Банктік менеджменттің сипаты
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР 3
ҰЙҒАРЫМДАР 4
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР 5
КІРІСПЕ 6
1 БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Банктік менеджмент, құрылымы және оның қажеттілігі 8
1.2 Банктердің қаржылық іс.әрекетін басқару 11
1.3 Банктердегі адам ресурстарын басқару 13
2 БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
2.1 «Цеснабанк» АҚ.ның қаржылық іс.әрекетіне талдау жасау 18
2.2 «Цеснабанк» АҚ.ның персоналды басқару қызметіне талдау жасау 26
3 ҚАЗАҚСТАНДЫҚ БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Банктің экономикалық іс.әрекетін басқаруды жетілдіру жолдары 29
3.2 Банктердегі адам ресурстарын басқару механизмін жетілдіру жолдары 33
ҚОРЫТЫНДЫ 37
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 39
ҚОСЫМШАЛАР
40
ҰЙҒАРЫМДАР 4
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР 5
КІРІСПЕ 6
1 БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Банктік менеджмент, құрылымы және оның қажеттілігі 8
1.2 Банктердің қаржылық іс.әрекетін басқару 11
1.3 Банктердегі адам ресурстарын басқару 13
2 БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
2.1 «Цеснабанк» АҚ.ның қаржылық іс.әрекетіне талдау жасау 18
2.2 «Цеснабанк» АҚ.ның персоналды басқару қызметіне талдау жасау 26
3 ҚАЗАҚСТАНДЫҚ БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Банктің экономикалық іс.әрекетін басқаруды жетілдіру жолдары 29
3.2 Банктердегі адам ресурстарын басқару механизмін жетілдіру жолдары 33
ҚОРЫТЫНДЫ 37
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 39
ҚОСЫМШАЛАР
40
Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Банктер - нарықтықтық құрылым жүйесінің орталық бөлімі болып табылады. Экономикалық қайта қалыптасу процесі банк жүйесін реформалаудан басталды. Бұл сала бүгінгі күні де қарқынды дамуда.
Отандық банк жүйесінің коммерцияландырылуы, қаржы институттары арасында бәсекелестіктің шиеленісуі немесе өткірленуі дамыған елдердін банктерімен жинақталған жағымды тәжірибелерді танып білуге және оларды тәжірибеде қолдануға әкелді.
Соңғы уақыттарда Қазақстанның банк жүйесінің қалыптасуында үлкен ілгерілеушіліктер болды.Үздік-банктер анықталды, банктік маманданулардың негізгі бағыттары қалыптасты, қаржы институттары арасында клиенттік базаны бөлісу аяқталды. Мұндай жағдай банктер үшін банктік менеджменттің маңызын арттырды, ендігі кезде клиенттер бірдей қызметтер ұсынатын банктер арасынан өзіне деген ең жақсы қатынасты және жоғарғы деңгейлі қызмет көрсететін банктерді таңдауда.
Банктік менеджмент мазмұны оның мәнін ашатын құрамды бөліктеріндегі яғни, банктің персоналын басқару және банктің экономикалық іс-әрекетін немесе қызметін басқаруды реттеу, оларға байланысты ағымды және стратегиялық жоспарлар құру, қызметкерлердің іс-әрекетіне және ішкі нұсқаулармен, ережелердің орындалуына, сыртқы экономикалық өзгерістерге қатаң бақылау жасауды қамтиды. Дұрыс ұйымдастырылмаған банктік менеджментсіз дұрыс талдауға, тиімді бақылауға, реттеуге және шынайы жоспарлар құруға жету мүмкін емес.
Банктік менеджмент басқарудың ерекше саласы ретінде тек дамыған нарықтық экономика жағдайында ғана пайда болады. Ол банктік операциялар шеңберінің деңгейі дамыған, өркениетті елдерде қабылданған деңгейіне дейін ұлғайған кезде пайда болады, бұл қызметтерге бағалы қағаздармен, төлем карточкаларымен, валютамен түрлі операциялар, клиенттерге олардың қаражаттарын тиімді орналастыруға көмек және инвестициялық жобаны бағалауға көмек, лизинг, факторинг және тағы басқа қызметтер жатады.
Банктік менеджмент банк ісін және банк саласындағы қызметкерлерді басқарудың ғылыми жүйесі болып табылады. Ол банк ісін жүргізудегі тәжірибеде дәлелденген басқарудың ғылыми әдістеріне негізделеді және қызметтегі тиімділікті арттырудағы негізгі фактор болып табылады.
Бұл курстық жұмыста, оның тақырыбына сәйкес теориялық бөлімінде банктік менеджменттің мән-мазмұны, түсінігі және құрылымына немесе құрамына барынша терең түсінік беріледі, сонымен бірге оны құраушы банк персоналын және банктің экономикалық іс-әрекетін басқарудың мән-маңызына және әдіс-тәсілдеріне тоқталып өтеміз.
Осы теориялық бөлімдегі жеке бөлімшелерде олардың аталуына сәйкес Қазақстандағы банктік менеджмент ерекшеліктері және қажеттілігі қарастырылмақшы. Бұл курстық жұмысындағы талдау бөлімінде талдау обектісі ретінде Қазақстандағы ең ірі, үш үздік банктер қатарына кіретін «Цеснабанк» ашық акционерлік қоғамы немесе оның персоналды басқару
Отандық банк жүйесінің коммерцияландырылуы, қаржы институттары арасында бәсекелестіктің шиеленісуі немесе өткірленуі дамыған елдердін банктерімен жинақталған жағымды тәжірибелерді танып білуге және оларды тәжірибеде қолдануға әкелді.
Соңғы уақыттарда Қазақстанның банк жүйесінің қалыптасуында үлкен ілгерілеушіліктер болды.Үздік-банктер анықталды, банктік маманданулардың негізгі бағыттары қалыптасты, қаржы институттары арасында клиенттік базаны бөлісу аяқталды. Мұндай жағдай банктер үшін банктік менеджменттің маңызын арттырды, ендігі кезде клиенттер бірдей қызметтер ұсынатын банктер арасынан өзіне деген ең жақсы қатынасты және жоғарғы деңгейлі қызмет көрсететін банктерді таңдауда.
Банктік менеджмент мазмұны оның мәнін ашатын құрамды бөліктеріндегі яғни, банктің персоналын басқару және банктің экономикалық іс-әрекетін немесе қызметін басқаруды реттеу, оларға байланысты ағымды және стратегиялық жоспарлар құру, қызметкерлердің іс-әрекетіне және ішкі нұсқаулармен, ережелердің орындалуына, сыртқы экономикалық өзгерістерге қатаң бақылау жасауды қамтиды. Дұрыс ұйымдастырылмаған банктік менеджментсіз дұрыс талдауға, тиімді бақылауға, реттеуге және шынайы жоспарлар құруға жету мүмкін емес.
Банктік менеджмент басқарудың ерекше саласы ретінде тек дамыған нарықтық экономика жағдайында ғана пайда болады. Ол банктік операциялар шеңберінің деңгейі дамыған, өркениетті елдерде қабылданған деңгейіне дейін ұлғайған кезде пайда болады, бұл қызметтерге бағалы қағаздармен, төлем карточкаларымен, валютамен түрлі операциялар, клиенттерге олардың қаражаттарын тиімді орналастыруға көмек және инвестициялық жобаны бағалауға көмек, лизинг, факторинг және тағы басқа қызметтер жатады.
Банктік менеджмент банк ісін және банк саласындағы қызметкерлерді басқарудың ғылыми жүйесі болып табылады. Ол банк ісін жүргізудегі тәжірибеде дәлелденген басқарудың ғылыми әдістеріне негізделеді және қызметтегі тиімділікті арттырудағы негізгі фактор болып табылады.
Бұл курстық жұмыста, оның тақырыбына сәйкес теориялық бөлімінде банктік менеджменттің мән-мазмұны, түсінігі және құрылымына немесе құрамына барынша терең түсінік беріледі, сонымен бірге оны құраушы банк персоналын және банктің экономикалық іс-әрекетін басқарудың мән-маңызына және әдіс-тәсілдеріне тоқталып өтеміз.
Осы теориялық бөлімдегі жеке бөлімшелерде олардың аталуына сәйкес Қазақстандағы банктік менеджмент ерекшеліктері және қажеттілігі қарастырылмақшы. Бұл курстық жұмысындағы талдау бөлімінде талдау обектісі ретінде Қазақстандағы ең ірі, үш үздік банктер қатарына кіретін «Цеснабанк» ашық акционерлік қоғамы немесе оның персоналды басқару
1. Мақыш С.Б. Банк ісі: Оқулық. – Алматы: Жеті жарғы, 2009. -552 бет.
2. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. Оқу құралы. Алматы: Издат Маркет, 2007 – 246 бет.
3. Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие: Оқу құралы. - Алматы: "Қазақ университеті", 2000.-154
4. Мақыш С.Б., Ілияс А.Ә. Банк ісі: Оқу құралы. Алматы. Қазақ университеті, 2004.
5. Мақыш С.Б., Ильяс А.А. Банковское дело: Учебное пособие. Алматы. Қазақ университеті, 2006.
6. Сейткасимов Г.С. Банковское дело.–Алматы:Каржы-Каражат, 1998. -576б.
7. Банковское дело: Учебник / Под ред. О.И. Лаврушина // Москва. Финансы и статистика. 2004.
8. Банковское дело: Учебник / Под ред. Г.Г. Коробовой. М.: Юристь, 2002.
9. Банковское дело: Учебник / Под ред. А.М. Тавасиева. М.: ЮНИТИ, 2002.
10. https://www.tsb.kz/up_files/kz_present_01_08_14.pdf - «Цеснабанк» АҚ-ның 01.01.2014 ж. қаржылық жағдайы бойынша презентация.
11. Қонақбаев А.Г. Мотивационный механизм использования человеческих ресурсов в коммерческих банках // Банки Казахстана. – 2005. №3.
12. Дауранов И., Шишкина А., Рудецких А.// Банки Казахстана.-2012.-№ 11. - С.13-16.
13. http://www.nationalbank.kz – Қазақстан Ұлттық Банкі сайты.
14. Вишневская Ю.Ю. Менеджмент в коммерческих банках России: Дис. экономика ғыл. канд. Москва. 2002. -150 бет
15. Масленченков Ю.С. Финансовый менеджмент банка: Учебное пособие. М.: ЮНИТИ, 2003.
16. Банковское дело: стратегическое руководство / Под ред. В. Платонова. М.Хиггниса. М.: Консалтбанкир, 1998.
17. Мадиярова Д.М. Основы современного банковского дела. Алматы. 1997.
18. Основы банковской деятельности: учебник / Под ред. Тагибекова К.Р. М.: Инфра, 2003.
19. Управление деятельностью коммерческого банка (Банковский менеджмент): Учебник / Под ред. О.И. Лаврушина. М.: Юристь, 2005.
20. Ларионова И.В. Управление активами и пассивами в коммерческом банке/ М.: Консалтбанкир. 2003.
21. Ширинская Е.Б.. Операции коммерческих банков и зарубежный опыт. М.: Финансы и статистика. 1993.
22. Щербакова Г.Н. Банковские системы развитых стран. М.: Экзамен, 2003.
23. Маркова О.М. и др. Коммерческие банки и их операции. М.: Банки и биржи, 1995.
24. Колесников В.И., Кроливецкий Л.П. Банковское дело. М.: Финансы и статистика, 1995.
25. Пещанская И.В. Организация деятельности коммерческого банка. М.: ИНФРА-М, 2001.
26. Хамитов Н.Н. Банковский надзор и его эффективность. Алматы, 2001.
2. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. Оқу құралы. Алматы: Издат Маркет, 2007 – 246 бет.
3. Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие: Оқу құралы. - Алматы: "Қазақ университеті", 2000.-154
4. Мақыш С.Б., Ілияс А.Ә. Банк ісі: Оқу құралы. Алматы. Қазақ университеті, 2004.
5. Мақыш С.Б., Ильяс А.А. Банковское дело: Учебное пособие. Алматы. Қазақ университеті, 2006.
6. Сейткасимов Г.С. Банковское дело.–Алматы:Каржы-Каражат, 1998. -576б.
7. Банковское дело: Учебник / Под ред. О.И. Лаврушина // Москва. Финансы и статистика. 2004.
8. Банковское дело: Учебник / Под ред. Г.Г. Коробовой. М.: Юристь, 2002.
9. Банковское дело: Учебник / Под ред. А.М. Тавасиева. М.: ЮНИТИ, 2002.
10. https://www.tsb.kz/up_files/kz_present_01_08_14.pdf - «Цеснабанк» АҚ-ның 01.01.2014 ж. қаржылық жағдайы бойынша презентация.
11. Қонақбаев А.Г. Мотивационный механизм использования человеческих ресурсов в коммерческих банках // Банки Казахстана. – 2005. №3.
12. Дауранов И., Шишкина А., Рудецких А.// Банки Казахстана.-2012.-№ 11. - С.13-16.
13. http://www.nationalbank.kz – Қазақстан Ұлттық Банкі сайты.
14. Вишневская Ю.Ю. Менеджмент в коммерческих банках России: Дис. экономика ғыл. канд. Москва. 2002. -150 бет
15. Масленченков Ю.С. Финансовый менеджмент банка: Учебное пособие. М.: ЮНИТИ, 2003.
16. Банковское дело: стратегическое руководство / Под ред. В. Платонова. М.Хиггниса. М.: Консалтбанкир, 1998.
17. Мадиярова Д.М. Основы современного банковского дела. Алматы. 1997.
18. Основы банковской деятельности: учебник / Под ред. Тагибекова К.Р. М.: Инфра, 2003.
19. Управление деятельностью коммерческого банка (Банковский менеджмент): Учебник / Под ред. О.И. Лаврушина. М.: Юристь, 2005.
20. Ларионова И.В. Управление активами и пассивами в коммерческом банке/ М.: Консалтбанкир. 2003.
21. Ширинская Е.Б.. Операции коммерческих банков и зарубежный опыт. М.: Финансы и статистика. 1993.
22. Щербакова Г.Н. Банковские системы развитых стран. М.: Экзамен, 2003.
23. Маркова О.М. и др. Коммерческие банки и их операции. М.: Банки и биржи, 1995.
24. Колесников В.И., Кроливецкий Л.П. Банковское дело. М.: Финансы и статистика, 1995.
25. Пещанская И.В. Организация деятельности коммерческого банка. М.: ИНФРА-М, 2001.
26. Хамитов Н.Н. Банковский надзор и его эффективность. Алматы, 2001.
Банк ісі пәнінен Курстық жұмыс
тақырыбы: Банктік менеджменттің сипаты
Орындаған:
Ғылыми жетекші:
Астана
2014
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР 3
ҰЙҒАРЫМДАР 4
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР 5
КІРІСПЕ 6
1 БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТ НЕГІЗДЕРІ
1.1Банктік менеджмент, құрылымы және оның қажеттілігі 8
1.2Банктердің қаржылық іс-әрекетін басқару 11
1.3Банктердегі адам ресурстарын басқару 13
2 БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
2.1Цеснабанк АҚ-ның қаржылық іс-әрекетіне талдау жасау 18
2.2Цеснабанк АҚ-ның персоналды басқару қызметіне талдау жасау 26
3 ҚАЗАҚСТАНДЫҚ БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1Банктің экономикалық іс-әрекетін басқаруды жетілдіру жолдары 29
3.2Банктердегі адам ресурстарын басқару механизмін жетілдіру жолдары 33
ҚОРЫТЫНДЫ 37
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 39
ҚОСЫМШАЛАР 40
НОРМAТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Қазақстан Республикасындағы банктер және банк 31.08.1995ж.
қызметі туралы
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы 31.03.1995 ж.
Қазақстан Республикасының экономикасын қысқа 11.02.1994 ж.
мерзімді несиелеу ережесін
ҰЙҒАРЫМДАР
Банктік менеджмент банк ісін және банк саласындағы қызметкерлерді
басқарудың ғылыми жүйесі
Активтерді басқару бұл өзіндік және тартылған қаражаттарды
орналастырудың тәртіптері және жолы
Персоналды басқару банктік қызметкерлердің білімі және тәжірибелерін
ұтымды немесе рационалды пайдалануға бағытталған
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
АҚ Акционерлік қоғам
ЕДБ Екінші деңгейлі банк
ЖІӨ Жалпы ішкі өнім
ЖШС Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігі
ҚР Қазақстан Республикасы
ҰБ Ұлттық банк
ТМД Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы
КІРІСПЕ
Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Банктер - нарықтықтық құрылым
жүйесінің орталық бөлімі болып табылады. Экономикалық қайта қалыптасу
процесі банк жүйесін реформалаудан басталды. Бұл сала бүгінгі күні де
қарқынды дамуда.
Отандық банк жүйесінің коммерцияландырылуы, қаржы институттары арасында
бәсекелестіктің шиеленісуі немесе өткірленуі дамыған елдердін банктерімен
жинақталған жағымды тәжірибелерді танып білуге және оларды тәжірибеде
қолдануға әкелді.
Соңғы уақыттарда Қазақстанның банк жүйесінің қалыптасуында үлкен
ілгерілеушіліктер болды.Үздік-банктер анықталды, банктік маманданулардың
негізгі бағыттары қалыптасты, қаржы институттары арасында клиенттік базаны
бөлісу аяқталды. Мұндай жағдай банктер үшін банктік менеджменттің маңызын
арттырды, ендігі кезде клиенттер бірдей қызметтер ұсынатын банктер арасынан
өзіне деген ең жақсы қатынасты және жоғарғы деңгейлі қызмет көрсететін
банктерді таңдауда.
Банктік менеджмент мазмұны оның мәнін ашатын құрамды бөліктеріндегі яғни,
банктің персоналын басқару және банктің экономикалық іс-әрекетін немесе
қызметін басқаруды реттеу, оларға байланысты ағымды және стратегиялық
жоспарлар құру, қызметкерлердің іс-әрекетіне және ішкі нұсқаулармен,
ережелердің орындалуына, сыртқы экономикалық өзгерістерге қатаң бақылау
жасауды қамтиды. Дұрыс ұйымдастырылмаған банктік менеджментсіз дұрыс
талдауға, тиімді бақылауға, реттеуге және шынайы жоспарлар құруға жету
мүмкін емес.
Банктік менеджмент басқарудың ерекше саласы ретінде тек дамыған нарықтық
экономика жағдайында ғана пайда болады. Ол банктік операциялар шеңберінің
деңгейі дамыған, өркениетті елдерде қабылданған деңгейіне дейін ұлғайған
кезде пайда болады, бұл қызметтерге бағалы қағаздармен, төлем
карточкаларымен, валютамен түрлі операциялар, клиенттерге олардың
қаражаттарын тиімді орналастыруға көмек және инвестициялық жобаны бағалауға
көмек, лизинг, факторинг және тағы басқа қызметтер жатады.
Банктік менеджмент банк ісін және банк саласындағы қызметкерлерді
басқарудың ғылыми жүйесі болып табылады. Ол банк ісін жүргізудегі
тәжірибеде дәлелденген басқарудың ғылыми әдістеріне негізделеді және
қызметтегі тиімділікті арттырудағы негізгі фактор болып табылады.
Бұл курстық жұмыста, оның тақырыбына сәйкес теориялық бөлімінде банктік
менеджменттің мән-мазмұны, түсінігі және құрылымына немесе құрамына барынша
терең түсінік беріледі, сонымен бірге оны құраушы банк персоналын және
банктің экономикалық іс-әрекетін басқарудың мән-маңызына және әдіс-
тәсілдеріне тоқталып өтеміз.
Осы теориялық бөлімдегі жеке бөлімшелерде олардың аталуына сәйкес
Қазақстандағы банктік менеджмент ерекшеліктері және қажеттілігі
қарастырылмақшы. Бұл курстық жұмысындағы талдау бөлімінде талдау обектісі
ретінде Қазақстандағы ең ірі, үш үздік банктер қатарына кіретін Цеснабанк
ашық акционерлік қоғамы немесе оның персоналды басқару қызметі және
экономикалық іс-әрекеттерді басқару қызметі қарастырылады. Талдаудың
негізгі мақсаттары банктің табыстылығын, оның жоғарыда аталған басқару
қызметтерінің тиімділігін, басқару қызметтерінің дамуына кері әсер етуші
факторларды анықтау және осы нақты банкті талдау нәтижелерінің негізінде
екінші деңгейлі банктердегі басқару іс-әрекеттерін немесе қызметтерін, оның
ішінде персоналды және экономикалық іс-әрекеттерді басқарудың жетілдіру
жолдарын анықтау болып табылады. Яғни банктік менеджменті жетілдіру жолдары
банктік менеджменттің банктің адам ресурстарын басқару және банктің
экономикалық іс-әрекетін басқару болып бөлінушілігіне сәйкес осы
бағыттардағы немесе салалардағы қызметті жетілдіру жолдары осы курстық
жұмыстың үшінші ұсыныстар жасау немесе жетілдіру жолдарын ұсыну бөлімінде
беріледі.
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты банктік менеджменттің қаржылық
аспектісін қарастыру болып табылады.
Курстық жұмыстың тақырыбын ашу үшін келесі тапсырмалар қойылды:
• Банктік менеджмент негіздерін қарастыру;
• Банктік менеджменттің Қазақстандағы даму ерекшеліктерін ашу;
• Банктердің басқару қызметінің қаржылық аспектісін Цеснабанк АҚ
мысалында талдау;
• Банктердің экономикалық іс-әрекетін басқаруды жетілдіру жолдарын
қарастыру;
• Адам ресурстарын басқарудың мотивациялық механизмін жетілдіру
жолдарын қарастыру.
Зерттеудің пәні болып Цеснабанк АҚ-ның банктік менеджментті қолдануы
саналады.
Зерттеу объектісі болып Цеснабанк АҚ-ның көрсетілтен қызметтерді
басқару жүйесі саналады.
Курстық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізін зерттеу тақырыбына
қатысты отандық және шетелдік авторлардың еңбектері, заңдар, Үкіметтің және
ҚР Президентінің ресми құжаттары, заң және нормативті құжаттар, ҚР қаржы
Министрлігінің нұсқаулары, ҚР Ұлттық банкісінің нұсқаулары мен әдістемелік
ұсыныстары, ғылыми мақалалар мен статистикалық материалдар құрайды.
1 БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Банктік менеджмент, құрылымы және оның қажеттілігі
Банктік менеджмент банк ісін және банк саласындағы қызметкерлерді
басқарудың ғылыми жүйесі болып табылады. Ол банк ісін жүргізудегі
тәжірибеде дәлелденген басқарудың ғылыми әдістеріне негізделеді.
Банктік менеджмент мазмұнын келесілер құрайды: болашақтық және ағымды
жоспарларды жасау, талдау, реттеу, бақылау[1].
Жоспарлаудың көмегімен банктер болашақтағы іс-әрекеттердің мақсатын,
саласын, көлемін және нәтижелерді қалыптасу көздеріне және шығындарға қарай
өлшейді.
Банктің барлық құрылымын қамтитын, әрбір бөлімшенің және жалпы банктің
даму болашағын жоспарлаудың нәтижесіне банк дамуының жиынтық жоспары немесе
бизнес-жоспар, сонымен қатар әртүрлі жеке бағыттардағы оперативті
жоспарлар, яғни несиелік, пайыздық, депозиттік, кадрлық, инвестициялық және
басқа да саясаттар жатады[2].
Талдау банк іс-әрекетін толықтай және бағыттар бойынша бағалау үшін
жүргізіледі. Бұл нақты жеткен нәтижелерді болжанған, өткен кезеңдегі және
басқа жақсы банктердің нәтижелерімен салыстыру арқылы жүзеге асады. Талдау
материалдары банк дамуындағы кері және дұрыс тенденцияларды, шығындарды,
қолданылмаған резервтерді, жоспарлаудың кемшіліктерін және шешім
қабылдаудағы сәтсіздіктерді анықтауға мүмкіндік береді. Баланс
көрсеткіштерін талдау банк жұмыстарын жинақ талдауының негізін құрайды.
Талдаудың басты бағыттарына келесілер жатады:
- банк іс-әрекетінің келесідей көлемді көрсеткіштерінің, активтер,
депозиттер, өзіндік капитал, несие, пайда динамикасын бағалау. Бұл
бағалау басқа банктердің сәйкес көрсеткіштерімен салыстыру арқылы
жүргізіледі және осы банктің Қазақстанның коммерциялык банктер
жүйесіндегі орнын анықтауға мүмкіндік береді. Мұндай талдаудың
нәтижелері осы банктің даму стратегиясын жасауға, жетілдіруге
көмектеседі:
- ресурстық базаның көлемін, құрылымын және құраушы бөліктерінің
дамуының негізгі тенденцияларын (өзіндік капиталды, депозитерді,
банкаралық несиелерді) бағалау;
ресурстық базаны талдау банк ресурстарының жеке бөлімдерін жіктеу
негізінде, құрылымдық көрсеткіштердің есебі негізінде оларды динамикалары
бойынша және басқа банктердің көрсеткіштері бойынша салыстыру арқылы
жүзеге асады. Ресурстық базаны бағалау банктің депозиттік саясатын жасау
үшін қолданылады;
банк активтерінің жағдайын бағалау (көлемін, құрылымын және несие,
инвестиция сияқты құрамды бөліктерінің негізгі даму тенденцияларын). Талдау
банк активтерін жіктеу негізінде, құрылымдық көрсеткіштердің есебі
негізінде
оларды динамикалары бойынша және басқа банктердің көрсеткіштері бойынша
салыстыру арқылы жүзеге асады. Жүргізілген талдау нәтижелері банктің
инвестициялық және несиелік саясатын жасауға негіз болып табылады;
банк өтімділігін бағалау қаржылық коэффиценттер есебі негізінде және
оларды белгілі – бір деңгейлермен өсу қарқыны негізінде, көрсеткіштер
деңгейінің өзгерісіне әсер еткен факторларды анықтау арқылы жүргізіледі.
Талдау материалдары банк өтімділігін басқару бойынша стратегияны және
тактиканы анықтауға мүмкіндік береді;
банк табыстылығын бағалау табыстар мен шығындар бойынша есеп
берулермен баланс мәліметтерін талдау негізінде жүзеге асады.
Банктік менеджмент жүйесіндегі реттеудің коммерциялық банктердің іс-
әрекетін қадағалауды мемлекеттің жүргізуімен шартталған белгіленген
ерекшеліктері бар. Банктік іс - әрекет өте тәуекелді, айналымына өте үлкен
соммадағы бөтен ақшаларды тартатындықтан мемлекеттік реттеу банктерді
лиценциялау, капитал жеткіліктілігі, өтімділік, әрекет ету саласын шектеу,
міндетті резервтер қалыптастыру сияқты бірқатар принциптердің сақталуын
қарастырады [3].
Осыған байланысты өзіндік реттеу жүйесі немесе банк ішіндегі реттеу
бірінші кезекте мемлекеттік қадағалау органдарымен бекітілген талаптармен
нормативтердің сақталуына бағытталған.
Банк ішіндегі реттеу жүйесіне келесідей дербес бағыттар кіреді:
банктің ұйымдастыру құрылымын жетілдіру;
банктік іс - әрекетті басқарудың сапасын жоғарылататын нұсқаулық және
әдістемелік материалдармен, шешім қабылдау процедураларын жасау және
жетілдіру;
нақты қалыптасқан жағдайларды есепке ала отырып, мақсаттарды,
артықшылықтарды және банк саясатын жүзеге асыру әдістемелерін түзету;
банк іс - әрекетінің жекелеген бағыттары бойынша тәуекелдер көлемін
шектеуге байланысты немесе тәуекелдерден қорғанудың қосымша кепілдік
жүйелерін жасауға байланысты нақты шаралар қабылдау;
кадрлық саясатты, персоналды оқыту жүйесін, банк ішілік бақылауды
ұйымдастыруды жетілдіру.
Банктік менеджменттің өрісі екі блогқа бөлінеді: қаржылық менеджмент және
персоналды басқару.
Қаржылық менеджмент нақтыбір банктің мақсаттарымен міндеттеріне сәйкес
ақшалай өнімдердің қозғалысын, оның қалыптасуын және орналастырылуын
басқаруды қамтиды. Қаржылық менеджменттің негізгі бағыттары болып банк іс -
әрекетінің жекелеген салалары бойынша (депозиттер, несиелер, қызмет
көрсетулер, инвестициялар және т.с.с.) айқындалған банктік саясаттар жасау;
банктік маркетинг, активтермен пассивтерді, өтімділікті, табыстылықты,
өзіндік капиталды, несие портфелін, банктік тәуекелдерді басқару[4].
Банктік менеджменттің екінші өрісі, персоналды басқару - банктік
қызметкерлердің білімі және тәжірибелерін ұтымды немесе рационалды
пайдалануға бағытталған. Оған еңбекті мотивациялау, кадрларды орналастыру,
қызметкерлер жұмысын ұйымдастыру, кадрларды дайындау және қайта дайындау,
еңбек ақыны төлеу механизмі, мадақтау және ынталандыру, қызмет бабы бойынша
жоғарылау, бақылауды ұйымдастыру, коллективтегі қарым -қатынас принциптері
және тағы басқалар жатады. Персоналды басқарудың ғылыми негізіне психология
және іскерлік этика жатады[5].
Банктік менеджменттің негізгі бағыттарын келесідей үлгіде немесе схемада
көрсетуге болады (1-кесте).
1-кесте. Банктік менеджмент құрылымы.
№Қаржылық менеджмент Персоналды басқару
1Банктік саясат Еңбекті мотивациялау
2Маркетинг Банктің ұйымдастыру құрылымы
3Активтерді және Кадрларды орналастыру
пассивтерді басқару
4Табыстылықты басқару Кадрларды даярлау және қайта
даярлау жүйесі
5Өзіндік капиталды басқару Еңбекақы төлеу, ынталандыру және
мадақтау жүйесі
6Несиелік портфелді басқаруБақылауды ұйымдастыру
7Банктік тәуекелдерді Қызмет бабында жоғарлау жүйесі
басқару
8Информациялық жүйені құру Коллективтегі қарым-қатынас
принциптері
Ескерту: Сейткасимов Г.С. Банковское дело. –Алматы: Каржы-Каражат,
1998. -576 бет [6].
Дамыған елдерде менеджмент өндірістің тиімділігін арттырудың маңызды
факторларының бірі болып табылады. Ал менеджменттің негізгі мақсаты
-басқарудың рационалды жүйесі жолымен пайда табу.
Банктік менеджмент белғілі бір ерекшеліктерге ие. Банк қоғамдық капиталды
басқарады, сақтайды және клиенттердің ақша құралдарының қауіпсіздігіне
иелері алдында жауап береді және тек өзінің ғана емес жеке, сонымен қатар
қоғамдық мүдделерді де көздейді. Мүдделердің мұндай үйлесімділігі банкке
әрқашан тән болған, онсыз баланс өтімділігін, яғни оған қоса ақша
нарығындағы банк тұрақтылығын қамтамасыз ету мүмкін емес[7].
Банк іс - әрекетінің жалпы нәтижелерін талдау және бағалау үшін банк
клиеттерінің және олардың шоттарының саны, банкпен көрсетілетін қызметтер
және операциялар көлемі, депозиттер көлемі, несиелік және инвестициялық
салымдар көлемі сияқты сандық көрсеткіштер қолданылады.
Сапалық көрсеткіштерді бірнеше бөлімдерге бөлуге болады.Бірінші табыстар
және шығыстар көрсеткіштері тобының көмегімен банк рентабелділігін басқару
жүзеге асады. Құралдар айналымының жылдамдығы, операцияларды жетілдіру
шығындарының еңбек сыйымдылығы, құжаттар айналымының жылдамдығы - бұл
көрсеткіштер екінші топты құрайды. Үшінші топқа қызметтердің сапасы,
көлемі, құрылымы бойынша клиент сұранымдарының қанағаттану деңгейінің,
информация құпиялылығыньщ, іскерлік келіссөздер құпиялығын қамтамасыз
етілуінің көрсеткіштері кіреді.
Банктік менеджменттің басқа ерекшілігібанк қызметінің мемлекет тарапынан
ақша иелерінің мүдделерін қорғау мақсатында реттелуімен байланысты.
Сондықтан басқаруды ұйымдастыруда өз бетінше шешімдер қабылдауда белгілі
бір шектер орын алуы тиіс және де әрдайым өзгеріп отыратын ақша нарығы
конъектурасында белгіленген нормативтер мен заңдылықтарды есепке ала отырып
банк балансының ұтымдылығын қамтамасыз ету жолдарын іздеу қажет.
Қазіргі жағдайларда тек қана үздік экономикалық бөлімдерді ғана емес,
сонымен қатар психология негіздері, құқық, іскерлік, этика сияқты білімді
игеру, банк маманын дайындаудың ерекшілігін көрсетеді. Банк менеджменті
мазмұнының анықталған ерекшеліктері қызметкерлердің негізгі контин-гентінің
әйелдерден құралуынан пайда болады. Осыған байланысты коллективтегі
әлеуметтік пролемалардың шешімдерін табуға, сонымен қатар өндірістік
атмосфераның жағымдылығын қамтамасыз етуге түсінбеушілік жағдайларды
туғызбауға үлкен мағына беріледі [5, б.12].
1.2 Банктердің қаржылық іс-әрекетін басқару
Банктің экономикалық іс - әрекеті өте ауқымды, сондықтан да бұл бөлімде
активтерді, пассивтерді, банк капиталын және өтімділікті басқару
стратегияларын қарастыру мақсатын қойдық.
Банктік активтер және пассивтер портфелі - бұл жоғары пайдаға және
қолайлы тәуекел деңгейіне жету үшін қолданылатын біртұтас бүтіндікке
жатады. Активтер мен пассивтерді басқарудың мәні банк балансының құрылымын
оның стратегиясымен сәйкестендіруге әкелетін тактикаларды қалыптастыруда
және іс - шараларды жүзеге асыруда.
Активтерді басқару - бұл өзіндік және тартылған қаражаттарды
орналастырудың тәртіптері және жолы. Қаражаттарды орналастыруда ерекше
назар несиелік операцияларға және бағалы қағаздарға, инвестицияларға
аударылады. Қаражаттарды орналастырудың проблемаларының шешімі болып
қолайлы тәуекел деңгейіндегі және барынша жоғары табысты әкеле алатын
активтерді сатып алу жатады [7].
Қаражаттарды орналастыруда банктің алдында әрдайым өтімділік және
табыстылық арасындағы дауды шешу мәселесі тұрады. Табыстылық - өтімділік
екеуінің біреуін таңдап алуды (дилеманы) шешуге әрекеттерде активтерді
басқарудың үш жолы бар. Қаражаттардың жетіспеушілігі кезеңінде ортақ қор
әдісі қаражаттарын кеңінен қолдануға болады. Екінші әдіс - активтерді бөліп
тарату немесе қаражаттарды конверсиялау, үшінші - ғылыми басқару немесе ЭЕМ-
ді қолданумен байланысты. Ортақ қорлар қаражаты әдісінің негізінде барлық
қаражаттарды біріктіру принципі жатады. Банкке қаражаттар талап ету
депозиттері, жинақ, мерзімді салымдар, сонымен қатар банктің өзіндік
капиталын қосқандағы әртүрлі көздерден түседі. Одан кейін бұл қаражаттар
сәйкес деп саналған активтер бойынша орналастырылады. Активтерді басқарудың
бұл әдісі келесі үлгіде сипатталады (1-сурет).
1-сурет. Активтерді басқару әдісі
Ескерту: Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары . Оқу құралы. Алматы:
Издат Маркет, 2007 – 246 бет[2].
Бұл әдіс менеджерлерден өтімділік және табыстылық принциптерінің
теңдігінің сақталуын талап етеді.Қаражаттарды осы принциптерге сәйкес ак-
тивтік операцияларға орналастырады[2].
Активтерді қаражаттарды конверсиялау әдісімен басқарудың схемасы (2-
сурет)
2-сурет. Активтерді қаражаттарды конверсиялау әдісімен басқару
Ескерту: Сейткасимов Г.С. Банковское дело. –Алматы: Каржы-Каражат, 1998.
-576 бет [6].
Осы әдістің көмегімен қаражат көздеріне міндетті резервтер нормасымен
және олардың айналым жылдамдығына сәйкес шек қойылады. Бұл моделде банкте
орталықтар немесе банк ішіндегі банктер пайда болғандай болады - талап
ету депозиттерінің банкі, жинақ салымдарының банкі, мерзімді салымдар банкі
және негізгі капитал банкі.
Қарастырылған екі әдісте актив және пассив бөлімдерінің арасындағы
байланысты талдауда басқарудың қарапайым тәсілдерін қолдануға әкеледі. Олар
барлық инвестициялауға мүмкін қаражаттарды орналастыру, пайданың жеткілікті
нормасын қамтамасыз ететіндей және өтімділікті шектелген шегінде
операцияларды жүзеге асыру жолдарын көрсетеді.
Ғылыми басқару әдісі банктің экономикалық іс - әрекетінің проблемаларын
шешуге барынша күрделі жолдарды талап етеді, ол математикалық әдістермен
ЭЕМ қолдану арқылы нақты проблеманы шешудің бірнеше вариантын жасау және
олардың ішінде барынша тиімдісін таңдап алу болып табылады.
1.3 Банктердегі адам ресурстарын басқару
Адам ресурстарын өте тиімді пайдаланатын банк, қызметкерлерін жақсы жұмыс
жағдайымен қамтамасыз етіп өз мекемесінің сенімділігін нығайтып
тұрақтылығын калыптастырудың негізгі бағыттарын игергені [11, б.15].
Адам ресурстарын басқару барлық жетекшілермен жүзеге асырылады, сондықтан
басқарудың аумағына жоғарыдан төменгі деңгейге дейінгі банк жұысшыларының
барлығы енеді.
Банктік менеджер банктің клиенті болып табылатын немесе болғысы келетін
кәсіпорындар, фирмалар және тағы басқалардағы менеджмент деңгейін бағалай
алуы тиіс. Бұл бағалау клиенттің несиелік кабілетін талдаудың және онымен
несиелік қатынастар құрудың тәуекелділік деңгейін анықтаудағы кұраушы
элемент болып табылады.
Банктегі жұмыс түрлерінің көпшілігі индивидуалды сипатка ие, әрбір
жұмысшының икемділігін, жұмысының тиімділігін және мотивацияны жоғарылату
мақсатында жүргізіледі.
Қызметтік нұсқаулар қызметік міндеттерді кұжаттаудын тиімді құралы болып
табылады. Жаксы кұрастырылған қызметік нұсқауда келесілер болуы тиіс:
кызмет бабының атауы;
жұмыс нәтижелері үшін жауапкершіліктерінің сауатты әрі нақты белгіленуі;
ұйымдастыру қатынастары;
уәкілеттіктер;
жұмыс көрсеткіштерінің нормалары;
басқа жұмысшылармен іс - әрекеттердін үйлесімділігі;
колданылатын материалдармен кұрал - жабдықтар.
Персоналды баскару банкті толықтай басқару жұмыстарының бір бөлігін
кұрайды. Бірак, ол басқару жүйесінде ерекше жағдайларға ие, себебі басқару
объектісінің ерекшелігі - адам ресурстары екендігінде. Соңғы он жылдықта
адам ресурстарына деген катынас түбегейлі өзгерді. Қазіргі көзқарастар
банктік ұйымдарды басқару процесінде ерекше мәнді адам кабілеттіліктерін
қолдануға және қалыптастыруға, оны дамытуға үздіксіз оқыту негізінде жету
керектігінен шығады.
Қазіргі уақытта банк үшІн ең бір қиын, бірақ сонымен катар өмірлік маңызы
және кажеттілігі бар мәселелерге адам ресурстарын басқару жүйесінің кызмет
етуінің тиімділігін жасау және қамтамасыз ету жатады.
Жалпы менеджмент және банктік басқару бүгінгі таңда экономикалық және
әлеуметтік салалардағы іс - әрекеттердің барынша маңызды сұрақтарының бірі.
Бұл біздің көз - қарасьшызша банктердің экономикадағы ролін қамтитын,
әлемдік шаруашылыктағы сапалық өзгерістермен, қоғамдағы кұрылымдық және
әлеуметтік өзгерістермен байланысты. Бұл өзгерістер банк ішіндегі
жұмысшылардың қарым - қатынасына және басқару жолдарына әсер етеді [12,
б.86].
Персоналды басқару саласындағы кемшіліктер боссыздықты (вакуумды)
қалыптастырды және осының салдары ретінде бір ғана Американың өзінде жылына
10 млрд доллардан астам қаражат менеджерлерді даярлауға және кайта
даярлауға жұмсалады.
Адам ресурстарын басқару - бұл менеджмент теориясы және прак-тикасының ең
бір маңызды аспектілерінің бірі.
Адам ресурстарын баскару -ресурсгарға негізделген баскару немесе
негізінен адам ресурстары менеджментінің кажеттіліғімен анықталады. Ол
үлкен көлемде жоспарлауға,мониторингке және бақылауға сүйенеді.
Проблемалардың шешімін табу жұмысшылар және олардың өкілдерімен тікелей
емес, менеджерлердің өздері аркылы жүзеге асырылады. Адам ресурстарын
басқару толықтай басқарудың мүддесімен (интерес) анықталады. Менеджерлердің
жалпы іс - әрекеті, ол жұмыс күшін бір бүтін ретінде салыстырмалы алшақ
болып табылады. Адам ресурстарын басқару басқа бір кез - келген әлеуметтік
басқарудың аспектісі ретінде қарастырылады және жалпы менеджменттің
ажырамас бөлігі болып табылады. Адам ресурстарын басқару және персоналды
басқару ерекшеліктерінің осы көзқарасын көптеген еуропалық менеджмент
мектептерінің ғалымдары ұстанады.
Персоналды басқару - бұл ұйым жұмыстарына бағытталған басқару, бұл
кызметкерлерді іздеу және оқыту, олардың еңбегін ақымен қамтамасыз ету,
менеджерлердін олардан не күтетіндігін түсіндіру, басқару іс - әрекеттерін
және іс – шараларын белгілеу, персонал жұмысына қатысты қажеттіліктерді
қанағаттандыру, нақты проблемаларды жою және жаңаларының пайда болуын
болдырмау үшін басқару стилінің проблемаларын анықтау және өзгерту жолдарын
іздестіру. Сонымен қатар персоналды басқару ешқашан менеджменттің
мүддесімен толықтай сәйкес келе бермейді, бұл менеджерлер және жұмысшылар
арасында әрдайым олардың қызығушылыктарын сәйкестендіру немесе теңестіруді
түсіндіреді.
Теориялық менеджмент ғылыми пән ретінде еңбек өнімділігі деңгейінің
максималды жоғарылығын қамтамасыз ету мақсаттарымен, персоналды басқарудың
тиімді механизмдері және әдістерін іздеуғе бағытталған. Бұл мәселелердің
универсалды шешім жолдары әзірге табылған емес, ұйымдарда адамдарды басқару
көп жағдайда қатаң дәлелденген білімдер негізінде емес,ол басқарушылардың
жеке тәжірибесімен және интуициясы негізінде құрылады [13, б.21].
Дамыған елдерде менеджмент өндіріс тиімділігін жоғарылатудың маңызды
факторлары қатарына жатады. Соңғы жылдарда оған Қазақстанда да үлкен мән
берілуде, себебі менеджмент соңғы нәтижелерді жоғарлатуға салыстырмалы
түрде шығындарды азайту арқылы және қосымша қаржы салмай - ақ мүмкіндік
береді. Менеджменттің негізгі мақсаты - барынша рационалды басқару жүйесін
қолдану жолымен пайда табу.
Адам ресурстарын басқарудың мәні оның қызметтерінде және принциптерінде
көрініс табады. Адам ресурстарын басқарудың келесідей функцияларын
(қызметтерін) атауға болады:
жоспарлау
ұйымдастыру
реттеу
мотивациялау
бақылау.
Әрбір қызметті барынша толығырақ қарастырайық.
Жоспарлау қызметі ұйымның мақсаттарын кадрлық және әлеуметтік саясаттарын
қалыптастыруды, адам ресурстарының қозғалысы, даму және оқыту жоспарларын
жасауды жүзеге асырады.
Жоспарлаудағы, саясаттардағы, бағдарламалардағы ойластыруларды тәжірибе
жүзіне асыратын ұйымдастыру фунциясы болып табылады. Осы қызметтің
шеңберінде адам ресурстарын іздестіру, жинақтау немесе қабылдау, басқа
орынға ауыстыру, жұмыстан босату, қайта даярлау және біліктілікті арттыру,
сонымен қатар осы іс - әрекеттерді қажетті құжаттамалармен қам-тасыз ету.
Реттеудің мәні адам ресурстарын басқару қызметтері жұмысшыларының
күнделікті іс - әрекеттерінің келісімділіғінде, бір бағытта болуында және
оның толықтай банк жұмысымен үйлесімділігінде.
Бақылау қызметі құрамына адам ресурстары туралы информацияларды жинау,
өңдеу, сақтау және талдауды сонымен қатар минималды қажетті
көлемді анықтауды жатқызады. Бақылау келе жатқан қауіпті және жіберілген
қателіктерді, стандарттардан ауыткуларды аныктау үшін және солар арқылы
жұмыстарды жетілдірудің негізін қалау үшін арналған. Бақылау адам
ресурстарының нақты қажеттілікке кұрамының және кұрылымының сәйкестігін
анықтауға, олардың жоғарғы деңгейлі тұрақсыздықтарының шешімін табуға
бағытталған.
Банктегі адам ресурстарын басқару фунцияларьш шартты тұрде: негізгі және
косымша деп екі бөлікке бөлуге болады.
Адам ресурстарын басқарудың негізгі функцияларын қажеттіліктерді
анықтаудан бастап адам ресурстарының артықтығын қысқартумен аяқталатын
үздіксіз процесс ретінде карастыруға болады. Оларға келесі функциялар
жатады:
адам ресурстарына деген қажеттіліктерді анықтау
ресурстарды үлғайту
ресурстардьщ дамуы
ресурстарды сақтап қалу
ресурстарды қысқарту.
Адам ресурстарын басқарудың қосымша немесе жанама функцияларының
сипаттаушы ерекшеліктеріне басқарудың негізгі функцияларына тікелей әсер
ету жатады. Жанама функцияларға бақылау, маркетингтік және басқаруды
ұйымдастыруды жатқызуға болады(3-сурет).
3-сурет. Адам ресурстарын басқарудың қосымша функциялары
Ескерту: Автормен құрастырылған.
Бақылау функциясы. Бұл функцияның мақсаты адам ресурстарын басқару
саласында шараларды информациялық камтамасыз ету, басқаруды жоспарлау және
бақылау.
Маркетингтік функция. Бұл кызметтің басты мақсаты ішкі және сыртқы еңбек
нарығында жұмыс берушінің тартымдылығын арттырудың жағымды алғышарттарын
жасау болып табылады.
Басқаруды ұйымдастыру. Бұл функция адам ресурстарын басқару мәселелерін
шешуге жауапты адамдардың кызметтерін реттеуге яғни еңбек бөліндісін
қамтамасыз етуге бағытталған.
Адам ресурстарын басқару функциялары ұйымды басқарудың мақсаттарына жету
үшін қолда бар адам ресурстарына басқарушылық әсер етудің белгілі бір
әдістері мен тәсілдері арқылы жүзеге асады. Ұйымдастырушылық, әкімшілік,
экономикалык және әлеуметті - психологиялык әдістер бар, олар персоналға
әсер етудің нәтижелілігі және тәсілдерімен бір - бірімен ерекшеленеді.
Басқарудың қазіргі уакыттағы көзқарасы приоритеттер ретінде: сақтау,
сапа, серіктестік, кәсіпшілік (кооперация), бірігулерді (интеграция)
қарастырады. Персоналды басқарудың стратегиялык орталығы, ұйымның ең
жоғарғы кұндылығы болып адам тұрады. Қазіргі уақыттағы күрделі организм
болып табылатын банк персоналы тек оның формальдык кұрылымының және жеке
бөліктерге бөлінуі ретінде ғана қарастырыла алмайды.
Басқару әдістері белгілі бір принциптер немесе басқару іс - әрекеттерін
жүзеге асыру ережелеріне сәйкес жүзеге асырылады.
Ғылымилык - бұл басты принциптердің бірі. Ғылыми әдістерді колданбай
банктік ұйымдардың адам ресурстарына деген қажеттілігін аныктау мүмкін
емес, үміткерлерді дұрыс бағалау және олардың сенімді жинағын жасау мүмкін
емес[8].
Бір мақсатқа бағытталу. Адам ресурстарын басқару процесі нақты уақытта
ұйымның алдында тұрған мәселелерді шешуге бағытталуы тиіс.
Мамандану. Әмбебаптықпен сәйкестірілген қызметтік мамандану -басқарудың
маңызды принципі. Әрбір адамға оның жеке ерекшеліктеріне сәйкес
индивидуальды жол табуы тиіс.
Тізбектілік. Яғни, оны кұрайтын әрбір іс - әрекет кеңістікте және уақытта
қатаң белгіленген тәртіпте бірінен соң бірі болады.
Үздіксіздік. Еңбек процестерін жүзеге асырудың үздіксіздігі адам
ресурстарының сапасын арттыру, қызметкерлерді оқыту, біліктілігін арттыру,
даярлау және қайта даярлауды үздіксіз жаңартып отыруды қажет етеді.
Қазіргі жағдайларда басқарудың принциптері мен әдістеріне сүйене отырып
банктің адам ресурстарын басқару қызметкерлері келесідей негізгі
міндеттерді немесе мәселелерді шешуі тиіс:
қалыптастыру;
персоналды бағалау;
карьераны жоспарлау;
персоналды даярлау, қайта даярлау және біліктілігін арттыру;
еңбек мотивациясынын тиімді жүйесін жасау.
Ұйымның адам ресурстарын басқаруды жетістікті басқаруы үшін басшыларды
оқыту, арнайы дағдыларды қалыптастыруы және ресурстарды дамыту қажет[9].
Сонымен, жұмыстың бірінші бөлімінде банктік менеджментті, оның
құрылымын, банктердің қаржылық іс-әрекетін басқару және адам ресурстарын
басқаруды туралы толық талқыладық.
2 БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
2.1 Цеснабанк АҚ-ның қаржылық іс-әрекетіне талдау жасау
Цесна Корпорациясы АҚ Қазақстан Республикасының жетекші банктерінің
санына кіретін Цеснабанк АҚ акционері болып табылады.
Цеснабанктің іргетасы 1992 жылдың 17 қаңтарында Целиноград (Астана)
қаласында қаланған. Банк Қазақстан Республикасының он ірі банктер қатарына
кіретін, тұрақты және қарқынды дамып келе жатқан қаржы институты.
Цеснабанк әмбебаптық, тиімділік қағидаттарын ұстанады.
Өнімдер және қызметтердің жоғарғы сапасы, жеделділік және қаржы
тұрақтылығы Цеснабанк қызметінің негізін құрайды[10].
Цеснабанк төмендегідей банк қызметтерін ұсынады:
• Ағымдағы есептер, VISA халықаралық пластикалық карталарды
ашу және қызмет көрсету;
• Жедел салымдарды ашу және қызмет көрсету;
• Жеке және заңды тұлғаларды несиелеу;
• American Express жол чектерін сату;
• Қазақстан және бүкіл әлем бойынша жедел, ақша аударымдары;
• Сейф депозитарий қызметтері және т.б.
Бүгінгі күні Цеснабанктің филиадар саны 22, облыстық және аймақтық
орталықтардағы клиенттерге қызмет көрсету пункттері 100.
2000 жылдан бері Цеснабанк депозиттерге кепілдемелер беру Қазақстан
қорының, ал 2004 жылдан бастап, ипотекалық несиелерге кепілдеме беру
Қазақстан қорының мүшесі.
2006 жылдың маусым айында Цеснабанк Қазақстан Республикасының қаржы
нарықтары мен қаржы ұйымдарын реттеу және бақылау Агенттігімен Банк
қызметінің мөлдірлігін арттыру сұрақтары бойынша қызметтестік және өзара
әрекеттесу туралы меморандумына қол қойған. 2005 жылдың қараша айында
Цесна Корпорациясы Цеснабанк АҚ банк холдингінің мәртебесін алған.
2006 жылдың мамыр айында Банк 22 млн АҚШ доллар сомасын құрайтын дебюттік
бірлескен қарыз тартуын жүзеге асырды. 2006 жылдың желтоқсан айында 50 млн
АҚШ долларына тең екінші бірлескен қарыз, ал 2007 жылдың шілде айында
54 млн АҚШ долларын құрайтын қарыз тартылды. Барлық жағдайларда қарыздың
бастапқы сомасы екі есеге көбейтілген болатын.
Euromoney беделді халықаралық қаржы журналы 2007 жылы Цеснабанкті
Орталық, Шығыс Еуропа және Орталық Азияда менеджменті үздік банктерінің
бірі деп мақұлдады.
2010 жылдың ақпан айында Цеснабанк 125 млн АҚШ доллар сомасын құрайтын 3-
жылдық еурооблигациялар шығарылымын толығымен және уақытылы өтеп шықты.
Еурооблигациялардың аталмыш шығарылымы 2007 жылдың ақпан айында Банктің
Tsesna International B.V. мамандандырылған еншілес компаниясымен
Цеснабанк АҚ кепілдемесіне орналастырылған болатын. Бүгінгі күні Банктің
басқа ірі сыртқы қарыздары жоқ.
Нақты бір банкті талдағанда теориялық бөлімде атап өткендей негізгі бағыт
ретінде банк іс-әрекетінің активтер, депозиттер, өзіндік капитал, несие,
таза пайда сияқты көлемдік көрсеткіштерін басқа банктердің сәйкесінше
көрсеткіштерімен салыстыру арқылы жүзеге асырылады және осы банктің
Қазақстанның екінші деңгейлі банктер арасындағы орны анықталады.
4-суреттен Цеснабанк активтерінің нарықтық үлесінің өзгеру динамикасын
көруге болады.
4-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2012-01.01.2014 ж.ж. аралығындағы
активтерінің нарықтық үлесінің өзгеру динамикасы
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
Бұл суреттен көріп отырғанымыздай банк автивінің үлесінің 2013 жылы
алдыңғы жылмен салыстырғанда 1,1%-ға өскендігін. Ал 2014 жылдың басында
1,5%-ға өскен. Және бірінші тамыз күні жыл басымен салыстырғанда 1,1%-ға
ұлғайған және ол 1 227 млрд теңгені құрады. Осы кесте көрсеткіштерін талдай
отырып Цеснабанкті үздік банктердің бірі ретінде санауымызға болатындығына
көз жеткіземіз. Бұл өте жақсы көрсеткіш.
Цеснабанктің екінші деңгейлі банктер арасындағы несие қоржыны мен
депозиттер бойынша үлесін 5-суреттен көруге болады.
5-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2012-01.01.2014 ж.ж. аралығындағы
екінші деңгейлі банктер арасындағы несие қоржыны мен депозиттер бойынша
үлесі
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
Төмендегі суреттерде несие қоржыны мен депозит бойынша банк үлесінің
динамикасын толық анықталған. 6-суретте Цеснабанк АҚ-ның және банк
саласының несие қоржыны өсімінің динамикасы көрсетілген.
6-сурет. Цеснабанк АҚ-ның және банк саласының 01.01.2012-
01.01.2014ж.ж. аралығындағы несие қоржыны өсімінің динамикасы
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
2014 жылдың басынан Банктің несие қоржыны 889 млрд теңгеге жетіп, 33,9%
өсті, ал банк саласы бойынша бұл көрсеткіш 8,6%-ға өсті.
7-сурет. Цеснабанк АҚ-ның және банк саласының 01.01.2012-01.01.2014ж.ж.
аралығындағы жеке және заңды тұлғалардың депозиттері өсімінің динамикасы
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
Суреттен көріп отырғанымыздай Банк халықтың және кәсіпорын депозиттері
өсуінің жоғары қарқынын көрсетуде.
Депозиттік база өсімі:
• Аймақтық желінің кеңеюі
• Салымшылар сенімінің нығаюы
• Standard & Poor’s халықаралық рейтингілік агенттігінің рейтингісі
бойынша болжамды Позитивтіге өзгертуіне байланысты болды.
ҚР ЕДБ кредиттік рейтингісін қарап Цеснабанктің орналасуын анықтауға
болады(қосымша А).
2014 ж. 18 маусымда Standard & Poor's халықаралық рейтінігілік агенттігі
Цеснабанк АҚ-тың рейтингісін В деңгейінен В+ деңгейіне дейін көтерді,
Банктің жүйедегі маңыздылығының артуына байланысты болжам Тұрақты, сондай-
ақ ұлттық шкала бойынша рейтингісін kzBBB- деңгейінен kzBBВ деңгеіне
дейін көтерді. Рейтінгінің көтерілуі Қазақстан Республикасындағы
Цеснабанктің маңыздылығының артуын дәлелдейді.
8-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2012-01.01.2014 ж.ж. аралығындағы төлем
мерзімі 90 күннен артық кешіктірілген кредиттер үлесі
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
Төлем мерзімі 90 күннен артық кешіктірілген кредиттер үлесі 01.08.2014 ж.
жағдай бойынша 3,71%-ды құрады.
Банк қоржынындағы проблемалық кредиттер үлесінің төмендеуіне әсер ететін
факторлар
• теңгерімді кредиттік саясат (салалар бойынша әртараптандыру);
• қарыз беру кезінде қарыз алушыларға деген талаптарды күшейту;
• қарыздарға мониторинг жасау блогын күшейту;
• проблемалық берешекті қайтару кезінде тиімді жұмыс жасау.
9-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2014-01.08.2014 ж.ж. салалар бойынша
несие қоржынының құрылымы
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
Жоғарыдағы суреттен жеті ай ішінде несие қоржыны құрылымында сауда бір
қалыпты, ал жеке тұлғаларға берген несиенің азайғанын байқауға болады.
Банктің несие қоржыны жыл басынан 225 млрд теңгеге өсіп, 01.08.2014 ж.
жағдай бойынша 889 млрд теңгеге жетті.
Несие қоржынының өсуі келесілерге байланысты:
• өзге банктерді. кредиттік тарихы жақсы деңгейдегі қарыз алушыларын
қайта қаржыландыру;
• ДАМУ КДҚ мемлекеттік бағдарламаларына, Бизнестің жол картасы
2020 қатысу;
• Банк PWC-пен бірлесе отырып, қарыз алушының кредит төлеу
қабілеттілігін бағалау үшін рейтингілік және скорингілік модельдерді
енгізді;
• несие қоржыны экономика салалары бойынша әртараптандырылған;
• біртіндеп аймақтық әртараптандыру жүзеге асырылуында.
10-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2012-01.01.2014 ж.ж. аралығындағы NPL
динамикасы (ХҚЕС бойынша), млрд теңге
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
01.01.2014 ж. бастап 01.07.2014 ж. дейін NPL көлемі 28,14 млрд теңгеден
38,42 млрд теңгеге дейін өсті.
11-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2012-01.01.2014 ж.ж. аралығындағы
кредиттік қоржын сапасы
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
2010 жылдың екінші жартысынан бастап Банк сапалы клиенттерді тарту
мақсатында кредит беру нарығында белсенді қызмет атқаруда. Аталған
қызметтің нәтижесі жожарыдағы диаграммада көрсетілген. 01.08.2014ж. жағдай
бойынша кредиттер бойынша NPL үлесі 3,71 % құрайды, 2010 жылдың басында бұл
көрсеткіш 11,22% болған.
12-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.08.2014 ж. жағдай бойынша акционерлер
құрылымы
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
13-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2012-01.01.2014 ж.ж. аралығындағы
жарғылық капиталы
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
01.08.2014 ж. жағдай бойынша Цеснабанк АҚ-ның ірі акционерлері:
• Цесна корпорациясы АҚ 1988 жылы әртараптандырылған бизнес құрылым
ретінде негізі қаланды. Корпорация Банктің 11,70 % жай (дауыс
беруші) акциясын иеленуші болып табылады;
• Цесна қаржы холдингі АҚ 2012 жылдың қазан айында негізі қаланған.
Банктің 36,00% жай (дауыс беруші) акциясының иеленушісі;
• 2011 жылы Банк қосымша 5,7 млрд теңге сомасына жай акция
орналастырды, бұнымен 30 млрд теңге мөлшерінде жарияланған
акциялардың толық көлемі орналастырылды;
• 2012 жылғы 12 қаңтарда Акционерлердің жалпы жиналысының шешімімен
акциялардың жалпы санын 30 млн данадан 80 млн данаға дейін ұлғайту
шешімі қабылданды;
• 2012 жылы Банк жарғылық капиталын 5,0 млрд теңгеге ұлғайтты;
• 2013 жылы Банк жарғылық капиталын 6,3 млрд теңгеге толықтырды;
• 2014 жылдың бірінші тоқсанында Банк жарғылық капиталын 56,3 млрд
теңгеге дейін 15,0 млрд теңгеге ұлғайтты;
14-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2012-01.01.2014 ж.ж. аралығындағы ROA
активтер тиімділігінің коэффициенті
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
Активтердің пайдалылығы банк активтерінің пайда әкелу қабілетін, сондай-
ақ банктің өз активтері мен пассивтерін басқару тиімділігін сипаттайды.
01.08.2014ж. жағдай бойынша Банктің ROA 1,60% құрады.
15-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2012-01.01.2014 ж.ж. аралығындағы ROE
меншікті капитал тиімділігінің коэффициенті
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
Әлемдік тәжірибеде капиталға пайда нормасы (ROE) банк қызметі
тиімділігінің негізгі көрсеткіші ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
тақырыбы: Банктік менеджменттің сипаты
Орындаған:
Ғылыми жетекші:
Астана
2014
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР 3
ҰЙҒАРЫМДАР 4
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР 5
КІРІСПЕ 6
1 БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТ НЕГІЗДЕРІ
1.1Банктік менеджмент, құрылымы және оның қажеттілігі 8
1.2Банктердің қаржылық іс-әрекетін басқару 11
1.3Банктердегі адам ресурстарын басқару 13
2 БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
2.1Цеснабанк АҚ-ның қаржылық іс-әрекетіне талдау жасау 18
2.2Цеснабанк АҚ-ның персоналды басқару қызметіне талдау жасау 26
3 ҚАЗАҚСТАНДЫҚ БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1Банктің экономикалық іс-әрекетін басқаруды жетілдіру жолдары 29
3.2Банктердегі адам ресурстарын басқару механизмін жетілдіру жолдары 33
ҚОРЫТЫНДЫ 37
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 39
ҚОСЫМШАЛАР 40
НОРМAТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Қазақстан Республикасындағы банктер және банк 31.08.1995ж.
қызметі туралы
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы 31.03.1995 ж.
Қазақстан Республикасының экономикасын қысқа 11.02.1994 ж.
мерзімді несиелеу ережесін
ҰЙҒАРЫМДАР
Банктік менеджмент банк ісін және банк саласындағы қызметкерлерді
басқарудың ғылыми жүйесі
Активтерді басқару бұл өзіндік және тартылған қаражаттарды
орналастырудың тәртіптері және жолы
Персоналды басқару банктік қызметкерлердің білімі және тәжірибелерін
ұтымды немесе рационалды пайдалануға бағытталған
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
АҚ Акционерлік қоғам
ЕДБ Екінші деңгейлі банк
ЖІӨ Жалпы ішкі өнім
ЖШС Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігі
ҚР Қазақстан Республикасы
ҰБ Ұлттық банк
ТМД Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы
КІРІСПЕ
Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Банктер - нарықтықтық құрылым
жүйесінің орталық бөлімі болып табылады. Экономикалық қайта қалыптасу
процесі банк жүйесін реформалаудан басталды. Бұл сала бүгінгі күні де
қарқынды дамуда.
Отандық банк жүйесінің коммерцияландырылуы, қаржы институттары арасында
бәсекелестіктің шиеленісуі немесе өткірленуі дамыған елдердін банктерімен
жинақталған жағымды тәжірибелерді танып білуге және оларды тәжірибеде
қолдануға әкелді.
Соңғы уақыттарда Қазақстанның банк жүйесінің қалыптасуында үлкен
ілгерілеушіліктер болды.Үздік-банктер анықталды, банктік маманданулардың
негізгі бағыттары қалыптасты, қаржы институттары арасында клиенттік базаны
бөлісу аяқталды. Мұндай жағдай банктер үшін банктік менеджменттің маңызын
арттырды, ендігі кезде клиенттер бірдей қызметтер ұсынатын банктер арасынан
өзіне деген ең жақсы қатынасты және жоғарғы деңгейлі қызмет көрсететін
банктерді таңдауда.
Банктік менеджмент мазмұны оның мәнін ашатын құрамды бөліктеріндегі яғни,
банктің персоналын басқару және банктің экономикалық іс-әрекетін немесе
қызметін басқаруды реттеу, оларға байланысты ағымды және стратегиялық
жоспарлар құру, қызметкерлердің іс-әрекетіне және ішкі нұсқаулармен,
ережелердің орындалуына, сыртқы экономикалық өзгерістерге қатаң бақылау
жасауды қамтиды. Дұрыс ұйымдастырылмаған банктік менеджментсіз дұрыс
талдауға, тиімді бақылауға, реттеуге және шынайы жоспарлар құруға жету
мүмкін емес.
Банктік менеджмент басқарудың ерекше саласы ретінде тек дамыған нарықтық
экономика жағдайында ғана пайда болады. Ол банктік операциялар шеңберінің
деңгейі дамыған, өркениетті елдерде қабылданған деңгейіне дейін ұлғайған
кезде пайда болады, бұл қызметтерге бағалы қағаздармен, төлем
карточкаларымен, валютамен түрлі операциялар, клиенттерге олардың
қаражаттарын тиімді орналастыруға көмек және инвестициялық жобаны бағалауға
көмек, лизинг, факторинг және тағы басқа қызметтер жатады.
Банктік менеджмент банк ісін және банк саласындағы қызметкерлерді
басқарудың ғылыми жүйесі болып табылады. Ол банк ісін жүргізудегі
тәжірибеде дәлелденген басқарудың ғылыми әдістеріне негізделеді және
қызметтегі тиімділікті арттырудағы негізгі фактор болып табылады.
Бұл курстық жұмыста, оның тақырыбына сәйкес теориялық бөлімінде банктік
менеджменттің мән-мазмұны, түсінігі және құрылымына немесе құрамына барынша
терең түсінік беріледі, сонымен бірге оны құраушы банк персоналын және
банктің экономикалық іс-әрекетін басқарудың мән-маңызына және әдіс-
тәсілдеріне тоқталып өтеміз.
Осы теориялық бөлімдегі жеке бөлімшелерде олардың аталуына сәйкес
Қазақстандағы банктік менеджмент ерекшеліктері және қажеттілігі
қарастырылмақшы. Бұл курстық жұмысындағы талдау бөлімінде талдау обектісі
ретінде Қазақстандағы ең ірі, үш үздік банктер қатарына кіретін Цеснабанк
ашық акционерлік қоғамы немесе оның персоналды басқару қызметі және
экономикалық іс-әрекеттерді басқару қызметі қарастырылады. Талдаудың
негізгі мақсаттары банктің табыстылығын, оның жоғарыда аталған басқару
қызметтерінің тиімділігін, басқару қызметтерінің дамуына кері әсер етуші
факторларды анықтау және осы нақты банкті талдау нәтижелерінің негізінде
екінші деңгейлі банктердегі басқару іс-әрекеттерін немесе қызметтерін, оның
ішінде персоналды және экономикалық іс-әрекеттерді басқарудың жетілдіру
жолдарын анықтау болып табылады. Яғни банктік менеджменті жетілдіру жолдары
банктік менеджменттің банктің адам ресурстарын басқару және банктің
экономикалық іс-әрекетін басқару болып бөлінушілігіне сәйкес осы
бағыттардағы немесе салалардағы қызметті жетілдіру жолдары осы курстық
жұмыстың үшінші ұсыныстар жасау немесе жетілдіру жолдарын ұсыну бөлімінде
беріледі.
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты банктік менеджменттің қаржылық
аспектісін қарастыру болып табылады.
Курстық жұмыстың тақырыбын ашу үшін келесі тапсырмалар қойылды:
• Банктік менеджмент негіздерін қарастыру;
• Банктік менеджменттің Қазақстандағы даму ерекшеліктерін ашу;
• Банктердің басқару қызметінің қаржылық аспектісін Цеснабанк АҚ
мысалында талдау;
• Банктердің экономикалық іс-әрекетін басқаруды жетілдіру жолдарын
қарастыру;
• Адам ресурстарын басқарудың мотивациялық механизмін жетілдіру
жолдарын қарастыру.
Зерттеудің пәні болып Цеснабанк АҚ-ның банктік менеджментті қолдануы
саналады.
Зерттеу объектісі болып Цеснабанк АҚ-ның көрсетілтен қызметтерді
басқару жүйесі саналады.
Курстық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізін зерттеу тақырыбына
қатысты отандық және шетелдік авторлардың еңбектері, заңдар, Үкіметтің және
ҚР Президентінің ресми құжаттары, заң және нормативті құжаттар, ҚР қаржы
Министрлігінің нұсқаулары, ҚР Ұлттық банкісінің нұсқаулары мен әдістемелік
ұсыныстары, ғылыми мақалалар мен статистикалық материалдар құрайды.
1 БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Банктік менеджмент, құрылымы және оның қажеттілігі
Банктік менеджмент банк ісін және банк саласындағы қызметкерлерді
басқарудың ғылыми жүйесі болып табылады. Ол банк ісін жүргізудегі
тәжірибеде дәлелденген басқарудың ғылыми әдістеріне негізделеді.
Банктік менеджмент мазмұнын келесілер құрайды: болашақтық және ағымды
жоспарларды жасау, талдау, реттеу, бақылау[1].
Жоспарлаудың көмегімен банктер болашақтағы іс-әрекеттердің мақсатын,
саласын, көлемін және нәтижелерді қалыптасу көздеріне және шығындарға қарай
өлшейді.
Банктің барлық құрылымын қамтитын, әрбір бөлімшенің және жалпы банктің
даму болашағын жоспарлаудың нәтижесіне банк дамуының жиынтық жоспары немесе
бизнес-жоспар, сонымен қатар әртүрлі жеке бағыттардағы оперативті
жоспарлар, яғни несиелік, пайыздық, депозиттік, кадрлық, инвестициялық және
басқа да саясаттар жатады[2].
Талдау банк іс-әрекетін толықтай және бағыттар бойынша бағалау үшін
жүргізіледі. Бұл нақты жеткен нәтижелерді болжанған, өткен кезеңдегі және
басқа жақсы банктердің нәтижелерімен салыстыру арқылы жүзеге асады. Талдау
материалдары банк дамуындағы кері және дұрыс тенденцияларды, шығындарды,
қолданылмаған резервтерді, жоспарлаудың кемшіліктерін және шешім
қабылдаудағы сәтсіздіктерді анықтауға мүмкіндік береді. Баланс
көрсеткіштерін талдау банк жұмыстарын жинақ талдауының негізін құрайды.
Талдаудың басты бағыттарына келесілер жатады:
- банк іс-әрекетінің келесідей көлемді көрсеткіштерінің, активтер,
депозиттер, өзіндік капитал, несие, пайда динамикасын бағалау. Бұл
бағалау басқа банктердің сәйкес көрсеткіштерімен салыстыру арқылы
жүргізіледі және осы банктің Қазақстанның коммерциялык банктер
жүйесіндегі орнын анықтауға мүмкіндік береді. Мұндай талдаудың
нәтижелері осы банктің даму стратегиясын жасауға, жетілдіруге
көмектеседі:
- ресурстық базаның көлемін, құрылымын және құраушы бөліктерінің
дамуының негізгі тенденцияларын (өзіндік капиталды, депозитерді,
банкаралық несиелерді) бағалау;
ресурстық базаны талдау банк ресурстарының жеке бөлімдерін жіктеу
негізінде, құрылымдық көрсеткіштердің есебі негізінде оларды динамикалары
бойынша және басқа банктердің көрсеткіштері бойынша салыстыру арқылы
жүзеге асады. Ресурстық базаны бағалау банктің депозиттік саясатын жасау
үшін қолданылады;
банк активтерінің жағдайын бағалау (көлемін, құрылымын және несие,
инвестиция сияқты құрамды бөліктерінің негізгі даму тенденцияларын). Талдау
банк активтерін жіктеу негізінде, құрылымдық көрсеткіштердің есебі
негізінде
оларды динамикалары бойынша және басқа банктердің көрсеткіштері бойынша
салыстыру арқылы жүзеге асады. Жүргізілген талдау нәтижелері банктің
инвестициялық және несиелік саясатын жасауға негіз болып табылады;
банк өтімділігін бағалау қаржылық коэффиценттер есебі негізінде және
оларды белгілі – бір деңгейлермен өсу қарқыны негізінде, көрсеткіштер
деңгейінің өзгерісіне әсер еткен факторларды анықтау арқылы жүргізіледі.
Талдау материалдары банк өтімділігін басқару бойынша стратегияны және
тактиканы анықтауға мүмкіндік береді;
банк табыстылығын бағалау табыстар мен шығындар бойынша есеп
берулермен баланс мәліметтерін талдау негізінде жүзеге асады.
Банктік менеджмент жүйесіндегі реттеудің коммерциялық банктердің іс-
әрекетін қадағалауды мемлекеттің жүргізуімен шартталған белгіленген
ерекшеліктері бар. Банктік іс - әрекет өте тәуекелді, айналымына өте үлкен
соммадағы бөтен ақшаларды тартатындықтан мемлекеттік реттеу банктерді
лиценциялау, капитал жеткіліктілігі, өтімділік, әрекет ету саласын шектеу,
міндетті резервтер қалыптастыру сияқты бірқатар принциптердің сақталуын
қарастырады [3].
Осыған байланысты өзіндік реттеу жүйесі немесе банк ішіндегі реттеу
бірінші кезекте мемлекеттік қадағалау органдарымен бекітілген талаптармен
нормативтердің сақталуына бағытталған.
Банк ішіндегі реттеу жүйесіне келесідей дербес бағыттар кіреді:
банктің ұйымдастыру құрылымын жетілдіру;
банктік іс - әрекетті басқарудың сапасын жоғарылататын нұсқаулық және
әдістемелік материалдармен, шешім қабылдау процедураларын жасау және
жетілдіру;
нақты қалыптасқан жағдайларды есепке ала отырып, мақсаттарды,
артықшылықтарды және банк саясатын жүзеге асыру әдістемелерін түзету;
банк іс - әрекетінің жекелеген бағыттары бойынша тәуекелдер көлемін
шектеуге байланысты немесе тәуекелдерден қорғанудың қосымша кепілдік
жүйелерін жасауға байланысты нақты шаралар қабылдау;
кадрлық саясатты, персоналды оқыту жүйесін, банк ішілік бақылауды
ұйымдастыруды жетілдіру.
Банктік менеджменттің өрісі екі блогқа бөлінеді: қаржылық менеджмент және
персоналды басқару.
Қаржылық менеджмент нақтыбір банктің мақсаттарымен міндеттеріне сәйкес
ақшалай өнімдердің қозғалысын, оның қалыптасуын және орналастырылуын
басқаруды қамтиды. Қаржылық менеджменттің негізгі бағыттары болып банк іс -
әрекетінің жекелеген салалары бойынша (депозиттер, несиелер, қызмет
көрсетулер, инвестициялар және т.с.с.) айқындалған банктік саясаттар жасау;
банктік маркетинг, активтермен пассивтерді, өтімділікті, табыстылықты,
өзіндік капиталды, несие портфелін, банктік тәуекелдерді басқару[4].
Банктік менеджменттің екінші өрісі, персоналды басқару - банктік
қызметкерлердің білімі және тәжірибелерін ұтымды немесе рационалды
пайдалануға бағытталған. Оған еңбекті мотивациялау, кадрларды орналастыру,
қызметкерлер жұмысын ұйымдастыру, кадрларды дайындау және қайта дайындау,
еңбек ақыны төлеу механизмі, мадақтау және ынталандыру, қызмет бабы бойынша
жоғарылау, бақылауды ұйымдастыру, коллективтегі қарым -қатынас принциптері
және тағы басқалар жатады. Персоналды басқарудың ғылыми негізіне психология
және іскерлік этика жатады[5].
Банктік менеджменттің негізгі бағыттарын келесідей үлгіде немесе схемада
көрсетуге болады (1-кесте).
1-кесте. Банктік менеджмент құрылымы.
№Қаржылық менеджмент Персоналды басқару
1Банктік саясат Еңбекті мотивациялау
2Маркетинг Банктің ұйымдастыру құрылымы
3Активтерді және Кадрларды орналастыру
пассивтерді басқару
4Табыстылықты басқару Кадрларды даярлау және қайта
даярлау жүйесі
5Өзіндік капиталды басқару Еңбекақы төлеу, ынталандыру және
мадақтау жүйесі
6Несиелік портфелді басқаруБақылауды ұйымдастыру
7Банктік тәуекелдерді Қызмет бабында жоғарлау жүйесі
басқару
8Информациялық жүйені құру Коллективтегі қарым-қатынас
принциптері
Ескерту: Сейткасимов Г.С. Банковское дело. –Алматы: Каржы-Каражат,
1998. -576 бет [6].
Дамыған елдерде менеджмент өндірістің тиімділігін арттырудың маңызды
факторларының бірі болып табылады. Ал менеджменттің негізгі мақсаты
-басқарудың рационалды жүйесі жолымен пайда табу.
Банктік менеджмент белғілі бір ерекшеліктерге ие. Банк қоғамдық капиталды
басқарады, сақтайды және клиенттердің ақша құралдарының қауіпсіздігіне
иелері алдында жауап береді және тек өзінің ғана емес жеке, сонымен қатар
қоғамдық мүдделерді де көздейді. Мүдделердің мұндай үйлесімділігі банкке
әрқашан тән болған, онсыз баланс өтімділігін, яғни оған қоса ақша
нарығындағы банк тұрақтылығын қамтамасыз ету мүмкін емес[7].
Банк іс - әрекетінің жалпы нәтижелерін талдау және бағалау үшін банк
клиеттерінің және олардың шоттарының саны, банкпен көрсетілетін қызметтер
және операциялар көлемі, депозиттер көлемі, несиелік және инвестициялық
салымдар көлемі сияқты сандық көрсеткіштер қолданылады.
Сапалық көрсеткіштерді бірнеше бөлімдерге бөлуге болады.Бірінші табыстар
және шығыстар көрсеткіштері тобының көмегімен банк рентабелділігін басқару
жүзеге асады. Құралдар айналымының жылдамдығы, операцияларды жетілдіру
шығындарының еңбек сыйымдылығы, құжаттар айналымының жылдамдығы - бұл
көрсеткіштер екінші топты құрайды. Үшінші топқа қызметтердің сапасы,
көлемі, құрылымы бойынша клиент сұранымдарының қанағаттану деңгейінің,
информация құпиялылығыньщ, іскерлік келіссөздер құпиялығын қамтамасыз
етілуінің көрсеткіштері кіреді.
Банктік менеджменттің басқа ерекшілігібанк қызметінің мемлекет тарапынан
ақша иелерінің мүдделерін қорғау мақсатында реттелуімен байланысты.
Сондықтан басқаруды ұйымдастыруда өз бетінше шешімдер қабылдауда белгілі
бір шектер орын алуы тиіс және де әрдайым өзгеріп отыратын ақша нарығы
конъектурасында белгіленген нормативтер мен заңдылықтарды есепке ала отырып
банк балансының ұтымдылығын қамтамасыз ету жолдарын іздеу қажет.
Қазіргі жағдайларда тек қана үздік экономикалық бөлімдерді ғана емес,
сонымен қатар психология негіздері, құқық, іскерлік, этика сияқты білімді
игеру, банк маманын дайындаудың ерекшілігін көрсетеді. Банк менеджменті
мазмұнының анықталған ерекшеліктері қызметкерлердің негізгі контин-гентінің
әйелдерден құралуынан пайда болады. Осыған байланысты коллективтегі
әлеуметтік пролемалардың шешімдерін табуға, сонымен қатар өндірістік
атмосфераның жағымдылығын қамтамасыз етуге түсінбеушілік жағдайларды
туғызбауға үлкен мағына беріледі [5, б.12].
1.2 Банктердің қаржылық іс-әрекетін басқару
Банктің экономикалық іс - әрекеті өте ауқымды, сондықтан да бұл бөлімде
активтерді, пассивтерді, банк капиталын және өтімділікті басқару
стратегияларын қарастыру мақсатын қойдық.
Банктік активтер және пассивтер портфелі - бұл жоғары пайдаға және
қолайлы тәуекел деңгейіне жету үшін қолданылатын біртұтас бүтіндікке
жатады. Активтер мен пассивтерді басқарудың мәні банк балансының құрылымын
оның стратегиясымен сәйкестендіруге әкелетін тактикаларды қалыптастыруда
және іс - шараларды жүзеге асыруда.
Активтерді басқару - бұл өзіндік және тартылған қаражаттарды
орналастырудың тәртіптері және жолы. Қаражаттарды орналастыруда ерекше
назар несиелік операцияларға және бағалы қағаздарға, инвестицияларға
аударылады. Қаражаттарды орналастырудың проблемаларының шешімі болып
қолайлы тәуекел деңгейіндегі және барынша жоғары табысты әкеле алатын
активтерді сатып алу жатады [7].
Қаражаттарды орналастыруда банктің алдында әрдайым өтімділік және
табыстылық арасындағы дауды шешу мәселесі тұрады. Табыстылық - өтімділік
екеуінің біреуін таңдап алуды (дилеманы) шешуге әрекеттерде активтерді
басқарудың үш жолы бар. Қаражаттардың жетіспеушілігі кезеңінде ортақ қор
әдісі қаражаттарын кеңінен қолдануға болады. Екінші әдіс - активтерді бөліп
тарату немесе қаражаттарды конверсиялау, үшінші - ғылыми басқару немесе ЭЕМ-
ді қолданумен байланысты. Ортақ қорлар қаражаты әдісінің негізінде барлық
қаражаттарды біріктіру принципі жатады. Банкке қаражаттар талап ету
депозиттері, жинақ, мерзімді салымдар, сонымен қатар банктің өзіндік
капиталын қосқандағы әртүрлі көздерден түседі. Одан кейін бұл қаражаттар
сәйкес деп саналған активтер бойынша орналастырылады. Активтерді басқарудың
бұл әдісі келесі үлгіде сипатталады (1-сурет).
1-сурет. Активтерді басқару әдісі
Ескерту: Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары . Оқу құралы. Алматы:
Издат Маркет, 2007 – 246 бет[2].
Бұл әдіс менеджерлерден өтімділік және табыстылық принциптерінің
теңдігінің сақталуын талап етеді.Қаражаттарды осы принциптерге сәйкес ак-
тивтік операцияларға орналастырады[2].
Активтерді қаражаттарды конверсиялау әдісімен басқарудың схемасы (2-
сурет)
2-сурет. Активтерді қаражаттарды конверсиялау әдісімен басқару
Ескерту: Сейткасимов Г.С. Банковское дело. –Алматы: Каржы-Каражат, 1998.
-576 бет [6].
Осы әдістің көмегімен қаражат көздеріне міндетті резервтер нормасымен
және олардың айналым жылдамдығына сәйкес шек қойылады. Бұл моделде банкте
орталықтар немесе банк ішіндегі банктер пайда болғандай болады - талап
ету депозиттерінің банкі, жинақ салымдарының банкі, мерзімді салымдар банкі
және негізгі капитал банкі.
Қарастырылған екі әдісте актив және пассив бөлімдерінің арасындағы
байланысты талдауда басқарудың қарапайым тәсілдерін қолдануға әкеледі. Олар
барлық инвестициялауға мүмкін қаражаттарды орналастыру, пайданың жеткілікті
нормасын қамтамасыз ететіндей және өтімділікті шектелген шегінде
операцияларды жүзеге асыру жолдарын көрсетеді.
Ғылыми басқару әдісі банктің экономикалық іс - әрекетінің проблемаларын
шешуге барынша күрделі жолдарды талап етеді, ол математикалық әдістермен
ЭЕМ қолдану арқылы нақты проблеманы шешудің бірнеше вариантын жасау және
олардың ішінде барынша тиімдісін таңдап алу болып табылады.
1.3 Банктердегі адам ресурстарын басқару
Адам ресурстарын өте тиімді пайдаланатын банк, қызметкерлерін жақсы жұмыс
жағдайымен қамтамасыз етіп өз мекемесінің сенімділігін нығайтып
тұрақтылығын калыптастырудың негізгі бағыттарын игергені [11, б.15].
Адам ресурстарын басқару барлық жетекшілермен жүзеге асырылады, сондықтан
басқарудың аумағына жоғарыдан төменгі деңгейге дейінгі банк жұысшыларының
барлығы енеді.
Банктік менеджер банктің клиенті болып табылатын немесе болғысы келетін
кәсіпорындар, фирмалар және тағы басқалардағы менеджмент деңгейін бағалай
алуы тиіс. Бұл бағалау клиенттің несиелік кабілетін талдаудың және онымен
несиелік қатынастар құрудың тәуекелділік деңгейін анықтаудағы кұраушы
элемент болып табылады.
Банктегі жұмыс түрлерінің көпшілігі индивидуалды сипатка ие, әрбір
жұмысшының икемділігін, жұмысының тиімділігін және мотивацияны жоғарылату
мақсатында жүргізіледі.
Қызметтік нұсқаулар қызметік міндеттерді кұжаттаудын тиімді құралы болып
табылады. Жаксы кұрастырылған қызметік нұсқауда келесілер болуы тиіс:
кызмет бабының атауы;
жұмыс нәтижелері үшін жауапкершіліктерінің сауатты әрі нақты белгіленуі;
ұйымдастыру қатынастары;
уәкілеттіктер;
жұмыс көрсеткіштерінің нормалары;
басқа жұмысшылармен іс - әрекеттердін үйлесімділігі;
колданылатын материалдармен кұрал - жабдықтар.
Персоналды баскару банкті толықтай басқару жұмыстарының бір бөлігін
кұрайды. Бірак, ол басқару жүйесінде ерекше жағдайларға ие, себебі басқару
объектісінің ерекшелігі - адам ресурстары екендігінде. Соңғы он жылдықта
адам ресурстарына деген катынас түбегейлі өзгерді. Қазіргі көзқарастар
банктік ұйымдарды басқару процесінде ерекше мәнді адам кабілеттіліктерін
қолдануға және қалыптастыруға, оны дамытуға үздіксіз оқыту негізінде жету
керектігінен шығады.
Қазіргі уақытта банк үшІн ең бір қиын, бірақ сонымен катар өмірлік маңызы
және кажеттілігі бар мәселелерге адам ресурстарын басқару жүйесінің кызмет
етуінің тиімділігін жасау және қамтамасыз ету жатады.
Жалпы менеджмент және банктік басқару бүгінгі таңда экономикалық және
әлеуметтік салалардағы іс - әрекеттердің барынша маңызды сұрақтарының бірі.
Бұл біздің көз - қарасьшызша банктердің экономикадағы ролін қамтитын,
әлемдік шаруашылыктағы сапалық өзгерістермен, қоғамдағы кұрылымдық және
әлеуметтік өзгерістермен байланысты. Бұл өзгерістер банк ішіндегі
жұмысшылардың қарым - қатынасына және басқару жолдарына әсер етеді [12,
б.86].
Персоналды басқару саласындағы кемшіліктер боссыздықты (вакуумды)
қалыптастырды және осының салдары ретінде бір ғана Американың өзінде жылына
10 млрд доллардан астам қаражат менеджерлерді даярлауға және кайта
даярлауға жұмсалады.
Адам ресурстарын басқару - бұл менеджмент теориясы және прак-тикасының ең
бір маңызды аспектілерінің бірі.
Адам ресурстарын баскару -ресурсгарға негізделген баскару немесе
негізінен адам ресурстары менеджментінің кажеттіліғімен анықталады. Ол
үлкен көлемде жоспарлауға,мониторингке және бақылауға сүйенеді.
Проблемалардың шешімін табу жұмысшылар және олардың өкілдерімен тікелей
емес, менеджерлердің өздері аркылы жүзеге асырылады. Адам ресурстарын
басқару толықтай басқарудың мүддесімен (интерес) анықталады. Менеджерлердің
жалпы іс - әрекеті, ол жұмыс күшін бір бүтін ретінде салыстырмалы алшақ
болып табылады. Адам ресурстарын басқару басқа бір кез - келген әлеуметтік
басқарудың аспектісі ретінде қарастырылады және жалпы менеджменттің
ажырамас бөлігі болып табылады. Адам ресурстарын басқару және персоналды
басқару ерекшеліктерінің осы көзқарасын көптеген еуропалық менеджмент
мектептерінің ғалымдары ұстанады.
Персоналды басқару - бұл ұйым жұмыстарына бағытталған басқару, бұл
кызметкерлерді іздеу және оқыту, олардың еңбегін ақымен қамтамасыз ету,
менеджерлердін олардан не күтетіндігін түсіндіру, басқару іс - әрекеттерін
және іс – шараларын белгілеу, персонал жұмысына қатысты қажеттіліктерді
қанағаттандыру, нақты проблемаларды жою және жаңаларының пайда болуын
болдырмау үшін басқару стилінің проблемаларын анықтау және өзгерту жолдарын
іздестіру. Сонымен қатар персоналды басқару ешқашан менеджменттің
мүддесімен толықтай сәйкес келе бермейді, бұл менеджерлер және жұмысшылар
арасында әрдайым олардың қызығушылыктарын сәйкестендіру немесе теңестіруді
түсіндіреді.
Теориялық менеджмент ғылыми пән ретінде еңбек өнімділігі деңгейінің
максималды жоғарылығын қамтамасыз ету мақсаттарымен, персоналды басқарудың
тиімді механизмдері және әдістерін іздеуғе бағытталған. Бұл мәселелердің
универсалды шешім жолдары әзірге табылған емес, ұйымдарда адамдарды басқару
көп жағдайда қатаң дәлелденген білімдер негізінде емес,ол басқарушылардың
жеке тәжірибесімен және интуициясы негізінде құрылады [13, б.21].
Дамыған елдерде менеджмент өндіріс тиімділігін жоғарылатудың маңызды
факторлары қатарына жатады. Соңғы жылдарда оған Қазақстанда да үлкен мән
берілуде, себебі менеджмент соңғы нәтижелерді жоғарлатуға салыстырмалы
түрде шығындарды азайту арқылы және қосымша қаржы салмай - ақ мүмкіндік
береді. Менеджменттің негізгі мақсаты - барынша рационалды басқару жүйесін
қолдану жолымен пайда табу.
Адам ресурстарын басқарудың мәні оның қызметтерінде және принциптерінде
көрініс табады. Адам ресурстарын басқарудың келесідей функцияларын
(қызметтерін) атауға болады:
жоспарлау
ұйымдастыру
реттеу
мотивациялау
бақылау.
Әрбір қызметті барынша толығырақ қарастырайық.
Жоспарлау қызметі ұйымның мақсаттарын кадрлық және әлеуметтік саясаттарын
қалыптастыруды, адам ресурстарының қозғалысы, даму және оқыту жоспарларын
жасауды жүзеге асырады.
Жоспарлаудағы, саясаттардағы, бағдарламалардағы ойластыруларды тәжірибе
жүзіне асыратын ұйымдастыру фунциясы болып табылады. Осы қызметтің
шеңберінде адам ресурстарын іздестіру, жинақтау немесе қабылдау, басқа
орынға ауыстыру, жұмыстан босату, қайта даярлау және біліктілікті арттыру,
сонымен қатар осы іс - әрекеттерді қажетті құжаттамалармен қам-тасыз ету.
Реттеудің мәні адам ресурстарын басқару қызметтері жұмысшыларының
күнделікті іс - әрекеттерінің келісімділіғінде, бір бағытта болуында және
оның толықтай банк жұмысымен үйлесімділігінде.
Бақылау қызметі құрамына адам ресурстары туралы информацияларды жинау,
өңдеу, сақтау және талдауды сонымен қатар минималды қажетті
көлемді анықтауды жатқызады. Бақылау келе жатқан қауіпті және жіберілген
қателіктерді, стандарттардан ауыткуларды аныктау үшін және солар арқылы
жұмыстарды жетілдірудің негізін қалау үшін арналған. Бақылау адам
ресурстарының нақты қажеттілікке кұрамының және кұрылымының сәйкестігін
анықтауға, олардың жоғарғы деңгейлі тұрақсыздықтарының шешімін табуға
бағытталған.
Банктегі адам ресурстарын басқару фунцияларьш шартты тұрде: негізгі және
косымша деп екі бөлікке бөлуге болады.
Адам ресурстарын басқарудың негізгі функцияларын қажеттіліктерді
анықтаудан бастап адам ресурстарының артықтығын қысқартумен аяқталатын
үздіксіз процесс ретінде карастыруға болады. Оларға келесі функциялар
жатады:
адам ресурстарына деген қажеттіліктерді анықтау
ресурстарды үлғайту
ресурстардьщ дамуы
ресурстарды сақтап қалу
ресурстарды қысқарту.
Адам ресурстарын басқарудың қосымша немесе жанама функцияларының
сипаттаушы ерекшеліктеріне басқарудың негізгі функцияларына тікелей әсер
ету жатады. Жанама функцияларға бақылау, маркетингтік және басқаруды
ұйымдастыруды жатқызуға болады(3-сурет).
3-сурет. Адам ресурстарын басқарудың қосымша функциялары
Ескерту: Автормен құрастырылған.
Бақылау функциясы. Бұл функцияның мақсаты адам ресурстарын басқару
саласында шараларды информациялық камтамасыз ету, басқаруды жоспарлау және
бақылау.
Маркетингтік функция. Бұл кызметтің басты мақсаты ішкі және сыртқы еңбек
нарығында жұмыс берушінің тартымдылығын арттырудың жағымды алғышарттарын
жасау болып табылады.
Басқаруды ұйымдастыру. Бұл функция адам ресурстарын басқару мәселелерін
шешуге жауапты адамдардың кызметтерін реттеуге яғни еңбек бөліндісін
қамтамасыз етуге бағытталған.
Адам ресурстарын басқару функциялары ұйымды басқарудың мақсаттарына жету
үшін қолда бар адам ресурстарына басқарушылық әсер етудің белгілі бір
әдістері мен тәсілдері арқылы жүзеге асады. Ұйымдастырушылық, әкімшілік,
экономикалык және әлеуметті - психологиялык әдістер бар, олар персоналға
әсер етудің нәтижелілігі және тәсілдерімен бір - бірімен ерекшеленеді.
Басқарудың қазіргі уакыттағы көзқарасы приоритеттер ретінде: сақтау,
сапа, серіктестік, кәсіпшілік (кооперация), бірігулерді (интеграция)
қарастырады. Персоналды басқарудың стратегиялык орталығы, ұйымның ең
жоғарғы кұндылығы болып адам тұрады. Қазіргі уақыттағы күрделі организм
болып табылатын банк персоналы тек оның формальдык кұрылымының және жеке
бөліктерге бөлінуі ретінде ғана қарастырыла алмайды.
Басқару әдістері белгілі бір принциптер немесе басқару іс - әрекеттерін
жүзеге асыру ережелеріне сәйкес жүзеге асырылады.
Ғылымилык - бұл басты принциптердің бірі. Ғылыми әдістерді колданбай
банктік ұйымдардың адам ресурстарына деген қажеттілігін аныктау мүмкін
емес, үміткерлерді дұрыс бағалау және олардың сенімді жинағын жасау мүмкін
емес[8].
Бір мақсатқа бағытталу. Адам ресурстарын басқару процесі нақты уақытта
ұйымның алдында тұрған мәселелерді шешуге бағытталуы тиіс.
Мамандану. Әмбебаптықпен сәйкестірілген қызметтік мамандану -басқарудың
маңызды принципі. Әрбір адамға оның жеке ерекшеліктеріне сәйкес
индивидуальды жол табуы тиіс.
Тізбектілік. Яғни, оны кұрайтын әрбір іс - әрекет кеңістікте және уақытта
қатаң белгіленген тәртіпте бірінен соң бірі болады.
Үздіксіздік. Еңбек процестерін жүзеге асырудың үздіксіздігі адам
ресурстарының сапасын арттыру, қызметкерлерді оқыту, біліктілігін арттыру,
даярлау және қайта даярлауды үздіксіз жаңартып отыруды қажет етеді.
Қазіргі жағдайларда басқарудың принциптері мен әдістеріне сүйене отырып
банктің адам ресурстарын басқару қызметкерлері келесідей негізгі
міндеттерді немесе мәселелерді шешуі тиіс:
қалыптастыру;
персоналды бағалау;
карьераны жоспарлау;
персоналды даярлау, қайта даярлау және біліктілігін арттыру;
еңбек мотивациясынын тиімді жүйесін жасау.
Ұйымның адам ресурстарын басқаруды жетістікті басқаруы үшін басшыларды
оқыту, арнайы дағдыларды қалыптастыруы және ресурстарды дамыту қажет[9].
Сонымен, жұмыстың бірінші бөлімінде банктік менеджментті, оның
құрылымын, банктердің қаржылық іс-әрекетін басқару және адам ресурстарын
басқаруды туралы толық талқыладық.
2 БАНКТІК МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
2.1 Цеснабанк АҚ-ның қаржылық іс-әрекетіне талдау жасау
Цесна Корпорациясы АҚ Қазақстан Республикасының жетекші банктерінің
санына кіретін Цеснабанк АҚ акционері болып табылады.
Цеснабанктің іргетасы 1992 жылдың 17 қаңтарында Целиноград (Астана)
қаласында қаланған. Банк Қазақстан Республикасының он ірі банктер қатарына
кіретін, тұрақты және қарқынды дамып келе жатқан қаржы институты.
Цеснабанк әмбебаптық, тиімділік қағидаттарын ұстанады.
Өнімдер және қызметтердің жоғарғы сапасы, жеделділік және қаржы
тұрақтылығы Цеснабанк қызметінің негізін құрайды[10].
Цеснабанк төмендегідей банк қызметтерін ұсынады:
• Ағымдағы есептер, VISA халықаралық пластикалық карталарды
ашу және қызмет көрсету;
• Жедел салымдарды ашу және қызмет көрсету;
• Жеке және заңды тұлғаларды несиелеу;
• American Express жол чектерін сату;
• Қазақстан және бүкіл әлем бойынша жедел, ақша аударымдары;
• Сейф депозитарий қызметтері және т.б.
Бүгінгі күні Цеснабанктің филиадар саны 22, облыстық және аймақтық
орталықтардағы клиенттерге қызмет көрсету пункттері 100.
2000 жылдан бері Цеснабанк депозиттерге кепілдемелер беру Қазақстан
қорының, ал 2004 жылдан бастап, ипотекалық несиелерге кепілдеме беру
Қазақстан қорының мүшесі.
2006 жылдың маусым айында Цеснабанк Қазақстан Республикасының қаржы
нарықтары мен қаржы ұйымдарын реттеу және бақылау Агенттігімен Банк
қызметінің мөлдірлігін арттыру сұрақтары бойынша қызметтестік және өзара
әрекеттесу туралы меморандумына қол қойған. 2005 жылдың қараша айында
Цесна Корпорациясы Цеснабанк АҚ банк холдингінің мәртебесін алған.
2006 жылдың мамыр айында Банк 22 млн АҚШ доллар сомасын құрайтын дебюттік
бірлескен қарыз тартуын жүзеге асырды. 2006 жылдың желтоқсан айында 50 млн
АҚШ долларына тең екінші бірлескен қарыз, ал 2007 жылдың шілде айында
54 млн АҚШ долларын құрайтын қарыз тартылды. Барлық жағдайларда қарыздың
бастапқы сомасы екі есеге көбейтілген болатын.
Euromoney беделді халықаралық қаржы журналы 2007 жылы Цеснабанкті
Орталық, Шығыс Еуропа және Орталық Азияда менеджменті үздік банктерінің
бірі деп мақұлдады.
2010 жылдың ақпан айында Цеснабанк 125 млн АҚШ доллар сомасын құрайтын 3-
жылдық еурооблигациялар шығарылымын толығымен және уақытылы өтеп шықты.
Еурооблигациялардың аталмыш шығарылымы 2007 жылдың ақпан айында Банктің
Tsesna International B.V. мамандандырылған еншілес компаниясымен
Цеснабанк АҚ кепілдемесіне орналастырылған болатын. Бүгінгі күні Банктің
басқа ірі сыртқы қарыздары жоқ.
Нақты бір банкті талдағанда теориялық бөлімде атап өткендей негізгі бағыт
ретінде банк іс-әрекетінің активтер, депозиттер, өзіндік капитал, несие,
таза пайда сияқты көлемдік көрсеткіштерін басқа банктердің сәйкесінше
көрсеткіштерімен салыстыру арқылы жүзеге асырылады және осы банктің
Қазақстанның екінші деңгейлі банктер арасындағы орны анықталады.
4-суреттен Цеснабанк активтерінің нарықтық үлесінің өзгеру динамикасын
көруге болады.
4-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2012-01.01.2014 ж.ж. аралығындағы
активтерінің нарықтық үлесінің өзгеру динамикасы
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
Бұл суреттен көріп отырғанымыздай банк автивінің үлесінің 2013 жылы
алдыңғы жылмен салыстырғанда 1,1%-ға өскендігін. Ал 2014 жылдың басында
1,5%-ға өскен. Және бірінші тамыз күні жыл басымен салыстырғанда 1,1%-ға
ұлғайған және ол 1 227 млрд теңгені құрады. Осы кесте көрсеткіштерін талдай
отырып Цеснабанкті үздік банктердің бірі ретінде санауымызға болатындығына
көз жеткіземіз. Бұл өте жақсы көрсеткіш.
Цеснабанктің екінші деңгейлі банктер арасындағы несие қоржыны мен
депозиттер бойынша үлесін 5-суреттен көруге болады.
5-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2012-01.01.2014 ж.ж. аралығындағы
екінші деңгейлі банктер арасындағы несие қоржыны мен депозиттер бойынша
үлесі
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
Төмендегі суреттерде несие қоржыны мен депозит бойынша банк үлесінің
динамикасын толық анықталған. 6-суретте Цеснабанк АҚ-ның және банк
саласының несие қоржыны өсімінің динамикасы көрсетілген.
6-сурет. Цеснабанк АҚ-ның және банк саласының 01.01.2012-
01.01.2014ж.ж. аралығындағы несие қоржыны өсімінің динамикасы
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
2014 жылдың басынан Банктің несие қоржыны 889 млрд теңгеге жетіп, 33,9%
өсті, ал банк саласы бойынша бұл көрсеткіш 8,6%-ға өсті.
7-сурет. Цеснабанк АҚ-ның және банк саласының 01.01.2012-01.01.2014ж.ж.
аралығындағы жеке және заңды тұлғалардың депозиттері өсімінің динамикасы
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
Суреттен көріп отырғанымыздай Банк халықтың және кәсіпорын депозиттері
өсуінің жоғары қарқынын көрсетуде.
Депозиттік база өсімі:
• Аймақтық желінің кеңеюі
• Салымшылар сенімінің нығаюы
• Standard & Poor’s халықаралық рейтингілік агенттігінің рейтингісі
бойынша болжамды Позитивтіге өзгертуіне байланысты болды.
ҚР ЕДБ кредиттік рейтингісін қарап Цеснабанктің орналасуын анықтауға
болады(қосымша А).
2014 ж. 18 маусымда Standard & Poor's халықаралық рейтінігілік агенттігі
Цеснабанк АҚ-тың рейтингісін В деңгейінен В+ деңгейіне дейін көтерді,
Банктің жүйедегі маңыздылығының артуына байланысты болжам Тұрақты, сондай-
ақ ұлттық шкала бойынша рейтингісін kzBBB- деңгейінен kzBBВ деңгеіне
дейін көтерді. Рейтінгінің көтерілуі Қазақстан Республикасындағы
Цеснабанктің маңыздылығының артуын дәлелдейді.
8-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2012-01.01.2014 ж.ж. аралығындағы төлем
мерзімі 90 күннен артық кешіктірілген кредиттер үлесі
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
Төлем мерзімі 90 күннен артық кешіктірілген кредиттер үлесі 01.08.2014 ж.
жағдай бойынша 3,71%-ды құрады.
Банк қоржынындағы проблемалық кредиттер үлесінің төмендеуіне әсер ететін
факторлар
• теңгерімді кредиттік саясат (салалар бойынша әртараптандыру);
• қарыз беру кезінде қарыз алушыларға деген талаптарды күшейту;
• қарыздарға мониторинг жасау блогын күшейту;
• проблемалық берешекті қайтару кезінде тиімді жұмыс жасау.
9-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2014-01.08.2014 ж.ж. салалар бойынша
несие қоржынының құрылымы
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
Жоғарыдағы суреттен жеті ай ішінде несие қоржыны құрылымында сауда бір
қалыпты, ал жеке тұлғаларға берген несиенің азайғанын байқауға болады.
Банктің несие қоржыны жыл басынан 225 млрд теңгеге өсіп, 01.08.2014 ж.
жағдай бойынша 889 млрд теңгеге жетті.
Несие қоржынының өсуі келесілерге байланысты:
• өзге банктерді. кредиттік тарихы жақсы деңгейдегі қарыз алушыларын
қайта қаржыландыру;
• ДАМУ КДҚ мемлекеттік бағдарламаларына, Бизнестің жол картасы
2020 қатысу;
• Банк PWC-пен бірлесе отырып, қарыз алушының кредит төлеу
қабілеттілігін бағалау үшін рейтингілік және скорингілік модельдерді
енгізді;
• несие қоржыны экономика салалары бойынша әртараптандырылған;
• біртіндеп аймақтық әртараптандыру жүзеге асырылуында.
10-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2012-01.01.2014 ж.ж. аралығындағы NPL
динамикасы (ХҚЕС бойынша), млрд теңге
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
01.01.2014 ж. бастап 01.07.2014 ж. дейін NPL көлемі 28,14 млрд теңгеден
38,42 млрд теңгеге дейін өсті.
11-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2012-01.01.2014 ж.ж. аралығындағы
кредиттік қоржын сапасы
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
2010 жылдың екінші жартысынан бастап Банк сапалы клиенттерді тарту
мақсатында кредит беру нарығында белсенді қызмет атқаруда. Аталған
қызметтің нәтижесі жожарыдағы диаграммада көрсетілген. 01.08.2014ж. жағдай
бойынша кредиттер бойынша NPL үлесі 3,71 % құрайды, 2010 жылдың басында бұл
көрсеткіш 11,22% болған.
12-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.08.2014 ж. жағдай бойынша акционерлер
құрылымы
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
13-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2012-01.01.2014 ж.ж. аралығындағы
жарғылық капиталы
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
01.08.2014 ж. жағдай бойынша Цеснабанк АҚ-ның ірі акционерлері:
• Цесна корпорациясы АҚ 1988 жылы әртараптандырылған бизнес құрылым
ретінде негізі қаланды. Корпорация Банктің 11,70 % жай (дауыс
беруші) акциясын иеленуші болып табылады;
• Цесна қаржы холдингі АҚ 2012 жылдың қазан айында негізі қаланған.
Банктің 36,00% жай (дауыс беруші) акциясының иеленушісі;
• 2011 жылы Банк қосымша 5,7 млрд теңге сомасына жай акция
орналастырды, бұнымен 30 млрд теңге мөлшерінде жарияланған
акциялардың толық көлемі орналастырылды;
• 2012 жылғы 12 қаңтарда Акционерлердің жалпы жиналысының шешімімен
акциялардың жалпы санын 30 млн данадан 80 млн данаға дейін ұлғайту
шешімі қабылданды;
• 2012 жылы Банк жарғылық капиталын 5,0 млрд теңгеге ұлғайтты;
• 2013 жылы Банк жарғылық капиталын 6,3 млрд теңгеге толықтырды;
• 2014 жылдың бірінші тоқсанында Банк жарғылық капиталын 56,3 млрд
теңгеге дейін 15,0 млрд теңгеге ұлғайтты;
14-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2012-01.01.2014 ж.ж. аралығындағы ROA
активтер тиімділігінің коэффициенті
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
Активтердің пайдалылығы банк активтерінің пайда әкелу қабілетін, сондай-
ақ банктің өз активтері мен пассивтерін басқару тиімділігін сипаттайды.
01.08.2014ж. жағдай бойынша Банктің ROA 1,60% құрады.
15-сурет. Цеснабанк АҚ-ның 01.01.2012-01.01.2014 ж.ж. аралығындағы ROE
меншікті капитал тиімділігінің коэффициенті
Ескерту: https:www.tsb.kzup_fileskz_pres ent_01_08_14.pdf[10].
Әлемдік тәжірибеде капиталға пайда нормасы (ROE) банк қызметі
тиімділігінің негізгі көрсеткіші ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz