Трансұлттық корпорациялар туралы
1. Трансұлттық корпорациялар және олардың пайда болу себептері
2. Трансұлттық корпорациялар қызметінің ерекшеліктері
3. Трансұлттық корпорациялардың халықаралық экономикалық
қатынастардағы рөлі
4. Қазақстан және халықаралық компаниялар.
2. Трансұлттық корпорациялар қызметінің ерекшеліктері
3. Трансұлттық корпорациялардың халықаралық экономикалық
қатынастардағы рөлі
4. Қазақстан және халықаралық компаниялар.
Бiрiккен Ұлттар Ұйымы эқспертгерiнiң пiқipi бойынша трансұлттық қорпорациялар дуниежүзiлiк экономиканың бiрегей қозғаушы қүші болып есептеледi. 90-жылдардың ортасында дүние жузiнде 40 мыңнан астам қорпорациялар қызмет атқарған. Олардың бақылауындағы шетелдiк еншiлес қасiпорындардың (дочерине предприятия) саны 250 мыңдай болды. Бұл санның соңғы еқi онжылдықта өсу қарқыны 5 есеге жеттi.
Ең ipi 100 халықаралық қомпаниялардың жалпы мүлiгi құнының 40% шетелдерде орналасқан.
Трансұлттық, қорпорациялардың негiзгi 6өлiгi АҚШ-та, Еуропалық Одақ елдерiнде және Жапонияда тiрқелген. Трансұлттық қорпораңиялар дуниежузiлiк өнеркәсiп өнiмдерiн өндiрудiң 40 процентiн, халықаралық сауданың 50 процентiн өз бақылауында ұстайды.
Трансұлттық қорпораңиялардың жыл сайынғы өндipic қөлемi 10 трлн. доллардан асады. Бұл қорпораңияларда 73 млн. адам жұмыс iстейдi. Мүның өзi дуниежүзiлiк шаруа¬шылықта қамтылған жумысшы қүшiнiң (ауыл шаруашы¬лығын қоспағанда) әpбip оныншысы деген сез.
Бiрiккен Ұлтгар Ұйымының анықтамасы бойынша жыл¬дық айналымы 100 млн. доллардан асатын жане кем деген¬де 6 елде филиалы бар фирмалар қорпорация деп аталады. Қейiнгі жылдары бұл түсiнiк бiраз пысықталып, ендiгi уақытта фирманың халықаралық дәрежесiнiң қөрсеткшi ретiнде оның өнiмдерiнiң басқа елдерде сатылған қөлемiнiң процентi алынатын болып жүр. Мысалы, осы қөрсеткiш бойынша Швейцарияның „НЭСТЛЕ" фирмасы (98%) алдыңғы орындардың бipiн алады.
Бiрiккен Ұлттар Ұйымының методологиясы ха¬лықаралық қорпорацияны оның активтерiнiң құрылымы арқылы да анықтауға мүмкіндік бередi, Дуние жузiнде ше¬телдiқ ақтивтерi ең мол трансұлттық қорпорацияларға ағылшын-голланд қонцернi „РОЯЛ-ДАТЧ ШЕЛЛ" жане АҚШ-тың „ФОРД", „ДЖЕНЕРАЛ МОТОРС", „ЭКСОН", „ИБМ" фирмалары жатады. Халықаралық монополиялар туралы анықтамаларда: қөпұлттық қорпорациялар, интер-националдық қорпорациялар, трансұлттық қомпаниялар, әлемдiк қомпанялар т. с. с. атауларды қездестiруге бола¬ды. Алайда, олардың
Ең ipi 100 халықаралық қомпаниялардың жалпы мүлiгi құнының 40% шетелдерде орналасқан.
Трансұлттық, қорпорациялардың негiзгi 6өлiгi АҚШ-та, Еуропалық Одақ елдерiнде және Жапонияда тiрқелген. Трансұлттық қорпораңиялар дуниежузiлiк өнеркәсiп өнiмдерiн өндiрудiң 40 процентiн, халықаралық сауданың 50 процентiн өз бақылауында ұстайды.
Трансұлттық қорпораңиялардың жыл сайынғы өндipic қөлемi 10 трлн. доллардан асады. Бұл қорпораңияларда 73 млн. адам жұмыс iстейдi. Мүның өзi дуниежүзiлiк шаруа¬шылықта қамтылған жумысшы қүшiнiң (ауыл шаруашы¬лығын қоспағанда) әpбip оныншысы деген сез.
Бiрiккен Ұлтгар Ұйымының анықтамасы бойынша жыл¬дық айналымы 100 млн. доллардан асатын жане кем деген¬де 6 елде филиалы бар фирмалар қорпорация деп аталады. Қейiнгі жылдары бұл түсiнiк бiраз пысықталып, ендiгi уақытта фирманың халықаралық дәрежесiнiң қөрсеткшi ретiнде оның өнiмдерiнiң басқа елдерде сатылған қөлемiнiң процентi алынатын болып жүр. Мысалы, осы қөрсеткiш бойынша Швейцарияның „НЭСТЛЕ" фирмасы (98%) алдыңғы орындардың бipiн алады.
Бiрiккен Ұлттар Ұйымының методологиясы ха¬лықаралық қорпорацияны оның активтерiнiң құрылымы арқылы да анықтауға мүмкіндік бередi, Дуние жузiнде ше¬телдiқ ақтивтерi ең мол трансұлттық қорпорацияларға ағылшын-голланд қонцернi „РОЯЛ-ДАТЧ ШЕЛЛ" жане АҚШ-тың „ФОРД", „ДЖЕНЕРАЛ МОТОРС", „ЭКСОН", „ИБМ" фирмалары жатады. Халықаралық монополиялар туралы анықтамаларда: қөпұлттық қорпорациялар, интер-националдық қорпорациялар, трансұлттық қомпаниялар, әлемдiк қомпанялар т. с. с. атауларды қездестiруге бола¬ды. Алайда, олардың
1. Халықаралық экономика қатынастары – Майдан- Әли Байсігіров Алматы-1998ж
2. Халқаралық экономика қатынастары – Мамыров, Мадиярова
Алматы – 1998ж
2. Халқаралық экономика қатынастары – Мамыров, Мадиярова
Алматы – 1998ж
Жоспары:
1. Трансұлттық корпорациялар және олардың пайда болу себептері
2. Трансұлттық корпорациялар қызметінің ерекшеліктері
3. Трансұлттық корпорациялардың халықаралық экономикалық
қатынастардағы рөлі
4. Қазақстан және халықаралық компаниялар.
Бiрiккен Ұлттар Ұйымы эқспертгерiнiң пiқipi бойынша трансұлттық
қорпорациялар дуниежүзiлiк экономиканың бiрегей қозғаушы қүші болып
есептеледi. 90-жылдардың ортасында дүние жузiнде 40 мыңнан астам
қорпорациялар қызмет атқарған. Олардың бақылауындағы шетелдiк еншiлес
қасiпорындардың (дочерине предприятия) саны 250 мыңдай болды. Бұл санның
соңғы еқi онжылдықта өсу қарқыны 5 есеге жеттi.
Ең ipi 100 халықаралық қомпаниялардың жалпы мүлiгi құнының 40%
шетелдерде орналасқан.
Трансұлттық, қорпорациялардың негiзгi 6өлiгi АҚШ-та, Еуропалық Одақ
елдерiнде және Жапонияда тiрқелген. Трансұлттық қорпораңиялар дуниежузiлiк
өнеркәсiп өнiмдерiн өндiрудiң 40 процентiн, халықаралық сауданың 50
процентiн өз бақылауында ұстайды.
Трансұлттық қорпораңиялардың жыл сайынғы өндipic қөлемi 10 трлн.
доллардан асады. Бұл қорпораңияларда 73 млн. адам жұмыс iстейдi. Мүның өзi
дуниежүзiлiк шаруашылықта қамтылған жумысшы қүшiнiң (ауыл шаруашылығын
қоспағанда) әpбip оныншысы деген сез.
Бiрiккен Ұлтгар Ұйымының анықтамасы бойынша жылдық айналымы 100 млн.
доллардан асатын жане кем дегенде 6 елде филиалы бар фирмалар қорпорация
деп аталады. Қейiнгі жылдары бұл түсiнiк бiраз пысықталып, ендiгi уақытта
фирманың халықаралық дәрежесiнiң қөрсеткшi ретiнде оның өнiмдерiнiң басқа
елдерде сатылған қөлемiнiң процентi алынатын болып жүр. Мысалы, осы
қөрсеткiш бойынша Швейцарияның „НЭСТЛЕ" фирмасы (98%) алдыңғы орындардың
бipiн алады.
Бiрiккен Ұлттар Ұйымының методологиясы халықаралық қорпорацияны оның
активтерiнiң құрылымы арқылы да анықтауға мүмкіндік бередi, Дуние жузiнде
шетелдiқ ақтивтерi ең мол трансұлттық қорпорацияларға ағылшын-голланд
қонцернi „РОЯЛ-ДАТЧ ШЕЛЛ" жане АҚШ-тың „ФОРД", „ДЖЕНЕРАЛ МОТОРС", „ЭКСОН",
„ИБМ" фирмалары жатады. Халықаралық монополиялар туралы анықтамаларда:
қөпұлттық қорпорациялар, интернационалдық қорпорациялар, трансұлттық
қомпаниялар, әлемдiк қомпанялар т. с. с. атауларды қездестiруге болады.
Алайда, олардың
тупкi мән-мағынасы қарайлас.
Сонымен, трансұлттық қорпорациялар дегенiміз - шетелде ақтивтерi
(құнды заттары ) бар ұлттық монополиялар. Олардың өндiрiстiк және сауда-
өткiзу қызметгерi ұлттық шекарадан тыс елдерде уйымдастырылады.
Трансұлттық қорпорациялардың шаруашылық жургiзу құқықтары шетелдерде
филиалдар, еншiлес қомпаниялар ұйымдастыру жане iскерлiк белсендiлiктi
қүшейту арқылы жузеге асады. Еншiлес қомпаниялар (дочерние қомпании)
өндірістік және дайын өнімді өткізу, ғылыми-зерттеу жумыстары,
тұтынушыларға қызмет қөрсету мәселелерiнде дербес шешiмдер қабылдайды.
Тұтас алғанда олар бiрiктiрiлген ipi өндiрiстiк-өткiзу қешендерi. Оларда
бар акционерлік капиталға меншік құқығы құрылтайшы елдің өкілдеріне ғана
тарайды. Сонымен бірге филиалдар мен сыбағалас компаниялар жергілікті
капиталдың басым қатысуымен аралас кәсіпорындар құруы да мүмкін.
Көп ұлтты корпорациялар дегеніміз - өндірістік және ғылыми
техникалық негізде бірқатар мемлекеттердің ұлттық компанияларын біріктіруші
халықаралық корпорациялар. Мұндай компаниялардың қатарына, мысалы, ағылшын-
голланд концерні РОЯЛ-ДАТЧ ШЕЛЛ, машина жасау мен электрондық
инженерлікке маманданған Швейцария-Швед компаниясы АВВ т.с.с. жатады.
Еуропадағы көп ұлттық қатарына ағылшын-голланд концерні Юнилевер де
кіреді.
Халықаралық құқық бойынша көпұлттық корпорациялардың айрықша
белгілеріне: 1) көпұлттық акционерлік капиталдың бар болуы; 2)көпұлттық
басқару орталығының жұмыс істеуі; 3) шетел филиалдары әкімшілігіне
жергілікті мамндардың тартылуы жатады.
Трансұлттық және көпұлттық корпорацияларға әлемдік корпорацияларды
да қосуға болады.
Әлемдік корпорациялар қазіргі дүниежүзілік қаржы капиталының бірегей
қуатын көрсетеді. Олар 80- жылдары пайда болып, үнемі өсу жолында. Әлемдік
деңгейге барынша серпінді ұмтылатын салаларға химиялық, электротехникалық,
электрондық, мұнай өндіру, автокөлік, ақпараттық, банк және и.б. салалар
жатады.
Трансұлттық корпорациялардың пайда болуының басты себебі, ең маңызды
және жалпыға ортақ себеп өндіргіш күштердің дамуы негізінде ұлттық
шекарадан шығуы мүмкін болған өндіріс пен капиталдың интернационалдануы.
Өндіріс пен капиталдың интернационалдануы шетелдерде бөлімшелері бар
аса ірі компаниялардың құрылуы , ұлттық корпорациялардың трансұлттық
корпорацияларға айналуы, олардың шаруашлық байланыстарының нығаюы негізінде
жүзеге асады.
Дуниежүзiлiк шаруашылықта жүрiп жатқан объективтi экономикалық
процестердiң нәтижесiнде пайда болған трансұлттық қорпорациялардың өзiне
тән бiрқатар ерекшеліктер бар.
Трансұлттық корпорациялар халықаралық еңбек бөлінісіне белсенді
қатысушы ретінде оның дамуына қолайлы жағдайлар туғызады.
Трансұлттық корпорациялар капиталдардың қозғалысы, әдетте, сол
корпорациялар орналасқан елдегі жүріп жатқан процестерден дербес, тәуелсіз.
Трансұлттық корпорациялар халықааралық өндірістер жүйесін қалыптастырады.
Олар дүние жүзінің көптеген елдерінде филиалдар, сыбағалас компаниялар,
бөлімшелер ашуға негізделген.
Трансұлттық корпорациялар көптеген инвестициялар мен жоғары дәрежелі
маман кадрларды қажет ететін жоғары технологиялық және ғылыми сыйымды
өндіріс салаларына сыналай кіріп, оларды өзіне бағындыра бастады. Осы қезде
трансұлттық корпорациялардың жекелеген салаларды монополизациялауға
ұмтылысы тенденциясы байқалады.
80-жылдардың орта тұсында капиталистiк елдердiң өнеркасiп өнiмiнiң
төрттен үшi 2 мындай қуатгы корпорациялардың күшiмен өндiрiлген. Солардың
iшiнде бiрнеше жүздеген корпорациялар өнiмнің ең маңызды турлерiнiң 50%-тен
80 процентке дейiнгi үлесiн өндiрген.
Бұл трансұлттық корпорациялар негiзiнен өндiрiстiк және инновациялық
(жаңалықтар) ауыртпалықтарды да көтередi.
Дүние жузiндеri қуатты 500 трансұлттық корпорациялардың
85-i шетелдiк инвестициялардың 70% өз қарауында ұстайды. Осы орасан зор
компаниялар электроника мен химия өндipici өнiмдерiнiң 80%, фармацевтиканың
95% , машина жасау енiмiнiң 76% өндіріп, өткiзедi.
Батыс экономистерiнiң болжамы бойынша 2000 жылға дейiн
дүниежузiлiк шаруашылықта 600-ге жуық трансұлттық корпорациялардың
үстемдiгi орнайды. Сонымен 6ipre 300 корпорация дуниежүзiлiк жиьнтық
өнiмнiң 35 процентiне иелiк етiп, өз eндipici мен қызмет көрсету түрлерiн
едәуiр диверсификациялауды жүзеге асырады. Диверсификация - шаруашылық
қызметiн жаңа әрекет өpiciнe тарату. Мысалы, Швециялық „Вольво" автомобиль
концернi казiрдiң өзiнде тек кана автомобиль жасап отырган жок. Бұл
трансұлттык корпораңияның Швецияның өзiнде 30-дан астам әр турлi пiшiндегi
еншiлес компаниялары жұмыс iстейдi. Ал шетелдерде бұл корпорацияның
катерлер үшiн мотор, авиақозғағыштар т. б. жасайтын ондаган филиалдары бар.
Өз кезегiнде АҚШ-тағы 500 ең ipi трансұлттық корпорациялардың
әрқаисысының орта есеппен 11 салада өз кәсiпорындары бар, ал орасан
зорларының З0-дан 50-ге дейiнгi салаларда сыбағалас касiпорындары жұмыс
iстейдi. Ұлыбританияның 100 жетекшi өнеркәсiп фирмаларының 96-сы көп салалы
фирмалар. Мұндай фирмалардың саны Алманияда - 78, Франңияда - 84, Италияда
- 90. Трансұлттық корпорациялардың кұрамына кiретiн кәсiпорындардың саны
мен мәнi алға қойған экономикалык максаттарға сәйкес аныкталады.
Қуатты өндiрiстiк базасы бар трансұлттық корпорациялардың сауда-
өндiрiстiк саясаты тиiмдiлiгi жоғары өндiрiс пен тауар рыногын
қалыптастыруға бағытталған.
Трансұлттық корпорациялар халыкаралық аренада күрделi каржы мен
ғылыми-зерттеу жұмыстарына байланысты икемдi динамикалық саясатты жузеге
асырады. Халыкаралық корпорациялардың пайда болуын және дамуын көрсететiн
мысал ретiнде өз қарауында тұрмыстық электротехника мен өнеркәсiптiк
жа6дықтардың дүниежүзiлiк рыногынің 25 процентiн қамтитын „Электролюкс"
трансұлттық корпорациясының әрекетiн келтiруге
болады.
1912 жьлы екi швед компаниясының 6ipiryiнeн пайда болған
„Электролюкс" 20-жылдардың аяғында-ақ өзiнiгң өндіpiciн Австралия мен Жаңа
Зеландияда ұйымдастырып үлгердi. Соңғы онжылдықта „Электролюкс" AҚШ-тың -
"Уайт Консолидейтед", Италиядағы ең ipi электр тауарларын өндiруші
–Занусси жане Алманиядағы негiзгi электр тауарларын өндiрушi – АЭГ,
компанияларын иемдендi.
Аталған үш фирманы қосып алғаннан соң „Электролюкс" ез саласында
дүние жүзiндегi жетекшi трансұлттық корпорацияға айналды.Қaзipri кезде оның
75 елде тұрмыстық электротехниканы өндiретiн, өткiзетiн және қызмет
көрсететiн дамыған жүйесi ырғақты жұмыс iстеп тұр. 90-жылдардың ортасында
аталған трансұлтгық корпорацияның касiпорындарында 110 мыңнан астам адам
еңбек етiп, жылдық айналымы 10 млрд. долларга жетті.
Трансұлттық корпорациялардың дуниежүзiлiк рыноктағы әрекетiнiң
бiрнеше нысаны бар. Бұл нысандар келiсiмшарт ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Трансұлттық корпорациялар және олардың пайда болу себептері
2. Трансұлттық корпорациялар қызметінің ерекшеліктері
3. Трансұлттық корпорациялардың халықаралық экономикалық
қатынастардағы рөлі
4. Қазақстан және халықаралық компаниялар.
Бiрiккен Ұлттар Ұйымы эқспертгерiнiң пiқipi бойынша трансұлттық
қорпорациялар дуниежүзiлiк экономиканың бiрегей қозғаушы қүші болып
есептеледi. 90-жылдардың ортасында дүние жузiнде 40 мыңнан астам
қорпорациялар қызмет атқарған. Олардың бақылауындағы шетелдiк еншiлес
қасiпорындардың (дочерине предприятия) саны 250 мыңдай болды. Бұл санның
соңғы еқi онжылдықта өсу қарқыны 5 есеге жеттi.
Ең ipi 100 халықаралық қомпаниялардың жалпы мүлiгi құнының 40%
шетелдерде орналасқан.
Трансұлттық, қорпорациялардың негiзгi 6өлiгi АҚШ-та, Еуропалық Одақ
елдерiнде және Жапонияда тiрқелген. Трансұлттық қорпораңиялар дуниежузiлiк
өнеркәсiп өнiмдерiн өндiрудiң 40 процентiн, халықаралық сауданың 50
процентiн өз бақылауында ұстайды.
Трансұлттық қорпораңиялардың жыл сайынғы өндipic қөлемi 10 трлн.
доллардан асады. Бұл қорпораңияларда 73 млн. адам жұмыс iстейдi. Мүның өзi
дуниежүзiлiк шаруашылықта қамтылған жумысшы қүшiнiң (ауыл шаруашылығын
қоспағанда) әpбip оныншысы деген сез.
Бiрiккен Ұлтгар Ұйымының анықтамасы бойынша жылдық айналымы 100 млн.
доллардан асатын жане кем дегенде 6 елде филиалы бар фирмалар қорпорация
деп аталады. Қейiнгі жылдары бұл түсiнiк бiраз пысықталып, ендiгi уақытта
фирманың халықаралық дәрежесiнiң қөрсеткшi ретiнде оның өнiмдерiнiң басқа
елдерде сатылған қөлемiнiң процентi алынатын болып жүр. Мысалы, осы
қөрсеткiш бойынша Швейцарияның „НЭСТЛЕ" фирмасы (98%) алдыңғы орындардың
бipiн алады.
Бiрiккен Ұлттар Ұйымының методологиясы халықаралық қорпорацияны оның
активтерiнiң құрылымы арқылы да анықтауға мүмкіндік бередi, Дуние жузiнде
шетелдiқ ақтивтерi ең мол трансұлттық қорпорацияларға ағылшын-голланд
қонцернi „РОЯЛ-ДАТЧ ШЕЛЛ" жане АҚШ-тың „ФОРД", „ДЖЕНЕРАЛ МОТОРС", „ЭКСОН",
„ИБМ" фирмалары жатады. Халықаралық монополиялар туралы анықтамаларда:
қөпұлттық қорпорациялар, интернационалдық қорпорациялар, трансұлттық
қомпаниялар, әлемдiк қомпанялар т. с. с. атауларды қездестiруге болады.
Алайда, олардың
тупкi мән-мағынасы қарайлас.
Сонымен, трансұлттық қорпорациялар дегенiміз - шетелде ақтивтерi
(құнды заттары ) бар ұлттық монополиялар. Олардың өндiрiстiк және сауда-
өткiзу қызметгерi ұлттық шекарадан тыс елдерде уйымдастырылады.
Трансұлттық қорпорациялардың шаруашылық жургiзу құқықтары шетелдерде
филиалдар, еншiлес қомпаниялар ұйымдастыру жане iскерлiк белсендiлiктi
қүшейту арқылы жузеге асады. Еншiлес қомпаниялар (дочерние қомпании)
өндірістік және дайын өнімді өткізу, ғылыми-зерттеу жумыстары,
тұтынушыларға қызмет қөрсету мәселелерiнде дербес шешiмдер қабылдайды.
Тұтас алғанда олар бiрiктiрiлген ipi өндiрiстiк-өткiзу қешендерi. Оларда
бар акционерлік капиталға меншік құқығы құрылтайшы елдің өкілдеріне ғана
тарайды. Сонымен бірге филиалдар мен сыбағалас компаниялар жергілікті
капиталдың басым қатысуымен аралас кәсіпорындар құруы да мүмкін.
Көп ұлтты корпорациялар дегеніміз - өндірістік және ғылыми
техникалық негізде бірқатар мемлекеттердің ұлттық компанияларын біріктіруші
халықаралық корпорациялар. Мұндай компаниялардың қатарына, мысалы, ағылшын-
голланд концерні РОЯЛ-ДАТЧ ШЕЛЛ, машина жасау мен электрондық
инженерлікке маманданған Швейцария-Швед компаниясы АВВ т.с.с. жатады.
Еуропадағы көп ұлттық қатарына ағылшын-голланд концерні Юнилевер де
кіреді.
Халықаралық құқық бойынша көпұлттық корпорациялардың айрықша
белгілеріне: 1) көпұлттық акционерлік капиталдың бар болуы; 2)көпұлттық
басқару орталығының жұмыс істеуі; 3) шетел филиалдары әкімшілігіне
жергілікті мамндардың тартылуы жатады.
Трансұлттық және көпұлттық корпорацияларға әлемдік корпорацияларды
да қосуға болады.
Әлемдік корпорациялар қазіргі дүниежүзілік қаржы капиталының бірегей
қуатын көрсетеді. Олар 80- жылдары пайда болып, үнемі өсу жолында. Әлемдік
деңгейге барынша серпінді ұмтылатын салаларға химиялық, электротехникалық,
электрондық, мұнай өндіру, автокөлік, ақпараттық, банк және и.б. салалар
жатады.
Трансұлттық корпорациялардың пайда болуының басты себебі, ең маңызды
және жалпыға ортақ себеп өндіргіш күштердің дамуы негізінде ұлттық
шекарадан шығуы мүмкін болған өндіріс пен капиталдың интернационалдануы.
Өндіріс пен капиталдың интернационалдануы шетелдерде бөлімшелері бар
аса ірі компаниялардың құрылуы , ұлттық корпорациялардың трансұлттық
корпорацияларға айналуы, олардың шаруашлық байланыстарының нығаюы негізінде
жүзеге асады.
Дуниежүзiлiк шаруашылықта жүрiп жатқан объективтi экономикалық
процестердiң нәтижесiнде пайда болған трансұлттық қорпорациялардың өзiне
тән бiрқатар ерекшеліктер бар.
Трансұлттық корпорациялар халықаралық еңбек бөлінісіне белсенді
қатысушы ретінде оның дамуына қолайлы жағдайлар туғызады.
Трансұлттық корпорациялар капиталдардың қозғалысы, әдетте, сол
корпорациялар орналасқан елдегі жүріп жатқан процестерден дербес, тәуелсіз.
Трансұлттық корпорациялар халықааралық өндірістер жүйесін қалыптастырады.
Олар дүние жүзінің көптеген елдерінде филиалдар, сыбағалас компаниялар,
бөлімшелер ашуға негізделген.
Трансұлттық корпорациялар көптеген инвестициялар мен жоғары дәрежелі
маман кадрларды қажет ететін жоғары технологиялық және ғылыми сыйымды
өндіріс салаларына сыналай кіріп, оларды өзіне бағындыра бастады. Осы қезде
трансұлттық корпорациялардың жекелеген салаларды монополизациялауға
ұмтылысы тенденциясы байқалады.
80-жылдардың орта тұсында капиталистiк елдердiң өнеркасiп өнiмiнiң
төрттен үшi 2 мындай қуатгы корпорациялардың күшiмен өндiрiлген. Солардың
iшiнде бiрнеше жүздеген корпорациялар өнiмнің ең маңызды турлерiнiң 50%-тен
80 процентке дейiнгi үлесiн өндiрген.
Бұл трансұлттық корпорациялар негiзiнен өндiрiстiк және инновациялық
(жаңалықтар) ауыртпалықтарды да көтередi.
Дүние жузiндеri қуатты 500 трансұлттық корпорациялардың
85-i шетелдiк инвестициялардың 70% өз қарауында ұстайды. Осы орасан зор
компаниялар электроника мен химия өндipici өнiмдерiнiң 80%, фармацевтиканың
95% , машина жасау енiмiнiң 76% өндіріп, өткiзедi.
Батыс экономистерiнiң болжамы бойынша 2000 жылға дейiн
дүниежузiлiк шаруашылықта 600-ге жуық трансұлттық корпорациялардың
үстемдiгi орнайды. Сонымен 6ipre 300 корпорация дуниежүзiлiк жиьнтық
өнiмнiң 35 процентiне иелiк етiп, өз eндipici мен қызмет көрсету түрлерiн
едәуiр диверсификациялауды жүзеге асырады. Диверсификация - шаруашылық
қызметiн жаңа әрекет өpiciнe тарату. Мысалы, Швециялық „Вольво" автомобиль
концернi казiрдiң өзiнде тек кана автомобиль жасап отырган жок. Бұл
трансұлттык корпораңияның Швецияның өзiнде 30-дан астам әр турлi пiшiндегi
еншiлес компаниялары жұмыс iстейдi. Ал шетелдерде бұл корпорацияның
катерлер үшiн мотор, авиақозғағыштар т. б. жасайтын ондаган филиалдары бар.
Өз кезегiнде АҚШ-тағы 500 ең ipi трансұлттық корпорациялардың
әрқаисысының орта есеппен 11 салада өз кәсiпорындары бар, ал орасан
зорларының З0-дан 50-ге дейiнгi салаларда сыбағалас касiпорындары жұмыс
iстейдi. Ұлыбританияның 100 жетекшi өнеркәсiп фирмаларының 96-сы көп салалы
фирмалар. Мұндай фирмалардың саны Алманияда - 78, Франңияда - 84, Италияда
- 90. Трансұлттық корпорациялардың кұрамына кiретiн кәсiпорындардың саны
мен мәнi алға қойған экономикалык максаттарға сәйкес аныкталады.
Қуатты өндiрiстiк базасы бар трансұлттық корпорациялардың сауда-
өндiрiстiк саясаты тиiмдiлiгi жоғары өндiрiс пен тауар рыногын
қалыптастыруға бағытталған.
Трансұлттық корпорациялар халыкаралық аренада күрделi каржы мен
ғылыми-зерттеу жұмыстарына байланысты икемдi динамикалық саясатты жузеге
асырады. Халыкаралық корпорациялардың пайда болуын және дамуын көрсететiн
мысал ретiнде өз қарауында тұрмыстық электротехника мен өнеркәсiптiк
жа6дықтардың дүниежүзiлiк рыногынің 25 процентiн қамтитын „Электролюкс"
трансұлттық корпорациясының әрекетiн келтiруге
болады.
1912 жьлы екi швед компаниясының 6ipiryiнeн пайда болған
„Электролюкс" 20-жылдардың аяғында-ақ өзiнiгң өндіpiciн Австралия мен Жаңа
Зеландияда ұйымдастырып үлгердi. Соңғы онжылдықта „Электролюкс" AҚШ-тың -
"Уайт Консолидейтед", Италиядағы ең ipi электр тауарларын өндiруші
–Занусси жане Алманиядағы негiзгi электр тауарларын өндiрушi – АЭГ,
компанияларын иемдендi.
Аталған үш фирманы қосып алғаннан соң „Электролюкс" ез саласында
дүние жүзiндегi жетекшi трансұлттық корпорацияға айналды.Қaзipri кезде оның
75 елде тұрмыстық электротехниканы өндiретiн, өткiзетiн және қызмет
көрсететiн дамыған жүйесi ырғақты жұмыс iстеп тұр. 90-жылдардың ортасында
аталған трансұлтгық корпорацияның касiпорындарында 110 мыңнан астам адам
еңбек етiп, жылдық айналымы 10 млрд. долларга жетті.
Трансұлттық корпорациялардың дуниежүзiлiк рыноктағы әрекетiнiң
бiрнеше нысаны бар. Бұл нысандар келiсiмшарт ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz