Кәсіпорынның тиімділігін жоғарлату жолдары

Мазмұны:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4

I. Өндірістің экономикалық және әлеуметтік тиімділігі ... ... ... ... ... ..5
1.1 Экономикалық тиімділік және оның көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2 Салыстырмалы тиімділік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.3 Өндірістің тиімділігін арттырудың негізгі жолдары ... ... ... ... ... ... ...14

II. Кәсіпорынның жұмысын жоспарлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.1 Кәсіпорынның даму жоспарының негізгі бөлімдері мен
көрсеткіштері. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.2 Өндірістік бағдарлама және оның негізгі көрсеткіштері ... ... ... ... ... 18
2.3 Пайда . кәсіпорынның басты мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20

III. Жеке ұжымдық және унитарлы кәсіпорындардың жұмыс
жасау механизмі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
3.1 Заңды тұлғалар, кәсіпорын түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
3.2 Шаруашылық серіктесер және қоғамдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
3.3 Мемлекеттік және муниципалдық унитарлы кәсіпорындар ... ... ... ... 29

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33

Кіріспе.
Осы курстық жұмыстың тақыбыбы: “Кәсіпорынның тиімділігін жоғарылыату жолдары”. Курстық жұмыс үш бөлімнен тұрады:
Бірінші бөлімнің тақырыбы: “Өндірістің экономикалық және әлеуметтік тиімділігі”. Мұнда куәсіпорын ішінде орын алатын макорэкономикалық процестерге және оның сыртқы экономикалық ортмен өзара байланысына ерекше назар аударылған.
Ресурстардың барлық түрлерінің қалыптасуы, оларды қолдану, өндіріс жэәне дайын өнімді өткізу сияқты кәсіпорынның толық ұдайы өндірістік ицклін қамтиды. Жалпы теориялық жақтарымен қатар кәсіпорынның күрделі және жан – жақты қызметін тереңірек көрсетуде нақты мысалдармен берілген бірқатар тақыраптар бар.
Курстық жұмыстың екінші бөлімінде кәсіпорынның жұмысын жоспарлау туралы мәліметтер келтірілген. Өнеркәсіп өнімін шығару жоспары, ғылым мен техниканы дамыту жоспары, өндірістің экономикалық тиімділігін арттыру жоспары, күрделі қаржы және күрделі құрылыс жрспары, материалдық техникалық қамтамасыз ету жоспары, еңбек және кадрлар жоспары, өндіріс шығындары жоспары, қаржылық жоспар, кәсіпорын ұжымының әлеуметтік даму жоспары, таиғатты қорғау және табиғат ресурстарын пайдалы қолдану жоспары және т.б. өндірістік бағдарламаның құн көрсеткіштеріне байланысты басты мәселелер қарастырылған.
Курстық жұмыстың үшінші бөлімінде жек ұжымдық және унитарлы кәсіпорынның жұмыс жасау механизмі, шаруашылық серіктестіктер және қоғамдар, мемлекеттік және мунуципалдық унитарлы кәсіпорындар, заңды тұғалар бірлестігі және осы бірлестіктердің тиімділігін арттыру жолдары көрсетілген. Соымен қатар,экономикадағы әртүрлі заңды тұлғалардың қызмет істеуі және олардыңмамандану дәрежесін, ұйымдастыру тәсіліе, механизация және автоматизация ерекшеліктерін, ұйымдастыру парволық формаларын қарастырады.

Пайдаланылған әдебиеттер.
1. Кәсіпкерлік негіздері. М.Б. Бисенғазиев, А.Ш. Хамитов. Орал – 2001 жыл
2. Кәсіпорын экономикасы. Г.Ө. Жолдасбаева. Алматы, Экономика – 2002 жыл.
3. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп. В.К. Радостовец, Т.Ғ. Ғабдуллин, В.В. Радостовец, О.И. Шмидт. Алматиы – 2003 жыл.
4.Экономика предпринимательсва. В.И. Кушлин, П.Д. Половинкин, А.Н. Фоломьев, В.Н.Архангелский, А.И.Марголин, Ю.В.Яковец, А.В.Зозулюк. Гуманитарный издательский центр Москва – 2001 год.
5. Настольная книга индивидуального предпринимателя. А.И.Кремлев. Москва – 1997 год
6. Управление малым предпринимательством. О.С.Сабден, А.Н. Токсанова. Астана – 2001 год.

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг
университетінің колледжі

Курстық жұмыс

Пәні: Кәсіпорын экономикасы және өндірісті басқару

Тақырыбы: Кәсіпорынның тиімділігін жоғарлату жолдары

Орындаған: АТЖ-08-
01 т.с.

Жылқыбеков Н.

Тексерген:
Мендалиева А.

Ақтау – 2010 жыл.
Мазмұны:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
I. Өндірістің экономикалық және әлеуметтік
тиімділігі ... ... ... ... ... ..5
1.1 Экономикалық тиімділік және оның
көрсеткіштері ... ... ... ... ... .. ... ... 5
1.2 Салыстырмалы
тиімділік ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 10
1.3 Өндірістің тиімділігін арттырудың негізгі
жолдары ... ... ... ... ... ... ...1 4
II. Кәсіпорынның жұмысын
жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .16
2.1 Кәсіпорынның даму жоспарының негізгі бөлімдері мен
көрсеткіштері.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..16
2.2 Өндірістік бағдарлама және оның негізгі
көрсеткіштері ... ... ... ... ... 18
2.3 Пайда – кәсіпорынның басты
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
III. Жеке ұжымдық және унитарлы кәсіпорындардың жұмыс
жасау
механизмі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..23
3.1 Заңды тұлғалар, кәсіпорын
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
3.2 Шаруашылық серіктесер және
қоғамдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
3.3 Мемлекеттік және муниципалдық унитарлы кәсіпорындар ... ... ... ... 29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..33

Кіріспе.
Осы курстық жұмыстың тақыбыбы: “Кәсіпорынның тиімділігін жоғарылыату
жолдары”. Курстық жұмыс үш бөлімнен тұрады:
Бірінші бөлімнің тақырыбы: “Өндірістің экономикалық және әлеуметтік
тиімділігі”. Мұнда куәсіпорын ішінде орын алатын макорэкономикалық
процестерге және оның сыртқы экономикалық ортмен өзара байланысына ерекше
назар аударылған.
Ресурстардың барлық түрлерінің қалыптасуы, оларды қолдану, өндіріс
жэәне дайын өнімді өткізу сияқты кәсіпорынның толық ұдайы өндірістік ицклін
қамтиды. Жалпы теориялық жақтарымен қатар кәсіпорынның күрделі және жан –
жақты қызметін тереңірек көрсетуде нақты мысалдармен берілген бірқатар
тақыраптар бар.
Курстық жұмыстың екінші бөлімінде кәсіпорынның жұмысын жоспарлау
туралы мәліметтер келтірілген. Өнеркәсіп өнімін шығару жоспары, ғылым мен
техниканы дамыту жоспары, өндірістің экономикалық тиімділігін арттыру
жоспары, күрделі қаржы және күрделі құрылыс жрспары, материалдық техникалық
қамтамасыз ету жоспары, еңбек және кадрлар жоспары, өндіріс шығындары
жоспары, қаржылық жоспар, кәсіпорын ұжымының әлеуметтік даму жоспары,
таиғатты қорғау және табиғат ресурстарын пайдалы қолдану жоспары және т.б.
өндірістік бағдарламаның құн көрсеткіштеріне байланысты басты мәселелер
қарастырылған.
Курстық жұмыстың үшінші бөлімінде жек ұжымдық және унитарлы
кәсіпорынның жұмыс жасау механизмі, шаруашылық серіктестіктер және
қоғамдар, мемлекеттік және мунуципалдық унитарлы кәсіпорындар, заңды
тұғалар бірлестігі және осы бірлестіктердің тиімділігін арттыру жолдары
көрсетілген. Соымен қатар,экономикадағы әртүрлі заңды тұлғалардың қызмет
істеуі және олардыңмамандану дәрежесін, ұйымдастыру тәсіліе, механизация
және автоматизация ерекшеліктерін, ұйымдастыру парволық формаларын
қарастырады.

Бөлім I. Өндірістің экономикалық және әлеуметтік тиімділігі.
1.1 Экономикалық тиімділік және оның көрсеткіштері.
Нарық жағдайында, экономикалық дамуды әрі қарай жалғастыруда,
өндірістің тиімділігін арттырудың бағыттарын, олардың өсу факторлар мен
тиімілікті анықтаудың әдістерін анықтау маңызды міндет болып табылады.
Кәсіпорындардың өндірістік тиімділігін арттырудың маңызды бағыттарын дұрыс
айқындау үшін, тиімділіктің негізгі көрсеткіштерін біліп алуымыз қажет.
Экономикалық тиімділіктің жалпылама критерийіне қоғамдық еңбектің
өнімділігі жатады. Қоғамдық еңбектің өнімділігі ұлттық табысты, материалдық
өндіріс саласында жұмыс жасайтын адамдардың орташа санына бөлу арқылы
табылады:
ЕӨ= ҰТА
Сонымен қатар, экономикалық тиімділіктің аса маңызды көрсеткіштері
ретінде еңбексыйымдылығы, материал сыйымдылығы, капиталсыйымдылығы және
қорсыйымдылығы алынады.
• Өнімнің еңбексыйымдылығы материалдық өндіріс саласында жұмсалған
еңбек санын, шығарылған өнімнің жалпы көлеміне бөлу арқылы
анықталады:
Есый=ТQ
Мұндағы: Есый- еңбексыйымдылығы;
Т- еңбек саны;
Q – Шығарылған өнімнің жалпы көлемі.
Қоғамдық еңбектің материалсыйымдылығы шикізат, материал, отын,
энергия және т.б. шығындарының көлемін, шығарылған өнімнің жалпы көлеміне
бөлу арқылы анықталады:
Мсый=ШQ,
Мұндағы: Мсый – материалсыйымдылығы деңгейі;
Ш – шикізат, материал, отын энергия және т.б.
Капиталсыйымдылығы халық шаруашылығындағы капитал салымдарының
көлемін, шығарылған өнімнің жалпы көлемінің өсіміне бөлу арқылы анықталады:
Ксый - өнімнің капиталсыйымдылығы;
К – капиталдық салымдардың жалпы көлемі;
Q – шығарылған өнім көлемінің өсімі.
Өнімнің қорсыйымдылығы халық шаруашылығындағы негізгі өндірістік
қорлардың орташа құны, шығарылған өнімнің жалпы көлеміне бөлу арқылы
анықталады:
Қсый =FQ,
Мұндағы: Қсый - өнімнің қорсыйымдылығы;
F – халық шаруашылығындағы негізгі өндірістік
қорлардың
орташа құны;
Q – шығарылған өнімнің жалпы көлемі.
Тиімділік – жалпы және салыстырмалы болып бөлінеді.
Жалпы тиімділік – шығындарды атқару арқылы пайда болған әсердің жалпы
көлемін көрсетеді және оны инвестициялардың әрбір объектілері бойынша
есептеуге болады.
Салыстырмалы тиімділік белгілі бір өндірістік және шаруашылық
есептерді шешуде, екі немесе бірнеше шешім варианттарының ішінен біреуін
таңдап алуда есептелінеді. Ол бір варианттың басқа вариантпен
салыстырғандағы экономикалық қолайлылығын көрсетеді.
Жалпы тиімділіктің көрсеткіштері мынадай категориялар бойынша
топталады:
✓ өндірістік іс - әрекеттің тиімділігін көрсететін көрсеткіштер,
кәсіпорынның пайдалылығын және оның активтерді қолдану
мүмкіншіліктерін өлшейді;
✓ өтімділік көрсеткіштері, кәсіпорындардың қысқа мерзімді
міндеттемелерді орындау мүмкіншіліктерін, айналым қорларын
басқаруын сипаттайтын көрсеткіштер;
✓ қаржылық тұрақтылық көрсеткіштері, кәсіпорынның активтерін
қаржыландыруда қолданылатын капиталдың құрылымын құру әдістеріне
байланысты болған тәуелшілдік деңгейін анықтайтын көрсеткіштер.
Өндірістік іс - әрекеттің тиімділігінің көрсеткіштері. Бұл топ
көрсеткіштері ағымды негізгі өндірісік іс - әрекеттің нәтижелері мен
тиімділігін сипаттайды. Бұлардың көмегімен кәсіпорынның іскерлік
белсенділігін бағалауға болады. Ол үшін қаралып отырған кәсіпорынның
қызметтік іс - әрекетін басқа да кәсіпорындармен салыстыру қажет. Мұндағы
сапалық критерийге кіретіндер: өнімді сату нарығының кеңдігі; Экспортқа
шығарылатын өнімнің көлемі; кәсіпорын репутациясы және т.б.
Сандық бағалау екі бағытта жүргізіледі:
• негізгі көрсеткіштер бойынша жоспардың орындалу деңгейі;
• кәсіпорын ресурстарын қолданудың тиімділік деңгейі.
Шаруашылық іс - әрекеттің тиімділігін көптеген абсолюттік және
салыстырмалы көрсеткіштер арқылы бағалауға болады. Солардың ішіндегі
маңыздырағы – пайда көрсеткіші болып есептелінеді. Пайда әрбір кәсіпорынның
іс - әрекетінің негізгі критерийі және ақырғы мақсаты болып табылады.
Сату рентабельдігі (есеп беру кезеңіндегі пайда өнім өткізуден
алынған ақша түсімі х 100%). Бұл көрсеткіш өнімді шығаруға кеткен
шығындармен осы өнімді сату бағасының арасындағы қарым – қатынастың
тиімділігін сипаттайды.
Активтер рентабельдігі (есеп беру кезеңіндегі таза пайда есеп беру
кезеңінің соңындағы активтер х 100%). Бұл көрсеткіш кәсіпорынның барлық
мүлігінің (айналым және негізгі капиталының) қолданылуы тиімділігін
көрсетеді.
Негізгі капиталдың рентабельдігі (есеп беру кезеңіндегі таза пайда
есеп беру кезеңінің соңындағы негізгі капитал минус амортизация х 100%),
кәсіпорынның негізгі қорларының қолданылу тиімділігін көрсетеді.
Меншік капиталының рентабельдігі (есеп беру кезеңіндегі таза пайда
есеп беру уақытының соңындағы меншік капиталы х 100%). Кәсіпорынның өзінің
қаржыландыру көздерінен инвестицияланған капиталдың қолднылу тиімділігін
көрсетеді.
Тиімділіктің салыстырмалы көрсеткіштері:
✓ активтердің айналымдылығы (сату көлемі активтердің орташа
жылдық құны х 100%) кәсіпорынның тауары бар активтердің негізінде
шығарылып, сатылу мүмкіншіліктерін сипаттайды.
✓ Негізгі капиталдың айналымдылығы (сату көлемі негізгі
капитал), негізгі капиталға кіргізілген қаражаттардың қолданылу
тиімділігін көрсетеді;
✓ Айналым қаражаттарының айналым коэффициенті (сату көлемі
айналым капиталы), айналым саны неғұрлым көбірек болса, соғұрлым
фирманың коммерциялық іс - әрекеті жылдамырақ және ағымды
операцияларды жүргізуге қаражат мөлшері де аз кетеді;
✓ Материалдық - өндірістік запастардың айналым коэффициенті (сату
көлемі материалдық - өндірістік запастар), материалдық -
өндірістік запастардың жылдық, айналым санын көрсетеді.
Өтімділік көрсеткіштері
✓ Меншіктік айналым қаражаттарының көлемі немесе таза айналым
капиталы (ағымды активтер ағымды міндеттемелер). Кәсіпорынның
меншік капиталының, ағымды активтерді жабу көздері болып табылатын
бөлшегін сипаттайды.Бұл көрсеткіш коммерциялық іс - әрекеттермен,
шұғылданатын кәсіпорындар үшін аса маңызды болып келеді. Меншіктік
айналым қаражаттарын көбейтудің ең негізгі және тұрақты көзі –
пайда.
✓ Қолданылып жүрген немесе таза айналым капиталының оңтайлануы
(ақша қаражаттары таза айналым капиталы). Меншіктік айналым
қаражаттарының ақша түріндегі формасын, яғни абсолюттік өтімділігі
бар қаражаттарды сипаттайды. Бұл көрсеткіш 0 мен 1 аралығында
өзгеріп отырады.
✓ Жабу коэффициенті (ағымды активтер ағымды міндеттемелер).
Активтердің өтімділік жалпы бағасын береді. Кәсіпорынның ағымды
активтерінің қанша теңгесі, ағымды міндеттемелерінің 1 теңгесіне
келетінін көрсетеді.
✓ Тез өтімділік коэффициенті. Бұл коэффициент жабу коэффициенті
сияты есептеледі, бірақ ағымды активтердің аз – маз бөлшектерімен
есептелінеді, есептеуден - өндіріс запастары алынып тасталады.
✓ Абсолюттік өтімділік коэффициенті (ақша қаражаттары ағымды
міндеттемелер). Кәсіпорын өтімділігінің ең тұрақты критерийі,
қысқа мерзімді қарыз міндеттемелерінің қай бөлігі, қажет болған
жағдайда, тез арада өтеле алатынын көрсетеді.
✓ Запастарды жабудағы меншіктік айналым қаражаттарының үлесі
(меншіктік айналым қаражаттары запастар мен шығындар),
запастардың меншіктік айналым қаражаттарымен жабылатын бөлігін
көрсетеді.
Қаржылық тұрақтылық көрсеткіштері
Кәсіпорынның қаржылық жағдайының негізгі бір сипаттамасы – ұзақ
мерзімді жоспардағы оның іс - әрекетінің тұрақтылығы. Ол кәсіпорынның жалпы
қаржылық құрылымымен және оның кредиторлар мен инвесторлардан тәуелділік
дәрежесіне байланысты. Қаржылық тұрақтылық ұзақ мерзімді жоспарларда,
меншіктік және қарызға алынған қаражаттардың арақатынасымен сипатталады.
Көрсеткіштері:
✓ Меншік капиталын шоғырландыру коэффициенті (меншік капиталы
активтер).Кәсіпорын жұмысына қажетті қаражаттардың жалпы
көлеміндегі, кәсіпорын иелерінің үлесін көрсетеді. Бұл коэффициент
неғұрлым жоғары болса, кәсіпорын сыртқы кредиторлардан неғұрлым
қаржылы тұрақты және тәуелсіз.
✓ Қаржылық тәуелділік коэффициенті (активтер меншік капиталы) –
меншік капиталын шоғырландыруға кері коэффициент. Бұл көрсеткіш
динамикада өсуі, кәсіпорынды қаржыландырудағы қарыз қаражаттары
үлесінің көбейгенін көрсетеді. Егер оның маңызы бірге дейін
төмендесе (немесе 100%), онда ол, кәсіпорын иелерінің өз
кәсіпорынын толық қаржыландырып отырғанын көрсетеді.
✓ Меншік капиталының оңтайлылық коэффициенті (меншіктік айналым
қаражаттары меншіктік капитал). Меншіктік капиталдың қай бөлігі,
ағымдық іс - әректтерді қаржыландыруға жұмсалатынын көрсетеді.
✓ Ұзақ мерзімді салымдардың құрылымдық коэффициенті (ұзақ мерзімді
міндеттемелер негізгі қаражаттар және басқа да айналымнан тыс
активтер). Бұл коэффициент, негізгі қаражаттар мен басқа да
айналымнан тыс активтердің қай бөлігі сыртқы инвесторлар арқылы
қаржыландырылғандығын көрсетеді, яғни кәсіпорын иелеріне емес,
сыртқы инвесторларға тиесілі.
✓ Меншіктік және тартылған қаражаттардың арақатынас
коэффициенттері (тартылған капитал меншіктік капитал). Бұл
коэффициент кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының жалпы
бағдарламасын көрсетеді. Оның 0,155 – ке тең белгісі, кәсіпорынның
активтеріне кіргізілген, меншік қаражаттарының 1 теңгесіне 15,5
тиын қарыздық қаражаттар келетіндігін көрсетеді.

1.2 Салыстырмалы тиімділік.
Кәсіпорынның іс - әрекетінің неғұрлым үнемді бағытын таңдап алу үшін,
салыстырмалы тиімділік көрсеткіштерінің жүйесі қолданылады. Салыстырмалы
тиімділік көрсеткіштеріне – үлестік күрделі қаржы, өнімнің өзіндік құны,
күрделі қаржы қайтарымдылығы, табыс пен шығындардың арақатынасы жатады.
Үлестік күлделі қаржылар іске қосылатын өндірістік қуаттың бірлігіне
есептелінген немесе дайын өнімнің өсіміне есептелінген күрделі қаржылардың
көлемін сипаттайды. Инвестицияландыру варианттары бойынша алынған үлестік
күрделі қаржлар азайту критерийлары арқылы өзара салыстырылады. Бұл арада,
жаңа техника мен технологияны қолдану мүмкіншіліктері, өндірістік
объектілерді жобалау және конструкциялау кезінде, аса үнемді шешімдерді
қолдану жолдары қарастырылады.
Өнімнің өзіндік құны – кәсіпорынның өнім өндіруге және жеткізуге
жұмсалған шығындарының ақшалай тұлғалануы. Варианттарды салыстырғанда,
өнімді тұтынушыларға тасмалдау шығындары кіргізілген толық өзіндік құнды
қолданған жөн.
Инвестициялық жобаларды салыстырып, олардың ішінен тиімділерін таңдап
алуға мынадай көрсеткіштерді пайдалану арқылы шешкен жөн:
✓ таза табыс (интегралдық әсер);
✓ табыстылық индексі (ТИ);
✓ табыстылықтың ішкі нормасы (ТІН);
✓ инвестициялардың қайтарым мерзімі (ИҚМ);
✓ басқа да көрсеткіштер.
Инвестициялар варианттарының тиімділігін бағалағанда, берілген
көрсеткіштерді салыстыру уақытының құнына келтіру қажет, себебі, ақша
түсімдері мен шығындарыныңкөлемі әртүрлі уақыт аумақтарында әртүрлі болып
келеді, мысалы ертерек алынған табыстың құны, кейінірек алынған табыстың
құнынан жоғарырақ болады.
Шығындар мен нәтижелердің көлемін келтіру, оларды дисконттау
коэффициентіне (Кt) көбейту арқылы жүзеге асырылады. Тұрақты дисконт
нормасы Е бойынша:
Кt = 1 (1+Е)t,
Мұндағы: t – нәтижені алынған мерзім мен салыстыру мерзімінің аралығындағы
уақыт, жыл.
Дисконт нормасы Е – капиталдың табыстылық коэффициенті (табыс көлемін
күрделі қаржыға бөлу). Бұл жағдайда, басқа инвесторлар өз қаражаттарын
басқа да осы тектес жобаларға салуға әзір.
Таза дисконтталған табыс – барлық есеп айырысу кезеңіндегі ағымды
әсерлердің жиынтығы ретінде анықталады, интегралдық нәтижелердің
интегралдық шығындардан асып түсуімен мына формула:
ТДТ= Σ(Нt – Шt) (1+Е) ,
Мұндағы: Ht – есеп айырысудың t – уақытындағы нәтижелер;
Шt – сол уақыттағы шығындар;
Е – есеп айырысудың уақыт кезеңі.
Инвестициялардың табыстық индексі (ТИ) келтірілген әсер жиынтығын
инвестициялардың көлеміне бөлу арқылы анықталады:
ТИ= ТДТ К,
мндағы: К – инвестициялар көлемі;
Егер ТИ= 1 немесе ТИ › 1, онда таңдап алынған вариант тиімді, ал егер
ТИ ‹ 1 – тиімсіз деп есептелінеді.
Таза дисконтталған табысқа қарағанда (ТДТ), табыстылық индексі (ТИ)
салыстырмалы көрсеткіш болып табылады.
Сондықтан да ТДТ – лары шамамен бірдей жобалардың ішінен біреуін
таңдап алуда ол өте ыңғайлы және қолайлы.
Инвестициялар табыстылығының ішкі нормасы (ИТІН) – Е дисконтының,
келтірілген әсердің көлемі мен келтірілген күрделі қаржылардың көлемінің
тепе – теңдігін көрсететін нормасы.
Есептелінген табыстылық нормасының көлемі, инвестор талап ететін
капиталға берілетін табыс көлемімен салыстырылады. Егер ИТІН қажетті табыс
нормасымен тепе – тең болса, не болмаса одан көп болса, онда таңдап алынған
вариант тиімді деп есептелінеді.
Инвестициялардың қайтарым мерзімі (Т қай) – инвестициялық жобаны
атқаруды бастаған уақыттан ең аз мөлшердегі уақыт кезеңі, шектігінде
интегралдық экономикалық әсер (ТДТ) пайдалы болып есептелінеді, яғни
қайтарым мерзімі – инвестициялық жобаны іске асырудан бастап алғашқы
инвестициялық қаржылар мен басқа да инвестициялық жобаға кеткен шығындар,
олардың жиынтық нәтижелері арқылы жабыла бастаған уақыт аралығы.
Салыстырмалы варианттарды сапа жағынан талдағанда, әлеуметтік
тиімділік факторларына көңіл аударылады.
Әлеуметтік тиімділік бойынша, инвестиция варианттарын таңдауда және
талдау процестерінде, жұмыс жағдайын жақсарту және жеңілдету, оның
қауіпсіздігін арттыру, кәсіпорын қызметкерлерінің мәдени – техникалық
деңгейін өсіру сияқты факторларға көңіл аударылады. Кейбір жағдайларда, осы
факторлар арқылы варианттар таңдау мүмкіншілігі туады.
Өндіріс тиімділігін әлеуметтік талдау жасаудың мақсаты – қолданушылар
үшін жоспар варианттарының жарамдылығын анықтау.
Әлеуметтік тиімділікті талдау объектілері:
✓ жоба бойынша, тұрғындардың мәдени - әлеуметтік және
демографиялық сипаттамасын беру;
✓ жобаны іске асыру ауданында халықты ұйымдастыру, жұмыс күшінің
саны, ресурстарды бақылауды қадағалау;
✓ жобаның жергілікті мәдениетке сай қолданылуы;
✓ жобаның нәтижелерін қолданатын тұрғындар тобы мен ұйымдарды
қажетті міндеттемелермен қамтамасыз ету стратегиясы.
Тиімділікті есептеудегі, өндірістің әлеуметтік нәтижелерінің негізгі
түрлері:
✓ аймақтағы жұмыс орындары санының өзгеруі;
✓ жұмысшылардың үй – мәдени – тұрмыстық жағдайларының өзгеруі;
✓ жұмысшылардың жұмыс жағдайының өзгеруі;
✓ өндірістік персоналдың құрылымының өзгеруі;
✓ халықты тауарлардың жеке түрлерімен қамтамасыз етудің
сенімділігінің өзгеруі;
✓ жұмысшылар мен жалпы халықтардың денсаулық деңгейінің өзгеруі;
✓ халықтың бос уақытын үнемдеу.

1.3 Өндірістің тиімділігін арттырудың негізгі жолдары.
Еліміз нарық экономикасының орнауы әртүрлі тауарлар мен қызметтерді
өндіру, сату және тұтыну процестерінреттейтін механизмдердің пайда болып,
дамуына жағдай жасайды. Экономикалық іс - әрекеттің төлем қабілетті
сұранысы мен талаптарына сай келетін, өндірістің оңтайлы инфрақұрылымын
құру, ұлттық нарық пен өзгеріп отыратын нарық жағдайларына байланысты тауар
өндіріп, қызмет атқаратын кәсіпорындар мен экономика секторларының
жағдайлары нарықтың тұтыну құрылымына, оның бағытына, оны бағдарлау
мүмкіншіліктеріне байланысты.
Республиканың Мемлекеттік өнеркәсіп саясатының 1999 – 2003 жылдар
аралығындағы негізгі бағыттарына сәйкес, өнеркәсіптік саясат өндірістің
тиімділігін арттыру жолында мақсатқа жетуде, жаңа жұмыс орындарын ашуға,
тауар нарықтарында ұлттық өнеркәсіптің үлесін арттыруға бағытталған.
Қазіргі Қазақстан экономикасының бір қалыпсыз дамуы, өндіру, сату
көлемдерінің ауытқуы, өндіріс қарқынының төмендеуі жағдайында,
кәсіпорындардың өндіріс тиімділігін арттыру жолындағы мынадай тактикаларды
кездестіруге болады:
Қорғаныс тактикасы – оперативтік қорғану шараларын жүргізуге
бағытталған, негізгі нышаны - өндіріс пен сатуға, негізгі қорлар мен
персонал ұстауға кеткен шығындарды азайту, сонымен бірге ішкі резервтерді
анықтау, кадрлар ауыстыруды жүргізу, тәртіпті нығайту, кемшіліктерді жою
және т.б. шаралар. Бұл тактика, бүкіл экономикалық жүйенің бір қалыпсыз
даму жағдайында, көптеген кәсіпорындарға тән. Бірақ, сонымен бірге бұл
тактика, өйткені қорғаныс тактикасын жаппай қолдану ұлттық экономиканы
крезиске ұшыратуы мүмкін, себебі көп жағдайларда крезистік ситуациялардың
себептері кәсіпорыннан тыс болады.
Ал басып алу тактикасы тиімдірек саналады. Мұнда стратегиялық шаралар
жүргізіледі – маркетингтік зерттеулер, сатудың жаңа нарықтарын табу,
жоғарырақ баға қою, модернизациялау арқылы өндірістің дамыту шығындарын
көбейту, негізгі қорларды жаңарту, жаңа технологияларды енгізу.
Қоғамдық өндірістің тиімділігін арттырудың негізгі факорлары болып
ғылыми – техникалық прогресс саналады. ҒТП – ның негізгі бағыттары:
✓ жаңа прогрессивті – мембрандық, плазмалық, лазерлік, жоғарғы
қысымды технологияларды кеңінен игеру;
✓ өндірісті автоматтандыру – робот техникасын, роторлық, роторлы
– конвейерлі линияларды, автоматтандырылған жүйелерді қолдану;
✓ метал өнімдерінің, пластымассаның, метал ұнтақтарының,
керамиканың және де басқа прогрессивті конструкциялық
материалдардың жаңа түрлерін шығарып, қолдану.
Өндірістің экономикалық тиімділігін арттырудың келесі бір факторы – үнемдеу
режимі, яғни материал, шикізат, отын, энергия ресурстарын, еңбек, қаржы
ресурстарын үнемді қолдану, жоғары тиімді аз қалдықсыз технологиялық
процестерді қолдану.
Сонымен қатар қоғамдық өндірістің тиімділігін арттыратын факторларға-

✓ өндіріс процесінде негізгі қорларды қолдануды жақсарту;
✓ экономиканың құрылымын дамыту, оңтайлы инвестициялық саясат;
✓ ұйымдық – экономикалық факторлар;
✓ басқару;
✓ өндірістік әлеуметтік инфрақұрылымды әрі қарай дамыту;
✓ өнімнің сапасын арттыру және т.б. жатады.

II Кәсіпорынның жұмысын жоспарлау.
2.1 Кәсіпорынның даму жоспарының негізгі бөлімдері.
Кәсіпорынның даму жоспары мынадай бөлімдерден тұрады:
• Өнеркәсіп өнімін шығару жоспары (өндірістік бағдарлама) – негізгі
бөлім болып саналады. Бұл бөлімде әртүрлі өнімдерді құндық және табиғи
өлшемдерде шығару жоспарланады және өнім сапасын арттыру
қарастырылады. Сонымен бірге кәсіпорындарды мамандандыру,
шоғырландыру, жинақтау, құрамдастыру жоспарланады.
• Ғылым мен техниканы дамыту жоспары. Бұл бөлімнің негізгі маңызы –
ғылыми – техникалық прогресті жылдамдату, ғылыми – зерттеу жұмыстарын
жоспарлау, таза өнімдерді шығаруды жоспарлау, прогрессивті
технологияларды қолдану, өндіріс процесін автоматтандыру,
автоматтандырылған басқару жүйесін қолдануды жоспарлау, еңбекті ғылыми
түрде ұйымдастыру. Бұл бөлімге стандарттандыру мен метрологиялық
өлшемдерді жоспарлау да жатады. Ғылым мен техниканы дамыту жоспарының
көрсеткіштері: өндірісте жаңадан шығарылған өнім, еңбекті
механикаландыру және автоматтандыру деңгейі, жұмысшылардың санын
салыстырмалы түрде азайту, өндірістің техникалық жағдайын
жақсартуарқылы еңбек өнімділігін арттыру және тауар өнімінің өзіндік
құнын азайту, өнімнің сапасын арттыру, құрал – жабдықтарды, материал
сыйымдылығын, табиғи өлшемдегі еңбек өнімділігін қолдану және т.б.
жатады.
• Өндірістің экономикалық тиімділігін арттыру жоспары. Бұл жоспарда
өндірістің экономикалық тиімділігін арттырудың жалпы көрсеткіштері –
нақты еңбекті, негізгі қорларды, айналым қорларын, күрделі қаржыны,
материалдық ресурстарды қолдану көрсеткіштері беріледі. Бұл бөлімнің
негізгі көрсеткіштері – жалпы және таза өнімді өндіру қарқыны, ортақ
тұрақтылық, еңбек өнімділігінің өсу қарқыны, қор сыйымдылығы, айналым
қорларының айналысы,капитал сыйымдылығы және материал сыйымдылығы.
• Күрделі қаржы және күрделі құрылыс жоспары.Ол жаңа кәсіпорындар
салуды, кәсіпорындарды кеңейту және қайта құруды, ірі цехтар мен
объектілерді кеңейтуді, өнеркәсіпті техникалық қамтамасыз етуді,
өндірістің технологиясын дамытуды; механикаландыру мен
автоматтандыруды қамтиды. Негізгі көрсеткіштері - өндірістегі негізгі
қорлар мен өндірістік қуаттарды іске қосу, жеке объектілер мен
өндірістік базаларды салу, өндіріс қуатының өсімі, күрделі қаржылардың
көлемі, құрылыс – монтаж жұмыстарының көлемі, аяқталмаған өндірістің
көлемі.
• Материалдық – техникалық қамтамасыз ету жоспары. Оған өнеркәсіп
өнімдерін шығаруға кеткен шығындардыесептейтін материалдық есептеулер
жүйесі жатады. Өндірістік өнеркәсіпке қажетті материалдық ресурстарды
нормалар мен нормативтерді қолдану арқылы есептеп шығарады. Бұл
жоспарда шикізат, материал, отын, энергия және т.б. үлестік шығындарын
азайтудың жолдары қарастырылады.
• Еңбек және кадрлар жоспары. Бұл жоспар өндіріс көлемі ұлғаюының және
оның тиімділігін арттырудың негізгі белгісі ретінде еңбек өнімділігін
жүйелі түрде ұлғайтуды қарастырады. Еңбек өнімділігінің көрсеткіші
салыстырмалы бағадағы нормативтік таза өнімнің жылдық көлемін
өндірістік жұмысшылардың орташа санына бөлу арқылы анықталады.
Бөлімнің негізгі бір көрсеткіші – жалақы қоры. Мұнда жұмысшылардың
орташа еңбекақысы анықталады. Осы жоспар арқылы жұмысшы кадрлар саны
мен қосымша өндіріске қажетті жұмысшылар саны белгіленеді.
• Өндіріс шығындары жоспары. Бұл жоспардың мақсаты - өндіріске кететін
шығындардың көлемін анықтап, осы арқылы өндірістен алынатын пайданың
көлемін табу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.