Жалпы тіл білімінің әдістері мен тәсілдері

Кіріспе

Негізгі бөлім

1. Зерттеу әдістері
1.1 Сипаттамалы әдіс
1.2 Салыстырмалы әдіс
1.3 Салғастырмалы әдіс
1.4 Структуралық әдіс
1.5 Статистикалық әдіс
1.6 Лингвистикалық әдіс
1.7 Эксперименттік әдіс
2. Зерттеу тәсілдері
2.1 Бақылау тәсілі
2.2 Есепке алу тәсілі
2.3 Салғастыру тәсілі
2.4 Картотекалық тәсілі

Қорытынды

Тіл білімі жеке ғылым саласы болып, XIX ғасырдың бірінші жартысында қалыптасты. Бұл, әрине, XIX ғасырға дейін тіл туралы, тіл білімі туралы ешқандай ұғым болған жоқ дегендік емес. Тіл туралы зерттеулер XIX ғасырға дейін де болған.
Лингвистикалық әдебиеттерге қарап отырсақ, тіл білімі- басқа ғылымдармен иық тіресіп, қатар тұра алатын жеке бір ғылым саласы екен. Әрбір ғылымның өзіне тән тарихы, теориясы және зерттеу әдістері болатындығы белгілі. Тіл білімінің де өз тарихы, өз теориясы, өз зерттеу әдіс-тәсілдері бар.
Ғылымның алға қоятын негізгі мақсаты- өз нысанын жан-жақты танып білу, оның белгісіз сырларын, заңдылықтарын ашып айқындау. Мұндай мақсат орындау үшін ғалымдар зерттеудің әр түрлі амал-тәсілдерін қолданады. Ондай амал-тәсілдердің жүйесі мен жиынтығын зерттеу әдістері деп атайды.
Тіл білімінің зерттеу әдістеріне тоқталмас бұрын біз әдіс (метод), әдістеме (методика), әдіснама (методология) және тәсіл (прием) деген терминдердің мән-мағыналарын түсініп, бір-бірінен қандай айырмашылықтары бар екенін біліп алалық. Алдыңғы үшеуінің ішіндегі ең жлпысы және мағынасы жағынан ауқымдысы- әдіснама да, ал нақтылысы әдістермині. Бұл жердегі бізге ең керегі осы соңғысы.
Әдіснама (методология) – жаратылыс пен қоғам өміріндегі құбылыстарды зерттеудің, танып-білудің, түсіндірудің жалпы ғылымдық, философиялық бағыт-бағдарын, жолын көрсетеді. Ол барлық ғылым салаларына ортақ. Мысалы бұрынғы Кеңес одағындағы мұндай әдіснамалық принцип – тарихи материализм немесе маркстік диалектика деп аталғандығы мәлім. Ол барлық ғылым салаларына басшылық жасады және бірден-бір ғылыми жол деп есепінеді.
Ал әдіс дегеніміз - әр ғылымның тек өзіне ғана тән арнаулы зерттеу жолы, амалы. Яғни ол -әр ғылымның өз нысанын теориялық тұрғыдан зерттеуде қолданылатын амал-тәсілдердің жиынтығы. Мысалы, биология ғылымында – биологиялық әдіс, тіл ғылымында – структуралық әдіс деген сияқты, т.б.
Әдіс белгілі дәрежеде, әдіснамаға тәуелді, соған бағынады. Өйткені жоғарыда айттық, әдіснама дүниедегі алуан түрлі құбылыстарды ғылыми тұрғыдан танып- білудің жалпы ұстанымдарын белгілейді. Әрбір ғылым өз нысанын зерттеуде қандай әдіс қолданса да, оны ортақ әдіснамалық ұстанымға бағындырады.
Тәсіл дегенге келсек, ол бір әдістің ішіндегі одан гөрі майдарақ, одан гөрі нақтылау келген іс-жүргізу амалы. Тәсіл қажетті материалдықалай жинауды, қалай екеш сұрыптауды, қалай топтап жіктеуді айқындап береді. Бұл жағынан алғанда тәсіл әдістің көмекші құралықызметін атқарады.
Қысқасы , әдіснама жалпы және тұрақты болады. Ол барлық ғылымға ортақ. Әдіс одангөрі нақтырақ және өзгермелі. Ал тәсілге келсек, ол-әдістің

1. Қордабаев Т. Жалпы тіл білімі Алматы 1975ж.
2. Қордабаев Т. Тіл білімінің кейбір мәселелері Алматы 1995 ж.
3. Аханов К. Тіл білімінің негіздері Алматы 1973 ж.
4. Қасенов К. Тіл білімі Алматы 1978ж.
5. Кодухов В. Общее языкознание Москва 1974
6. Косовский Б. Общее языкознание Москва 1969