Желі туралы

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. 1. Локальды есептеуіш желісін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1. 2. Желі архитектірасын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1. 3. Желіні құру технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2. 1. Желіні жүргізу кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2. 2. Жергілікті желі үшін кабельдерді тестілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2. 3. Желі құрылғыларын жалғау, монтаждау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
3. 1. Бағдарламалық қамтамасыздандыруды орнату және баптау ... ... ... ... ... ... 15
3. 2. Жүйелік операциялық жүйелерді орнату және баптау ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
3. 3. Желілік қосымшаларды орнату ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
4. 1. Адрестеу құрылымы мен принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
4. 2. Желідегі IP адрестеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
4. 3. DNS адрестерді орнату ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
5. 1. Fast Ethernet, Tokeng Ring, FDDI желілік технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ...25
5. 2. Желілік модемдер. OSI эталондық модельі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
5. 3. Желі стандарттары. IEEE стандарттау моделі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
6. 1. Сымсыз желілер. Wi . Fi сымсыз желісі стандарттары ... ... ... ... ... ... ... ... .28
6. 2. Сымсыз адаптерлерді қондыру және келтіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
6. 3. Сымсыз желіде жұмыс істеу принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
7. 1. Интернет қызметтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
7. 2. Провайдер компониялардын қызметтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
7. 3. Браузерлер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
8. 1. Интернеттің іздеу жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
8. 2. Интернетте ақпарат іздеудін тиімді жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .36
8. 3. Ақпарат алмасу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...41
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42

Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып табылатын мәселелердің бірі – оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды пайдалану болып табылады. Қазіргі таңда елімізде білім беру жүйесінде жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті құруға еніп, көкейтесті мәселе ретінде күн тәртібінен түспей отырғандығы мәлім. Ақпарат мемлекеттің даму деңгейін анықтайтын стратегиялық ресурсқа (қорға) айналып, ақпарттық мәдениетті қалыптастыру, яғни мәлімет өңдеу мен оны тасымалдау ісін атқару өркениетті дамудың қажетті шарты болып табылады. Қазіргі кездегі қоғам индустриялдық кезеңнен кейінгі дамудың ақпараттық кезеңіне аяқ басты. Ақпарттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік, дағдының көлемі күннен-күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Оның басты сипаттарына – ақпараттық технологияларды кеңінен пайдалану адамдардың көптеген қызмет түрлерін компьютерлендіру, коммуникациялардың бірыңғай халықаралық жүйелерін жасау істері жатады. Қазіргі кездегі адамдар үшін «компьютерлік сауаттылық» дегеніміз кешегі жай сауаттылық (оқып жаза білу) тәрізді міндетті түр де іске асырылатын шара болып саналуы тиіс. Соңғы кезде біздің қоғамда болып жатқан ауқымды өзгерістер білім саласында да біраз өзгерістердің туындауына себепші болып отыр. Қазақстанда жаңа білім беру жүйесі қалыптасуда. Білім жүйесіндегі инновациялық өзгерістерге де презиндентіміз Н. Ә. Назарбаев та назар аударып, ол Республикалық мұғалімдер съезінде: «ХХ ғасырдың екінші жартысында белгілі болған нәрсе – ХХІ ғасырда алдыңғы саптағы елдер қатарына өз жастарының интеллектуалды және рухани әлеуетін барынша дамыта алатын мектептер мен жоғары оқу орындарының ең тиімді жүйесін жа
саған ел ғана көтеріле алады», - деген болатын. Қазіргі кезеңде білім жүйесінің барлық салаларын нақты түрде ақпараттандырудың кешенді жоспары жасалуда. Информатикадан мемлекеттік білім стандартында көрсетілгендей бүгінгі таңда оқу мақсатын тек компьютерлік сауаттылық шеңберінде ғана анықтау жеткіліксіз. Қазір «Интернет» желісіне ену қажеттігі туындап отыр. Біздің елімізде барлық мектептер компьютерлендіріліп жатыр. Әлеуметтік пенде болғандықтан адам әрқашанда өзі сияқтылармен араласу тәсілдерін іздестіреді. Соңғы кездегі Интернет желісінің күрт дамып кетуі (қазіргі кезде 180
00 әр түрлі желілерді біріктіріп, күнбе күн жаңаларымен толықтырылуда) қашықтық ұғымын жоққа шығарып, планетамыздың кез келген нүктесін бір-бірімен бейнелі түрде байланыстыруда. Ақпараттардың көзді тартар ертеңі таң қалдырып, өзіңнің соны пайдалана алатының қуантады. Бірақ адам жаңалыққа тез үйренеді, қазір де Интернет жалпыға бірдей ақпараттық қор тәрізді ертегідегі «ханшалардан» күнделікті «күніңізге» айналып барады.

1. Балафанов Е.К., Буребаев Р.М. Операционная система Windows ХР. Лабораторный практикум. Учебное пособие. – Алматы: ИНТ, 2005.

2. Бекишева А.И. Руководство по лабораторным работам Windows. Word. Учебное пособие. – Алматы, Бiлiм, 2000.

3. Глушаков С.В., Ломотько Д.В., Мельников И.В. Работа в сети Internet. – Харьков: Фолио, М.: ООО «Издательство «АСТ», 2000.

4. Дж.Борман. Компьютерная энциклопедия для школьников и их родителей. Пер. с англ. – СПб: Питер, 1996.

5. Валединский В.Д. Информатика. Словарь компьютерных терминов. М.: Аквариум, 1997.

6. Грошев С.В., Коцюбинский А.О., Комягин В.Б. Современный самоучитель профессиональной работы на компьютере: Практ. пособ. – М.: Триумф, 1998.

7. Дьяконов В.П. Компьютер в быту. – Смоленск: Русич, 1997.

8. Евсеев Г.А., Пацюк С.Н., Симонович С.В. Вы купили компьютер: Полное руководство для начинающих в вопросах и ответах. – М.: АСТ-ПРЕСС: Инфорком-Пресс, 1999.

9. Ермеков Н., Стифутина Н. Информатика: Учебник для 7 класса общеобразовательной школы. – Алматы: Атамура, 2003.

10. Ермеков Н. И др. Информатика. Учебник для 8 класса. – Алматы: Жазушы, 2001.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. 1. Локальды есептеуіш желісін
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1. 2. Желі архитектірасын
таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .8
1. 3. Желіні құру
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 10
2. 1. Желіні жүргізу
кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...11
2. 2. Жергілікті желі үшін кабельдерді
тестілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2. 3. Желі құрылғыларын жалғау,
монтаждау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..14
3. 1. Бағдарламалық қамтамасыздандыруды орнату және
баптау ... ... ... ... ... ... 15
3. 2. Жүйелік операциялық жүйелерді орнату және
баптау ... ... ... ... ... ... ... . ... .16
3. 3. Желілік қосымшаларды
орнату ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..18
4. 1. Адрестеу құрылымы мен
принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
4. 2. Желідегі IP
адрестеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..22
4. 3. DNS адрестерді
орнату ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...24
5. 1. Fast Ethernet, Tokeng Ring, FDDI желілік
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... 25
5. 2. Желілік модемдер. OSI эталондық
модельі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
5. 3. Желі стандарттары. IEEE стандарттау
моделі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...27
6. 1. Сымсыз желілер. Wi – Fi сымсыз желісі
стандарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
6. 2. Сымсыз адаптерлерді қондыру және
келтіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
6. 3. Сымсыз желіде жұмыс істеу
принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 31
7. 1. Интернет
қызметтері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...32
7. 2. Провайдер компониялардын
қызметтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
7. 3.
Браузерлер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
8. 1. Интернеттің іздеу
жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..36
8. 2. Интернетте ақпарат іздеудін тиімді
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .36
8. 3. Ақпарат алмасу
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .37
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
ҚОЛДАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..42

КІРІСПЕ

Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып табылатын
мәселелердің бірі – оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық
технологияларды пайдалану болып табылады. Қазіргі таңда елімізде білім беру
жүйесінде жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті құруға еніп, көкейтесті
мәселе ретінде күн тәртібінен түспей отырғандығы мәлім. Ақпарат мемлекеттің
даму деңгейін анықтайтын стратегиялық ресурсқа (қорға) айналып, ақпарттық
мәдениетті қалыптастыру, яғни мәлімет өңдеу мен оны тасымалдау ісін атқару
өркениетті дамудың қажетті шарты болып табылады. Қазіргі кездегі қоғам
индустриялдық кезеңнен кейінгі дамудың ақпараттық кезеңіне аяқ басты.
Ақпарттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік, дағдының
көлемі күннен-күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Оның басты сипаттарына –
ақпараттық технологияларды кеңінен пайдалану адамдардың көптеген қызмет
түрлерін компьютерлендіру, коммуникациялардың бірыңғай халықаралық
жүйелерін жасау істері жатады. Қазіргі кездегі адамдар үшін компьютерлік
сауаттылық дегеніміз кешегі жай сауаттылық (оқып жаза білу) тәрізді
міндетті түр де іске асырылатын шара болып саналуы тиіс. Соңғы кезде
біздің қоғамда болып жатқан ауқымды өзгерістер білім саласында да біраз
өзгерістердің туындауына себепші болып отыр. Қазақстанда жаңа білім беру
жүйесі қалыптасуда. Білім жүйесіндегі инновациялық өзгерістерге де
презиндентіміз Н. Ә. Назарбаев та назар аударып, ол Республикалық
мұғалімдер съезінде: ХХ ғасырдың екінші жартысында белгілі болған нәрсе –
ХХІ ғасырда алдыңғы саптағы елдер қатарына өз жастарының интеллектуалды
және рухани әлеуетін барынша дамыта алатын мектептер мен жоғары оқу
орындарының ең тиімді жүйесін жа
саған ел ғана көтеріле алады, - деген болатын. Қазіргі кезеңде білім
жүйесінің барлық салаларын нақты түрде ақпараттандырудың кешенді жоспары
жасалуда. Информатикадан мемлекеттік білім стандартында көрсетілгендей
бүгінгі таңда оқу мақсатын тек компьютерлік сауаттылық шеңберінде ғана
анықтау жеткіліксіз. Қазір Интернет желісіне ену қажеттігі туындап отыр.
Біздің елімізде барлық мектептер компьютерлендіріліп жатыр. Әлеуметтік
пенде болғандықтан адам әрқашанда өзі сияқтылармен араласу тәсілдерін
іздестіреді. Соңғы кездегі Интернет желісінің күрт дамып кетуі (қазіргі
кезде 180
00 әр түрлі желілерді біріктіріп, күнбе күн жаңаларымен толықтырылуда)
қашықтық ұғымын жоққа шығарып, планетамыздың кез келген нүктесін бір-
бірімен бейнелі түрде байланыстыруда. Ақпараттардың көзді тартар ертеңі таң
қалдырып, өзіңнің соны пайдалана алатының қуантады. Бірақ адам жаңалыққа
тез үйренеді, қазір де Интернет жалпыға бірдей ақпараттық қор тәрізді
ертегідегі ханшалардан күнделікті күніңізге айналып барады.

1. 1. Локальды есептеуіш желісін жобалау

Желі деп берілген топ копмьютерлерінің арасывнда ақапарат алмасуды
жүзеге асыра алатын, арнайы құрал арқылы қослыған компьютерлер тобын
атаймыз.

Кез келген мекемеде жаңадан желі құрған кезде келесі факторларға назар
аударған жөн.

• Желінің қажетті өлшемі (болашақтағы кеңейтілуді ескере).
• Желінің қажетті құрылымы, иерархиясы және құрамдас бөліктері (мекеме
бөлімдері бойынша, сонымен қатар, қабаттар мен бөлмелер бойынша).
• Ақпараттық ағындардың негізгі бағыттары мен қарқындылығы.
• Жабдықтардың техникалық сипаттамасы мен бағалары (компьютерлер,
адаптерлер, кабельдер, репитерлер, концентраторлар, коммутаторлар).
• Кабельдік жүйенің бөлмелер мен бөлме аралық төселуі және оның
бүтінділігі.
• Желінің қауіпсіз және тоқтаусыз жұмыс істеуіне жауапты қызметті
ұйымдастыру.
• Мүмкін желі өлшемі, жылдамдығы, рұқсат беру құқығы, бағасы, ақпарат
ауысуы бойынша программалық құралдарға қажеттіліктер.
• Глобалды немесе локалды желілерге қосылуға қажеттілігі.
5-нұсқа

ЛЕЖ жоғары оқу мекемесінің 5-қабатты ғимаратында орнатылады, жеке
қабаттар мен жұмыс бөлмелерінің жоспарлануы бірдей. Төсеулер арасында
қабаттың биіктігі 3,5 метр, ал қабатаралық төсеулердің қалындығы 50 см.

Дәліздер мен жұмыс бөлмелерінде пайдаланушыларды орналастыру үшін бос
кеңістігінің биіктігі 40 см болатын алдамшы еден қарастырылған. Алдамшы
еденнің шетінде әр түрлі кабельдерді төсеу үшін қолданылатын лотоктарға
арналған жеткілікті бос орын бар. Ғимарат қабырғалары және бөлмелерді бір-
бірінен бөлетін ішкі іргелі емес қалқалары (некапитальные перегородки)
қарапайым кірпіштен жасалған және балшық қабатымен сыланған, қабаттың
қалындығы 1 см құрайды. Ғимараттың құрылыс жобасында төбелер мен қабырғалар
ішінде кабельді төсеу үшін қолданылатын қосымша арналар қарастырылмаған.

2 қабат – ректорат, қызметтер және бөлімдер

3 қабат – кітапхана + есептеуіш орталық

1,4,5 қабаттар – оқу аудиториялары

SQL қорының орташа ақпарат ағынын есептеу

Ағынды келесі формуламен есептейміз:

мұнда – ақпарат ағыны, битс;

a1 +.. an –1-ші сұраудың жол саны, шт;

b1 +.. bn – 2-ші сұраудың жол саны, шт;

d1 – символ түрде жолдың ұзындығы

k – Коэффициент, k = 1,3

с – бір сағат ішіндегі сұраныстар

r – бір символдың көлемі, бит

k2 – сағатты секундқа айналдыру коэффициенті, k2 = 3600

Бірінші сұраныстың орташа ақпарат ағынын есептеу:

битс

битс

Екінші сұраныстың орташа ақпарат ағынын есептеу:

битс

битс

SQL қорымен жұмыс істейтін бір жұмыс станциясының сұрауынын жалпы
орташа ақпараттық ағыны мынаған тең: 138,6 битс+72,1 битс = 210,7 битс

SQL қорымен жұмыс істейтін бір жұмыс станциясының жауабының жалпы
орташа ақпараттық ағыны мынаған тең: 38 битс+249,6 битс = 287,6 битс.

Жалпы бір жұмыс станциясымен SQLқоры арасындағы сураужауаптың жалпы
ақпарат ағыны келесі түрде болады: 210,7 битс+287,6 битс = 498,3 битс.

Файлдармен алмасудың орташа ағынын есептеу:

Мәтіннің әрбір парағы орташа есеппен 30-дан 500кбайтқа дейін алады,
ол мәтіннің күрделігіне және беріліп жатқан ақпараттың форматына
байланысты. Қазіргі уақытта мәтінді жіберу үшін Word пен Excel
қолданылады. Ақпараттың орташа ағынын келесі формуламен есептейміз:

Мұнда А – қарапайым ағын кбитс

a – парақ саны, шт;

b – парақтың көлемі, кБайт;

k1 –кБайт-тан кБит-қа түрлендіру коэффициенті, k1 = 8

k2 – сағатты секундқа айналдыру коэффициенті , k1 = 3600

8 – жұмыс күнінің ұзақтылығы

Ақпарат ағынының гистограммасын құру.

Гистограмманы құрудың бірінші сатысында желідегі 8 сағат жұмыс
күніндегі жалпы орташа ағынды есептеу керек.

1. Бір жұмыс станциясымен және сервердің dbf-қорының арасындағы орташа
ақпарат ағыны мынаған тең:

40МБайт – 34,1кбитс+34,1кбитс=68,2кбитс;

100Мбайт – 54,6кбитс+54,6кбитс=109,2кбитс

180Мбайт – 75кбитс+75кбитс=150кбитс

dbf-қорының жалпы орташа соммалық ағынын есептейміз:

Σ П1= (a1•b1)+ (a2•b2)+ (a3•b3)

мұнда ΣП1 –dbf-қорының орташа ақпарат ағыны, кбитс;

a1-3– dbf-базы в 40МБайтты dbf-қордың ағыны, 100Мбайтты және 180МБайтты,
сәйкесінше, кбитс;

b1-3– әрбір қордың пайдаланушының саны

Σ П1= (68,2 кбитс•3)+ (109,2 кбитс •3)+ (150 кбитс •4)=1132
кбитс

2. . Барлық жұмыс станцияларындағы және SQL қорындағы жалпы орташа
ақпарат ағыны мынаған тең: Σ П2=498,3•7 = 3,5 кбитс

3. Файлдармен ауысудың орташа ағынын есептеу ΣП3=7,28кбитс.

4. Желі администраторының орташа ақпарат ағыны Σ П4=54,9 кбитс

Яғни желінің барлық жалпы соммалық ақпарат ағыны мынаған тең

ΣП=ΣП1+ΣП2+ΣП3+ΣП4=

=1132кбитс+3,5кБитс+7,28кбитс+54 ,9кбитс=1197,69кбитс=ΣС

ΣС – желі трафигінің соммасы.

Желінің орташа ағынының негізінде, жоғарыда келтірілген Файлдармен
алмасудың орташа ағыны SQL мен dbf қорының негізінде ақпараттық ағындар
гистограммасын құрамыз (графического материалдың 1-ші беті) Ақпараттық
ағынның мәтінмен ауысудың және SQL қорының аз мөлшеріне байланысты шартты
түрде көрсетілген.

Бір жұмыс күніндегі желідегі ағын қайталанушы қасиетке ие болғандықтан
ағындар гистограммасының 1 сағат жұмысын көрсетеміз.

1. 2. Желі архитектірасын таңдау

Желі — бұл мәліметтерді жіберу және өңдеу құрылғылармен құрылған
объектілердің жиынтығы. Стандарттау бойынша халықаралық ұйым, есептеуіш
желіні бірінен кейін бірі бит жүйесіне келетін тәуелсіз құрылғылармен
өзара байланысқан ақпарат жіберуді анықтады. Желі әдетте қолданушының
өзімен жүргізіледі және кейбір аумақты алады да, аумақтық белгісі боынша
келесідей бөлінеді:
1. Локальдық есептеуіш желі (ЛЕЖ) немесе Local Area Network (LAN), бір
немесе бірнеше жақын орналасқан ғимараттарда орналасқан. ЛЕЖ әдетте
қандай да бір ұйымның шекарасында орналастырылады, сондықтан оларды
корпоративті деп атайды.
2. Бөлініп тармақталған компьютерлік желілер әртүрлі ғимараттарда,
қалаларда және мемлекеттерде орналасқан, глобальды немесе Wide Area
Network (WAN) аумақтық, аралас және глобальды болады. Осыған
байланысты глобальды желілер төрт негізгі түрде болады: қалалық,
аумақтық, халықаралық және транснациональды. Мысал ретінде өте үлкен
масштабтабөліп тармақталған желілерді атап өтсек: Internet, EUNET,
Relcom, FIDO.
Ортақ жағдайда желінің құрамына келесі элементтер кіреді:
3. желілік компьютерлер (желілік адаптермен қамтамасыз етілген);
4. байланыс каналдары (кабельдік, спутниктік, телефондық, цифрлық,
волоконды-оптикалық, радиоканальды және т.б.);
5. сигналдардың әртүрлі жағдайда қайта құрылуы;
6. желілік жабдықтар.
Желіні екі түсініктеме ажыратады: коммуникациялық желі және ақпараттық
желі.(сурет 1.1).
Коммуникациялық желі мәліметтерді жіберу үшін арналған, және де ол
мәліметтерді қайта құруға байланысты есептерді орындайды. Компьютерлік
желілер физикалық қосылу жағдайды қолданудың түрлерімен ажыратылады.
Ақпараттық желі ақпараттарды сақтауға арналған және ақпараттық жүйелерден
тұрады. Компьютерлік желілердің қорында ақпараттық желілердің тобы құрылуы
мүмкін:
Ақпараттық жүйе деп ақпараттарды жіберуші немесе тұтынушы жүйе деп түсіну
керек.

Сурет 1.1 Ақпараттық және коммуникациялық желілер
Компьютерлік желі ақпараттық жүйеден және байланыс каналдардан тұрады.
Ақпараттық жүйе деп ақпаратты сақтауды, өңдеуді және жіберуді қамтамасыз
ететін объект деп түсіну керек. Ақпараттық жүйенің құрамына: компьютерлер,
программалар, қолданушылар және мәліметтерді өңдеу мен жіберу процессіне
арналған басқа да құраушылар жатады. Кейін ақпараттық жүйелер қолданушының
есептерін шығаруға арналған жұмыс станциясы (client) деп аталынады.
Желідегі жұмыс станциясы жай дербес компьютерден айырмашылығы, желілік
карталардың (желілік адаптер) болуы және мәліметтерді жіберуге арналған
каналдар мен желілік бағдарламаның қамтамасыз етілуі.
Байланыс каналы деп сигналдар берілетін жол немесе жағдай деп түсіну қажет.
Сигналдарды жіберетін жағдайларды абоненттік немесе физикалық канал деп
атайды.
Байланыс каналдар (data link) желілік жабдықтар мен физикалық жағдайдың
байланысы арқылы байланыс линиялары бойынша құрылады. Физикалық құралдың
байланысы өрілген булар, коаксальды кабельдер, оптикалық каналдар немесе
эфир негізінде құрылған. Ақпараттық жүйелер арақатынасының арасында
коммуникациялық желілер мен коммутациялық түйіндер арқылы логикалық
каналдар орнатылады.
Логикалық канал — бұл мәліметерді бір жүйеден екіншіге жіберу жолы.
Логикалық канал бір немесе бірнеше физикалық каналдардың сапар желісі
бойынша салынады. Логикалық каналды физикалық канал және коммутациялық
түйіндер арқылы салынған сапар желісі сияқты сипатауға болады.
Желіде ақпарат объекттердің арасында ауысу процедурасы бойынша
мәліметтердің блоктарымен беріледі. Бұл процедуралар мәліметтерді жіберу
протоколдары деп аталады.
Протокол – бұл форматты және бір немесе бірнеше құрылғылардың арасында
ақпаратпен айырбас процеураны орнататын ережелердің жиынтығы.
Желіні орнату трафик деп аталатын параметрмен сипатталады. Трафик –
бұл мәліметтерді жіберу желісіндегі хабарламаның ағыны.
Желіні сипатттаудағы заттық әсер рұқсат әдісін көрсетеді. Рұқсат әдісі
– бұл әдіс қандай жұмыс станциясы байланыс каналдың келесі болып
қолданылатынын және қалай байланыс каналына (кабельге) рұқсатты басқару
керектігін анықтайды.
Желіде барлық жұмыс станциялар топология деп аталатын структура
бойынша өзінің арасында байланыс каналдармен физикалық қосылған. Топология
– бұл қандай жұмыс станциялар өзара байланыса алатындығын көрсететін желіде
физикалық қосылуды суреттейді. Топологияның түрін жұмыс станцияларды
пайдалану сенімділігі мен өнімділігі, жұмысқа қабілеттілігі және файлдық
сервермен айналысу уақыты анықтайды. Желідегі топологияға байланысты сол
немесе басқа да рұқсат әдісі қолданылады.
Желідегі негізгі элементтердің құрамы оның архитектурасына байланысты.
Архитектура – бұл желідегі жұмыс станцияларын өзара әрекеттесу функцияларын
және құрылымын, өзара байланысын анықтайтын концепция. Ол желінің
техникалық және программалық құралдағы логикалық, функционалды және
физикалық ұйымын алдын ала ескереді. Архитектура желідегі элементтердің
апараттық және программалық құрылу мен жұмыс жасау принципін анықтайды.
Негізінде архитектураның үш түрін белгілейді: терминал – негізгі компьютер
архитектурасы, клиент – сервер архитектурасы және бір рангті архитектура.
Қазіргі кездегі желілерді әртүрлі белгілері бойынша классификациялауға
болады: компьютердің қашығымен, топологиясымен, тағайындауымен, ұсынатын
қызметтін тізімімен, басқару принципімен, коммутация әдісімен, қол жеткізу
әдісімен, жіберу ортаның түрімен, мәліметтерді жіберу жылдамдығымен және
т.б.

1. 3. Желіні құру технологиясы

OSI моделінің каналдық деңгейінің протоколы жүйелер ортасының табиғатын
сипаттайды және деректерді жіберу алдындағы дайындау жұмыстарын жүргізеді.
Ол кірістегі мәліметтерді қабылдайды, оларға талдау жасайды, қажет
жағдайларда желілік деңгейдің сәйкес протоколына жібереді. Каналдық
деңгейдің протоколына Ethernet, FDDI, Token Ring жатады. Ethernet каналдық
деңгейдің көп тараған протоколы. Бұл протокол 70 ж-да құрылған. Осы уақытқа
дейін көп өзгерістер кіріп, желінің талаптарына сай келуде. Қазіргі
Ethernet желілері 10, 100, 1000 Мбитсек жылдамдықпен жұмыс жасайды. Көп
жылдар бойы желілікті есептеу желілерде Ethernet-тің екі стандарты болды:
1) PIX Ethernet – 1980 жылы жарияланған. Шина топологиясында 10Мбитсек
жылдамдықты коаксиалды кабельде анықталған. Сонымен бірге бұл стандарт
жуан Ethernet Thick Net 10 Base 5. 1982 жылы жарияланған PIX Ethernet
стандартында желілік орта ретінде RG 58 коаксиалды кабелін пайдалану мүмкін
болады. Бұл стандарт жіңішке Ethernet, Thin Net немесе 10 Base 27 деп
аталады.
Желілк орта дегеніміз – пьютерлерді желіге біріктіру технологиясы.
Ethernet-тің екінші стандарты 1985 жылы жарияланған IEEE 802.3 стандарты.
Бұл стандартқа коаксиалды кабельдің екі типінен басқа экрандалмаған
бұралған жұптың 10 Base Т спецификасы кіргізілген. Ethernet протоколының
екінші стандарты да негізінен мына компоненттерден тұрады:
1. Физикалық деңгейдің спецификасы.
2. Кадрдың форматы.
3. CSMACD ортасына қол жеткізуді басқару механизмі.
Ethernet стандартының физикалық деңгейінің спецификасына кабелдің
типтері желіні құру топологиясы кабелдің ең үлкен ұзындығы және
қайталаушының саны жатады. Бұл талаптарды орындау сенімді Ethernet желісін
құруға мүмкіндік береді. Ethernet желісінің коаксиалды кабелдегі 10 Base 5
және 10 Base Т спецификалары шина топологиясын қажет етеді. Екіден көп
компьютерлер жалғайтын кабелдің сегменті магистралды сегмент деп аталады.
Коаксиалды кабелдегі стандарт қазіргі кезде көп қолданылмайды, себебі ол
кабелді тарту бұралған коаксиалды кабелдің ақпарат жіберу жылдамдығы
10Мбитсек. Бұралған жұпты Ethernet Ethernet желісінің физикалық деңгейінің
басқа да спецификациясында жұлдыз топологиясы қолданады. Бұл топологияда
әрбір компьютер концентратор және кабель сегменті арқылы жалғанады. Қазіргі
ең көп таралған кабелдің түрі экрандалмаған бұралған жұп. Бұл кабелді тарту
жеңіл. Ақпаратты беру жылдамдығы 10, 100, 1000 Мбитсек. Ethernet желісінің
10 Base Т спецификациясында компьютерлер қайталаушы концентратормен
ұзындығы 100 метр болатын кабель сегментімен. Ethernet желісінің 100 Base
FX спецификасындай оптикалық талшықты кабель қолданылады. Мұнда ақпаратты
жібері жылдамдығы 100 Мбитсек. Бұл спецификадағы кабелдің ұзындығы 412
метрден артпайды. Қазіргі кезде Ethernet-тің жаңа түрі Gigabit Ethernet
қолданылады. Мұнда ақпаратты жіберу жылдамдығы 1000 Мбитсек-қа дейін.

2. 1. Желіні жүргізу кезеңдері

Желіні жүргізу кезеңдері екі кезеңнен тұрады:
Бірінші кезең – желілерді қосу процесіндегі әрекеттестікте мынадай
мәселелерді шешу енеді:
1) Қосылатын оператор (желі иесі) қосатын оператордан Қосылу шартының
жобасы мен сәйкес ресімделген қосылуға типтік техникалық шарттарды алу.
Қосатын оператор, техникалық мүмкіндікке байланысты, егер қосылу бір
нөмірлеу аумағында жүргізілетін болса, отыз күннен аспайтын мерзімде және
нөмірлеудің түрлі аумағында бір уақытта қосылған жағдайда, алпыс күннен
аспайтын мерзімде қосылуды орындау үшін қажетті нақты әрекеттерді
көрсетумен, техникалық шарттар береді және қосылудың стандартты нүктесіне
(қосудың) қосудың техникалық мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
Қосу мақсатында телефон кәрізіне кәбілді төсеуге сауалнама жасаған
кезде, кәбіл (телефон) кәрізінің иесі, техникалық мүмкіндігі болмаған
жағдайда, техникалық шарттарында кәбілді төсеу үшін кедергілерді жоюда
қандай іс-шаралар орындау қажет екенін көрсетеді;
2) қосылатын оператормен (желі иесімен) қосылуға жобалық-сметалық
құжаттама әзірлеу;
3) қосылатын оператормен (желі иесімен) қосылуға және (немесе)
техникалық шарттарды орындауға жобаны іске асыру;
Орындалған техникалық шарттар актісіне қол қойған сәтінен бастап,
екіжақты келісім бойынша, қосатын және қосылатын байланыс операторлары
(желі иесі) үш күннен аспайтын мерзімде Қосылу Шартына қол қояды.
Басым байланыс операторының қосу шартын жасасудан бас тартуына жол
берілмейді;
4) желілерді тестілік режимде қосу.
Бірінші кезеңнің аяқталуы орындалған техникалық шарттар актісіне,
табысты тестілеу негізінде желіні қосуға дайындығы туралы актісіне, сондай-
ақ Қосылу шартына қол қою болып табылады.
Екінші кезең – желілерді қосуды жүзеге асырғаннан кейін мынадай
мәселелерді шешу енетін, телекоммуникация қызметтерін ұсыну процесіндегі
өзара әрекеттестік:
5) қызметтерді ұсыну кезіндегі өзара әрекеттестік;
6) трафикті өткізуді ұйымдастыру;
7) ұсынылатын қызметтердің сапасын қамтамасыз ету;
8) ұсынылған қызметтерге және кіріс, шығыс және транзиттік трафикті
босатуға өзара есеп айырысуды жүргізу.

2. 2. Жергілікті желі үшін кабельдерді тестілеу

Қазір компьютерлік желілердің басым бөлігі өткізгіш немесе кабельді
жалғау үшін қолданылады. Олар компьютерлер арасындағы сигналдарды беру
ортасы ретінде жұмыс істейді.

Көпшілік желілерден кабельдің үш негізгі түрі ғана қолданылады:

- коаксиалды кабель (coaxial cable);
- бұралған жұп (twisted pair);
- экрандалмаған (unshielded);
- экрандалған (shielded);
- оптикалық талшықты (fiber optic).
1. Коаксиалдық кабель.
Коаксиалды кабель кабельдің көп тараған түрі. Бұл екі түрлі себеппен
түсіндіріледі. Біріншіден, ол қымбат емес, жеңіл, иілгіш және қолдануға
қолайлы. Екіншіден, коаксиалдық кабельдің кең тараған атағы оны орнату
кезіндегі қауіпсіздігімен қарапайымдылығына әкелді.

Коаксиалды кабель мыс жіптен, оны қоршаған ортасынан оқшаулау, металды
орау мен сыртқы қап түріндегі экранннан тұрады. (№1 сурет) Егер кабель
металдық ораудан басқа фольга қабаты бар болса, онда ол қос экрандалған
кабель деп аталады. Күшті кедергілер болса төрт есе экрандалған кабельді
пайдалануға болады. Ол қос қабат фольгамен қос қабат мысты ораудан тұрады.

Кабельдердің кейбір типтерін мыс торлар – экран (shield) жауып тұрады. Ол
кабель бойынша беріліп жатқан мәліметтерді кедергілер немесе шуыл деп
аталатын сыртқы электромагниттік сигналдарды жою арқылы қорғайды. Осылайша,
экран кедергілерге мәліметтерді бұзуға жол бермейді.

Электрлік сигналдар жіп бойынша беріледі. Жіп – бұл бір өткізгіш (тұтас)
немесе өткізгіштердің орамы. Тұтас жіп қалайыдан дайындалады.

Жіп оны металдық ораудан бөлетін оқшаулы қабатпен қоршалған. Орау
жерлендіру (заземление) рөлін атқарады және жіпті электрлік шуылдардан
(noise) және қиылысқан кедергілерден (crosstalk) қорғайды. Қиылысқан
кедергілер – бұл көрші өткізгіштердегі сигналдардан туындаған электрлік
туралау (наводка).

Сурет 1. Коаксиалды кабельдің құрылымы

Өткізілетін жіп (жила) және металды орау бір біріне тимеуі тиіс, әйтпесе
айқас тұйықталу (замыкание) болады, кедергілер жіпке еніп, мәліметтер
бұзылады. Кабель сыртынан резинамен, тефлонмен немесе пластикамен
өткізбейтін қабатпен жабылған. Коаксиалды кабель кедергілерге қарсы тұра
алады, онда сигналдардың өшуі бұралған жұпқа қарағанда аздау. Өшу
(attenuation) — бұл сигналдың кабель бойынша көшуіндегі көлемінің
кішірейуі. (Сурет №2)

Сурет 2. Сигналдың өшуі оның сапасының нашарлауына әкеледі

Өрілген орау қабығы сыртқы электромагниттік сигналдарды жіп бойынша
беріліп жатқан мәліметтерге әсер етуге мүмкіндік бермей сіңіреді, сондықтан
коаксиалды кабельді алыс қашықтыққа беруде қолдануға болады.

Коаксиалды кабельді:

- сөйлеген сөзді, бейне көрініс және қос мәліметтерді жөнелту ортасы
үшін;
- мәліметтерді үлкен ара қашықтыққа жіберу (қымбат кабельдермен
салыстырғанда);
- мәліметтерді қорғаудың жеткілікті деңгейін ұсынатын технология қажет
болса пайдалану тиіс.
Коаксиалды кабельдердің екі типі бар:

- жіңішке коаксиалды кабель;
- жуан коаксиалды кабель.
Қандай да болмасын кабель типін таңдау нақты желінің қажеттілігіне
байланысты.

2. 3. Желі құрылғыларын жалғау, монтаждау

Кабельді қосуға арналған құрал - жабдыктар:

а) BNC - коннектор кабельдің ұшына дәнекерленеді немесе
қысылады.

б) BNC Е — коннектор желілік кабельді компьютердің желілік тақшасымен
қосады.

в) BNC - баррел-коннектор жіңішке коаксиал кабельдің екі
бөлігін біріктіру үшін қолданылады.

г) BNC - терминатор бос сигналдарды жұтады.

Коаксиал кабельдердің жіктелуі

Поливинилхлорид (PVC) - көптеген коаксиал кабельдер үшін оқшаулауыш
немесе сыртқы қоршау ретінде қолданылатын пластик. PVC кабелі жұмсақ болып
келеді, оны бөлменің ашық жерлерінде жургізуге болады, бірақ жанған кезде
улы газдар бөледі.

Пленум - бұл төбе мен шатыр арқалығы арасындагы кішігірім кеңістік,
оны көбінесе ауа тазартқыш ретінде қолданады.Пленумдық кабельдің рқщаулауыш
қабаты мен сыртқы қоршауы отқа төзгіш материалдардан жасалған, олар жанған
кезде түтінді аз бөледі, бірақ құны жоғары және қатты. Коаксиал кабельдер
келесі жағдайларда қолданылады:

1. сөздерді, видео және екілік деректерді тасымалдаушы орта
ретінде
2. деректерді алыс қашықтықтарға жеткізу үшін (құны төмен
кабельдермен салыстырғанда)
3. деректерді қорғауды жеткілікті деңгейде қамтамасыз ететін
таныс технология

3. 1. Бағдарламалық қамтамасыздандыруды орнату және баптау

Егер сіз бағдарламалық қамтамасыздандыруды орнату, іске қосу,
активациялау немесе пайдалану алдында келісімнің талаптарымен келіспесеңіз,
онда сіздің бағдарламалық қамтамасыздандыруды пайдалануға құқығыңыз жоқ.
Бұл жағдайда сіздің міндетіңіз: (а) лезде бағдарламалық қамтамасыздандыруды
rim компаниясына қайтарып беру, оны жою немесе дезактивтеу; (в) егер сіз
бұрын rim компаниясымен немесе оның атынан орналастырылған rim өнімін
сатып алсаңыз, онда осындай өнімді лезде және оның ілеспелі бағдарламалық
қамтамасыздандыруды және керек-жарақтарын (оның құжаттамасын және орауын)
rim компаниясына немесе сіз rim өнімін және оның ілеспелі бағдарламалық
қамтамасыздандыруды және керек-жарақтарын сатып алған rim компаниясының
уәкілетті дистрибьюторына қайтарып беру; немесе (с) егер сіз бұрын rim
компаниясымен немесе оның атынан орналастырылған бөгде портативті өнімді
сатып алсаңыз, онда лезде бағдарламалық қамтамасыздандырудың rim
компаниясында немесе сіз rim өнімін және оның ілеспелі бағдарламалық
қамтамасыздандыруды және керек-жарақтарын сатып алған rim компаниясының
уәкілетті дистрибьюторында дезактивтенуін ұйымдастыру. Егер сіз
бағдарламалық қамтамасыздандырумен бірге алған rim компаниясының
бағдарламалық қамтамасыздандырудың жәненемесе өнімінің ақысын төлеп
қойсаңыз, және оны осындай бағдарламалық қамтамасыздандырусыз тиімді
пайдалана алмасаңыз (егер қолданбалы болса), және сіз rim компаниясына
немесе rim өніміне арналған бағдарламалық қамтамасыздандыруды сатып алған
уәкілетті дистрибьютерге сіздің сатып алуыңыздың растауын бағдарламалық
қамтамасыздандыруды сатып алу күнінен бастап 90 (тоқсан) күн ішінде
ұсынсаңыз, онда rim компаниясы немесе уәкілетті дистрибьютер сіз осы
сатып алған өнімлар үшін ақы төлеу кезінде шеккен шығындарыңызды (егер
ондай болса) өтеп береді. Бөгде портативті өнімде орналастырылған (бірақ
кейбір бөгде портативті өнімдерге арналған бағдарламалық қамтамасыздандыру
тегін берілетіне назар аударғаныңыз жөн. Осындай бағдарламалық
қамтамасыздандыру өтелмейді) бағдарламалық қамтамасыздандыру үшін толық
өтемақыны алу үшін осындай бөгде портативті өнімде орналастырлатын
бағдарламалық қамтамасыздандырудың уәкілетті дистрибьютеріне
хабарласуыңызды өтінеміз. Бағдарламалық қамтамасыздандыру үшін өтемақыны
уәкілетті дистрибьютерден ала алмасаңыз, legalinfo@rim.com

3. 2. Жүйелік операциялық жүйелерді орнату және баптау

Жақын уақытқа дейін персонал компьютердің желідегі жұмысын қамтамасыз
ету үшін программалық қамсыздандыру бар жүйелік программаларға қосымша
болып оратылар еді. Компьютер автоном және желі операциялық жүйелері
басқаруында жұмыс орындар еді. Барлық жұмысын орындау үшін екі операциялық
жүйе әр бір компьютерге орнатылар еді. Мысалы, Microsoft LAN Manager айрым
кездері желі операциялық жүйесі деп аталар еді, бірақ амалда есе ол желіде
MS DOS, UNIX, OS2 операциялық жүйелерінің жұмысын сүйемелдер еді.

Казіргі кездегі операциялық жүйелерде Windows NT Server, Windows NT
Workstation, Windows 95 ж.б. автоном және желі операциялық жүйелері бір
жүйеге бірлестірілген. Бұл операциялық жүйелер барлық программалық және
аппараттық қамсыздандыруға жеткілікті.

Аппараттық және программалық қамсыздандыруларды координациялау.
Операциялық жүйе барлық аппараттық ресурстарды басқарады және және
үлестіреді:

• жадты;
• процессорлық уақытты;
• дискінің кеңістігін;
• тысқы құрылғыларды.
Одан басқа операциялық жүйе компьютермен онда орындалатын қолданбалық
программалардың өзара әсерлерін бақылайды. Ол тестық процессорлердің және
электрондық кестелердің негізі болып қызмет етеді. Қолданбалық программалар
нақты операциялық жүйелер үшін жасалады. Бірақ жетілдірушілер олардың
қолданбалары толасымен Windows NT Server мүмкіндіктерінен пайдалана алады
деп жариялайды.

Көпесептілік. Желі операциялық жүйенің желі функцияларын сүйемелдеу
өте күрделі мәселе. Сондықтан операциялық жүйені таңдағанда оның өте
керекті қасиеттерінен бірі болған көпесептілік (многозадачность –
mult3tasking) Операциялық жұйенің көпесептілік қасиеті компьютерде бір
уақыттың өзінде бір неше есепті орындауға мұмкіндік жасайды.
Көпесептіліктің негізінде екі типы бар болатын:

• қысыпшығарушы (вытесняющая – preemptive) көпесептілік. Қысыпшығарушы
көпесептілікте операциялық жүйе процессордың басқаруын есепке
байланбаған жағдайда ала алады.
• қысыпшығармаушы (невытесняющая – non-preemptive) (кооперативтық)
көпесептілік. Қысыпшыармаушы көпесептілікте процессорды басқаруды
шешілетін есептен рұқсат сұрамастан алып болмайды. Шешіліп түрған
есеп өзі операциялық жүйеге процессорды басқаруды керек кезінде
береді. Кооперативтық көпесептілік операциялық жүйелері ушін жазылған
программалар периодик процессорды басқа есептер үшін босатып түруы
қажет.
Автоном және желі операциялық жүйелері тынымсыз бір бірімен әсерлесіп
түрғандықтан қысыпшығарушы көпесептілік артықшылыққа ие. Мысалы, керек
кезінде мүндай жүйе процессорды басқаруды локал есептен желі есебіне үзатуы
мүмкін.

Программалық компоненттері.

Жақын уақытқа дейін барлық желі операциялық жүйелері автоном
операциялық жүйе үстінен орнатылатын қолданбалар болып келген еді.
Microsoft Windows NT операциялық жүйесінің басқаларынан ең маңызды
ерекшілігі онда барлық желілік мүмкіндіктері өзіне орнатылғандығында.

Желілік операциялық жүйе төмендегі жүмыстарды орындайды:

• тысқы құрылғылармен желі компьютерлерін бір біріне байланыстырады;
• олардыү жұмыстарын бақылайды;
• желі деректеріне және тысқы құрылғыларына қорғанған жетуді қамтамасыз
етеді.
Желілік программалық қамсыздандыру екі ең маңызды компоненттерден
құрастырылады:

• компьютер-клиенттерде орнатылатын желілік программалық бөлімінен;
• компьютер-серверде орнатылатын желілік программалық бөлімінен.
Мысалы, Windows NT Workstation программасы орнатылған үш компьютерлер
клиент болады, ал Windows NT Server программасы орнатылған екі компьютер
сервер болады.

Редиректор. Автоном жүйелерде пайдаланушы қайсы бір мәселені
компьютерде шешу үшін команда-сұранысты енгізгенде, бұл сұраныс локал шина
арқылы компьютер процессорына жіберіледі. Мысалы, сіздер компьютер қайсы
бір дискісінде жайласқан каталог мазмұныны көрмекші болсаңыз, процессор
сұранысты интерпретация етеді де кейіннен дисплейде каталог мазмұнын
шығарады.

Желі ортасында есе пайдаланушы қашықтағы серсер ресурстарына тиісті
сұраныс етсе бұл сұраныс компьютер локал шинасынан керекті ресурсқа ие
сервер желісіне жіберіледі (қайтадан адрестеледі). Сұранысты жіберуді
(қайтадан адрестеуді) редиректор (redirector) орындайды. Желі операциялық
жүйесі түріне байланыс редиректор қабықша (оболочка – Shell) немесе
сұраушы (запросчиком – requister) деп аталады. Редиректор – бұл
операциялық жүйенің шағын код фрагменты болып, төмендегілерді орындайды:

• компьютердегі сұраныстарды үстап алады;
• сұраныс компьютер локал шинасына немесе желідегі серсерге тиісті екенін
анықтайды.
Сонымен редиректор жұмысы пайдаланушы желі ресурсына немесе қызметіне
сұраныс жібергенде басталады. Пайдаланушы компьютері бұл жағдайда клиент
деп аталады, себебі ол серверге сұраныс жібереді. Сұранысты редиректор
үстап аладыда желіге жіберіледі. Windows NT –де редиректорлардан
сұраныстарды сервер қанағаттандырады да керекті ресурстарға жол ашып
береді.

3. 3. Желілік қосымшаларды орнату

Windows NT Server операциялық жүйесін орнатуды ұйрету.
Ескертпе. Бұл имитация екенін үнытпаңыздар. Лабораториялық жұмысын
орындаған кезіндегі іс-әрекеттер сіздің жүйеңізге әсер етпейді. Барлық
варианттарды зерттеуден қорқпаңыздар. Егер сіздер қиыншылықтармен
кездессеңіздер интерактив сілтемелі жүйені (Help) шақырыңып керекті
түсіндірулерден пайдаланыңыз, немесе F3 клавишасын басып лабораториялық
жұмысының басына барыңыз.
1-ші жаттығу. Windows NT Server файлдарын көшіру.
1. Сіздер оқулықты орнатқан каталогының Labs қосалқа каталогында
Lab15.exe файлын екі рет шертің. Лабораториялық жұмысты орындау үшін терезе
ашылады – Continue кнопкасын шертің.
Ескертпе. Windows NT Server Setup көк рең фондық терезе ашылғанда
тышқан істемейді. Курсорды көшіру клавиштерінен пайдаланыңыз.
2. Setup терезесінің информациясымен танысың. Сіздер F1клавишасын
басып жәрдем шақыруыңыз мүмкін немесе Enter клавишасын басып орнатуды
жалғастырыуңыз мүмкін, немесе, ақырында, R клавишасын басып авариялық
тіктеуді орындау үшін.
Ескертпе. Help экранынан Setup –қа өту үшін Esc – ты басу керек.
3. Enter –ні басың орнатуды жалғастыру үшін. Информацияны сақтайтын
құрылғыларды іздеуге үсынған терезе ашылады. Enter –ні басың. S параметры
(бұл жағдайда жетілмейді) бұл қадамды өткізіп жібереді.
4. Enter –ні басың орнатуды жалғастыру үшін. Windows NT Server Setup
Disk 3 -ті орналастыру үсынысы шығады. (Имитация үшін диск қажет емес).
5. Орнатуды жалғастыру үшін Enter –ні басың. Орнату программасы
сіздердің жүйелеріңізде Adaptec274x284xAIC777x қаттық диск контроллеры
табылды деген информацияны экранға шығарады. Әдетте ілгері сүрілген
орнату программалары пайдаланушыларға оның жүйесіндегі айрым компоненттер
және олардың параметрлері түрасында мағлуматтар шығарады. Реал орнату
кезінде кей бір компоненттер үшін драйвері бар диск қажет болады. Біздің
жағдайымызда (имитация) драйверлер керек емес. Бірақ қолай жағдайдан
пайдаланып түрлі құрал саймандар үшін орнатудың ерекшіліктерін қарап шығың.

6. Орнатуды жалғастыру үшін Enter –ні басың. Бұл лабораториялық жұмыс
орнату компакт дискіден болғандай етіп орындалады. Лицензиялық бітім тексты
шығады. Онымен танысың.
7. Орнатуды жалғастыру үшін Page Down –ды басың. Экранға табылған
саймандар тізімі шығарылады (имитация).
8. Орнатуды жалғастыру үшін Enter –ні басың. Windows NT Server
операциялық жүйесін орнату үшін жаңа бөлім немесе диск бөлімін жасауға
үсыныс экраны шығарылады. Орнату программасы сізге бұл бөлімнің типын және
көлемін таңдауға мүмкіндік жасайды. D: дискіні таңдаңда оған Windows NT –ны
орнатуүшін Enter клавишасын басың.
9. Сіздер таңдаған бөлімге файлдық жүйенің типын таңдау үшін экран
ашылады. Файлдық жүйені өзгеріссіз қалдырың. Windows NT D:FAT 470 MB
бөліміне орнатылады.
10. Орнатуды жалғастыру үшін Enter –ні басың. Үнсіз орнататын жолды
көрсететін экран ашылады. Сіздер үсынылған вариантты қабылдауыңыз немесе
өзгертуіңіз мүмкін. Реал орнату кезінде операциялық жүйені орнатуға каталог
жолын көрсетуге болады.
11. Орнатуды жалғастыру үшін Enter –ні басың. Орнату программасы
дискіде қате барын тексереді де, егер олар болмаса файлдарды көшіре
бастайды. Көшіріп болғандан соң орнату программасы бұл этап жетістікпен
аяқталғаны түрасында мағлұмат шығарады.
12. Enter-ні басың. Қайтадан қосу имитациясы орындалады.

Windows NT Server операциялық жүйесін орнатуды ұйрету.
Орнатудың ақырғы этапында сіздерге орнату шебері жәрдем береді. Енді
тышқан актив болады.
1. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Сіздің атыңызды
және мекемеңізді сұраған терезе ашылады.
Ескертпе. Name және Company терезелері арасында көшу үшін Tab
клавишасы басылады.
2. Керекті информацияны енгізің. Ол операциялық жүйеге сіздерді
идентификациялауға жәрдем береді.
3. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Лицензия режимын
таңдау терезесі ашылады. Екі режимы бар: Per Server және Per Seat. Per
Server –ді таңдаң. Счетчикты 10-ға дейін асырың. Егер 0 алынса негізгі желі
қызметтері алып тасталған деген хабар шығарылады.
4. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Компьютеріңіздің
атын енгізің деген хабар шығады. Осыған байланыс желі операциялық жүйесі
сіздердің компьютеріңізді қалғандарынан ерекшелейді (идентифицирлейді).
Атын 15 символға дейін енгізің.
5. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Windows NT Server
Security Role терезесі сервер желіңізде қандай роль ойнауын көрсетуіңіздің
өтініші шығарылады. Басқаша айтқанда сіздер сервер қандай пайдалануын
анықтауыңыз керек. Егер бұл доменде орнатылатын бірінгі сервер болса
PrimeryDomain Controller –ді таңдаң. Егер бұл бірінші сервер болмаса Stand
Alone Server немесе Backup Domain Controller –ді таңдаң.
6. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Администратор
паролін енгізің және растаңыз (14 символға дейін).
7. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Авариялық тіктеу
үшін диск жасау үсынысы шығарылады. (Имитация кезінде дискета керек емес
болады).
8. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Орнатылатын
компоненттерді таңдауға терезе ашылады. Керектілерін орнатың.
9. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Желі қызметтерін
орнатуға дайындық терезесі ашылады.
10. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Компьютерді
желімен байлайтын әдісін көрсету терезесі ашылады. Wired to the Network
жалаушасын белгілең.
11. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Internet
Information Server (IIS) –ты орнату сұранысы шығады. Жоқ жауабын берің.
12. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Желі адаптерін
орнату терезесі ашылады. Start Search кнопкасын шертің. Intel EtherExpress
Pro100B адаптеры табылады.
13. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Сіздердің
желіңізге сай келетін протоколдарды таңдау терезесі ашылады. Барлығын
өзгеріссіз қалдырың.
14. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Желі қызметтерін
таңдау терезесі ашылады. Барлығын өзгеріссіз қалдырың.
15. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Windows NT желі
компоненттерін орнатады.
16. Желі тақшасын икемдейтін терезе ашылады.
17. ОК батырмасын орнатуды жалғастыру үшін шертің. TCPIP –ні
икемдейтін терезе ашылады да DHCP серверін пайдалану үсынылады. Yes –ді
шертің.
18. Байланыстарды икемдеу имитация етіледі.
19. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Windows NT желі
қызметтерін іске қосуға дайын.
20. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Сіздің серверіңіз
PDC ролін атқарғандықтан домен атын енгізу сұранысы шығады. Оны енгізің.
21. Орнатуды жалғастыру үшін Next кнопкасын шертің. Орнату аяқталды.
22. Жұмысты жалғастыру үшін Finish кнопкасын шертің.
23. Датаны және уақытты икемдеу терезесі ашылады. Қалаған сағат поясын
таңдаң.
24. Жұмысты жалғастыру үшін Close кнопкасын шертің. ATI –мен сай
келетін графикалық адаптер тауылғаны түрасында хабар шығарылады.
25. Жұмысты жалғастыру үшін ОК кнопкасын шертің. Display Properties
диалогтық терезе ашылады. Керекті параметрлерді таңдап жаңа режимды тексеру
үшін Test кнопкасын шертің. Хабарлар терезесінде ОК –ты шертіп тест кескіні
экрандан кеткенше күтің. Yes –ді шертіп тест жетістікпен аяқталғанын
растаңыз. ОК –ты шертіп жаңа икемдеулерді сақтап қойыңыз.
26. Display Properties диалогтық терезені жабу үшін ОК кнопкасын
шертің. Файыл нүсқасын алу имитациясы көрсетіледі. Кейіннен Windows NT
жетістік орнатылғандығы түрасында хабар шығарылады. Restart Computer
кнопкасын шертің.
27. Осымен Windows NT орнатылуының имитациясы аяқталды.Exit кнопкасын
шертіп лабораториялық жұмысты жабың.

4. 1. Адрестеу құрылымы мен принциптері

Интернет мыңдаған корпоративті, үкіметтік, ғылыми және үй желілерінен
құралған. Әртүрлі архитектуралы және топологиялы желілерді
біріктіруге IP (Интернет Protocol) протоколын және мәліметтер пакеттерін
маршрутизациялауды қолдану арқылы қол жеткізілді. IP протоколы әдейі
физикалық байланыс арналарына тәуелсіз етіп жасалды. Яғни цифрлық
мәліметерді тасымалдауға арналған кез-келген жүйе Интернетпен де байланыса
алады. Желілердің байланысқан түйіндерінде арнайы маршрутизаторлар
(бағдарламалық немесе аппараттық) пакеттердің қабылдаушылардың IP-
адрестерін қарай отырып, мәліметтер пакеттерін сұрыптаумен және бағыттаумен
айналысады. IP протоколы бүкіл әлем көлемінде біртұтас адрес кеңістігін
құрады, бірақ әрбір жеке желіде өзіндік адрес кеңістігі болуы мүмкін. IP-
адрестерді осылайша ұйымдастыру маршрутизаторларға әрбір мәлімет пакетінің
бағытын анықтауға мүмкіндік береді. Осылайша, Интернет құрамындағы
жекелеген желілер арасында конфликттер болмайды, ал мәліметтер бүкіл әлем
көлемінде дәл жеткізіледі. IP протоколын IETF (Интернет Engineering Task
Force) ұйымы ойлап тапқан болатын. IETF және оның жұмыс топтары қазіргі
күні де Бүкіләлемдік желінің протоколдарын дамытумен
айналысады. IETF қызметіне қарапайым пайдаланушылар қатыса алады. Бұл ұйым
комитеттері RFC құжаттарын жариялайды. Бұл құжаттарда көптеген сұрақтардың
техникалық спецификациялары және дәл түсініктемелері беріледі.

4. 2. Желідегі IP адрестеу

IP хаттамасы
Transmission Control ProtocolInternet Protocol (TCPIP) –гетерогенді
(әртүрлі) ортада байланысты қамтамасыз ететін өнеркәсіптік хаттамалар тобы,
яғни әртүрлі типті компьютерлер арасындағы үйлесімділікті орнатады.
Үйлесімділік - TCPIP хаттамалар стегінің ең маңызды артықшылықгарыньщ
бірі, сондықтан да ЖЕЖ-нің көпшілігі оны қолдайды. Сонымен қатар TCPIP
Интернет ресурстарын пайдалануға мүмкіндік береді және өнеркәсіп
аумағындағы желі үшін бағыттауыш хаттама болып табылады. TCPIP бағыттауды
қолдайтындықтан, көбінесе желіаралық хаттама ретінде пайдаланылады. Өзінің
кең тарауының арқасында, TCPIP желілік әрекеттесудің сөзсіз стандартына
айналды. TCPIP ашық жүйеге негізделген және OSI үлгісінің жүйелік
архитектурасына сәйкес келеді.
Microsoft фирмасының орындауындағы TCPIP төртдеңгейлі үлгіге жатады.
IP хаттамасы желілік деңгейде жатыр және жіберуші мен қабылдаушы
арасында дейтграммалар деп аталатын деректер блоктарын жіберуді қамтамасыз
етеді. IP хаттамасы қосылысты қамтамасыз етпейтіндіктен, сенімсіз хаттама
болып табылады, яғни IP деректердің жеткендігін растамайды, алынған
деректердің бүтіндігін бақыламайды және қызметші ақпаратпен қамтылмаған. IP
хаттамасы әрбір дейтграмманы жекеше тәуелсіз бірлік түрінде өңдейді. IP
-дің негізгі мақсаты -дейгграммаларды бағыгтау (дейтграммалардьщ түйіннен
түйінге өтетін жолдарын анықтап беру).
Анықтама. Желі түйіні -IP хаттамасын қолдайтын желіге қосылған
компьютер. Оның бір немесе бірнеше ІР-интерфейсі, әрбір интерфейстің ерекше
ІР-адресі бар.
Анықтама. ІР-адрес - Интернеттегі ІР-интерфейстің 32 битті ерекше
идентификатороры. ІР-адрес нүктемен бөлінген ондық сандардан құрылған
октеттер түрінде жазылады.
IP адрестің форматтары
Екілік Ондық
10100000.01010001.00000101.1000001 1 160.81.5.131

Интернеттегі әрбір IP адрес немесе интражелі оның 1000 весе 1000 000
түйіні болғанына қарамастан, қайталанбайтын ерекше болуы тиіс. Егер сіздің
компанияңыз ТСРІР-ді қолдануға икемделген және Интернетке қосылмаған
болса, онда IP адрестердің кеңістігінен қайталанбаітын адрестерді
тағайындау және қолдану үлкен проблема тудырмайды. Сіз адрестердің
кеңістігінен өзіңіздің қажетіңізді қанағаттандыратын адрестерді
таңдауыңызға болады. Бірақ, егер сіздің ұйымыңыздың желісі Интернетке
қосылуы керек болса, сіз таңдаған IP адресті тағы біреудің қолданбайтынына
көз жеткізу қиынға түседі.
OSI үлгісі TCPIP үлгісі
Қосымшалар деңгейі NetBIOS Қосымшалар
Көрсету деңгейі деңгейі
Сеанс деңгейі Windows
сокеттері
TCPIP
негізіндегі
NetBIOS
TDI интерфейсы
Транспорттық TCP UDP Транспорттық
деңгей деғгей
ICMP ARP
Желілік деңгей IGMP IP RARP Желіаралық
NDIS интерфейсы деңгей
Арналық Желілік PPP
деңгей Ethernet карталар
драйверлері
FDDI
Кадрларды Желілік
трансля- интерфейс
циялау деңгейі
Физикалық
деңгей
Желілік
адаптерлер

OSI үлгісі мен төртдеңгейлі TCPIP үлгісінің сәйкестігі. Microsoft
фирмасының орындауындағы TCPIP

Интернетте адрестерді таратуға және тағайындауға InterNIC (Internet
Information Centre - Интернеттің желілік ақпараттық орталығы) жауап береді.
Интернетте барлық желілік адрестерді тағайындауға бір ғана топ жауап
беретіндіктен, ондағы адрестердің қайталанбауын қадағалау қиынға түспейді.
Бірақ InterNIC Интернеттегі әрбір адресті қарап отырмайды. Оның орнына
ұйымға InterNIC берілген бағыныңқы желіге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.