндіріс факторларының осы тобына өндіріс процесінде қолдануға болатын, табиғат байлықтары мен пайдалы кендер жатады. Осы категорияға егістік жер, ормандар қосылады. Өндіріс факторларының қатарына тауар мен қызметтер өндіруде пайдаланатын мүліктердің жиынтығы - капитал жатады: машиналар, жабдықтар, қойма ғимараттары, көлік және байланыс коммуникациялары. т. б. Олардың техникалық күйі үздіксіз жақсартылып отырады және олар өндіріс процесіне, оның тиімділігіне шешуші әсер етеді.

Еңбек - игіліктер дайындауға және қызметтер көрсетуге бағытталған интеллектуалдық немесе физикалық әрекеттер болып табылады. Жеке адамның біліміне, кәсіби дайындығына, төжірибесіне, денсаулығына сәйкестенген қабілеттерінің жиынтығы адам капиталын құрайды. Адамның еңбегінің шеберлігі, өнегелілігі жоғары болған сайын, оның капиталы өсе түседі, ал осыған сай табысы (еңбек ақысы) кобейеді. Осы күнгі адам капиталына жұмсалған инвестициялар қоғам үшін ең тиімді болып және тез арада өзін-өзі ақтап отыр.

Кәсіпкерлік іс-әрекет - бұл өндірістің ерекше факторы. Осы фактор өндірісті ұйымдастырып жүргізуде белсенділікті, іскерлікті, саналылықты, жауапкершілікті, тәуекелдікті кең пайдалануды талап етеді.

Кәсіпкерлік қабілет - адам капиталының ерекше түрі. Бұл игіліктер мен қызметтерді жасауға қолданылатын, өндірістің барлық факторларының бір бірімен келісімді, сәйкес түрде қызмет етуін көздейтін іс-әрекет. Адам ресурстарының осы түрінің ерекшелігі мынада: олар қауіп-қатерлікке, шығынға үшырау мүмкіндіктерінің болуына тәуекелдік етіп, өндіріс процесіне, коммерциялық негізге сүйене отырып, өндірілетін онімнің жаңа түрін, алдыңғы қатарлы технологияларды, бизнесті ұйымдастырудың тиімді формаларын кіргізу болып табылады. Кәсіпкерлік қызмет шама жағынан және нәтижелілік жағынан квалификациясы өте жоғары еңбек жұмсаумен пара-пар келеді.

Өндіріс факторларын топтастырудың айырмашылықтары неде?

Біріншіден, марксистік теория бойынша, өндіріс факторлары экономикалық категория ретінде өндірістің әлеуметтік бағытын анықтайды. Осылай. өндіріс процесінің алғашқы нёгізінен бастап, қоғамның таптык. күрамы калыптасады және таптардың «өділеттік» үшін күресінің болу мүмкіндігі долелденеді. Ал маржиналистер факторларды өндірістің жүруіне кажет тек жалпы техникалық- экономикалық элементгер деп карайды.

Екіншіден, маржиналистер капитал деп енбек құралдары мен заттарын түсінеді, ал табиғат шартын жеке фактор деп бөледі. Марксистер табиғат шартын, еңбек құралдарын және еңбек заттарын біртұтас заттық фактор деп біріктіреді. Егер әңгіме өндірістегі өзгеше табиғат жағдайлары туралы болса, олардың ерекшелігі рента арқылы есепке алынуы керек. Олардың түжырымдауы бойынша, бұл жағдаймен ғылымның басқа саласы айналысуы керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.