Елдегі адам дамуының деңгейін көтерудегі денсаулық сақтау жүйесінің ролі

1. Жалпы түсінік.

2. Елдегі адам дамуының деңгейін көтерудегі денсаулық сақтау жүйесінің ролі.

3. Өмірдің болжалды ұзақтығы.

4. Елдегі аймақтар, қала жəне ауыл халқы, жыныс жəне т.б. бойынша коэффициенттерді салыстыру.

5. Бағдарламалар тиімді болулары үшінгі шарттар.

Бүгінгі таңда ауру-сырқаусыз адамдардың денсаулығы туралы әңгіме қозғау – өзекті мәселе, оның елеулі аспекті ретінде өсімпаздық денсаулық бой көтереді. Денсаулықтың отбасы үшін маңызды мәні бар, оның қосылғыштарының кейбіреулері – отбасын жоспарлау, ана мен баланың денсаулықтарын қорғау. Осы мәселелер хақында аталмыш тараудың жеке параграфында айтылады.
Денсаулықтың қоғам дамуындағы маңызды фактор екендігі баршаға аян. Кез-келген қоғамның аман-саулығы отбасының ырысынан басталады. Сондықтан дені сау отбасының кездейсоқтық емес екендігі расталады, ол денсаулық қорғау саясатын әзірлеуге жауапты адамдардың күш-жігерлерінің арқасында құрылады. Осыған байланысты әр елдегі адам дамуының деңгейін көтеруде денсаулық сақтау жүйесінің ролін ашып көрсету керек. Адам дамуының тұжырымдамасы ұзақ жасауды ұзақ жəне салауатты өмір сүру қабілеті тұрғысында түсіндіреді. Адам дамуы туралы бірінші Баяндамада осы ұғым нақ осылай беріледі. Адам əлеуетінің (потенциалының) жан-жақты дамуы үшін бір физикалық ұзақ жасаудың жеткіліксіз екендігі айқын. Оның үстіне, адам санасында ауру күйде ұзақ өмір сүру, дұрысы, бақытсыздық ретінде қаралады.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының Жарғысы денсаулыққа “толық рухани, физикалық жəне əлеуметтік аман-саулық жай-күйі” ретінде анықтама береді. Осындай ауқымды жəне адамгершілік түсіндірмемен келіспеу мүмкін емес, бірақ сонымен қатар оның конструктивті емес (сындарсыз) екендігі айқын, өйткені ол сан жағынан бағалауға көнбейтін “аман-саулық” ұғымын мазмұндайды жəне соған қарай оны практикалық медициналық-демографиялық зерттеулерге пайдалану мүмкін емес. Алайда бұл арада мынаған сүйену керек, рухани, физикалық жəне əлеуметтік аман-саулық денсаулықтың өзара тығыз байланысты ұғымдары.
Денсаулығы мықты адамның денсаулығы нашар адаммен салыстырғанда əлеуметтік сəттілік пен рухани өсу биіктеріне қол жеткізу мүмкіндіктері мол.

1. БҰҰДБ. 1990 жылғы адам дамуы туралы Банядама. – Нью-Йорк: Оксфорд Юниверсити Пресс, 1990.
2. Адам дамуы: əлеуметтік-экономикалық прогрестің жаңа өлшемі: Оқу құралы / проф. В.П. Колесов (МГУ экономика факультеті) пен Т. Маккинлидің (БҰҰДБ, Нью-Йорк) жалпы редакциясымен шыққан. – М.: Адам құқықтары (Права человека), 2000.
3. Адам дамуының индексі: аймақтық аспект / Мақалалар жинағы / А.А. Саградовтың жалпы редакциясымен. – М: МАКС ПРЕСС, 2001. – 88 б.
4. Борисов В.А. Демография: Жоғары оқу орындарына арналған оқулық. – М.:
Нота Бене Медиа Трейд Компания, 2003. – 123-268-бб.
5. Медков В.М. Демография: Оқу құралы. – Дондағы Ростов: Феникс, 2002. – 192- 297-бб.
6. Əлеуметтік статистика: Оқулық / РҒА корреспондент-мүшесі И.И. Елисееваның ред. – М.: Қаржы жəне статистика, 1997. – 270-289-бб.
7. Қазіргі заманғы демография / А.Я. Кваша, В.А. Ионцев редакциясымен. – М.: Мəскеу университетінің баспасы, 1995.
8. Қазақстан Республикасындағы стратегиялық жоспарлау / Бағдарламалық құжаттар мен нормативтік құқықтық актілер жинағы / К.Н. Келімбетовтың жалпы редакциясымен. – Алматы, 2002.
9. Бір өмір – екі əлем (өзгерістер кезеңіндегі еркектер мен əйелдер). Əлем халқы. – UNFPA. 2000.