Кәсіптік білімнің электрондық оқулықтарын құрастырудың функционалдық – модульдік технологиясы
Жалпы кәсіптік және арнайы циклдің пәндері бойынша электрондық оқулықтар құрудың теориялық негізі болып педагогика ғылымының жаңа саласы – «Кәсіптік білімнің теориясы мен әдістемесі» табылады.
Кәсіптік білім педагогикасы кәсіптік білімнің жекелеген (жеке) аспектіне мақсатталған. Білгілі мамандықты меңгерген келешек маман білімнің үш аспектімен кездеседі – мазмұнды, технологиялық және жекелік. Мазмұнды аспект келешек мамандықтың профилі бойынша арнайы пәндер бойынша білімді бейнелейді. Технологиялық аспект кәсіптік міндеттерді орындау үшін қажетті аспект келешек маманның кәсіптік бейімділігін көрсетуінде, мамандықты меңгеру үшін оң мотивтерінің қалыптасуында студенттің жеке басының қасиеттерінің таңдаған мамандығының ерекшеліктеріне сәйкес келуінде пайымдалады.
Келешек маманның қажетті білімді, шеберлікті және дағдыларды меңгеру тиімділігі оның кәсіптік қалыптасуында түбегейлі әсерін тигізген өз бетінше білім алу қабілетінің қалыптасуын болжамдайды немесе оның жоғары білім алғаннан кейінгі үздіксіз білім алу мүмкіндігін анықтайды. Ақпараттық – коммуникативтік технологияларының қайнап дамуы жағдайында, маманның алдында ақпараттық алаңның құшақ жетпес кеңшілік төселіп жатқанда осы саладағы жетістіктерді дамытудың деңгейіне тепе-тең кәсіптік оқытудың процесін ұйымдастыру маңызды. Сондықтан оқыту процесі мен білімнің мазмұнын компьютерлік технологияға аудару (ауыстыру) жай ғана мәселе емес, уақыт талабы болып табылады..
Біз кәсіптік оқыту процесінің мектепте оқыту процесі сияқты құрылымдық компоненттермен сипатталатынын естен шығармаймых. Сондықтан кәсіптік білімнің электрондық оқулықтары да төрт компонентті құрылымнан тұрады: модуль, гипермәтін, интерактивті тапсырма және тестілеуші.
Бірақ, кәсіптік білімнің арнайы пәндері бойынша электрондық оқулықтар құрастыру ерекшелігі олардың кәсіптік қызметті функционалдық түрде талдауға деген бағдары мен өнімді дайындаудың технологиялық процесіде.
Кәсіптік білім бойынша электрондық оқулықтарды құрастыру кәсіптік
Кәсіптік білім педагогикасы кәсіптік білімнің жекелеген (жеке) аспектіне мақсатталған. Білгілі мамандықты меңгерген келешек маман білімнің үш аспектімен кездеседі – мазмұнды, технологиялық және жекелік. Мазмұнды аспект келешек мамандықтың профилі бойынша арнайы пәндер бойынша білімді бейнелейді. Технологиялық аспект кәсіптік міндеттерді орындау үшін қажетті аспект келешек маманның кәсіптік бейімділігін көрсетуінде, мамандықты меңгеру үшін оң мотивтерінің қалыптасуында студенттің жеке басының қасиеттерінің таңдаған мамандығының ерекшеліктеріне сәйкес келуінде пайымдалады.
Келешек маманның қажетті білімді, шеберлікті және дағдыларды меңгеру тиімділігі оның кәсіптік қалыптасуында түбегейлі әсерін тигізген өз бетінше білім алу қабілетінің қалыптасуын болжамдайды немесе оның жоғары білім алғаннан кейінгі үздіксіз білім алу мүмкіндігін анықтайды. Ақпараттық – коммуникативтік технологияларының қайнап дамуы жағдайында, маманның алдында ақпараттық алаңның құшақ жетпес кеңшілік төселіп жатқанда осы саладағы жетістіктерді дамытудың деңгейіне тепе-тең кәсіптік оқытудың процесін ұйымдастыру маңызды. Сондықтан оқыту процесі мен білімнің мазмұнын компьютерлік технологияға аудару (ауыстыру) жай ғана мәселе емес, уақыт талабы болып табылады..
Біз кәсіптік оқыту процесінің мектепте оқыту процесі сияқты құрылымдық компоненттермен сипатталатынын естен шығармаймых. Сондықтан кәсіптік білімнің электрондық оқулықтары да төрт компонентті құрылымнан тұрады: модуль, гипермәтін, интерактивті тапсырма және тестілеуші.
Бірақ, кәсіптік білімнің арнайы пәндері бойынша электрондық оқулықтар құрастыру ерекшелігі олардың кәсіптік қызметті функционалдық түрде талдауға деген бағдары мен өнімді дайындаудың технологиялық процесіде.
Кәсіптік білім бойынша электрондық оқулықтарды құрастыру кәсіптік
Кәсіптік білімнің электрондық оқулықтарын құрастырудың функционалдық –
модульдік технологиясы.
Жалпы кәсіптік және арнайы циклдің пәндері бойынша электрондық
оқулықтар құрудың теориялық негізі болып педагогика ғылымының жаңа саласы –
Кәсіптік білімнің теориясы мен әдістемесі табылады.
Кәсіптік білім педагогикасы кәсіптік білімнің жекелеген (жеке)
аспектіне мақсатталған. Білгілі мамандықты меңгерген келешек маман білімнің
үш аспектімен кездеседі – мазмұнды, технологиялық және жекелік. Мазмұнды
аспект келешек мамандықтың профилі бойынша арнайы пәндер бойынша білімді
бейнелейді. Технологиялық аспект кәсіптік міндеттерді орындау үшін қажетті
аспект келешек маманның кәсіптік бейімділігін көрсетуінде, мамандықты
меңгеру үшін оң мотивтерінің қалыптасуында студенттің жеке басының
қасиеттерінің таңдаған мамандығының ерекшеліктеріне сәйкес келуінде
пайымдалады.
Келешек маманның қажетті білімді, шеберлікті және дағдыларды меңгеру
тиімділігі оның кәсіптік қалыптасуында түбегейлі әсерін тигізген өз бетінше
білім алу қабілетінің қалыптасуын болжамдайды немесе оның жоғары білім
алғаннан кейінгі үздіксіз білім алу мүмкіндігін анықтайды. Ақпараттық –
коммуникативтік технологияларының қайнап дамуы жағдайында, маманның алдында
ақпараттық алаңның құшақ жетпес кеңшілік төселіп жатқанда осы саладағы
жетістіктерді дамытудың деңгейіне тепе-тең кәсіптік оқытудың процесін
ұйымдастыру маңызды. Сондықтан оқыту процесі мен білімнің мазмұнын
компьютерлік технологияға аудару (ауыстыру) жай ғана мәселе емес, уақыт
талабы болып табылады..
Біз кәсіптік оқыту процесінің мектепте оқыту процесі сияқты
құрылымдық компоненттермен сипатталатынын естен шығармаймых. Сондықтан
кәсіптік білімнің электрондық оқулықтары да төрт компонентті құрылымнан
тұрады: модуль, гипермәтін, интерактивті тапсырма және тестілеуші.
Бірақ, кәсіптік білімнің арнайы пәндері бойынша электрондық оқулықтар
құрастыру ерекшелігі олардың кәсіптік қызметті функционалдық түрде талдауға
деген бағдары мен өнімді дайындаудың технологиялық процесіде.
Кәсіптік білім бойынша электрондық оқулықтарды құрастыру кәсіптік
жеке тұлға моделінің, әрбір жекелеген мамандықтың кәсіптік қызметінің
маңыздылығының білімін студентттердің ой елегінен өткізуі арқылы қамтамасыз
етілген жағдайда ғана тиімді бола алады.
Келешек мамандарды кәсіби дайындаудың мазмұнды жағын қарастыра келе,
авторлар электрондық оқулықтардың тиімділігі маңыздылықты ғылыми жағынан
тануға, қазіргі кездегі өндірістің дамуы мен қызмет етуінің заңдарына
байланысты деген қорытынды жасады. Электрондық оқулықтарды құрастырудың
маңызды шарттарының бірі - өндіріс туралы шашылып кеткен білімді жүйелі
білімге шоғырландыру.
Көптеген кәсіпорындарда жұмысшы кадрларды дайындау деңгейі жұмыстың
технологиялық күрделілігі 1-2 дәрежеге жұмысшылардың біліктілік деңгейінен
озық жүретін өндіріс талаптарынан артта қалған. Бұл жағдай бастауыш, орта
және жоғары кәсіптік білім беру оқу орындарында мамандарды жоғарылатады.
Сондықтан ксіптік білімнің электрондық оқулықтарында жүйе
құрастырушы болып еңбек қызметінің функционалдық талдауы негізінде
әзірленген мамандардың кәсіби жеке тұлға моделі саналады.
Функционалдық талдау – еңбек рыногының қарқынды өзгеріп отыратын
қажеттілігіне кәсіптік релевенттық қызметке қойылатын талаптарды анықтау
үшін қолданылатын әдістеме.
Функционалдық талдау – негізінде неге қол жеткізу керек екенін
нәтижесі ретінде көрсететін кәсіптің негізгі мақсаты анықталды. Негізгі
мақсатқа қол жеткізу осы функциялар үшін қаншалықты қажет болатын модульдер
санына өз кезегінде бөлінетін мысал ретінде Г.К.Нұрғалиеваның ғылыми
басшылығымен Д.К. Әлмағамбетова дайындаған. Кондитер өндірісінің аранйы
технолоигясы пәні бойынша электрондық оқулық (ЭО) құрастырудың
функционалдық – модульдік технологиясын айтуға болады. Білім стандарты
бойынша Қант өнімдерінің кондитері, бисквитті мамандығы бойынша оқыту
карамелші, кәмпитші, шоколадшы,мармеладшы, халва илеуші, орау машиналарының
машинисті, бисквитші сияқты мамандықтарды меңгеруге бағытталған.
Кондитердің кәсіптік қызметінің мазмұны 4 функцияға негізделген:
- шикізатты өндіріске даындау (А);
- кондитер өнімдерін дайындау және суыту (Б);
- кондитер өндірісінің жартылай өнімдерін әзірлеу технологиясы (В);
- дайын кондитер өнімдерін орау және сақтау (Д)
Бұл функциялардың әрқайсысы көлемі мен күрделілігіне байланысты белгілі
модульмен ұсыныла алады.
Мысалы, шикізатты өндіріске дайындау 3 модульмен ұсынылған:
А 1. Шикізаттың сапасын тексеру және алу.
А 2. Шикізатты өңдеуге дайындау.
А 3. Шикізатты алғашқы қайта өңдеу.
Кондитер өнімдерін әзірлеу мен суыту процесі 14 модульден тұрады:
Б 1. Сироп дайындау.
Б 2. Карамель массасын суалдыру.
Б 3. Карамель массасын бөлшектеу үшін суыту және дайындау.
Б 4. Карамельге арналған начинканы дайындау технологиясы
Б 5. Кәмпит массасын дайындау және қажетті температураға жеткізу.
Б 6. Какао – бұршақтарды қайта өңдеу.
Б 7. Шоколад массасын дайындау және қажетті температураға жеткізу.
Б 8. Мармелад массасын суалдыру технологиясы
Б 9. Зефир массасын бұлғау.
Б 10. Халва әзірлеу технологиясы.
Б 11. Драже әзірлеу технологиясы.
Б 12. Печенье (тәтті нана) арналған қамыр дайындау.
Б 13. Вафлиге арналған қамыр дайындау технологиясы.
Б 14. Вафлиге арналған начинка дайындау технологиясы.
Кондитер өндірісінің жартылай өнімдерін дайындау технологиясы 10 модульден
тұрады.
В 1. Карамельді қалыптау және суыту.
В 2. Кәмпит массасын қалыптау.
В 3. Кондитер өнімдерін әшекейлеу және суыту.
В 4. Шоколад массасын қалыптау.
В 5. Мармелад өнімдерін қалыптау және суыту.
В 6. Зефирді қалыптау және көбірек уақыт ұстау.
В 7. Карамельдің үстін өңдеу.
В 8. Печеньені қалыптау, пісіру және суыту.
В 9. Вафли нанын пісіру және суыту.
В 10. Вафли нандарына начинка жағу, біраз уақыт ұстау, содан соң
жекелеген өнімдерге кесіп бөлшектеу.
Дайын кондитер өнімдерін орау мен сақтау 4 модельмен көрсетіледі:
Г 1. Дайын өнімді орау
Г 2. Дайын өнімдерді ұсақ салмақты етіп орнықтырып салу және орау
Г 3. Дайын өнімді ыдысқа салу
Г 4. Дайын кондитер өнімдерін сақтау
Осылай электрондық оқулықта модульдік принцип сақталады. Мектептің
оқулықтарынан айырмашылығы бұл жерде модуль өнім дайындаудың технологиялық
тізбегін қамтиды.
Пән мазмұнын модульдеу принципі оқытуды мынадай түрде құруды
болжамдайды: барлық мамандықтарға арналған жалпы модульдерді топ түгелімен
оқыса, нақты мамандықтар бойынша модульдерді мамандықтарға қарай іріктеу
мүмкіндігі болар еді.
Мысалы, егер А 1, А 2, А 3, Г 1, Г 2, Г 3, Г 4, Б 1 модульдері біз
қарастырып отырған мамандық үшін жалпы болып саналса, онда карамель
жасаушыларды оқыту үшін мынадай модульдерден блок құрастыруға болады: Б 2,
Б 3, Б 4, Б 11, В 1, В 7;
Кәмпит жасаушылар үшін – Б 5, В 2, В 3;
Шоколад жасаушылар үшін – Б 6, Б 7, В 4;
Мармеладшылар үшін – Б 8, Б 9, В 5, В 6;
Халва илеуші үшін – Б 10;
Бисквитші үшін – Б 12, Б 13, Б 14, В 8, В 9, В 10;
Электрондық оқулықта кондитер өнімдерін әзірлеудің процесін
түгелімен әрбір өнім түрін дайындаудың технологиялық сызбасын (схема)
көрсете отырып, кіріспе модульде сызба түріндеұсынуға болады. Осы
модульдің өзі де кез – келген кондитер өнімін өндіру процестері бірдей
функциялардан тұратындығын көрсетеді. Яғни, үйретуші (оқушы) карамельді
орауды үйренсе, кәмпитті орау жұмысы оған қиын емес. Сондықтан электрондық
оқулық нақты операцияларды орындауды үйретуге бағытталуы қажет. Оқулықтың
гипермәтіні бейне немесе мультимедиялық нақты ақпараттан тұруы қажет.
Осындай принцип бойынша электрондық оқулықты өндірістік процеске
байланысты басқа да мамандықтар бойынша дамытудың және оның жұмыс
істелуінің заңдарын, маңызын білу, егер жекелеген қасиеттері туралы
бытыраңқы білімді жүйелі білімге шоғырландырған жағдайда ғана мүмкін.
Аграрлық университеттің ректоры Т.И.Есполовтың басшылығымен А.
Қозыбаев Машина пайдалану деген қазақ тілінде, студенттерді машина
паркінің құрамымен, агрегаттарының жіктемелерімен таныстыратын негізгі және
кіріспе модельдерден тұратын электрондық оқулық дайындады. 7 модуль ең
негізгі болып табылады.
1. Агрегаттық қуаты және қарқыны
2. Агрегаттың тату кедергісі
3. Машина – трактор агрегатының құрамы және жұмыс режимі
4. Агрегаттың кинеметикасы және маневрлігі
5. Агрегаттың өнімділігі және ауыстыру уақыт
6. Агрегаттың жұмыс барысында пайдалану шығыны
7. Агрегатты сынау
Негізгі модуль Машиналарды агрегаттаудың негізі, агрегаттарды сынау
туралы, Қазақстанның ауыл шаруашылығында машиналарды пайдалану жағдайы
туралы түсініктер береді.
Студент негізгі модуль арқылы осы пәнді оқудың мақсаттарын және оны
оқу барысында әрі білуге тиіс соңғы білім нәтижелерін анық түсінеді,
агрегаттардың құрамы мен жұмыс режимі туралы, агрегаттың өнімділігі мен
ауыстыру уақыты, агрегатты пайдалану барысында шығындары туралы білімдер де
бар.
Гипермәтін модульдің әрбір бөлігі бойынша бағдарлама құрастырған
негізгі мәліметтерді қамтиды. Бұдан басқа гипермәтінде материалдың негізгі
мәнін түсінуге және негізгі нәрселерге назар аударуға көмектесетін негізгі
сөздерді көрсету арқылы білім иерархиясы ұсынуы мүмкін. Атап айтсақ, мысалы
Көлік паркі тақырыбын талдау барысында мынадай негізгі сөздерді назарға
ұсындық: ауыл шаруашылығы жүктерін артуға – түсіруге және тасымадауға
арналған машиналар және оларды пайдалану көрсеткіштері; автомобилдік және
трактор тіркемелері және оларды пайдалану көрсеткіштері; технологиялық
Көлік және мобильдік компенсатор автомобильдердің түрлері маркалары және
оларды шығару орындары; өздері төгетін, бортты және арнайы автомобильдер;
көлік агрегатын пайдалану көрсеткіштері. Агрегаттың қуаты деп аталатын
бірінші кіші модуль машина – трактор агрегатының қозғалысының тепе-теңдігі
туралы және әрекет жасаушы күштер туралы, агрегаттық күш балансы мен қуаты
туралы, қозғалтушы агрегат күші мен ілініс (сцепление) күші туралы, сонымен
қатар трактордың ілініс қасиеттерін жақсарту жолдары туралы оқу материалын
қастиды. Мынадай түсініктер айшықтала түседі: Трактордың тарту күші және
қозғалу жылдамдығы; пайдалану жағдайларының трактордың тарту қасиеттеріне
тигізетін әсері, трактордың пайдалы іс - әрекеттерінің коэффициенті және
оны жоғарылату жолдары.
Суреттеу, бейнелеу процестерін жақсы түсіну үшін гипермәтінге
схемалар, көрнекті құралдар директордың мәтін оқуы арқылы енгізілген. Атап
айтсақ, Қазақстан республикасының фермерлік, ұжымдық және де басқа
шаруашылықтаында машина паркін пайдаланудың қазіргі заманғы жағдайы атты
кіріспе бөлімнің слайды анимациямен және ұжымдық сүйемелдеумен
толықтырылған, бұл гипермәтінде суретке басу барысында белсенділікті
қамтамасыз етеді.
Машина пайдалану курсын оқытудағы механизмдер Ауыл
шаруашылығындағы машина паркінің құрамы және жіктемесі деп аталатын кіші
модульде ұсынылған. Бұлар студенттерге оқу объектілері туралы толық
мағлұмат береді.
Агрегаттардың жіктемесі атты тақырыпты оқу барысында бейнеқыстырма
(видеовставка) көмегімен студенттерге ең күрделі және әмбебап агрегат –
дәнді дақылдар жинау комбайны көрсетіледі. Студенттердің негізгі
механизмдерді және оларда болып жатқан технологиялық процестерді анық
көруге мүмкіндігі бар.
Агрегаттың қуаты бөлімінде дизель қозғалтқышының пайдалану
сипаттамасының анықтамасы ұсынылған бейнематериал берілген.
Гипермәтіннің негізгі мазмұны статистикалық схемалармен де,
анимациялық эффектілерімен толықтырылған статистикалық схема ретінде
Машина – трактор паркінің құрамы атты сурет көрсетілген. Электрондық
оқулықтың ең маңызды артықшылығы болып графиктер құруды көрсету мүмкіндігі
табылады. Атап айтсақ, Агрегат қуаты кіші модульде агрегаттағы күш және
алымдық балансы тақырыбын қарау барысында біліктің айналу жылдамдығына
байланысты қозғалтқыштың негізгі пайдалану көрсеткіштерін бейнелейтін
графикті құру тәртібінің анимациялық көрнекілігі берілген.
Гипермәтін түрлі – түсті суреттермен көрнектелген, бұл студентке
әрбір агрегаттың айрықша ерекшеліктерін көруге мүмкіндік береді (қажет
болған жағдайда суреттерді компьютердің мониторныда үлкейтуге болады,
студент агрегаттың кез-келген механизмін егжей – тегжейлі көре алады).
Мысалы, дәнді дақылдар жинайтын комбайнды оқу барысында студенттер
алғашқыда комбайнның жалпы түрін көре алады, содан соң жекелеген негізгі
механизмін үлкейтілген түрде көре алады: дестелегіш (жатка) (43-сурет),
қозғалғыш бөлігі, кабинасы (45-сурет).
Электрондық оқулықта көрнекілік принципі мәтінді түрлі – түсті етіп
көрсетудің көмегімен оқу материалын көрсету арқылы жүзеге асырылады,
мысалы, Агрегаттың қызмет көрсету уақытының, жанармай шығынының
өнімділігінің нормаларын белгілеу әдістемесі тақырыбын ашу барысында
формулалардың атаулары, формулалардың өздері, олардың нөмірлері және мәтін
түсі және шрифтер бойынша араластырылған.
Бұдан басқа гипермәтінде карталар, кестелеп енгізілген, олар
студенттердің оқу объектісі туралы түсініктерін айтарлықтай кеңейтеді және
тереңдетеді. Мысалы, кіріспе модульді оқу барасында Қазақстан
Республикасының ауыл шаруашылығы аймағын қамтитын карта берілген (46-
сурет).
Әрбір тақырыпты оқуды аяқтаған кезде студенттер модульдің бейнесіне
қайта оралып, модульдің қандай да бір бөлігін ескермей қойған жоқ па,
барлық терминдер мен қисынды байланыстар оларға түсінікті ме? Соны жетік
талдаулары қажет. Өз беттерінше немесе оқытушының айтуы бойынша модульдің
схемасы оқыған тақырыпты қайталау және қорытындылау үшін пайдаланылуы
мүмкін.
Электронды оқулықпен жұмыс жаасудың үшінші маңызды кезеңі болып
тапсырмалармен жұмыс жасау табылады. Тапсырмалар құрастыру модульге және
гипермәтінге сәйкес жүзеге асырылады. Тапсырмалар диапазоны ауқымды –
репродуктивтен шығармашылық – зерттеуге дейін.
Тапсырмалардың мақсаты – оқыған материалдар бойынша білімді пысықтау
және меңгерген білімді тексеу. әрбір кіші модуль тапсырмамен
сүйемелденген. Студенттер семинарлық сабақтарда оқытушының көмегімен де,
оның бақылауымен немесе үйінде, әйтпесе өз бетінше электрондық оқу залында
тапсырмаларды орындай алады.
Әрбір модульдегі тапсырмалар күрделілігі жағынан бір-бірінен
ерекшеленеді:
- біреулері материалды жай ғана жаңғыртуды, оқуды талап етеді;
- екіншісі – салыстыру және талдай білуді талап етеді;
- үшіншісі – жаңа шығармашылық ойға бағыттап, жаңадан пайда болған
жағдайда білімді пайдалануға жетелейді.
Агрегат алымдылығы кіші модуліне жасалған тапсырмалар үлгісі болып
берілген объектіде түсіну мазмұнын бөлу, түсіну және оны айта білу
тапсырмасы табылады.
Студенттерге тапсырмалардығ жай түрінен бастап, күрделі түріне көше
отырып орындау ұсынылады. Электрондық оқулықта оң жақтағы топта тұрған
варианттардан сол жақтағы топтарға тышқанның көмегімен дұрыс жауаптарды
тасу арқылы берілген сұрақтарға жауап беру ұсынылған. Дұрыс жауап
берілмеген жағдайда компьютер қатеңді көрсетеді. 1-деңгейдегі тапсырмаларды
орындауды аяқтаған кезде студент оң баға алады және барынша күрделі
деңгейдегі тапсырмаларды орындауға өту үшін мүмкіндікке ие болады. Осылай
Жай түрден күрделі түрге көшу негізгі дедактикалық принципі жүзеге
асырылады.
Агрегатты құрудың негіздерін меңгеру үшін машиналарды дұрыс таңдауды
жүзеге асыра алу қажет. Осы шеберліктерді пысқтау үшін біз тиісті
тапсырмалар ұсынамыз.
Мұндай тапсырмалардың үлгісі болып Машина-трактор агрегаты жұмысының
режимі және құрамы деп аталатын 3 кіші модульде тұқым себу агрегатын
тиісті жабдықпен іріктеу табылады, бұл жерде студенттің өзі слайдта
көрсетілген суреттерде жекелеген машиналардың атауын, орнын тиісті
ұяшықтарды толтыра отырып орындайды.
Дидактикалық тапсырмаларды шешу үшін өте маңызды болып шығармашылық
сипатындағы тапсырмалар табылады, бұл жерде студенттер әр түрлі жағдайларда
алған білімдері мен шеберліктерін пайдаланады, алға қойған мақсаттарының
шешімдерін өз бетінше табуға үйренеді, танымдық және тәжірибелік сипаттағы
олар үшін жаңа проблемаларды шешудің дағдыларын қалыптастырады.
Осындай дағдыларды қалыптастыруға жүйелендіру жөніндені ЭО
тапсырмаларының жүйесі бағытталған. Компьютердің мүмкіндіктері студенттрег
оқылатын пәндерді, жағдайларды, қасиеттерді және тәсілдерді топтар мен
топшаларға бөлуге, оларды жіктеуге, ерекше білгілеріне байланысты
салыстыруға мүмкіндік береді.
Осындай кәдімгі шығармашылық тапсырмалардың бірі болып агрегаттарды
құру үшін машина таңдау мәселесін шешу табылады; жұмысты орындаудың
тәсілдерін салыстыру және бағалау, машиналарды пайдалану тиімділігін
анықтау, әр түрлі техникалық жағдайлардың және процестердің маңызын
түсіндіруге арналған мәселе мәселелерді шешу табылады.
Әрбір кіші модульдің соңында Машинаны пайдалану курсының негізгі
түсініктерін меңгеру деңгейін анықтауға арналған тесттер берілген. Олар
оқытушының студенттердің білімін бақылауы үшін де, студенттердіғ өздерінің
өзін-өзі тексеруі үшін де пайдаланыла береді.
Тесттілеудің көптеген түрі бар.
Қиындықтар осы тест материлдарын басқа тілдерге аудару
бағдарламасында болып отыр. Біөз тестілеуші бағдарламасын таңдадық, ол оқу
материалының меңгеру бөлімінің мазмұнына, көлеміне және күрделілігіне
байланысты белгілі сұрақтар санын қамтиды.
Мысал ретінде Агрегаттың күші және алымдылығы атты бірінші кіші
модульдің тестін назарларыңызға ұсынамыз.
Модульді оқып болған соң студент тест өтуге тиіс, бұ үшін ол
тапсырмалар панелінде тест деген команданы таңдайды, мониторда
тестілеушінің бағдарламасы көрінгеннен кейін өзі туралы мәліметтер
толтырады. Студенттің өзі жауапқа арналған тест сұрақтарының кезегін
таңдайды. Бұл үшін ол тышқанмен тест сұрақтарын белгілейді, мониторда
студенттің таңдаған сұрағы қызыл түсті болып көрінеді және оған берілетін
жауаптың 5 варианты ұсынылады. (А,В, Д, С, Е). Ұсынылған сұрақтарға жауап
беру барысында студент 5 варианттың дұрысын таңдап, сол әріпке тышқанмен
басады. Тестпен жұмыс жасау аяқталған соң, компьютер тесттің нәтижесін
диаграмма түрінде береді (48-сурет). Бұл студенттің материалды
меңгергенінің деңгейі мен сапасын көрнекті түрде көрінуіне мүмкіндік
береді. Барлық кіші модульдерді орындаған соң студент білімді меңгеруге
атқарған жұмысының салыстырмалы жағдайын сипаттайтын жалпы нәтиже ала
алады. (49-сурет).
Қ.Сәтпаев атындағы Қаз.ҰГИУ үшін әзірленген электрондық оқулықтар
бойынша техникалық мамандықтары пәндерінің ерекшелігі техникалық емес
(әлеуметтік, гуманитарлық, қаржы – экономикалық) пәндерге қарағанда, басым
көпшілігі лекциялық және тәжірибелік сабақтардан басқа лабораториялық
жұмыстарды, курстық жобаларды және жұмыстарды , және де басқа оқу
материалдарын және білімді бақылаудың ұйымдастыру айтарлықтай
күрделендіретін материалдарды қамтиды. Интегралдар мен дифференциалдарды
зерттеу бағдарламасын оқу математикалық ақпарат туралы жалпы түсінігі бар
оқушылар мен студенттерге арналған элементарлық функцияларды зерттеуге
мүмкіндік береді.
Бұл бағдарламаны әзірлеушілердің мақсаты шығармашылық зерттеу
әдістемесінің әдістері арқылы кең бұқаралық аудитория үшін математика
ғылымының әлемін ашуға бағытталған.
Интеграл түсінігінің маңызына жету оқып – үйренушілер үшін күрделі
тапсырмаларлың бір болып табылады, онымен таныстыруға деген инновациялық
әдістеме математикаға оқытудың ынтасын арттыру үшін авторлардың
стратегиялық әдістерінің бірі болып саналады.
Бағдарламаның интерфейсі визуалды графикалыө блокқа және 2
навигациялық панельге бөлінеді: тік және жазық.
Тік панельде функциялар галереясы орналасқан, оның үстіңгі жағында
комментарий жолдары беріледі. Галерея тізімі 35 функцияны сипаттаудан
тұрады, олар 4 тақырыпқа бөлінген: тригонометрия (синустар, косинустар)
дәрежелі функциялар, көрсеткішті теңдеулер, логарифмдер және гипербола
функциялары зерттеулер параметрлердің панелінде функцияларды жөнге
келтіруді енгізуден басталады.
А – амплитура, В – сығымдау – созу коэффициенті; С – фаза бойынша
ығыстыру, Д – қосымша параметр. Зерттеу барысында өзгертуге болатын А,В,С,Д
параметрлерін ұяшықтарда жинақтағаннан кейін функцияның өзін немесе оның
интегралдарын көру режимінің таңдау графикалық жүйені іске қосамыз. Әрі
қарай, ОК түймесін баса отырып таңдауды растаған соң интерфейстің сол
жақтағы графикалық панелінде визуалды график пайда болады. Графиктің
үстінде функциялардың бірнеше параметрлері бойынша оның математикалық
жазбасы көрінеді: амплитуда, сығымдау –созу коэффициенті, фаза бойынша
ығыстыру, қажет болғанда – қосымша параметр. График функциясын барынша
қолайлы талдау үшін графикалық блокта оң жағындағы үстіңгі жерде екі – үш
өлшемді бейне ракурсы пайдаланылады, бұл үшін бірнеше квадранттың зерттеу
диапазоны көрсетілген. Бұл жерде бағдарлама студенттің зерттеп отырған 35
функциясының ең жай түрі синустан бастап күрделі гипербола арккосекансына
дейінгі бір кесіндінің бейнесін көрсетеді. Зерттеп отырған функцияның, оның
туындысының немесе интегралының диапазонын реттеуге болады. Мысалы, қандай
да бір графикалық кесіндінің масштабын өзгерту үшін Х – max және Х – min
пайдаланылады. Егер графикте ыңғайсыз кесінді берілс, функцияны учаскелерге
бөлу санының параметрін өзгертуге болады. N саны неғұрлым көп берілсе,
мысалы 200 инерация, соғыұрлым график тегістеу болады. Барлық параметрлер
динақталған соң ОК түймесін баса отырып, экранда қажетті графикті аламыз.
Параметрлер дұрыс берілмесе, бағдарлама сөйлесу терезесінде қателік туралы
ескертеді.
Бұдан ұсынудың кез – келген учаскесін зерттей алады. Санды
пиктограммада басу барысында бағдарлама 35 функциялардың әрқайсысы үшін
жазылған сандық кестесінің қосымша терезесін ашады: х, х –тың функциясы,
т.с.с, калькулятормен есептеу қажет болғанда зерттелетін жұмыстар
Көрнекілік көптеу болу үшін графиктің өзінде кейбір параметрлерді
өзгертуге болады.
Жазықтықтағы төменгі панельде кеңістіктегі үш өлшемді бейне режимін
күйге келтіру берілген 3 Д пиктограммасының түймесін баса отырып, оқушы
графикті зерттеу үшін көлемді режимді іске қоса алады, А пиктограммасының
түймесін басса – мәтінді анықтап оқу үшін ұлғайту, лупа бейнесі бар түймені
басса – графиктің өзін ұлғайтып көрсетеді.
Сонымен қатар, үш өлшемді бейнені режимінде оптогоналдық режимді іске
қосу функциясы да қарастырылған. Таға да бір акция бар, үйренуші оны ашу
барысында 1: 500 ұлғайтып көруден соң графикті айналдыра қарап, қайтадан
оны бастапқы күйіне қайтара алады.
Функцияларды шығарудың үлкен күйге келтіру жанында қосымша күйге
келтірулер бар:
3 Д режимінің масштабы, перспектива бұрышын өзгерту, графикті
айналдыру, бұру және еңкейту. Бағдарламаның әдістемесі авторлардың ұсынған
кез –келген математикалық функциясын оған жеткілікті кез – келген
диапазонда көрнекті түрде зерттеуде.
Мысалы, Sin (x) функциясының туындысын оқу барысында аргументтің
берілген диапазонында белгілі функциянфң өзін көруге болады, сөйтіп оның
туындысының режиміне кедергісіз тез көшуге мүмкіндік бар.
Бұл жерде бұл функцияның туындысы cos (x) екенін көруге болады.
Электрондық оқулықты виртуалдық зертханамен бірге кешенді түрде
қолдану білімді жан-жақты байытумен және оларды шығармашылық ғыыми
айтарлықтай тәжірибелермен және нақты эксперименталды әдістермен
пысықтаумен қамтамасыз етеді.
Студенттердің электрондық оқулықтарды пайдалану географиясы өте кең:
ағылшын тіліндегі электронды оқулықтар республикамыздың барлық
университеттерінде пайдаланылады. Техникалық цикл бойынша электронды
оқулықтар республикамыздағы жоғары оқу орындарының 80% -де пайдаланылады.
Абылай хан атындағы Қазақ Халықаралық қатынас жән,е әлем тілдері
университетінің базасында әзірленген электрондық оқулықтармен
республикамыздың 50-ден астам ЖОО мен колледждері танысты, бүгінгі күні 47
электронды оқулықпен 10-нан астам жоғары оқу орнының студенттері оқытылуда.
Кәсіптік білім бойынша электрондық оқулықтар колледждердің оқу
процесіне кәсіптік циклдің 2 пәні бойынша енгізілген: Геология,
Мұнайгаз және мұнай кәсібінің геологиясы - Мұнай және газ кен орындарын
пайдалану, Ауыл, орман және балық шаруашылығы - 450000 бағыты бойынша.
Жоғары оқу орындарында студенттер 59 электрондық оқулық бойынша білім
алады.
Қ.Сәтпаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университетінде Мұнай
және газ кен орындарын дайындау және пайдалану, мамандығы бойынша
электрондық оқулықтар дайындалған.
Абылай хан атындағы Халықаралық қатынас және әлем тілдерінің Қазақ
университетінде электрондық оқулықтар барлық мамандықтар бойынша оқу
жоспарларының негізін қалайтын ағылшын тілінде оқытылатын барлық теориялық
курстар бойынша дайындалған.
Оқу процесіне электрондық оқулықтарды енгізумен қатар жүргізілген
зерттеулердің нәтижесі студенттердің көпшілігінің оқуға деген ынтасының
анағұрлым жоғарылағанын, осының салдарынан оқу үлгерімінің жақсарғанын
көрсететін.
Атап айтсақ, студенттердің қабылдауы үшін дәстүрлі түрде қиын деп
саналатын, сондықтан жоғары үлгеріммен ерекшеленбейтін пән – ағылшын
тілінің теориялық грамматикасынығ мұғалімдері электрондық оқулықты және
моудльді технологияны пайдалану арқылы жаңа әдістеме бойынша өткізілген
сабақтардан кейін, үлгерімнің студенттер электрондық оқулықта пайдаланбай
оқып жүрген кездегімен салыстырғанда 80% артқанын атап айтты. Жоғары оқу
орындарында электрондық оқу залдарын ашу қажеттілігі оларға келушілердің
көптігімен дәлелденіп отыр. Егер 2000-2001 ж. оқу жылының жоғары ақпараттық
технологияларға деген қызығушылық 200-ден кем студентте байқалса, осы
жылдың қаңтар айында электрондық оқу залында 1300 –ден астам студент
шұғылданды. (58-сурет)
Кәсіптік білімнің электрондық масштабы.
Электрондық оқулық Қостанай, Орал, Қызылорда, Шығыс гуманитарлық,
Жаңа өзен колледждерінің оқу – тәрбие процестерінде пайдаланылады. Жоғарыда
аталған барлық колледждерде электрондық оқу залдары ашылған.
Ара қашықтықта оқытуды жүзеге асырудың педагогикалық технологиясы.
Қоғамның дамуы ғылыми – техникалық прогрестің тез даму қарқынымен
сипатталады. Бұл қоғамда бірқатар түбегейлі өзгерістерді белгіледі, оның
ішінде білім жүйесінде де статистикалық зерттеулердің нәтижесі және олардың
талдауы келешекте әрбір жұмыс істеуші үшін жоғары білімге деген қажеттілік
туындайды, бұған әрі субъективті, әрі объективті себептер ықпал етеді деп
көрсетті.
Білімнің жаңа сатысы мен сапасын адамның өзінің өмір сүруі мен сапасын
адамның өзінің өмір сүруі мен қоғам анықтайды. Адам қоғамының білім алуға
деген қажеттілігі күн өткен сайын өсуде, білімге деген қол жеткізу
шектеулі, күндізгі білім беру қоғамның күнделікті өсіп отырған сұранысын
қанағаттандыра алмайды.Күндізгі оқу түрін кеңейту мол қаражат қорын салуды
талап етеді, мұны айта берсек, ең дамыған елдердің бюджеті де көтермейді.
Федералдық білім департаментінің мәліметтері бойынша, АҚШ –та ЖОО
студенттерінің 43% -25 жасқа дейінгілер, ал -18-22 жастағы адамдар.
Студенттердің қалған бөлігі – отбасмылық іскерлік қамқорлығы бар ересек
адамдар. Олар үшін университеттерде күндіз оқып білім алу қиындау, әрине.
Білім беру жүйесіндегі осындай қалыптасқан жағдайлар оқытудың жаңа жолдары
мен түрлерін іздеуді талап етеді. Осындай жолдардың бірі болып дәстүрлі
емес технологиялар бойынша оқыту табылады. Атап айтсақ, 1960-1980 жылдар
аралығында дәстүрлі емес технологияларды пайдаланушы ЖОО саны 1900-1960
жылдар аралығымен салыстырғанда іс жүзінде 2,5 есе артқан. Бұл білім
берудің дәстүрлі емес түріне өтудің әлемдік беталысы туралы куәландырады.
Ара қашықтықты оқыту қазіргі заманның талаптарына сай келеді, әсіресе, егер
тек қана көлік қаражатын емес, күндізгі оқытудың барлық жүйесін
ұйымдастыруға кететін шығындарды есептегенде. Осыдан барып университеттік
оқытуда ғана емес, ара қашықтықта оқытуға деген қызығушылықтың жоғарылауы,
бұл адамның барлық ғұмырында өз бетінше білім алуы үшін өте қажет.
Әлемдік білім тәжірибесінде ара қашықтықта оқытуды жүзеге асырудың ара
қашықтықта оқытуды жүзеге асырудың өте бай тәжірибесі жинақталған.
АҚШ –та ХХ ғасыпдың 60 жылдарының ортасынан бастап инженерлік
колледждердің бірқатары жақын орналасқан компаниялардың қызметкерлеріне
арналған оқу курстары үшін теледидарлық жйүе қолдануға кірісті. Осы
курстардың тиімділігі өте жоғары болды, сапалы білім алудың ауқымын
кеңейтуге ықпал етті.
Спутниктік байланысты пайдаланумен өткізілген телекурстар арқылы білім
беру түрі табысты болып, өз жемісін берді, бұл үлкен масштабтарды қамти
отырып, үлкен ара қашықтықты артта қалдырды. Мұндай спутниктік телекурстар
АҚШ-тың барлық аймағында, сонымен қатар европалық және азиялық елдерде
көрсетілді.
1984 ж АҚШ –та инженер кадрларды оқытудың ара қашықтықтағы түрі
арқылы дайындайтын Ұлттық технологиялық университеті (ҰТУ) ашылды. ҰТУ
студенттердің жұмыс берушісі – фирмалар төлейтін оқу төлемі есебінен
қаржыландырады.
1989 жылдан бастап АҚШ –та Бұқаралық Теледидар жүйесі арқылы оқу
курстарын ұйымдастыру басталды. Broch мәліметтері бойынша (1990)
ересектерді оқыту бағдарламасы 1500 колледжбен және жергілікті
станциялармен тығыз өзара байланысты. Бағдарлама ауқымды және ғылым, бизнес
және басқару саласындағы курстарды ұсынады. Елдің ішіндегі оқу курстары
үшін 4 білім арнасы пайдаланылады, ал басқа елдерге бұл курстар спутниктік
теледидар байланысы арқылы беріледі.
90 жылдардың басында ҰТУ –де магистранттарды ара қашықтықта оқыту
ұйымдастырылады. ҰТУ мұндай жағдайы АҚШ –тың басқа ұйымдармен салыстырғанда
инженерлік магистранттық бағдарламалардың көптеген түрін кеңейтуге және
ұсынуға мүмкіндік береді.
Ара қашықтықта оқыту саласындағы ҰТУ жұмысының нәтижесі егжей –
тегжейлі талданды және халықаралық электрондық университеттің моделі
ретінде ұсынады. Бүгінгі таңда АҚШ –та ара қашықтықта оқыту бағдарламалары
бойынша миллионнан астам студент оқуда.
Ара қашықтықта оқытудың Европалық түрі 70 жылдардың басында қарқынды
дами бастады, осыған байланысты ашық университеттер саны көбейді.
Қазіргі кезде ара қашықтықтағы білім бағдарламаларын қолданатын оқу
орындарының үлкен тоюы жұмыс істейді.
Европада ең ірі орталық болып Испаниядағы Ара қашықтықта білім берудің
Ұлттық Университеті табылады, ол 70 жылдардың басында ұйымдастырылған. (АҚ
ББҰУ) Ол өз елінде 58 оқу орнын және шетелдегі 9 оқу орнын біріктіреді. Осы
оқу орнының студенттерінің Нью – Йоркте және Римде білім алу мүмкіндіктері
бар.
Басқару саласындағы басыңқы европалық ұйым болып Британ Ашық
Университетінің Ашық Бизнес Мектебі саналады, бұл жерде магистр дәрежесіне
арналған бағдарламаның 50% ара қашықтықта оқыту әдістемелік қолдану арқылы
жұргізіледі.
Кері байланыс принципі жоқ кездегі ара қащықтықта оқытудың жүйесіндегі
қажетті ақпараттық материал бейне кассеталарға, дискілерге, сонымен қатар
аудиожазбалар түрінде орталықтандырылады. Көрсетілген материалдар пайдалану
үшін әрі қарай тікелей оқу орындарына әртүрлі технологиялыө арналар арқылы
жіберіледі, оның ішінде компьютерлік желілер де бар.
Францияда қашықтықта оқытудың Ұлттық Орталығы (ҚОҰО) 1989 ж құрылған
әлемнің 120 еліндегі 350 мыңнан астам адамды оқумен қамтамасыз етеді.
Швециядағы Балтық Университеті Балтық өңірінің 50-ден астам
университетін біріктіреді, онда ара қашықтықта оқыту спутниктік теледидар
негізінде ұйымдастырылған. Қолданушылар екі жақтың мүддесін ұсынатын ғылыми
– білімдік бағыттағы тікелей қарым – қатынасқа ие. Бұқаралық аудиторияға
арналған бағдарламамен қатар оқу сабақтарының аатулы циклдары да кеңінен
тараған. Осындай түрде оқу орындарын бітірген студенттер басқа ЖОО
дипломдарына ұқсас тиісті дипломдар алады.
Лондонда 1980-190 ж аралығында Ашық Университетте сырттай оқу
теледидар арқылы оқытудың курсын 80 мыңнан астам студент өтті, олар үшін
1500-ден астам телебағдарлама дайындаоды (аптасына 35 сағаттан).
Қазіргі кезде электрондық жоғары білім бағдарламасы 3-әлемнің елдерін
қосқанда әлемнің 30 елінде дайындалады. Ара қашықтықта оқытудың американдық
формасынан айырмашылығы европа елдерінде үкімет қаржыландыратын ашық
университетттері дамиды. Оқыту курстары теледидар және радио арқылы
ұсынылады, ал соңғы жылдары – компьютерлік технологиялар арқылы.
ТМД елдерінің ішінде Ресей жоғары мектебі кадрлық әлеуетімен
ерекшеленеді және ара қашықтықта оқытуды ұйымдастырудың үлкен ғылыми -
әдістемелік тәжірибесіне ие.
Жоғары білім беру саласында ара қашықтықта оқытудың табысы қолданудың
үлгісі болып Мәскеу электроника және математика институы, Бауман атындағы
Мәскеу энергентикалық институты және де басқалар Мәскеу автомобильдік –
құрылыс институтында ара қашықтықта оқытудың технологиясын пайдалану
арқылы Балтық жағалауындағы орыс тілді халықты Сырттай оқыту жүзеге
асырылады.
Осы сияқты оқытуды Ресейдің 8 қаласында 2000 –нан астам студент өтеді,
оның ішінде Санк – Петербургтің 3 маңдай алды ЖОО –да да оқытылады.
Сондықтан, ара қашықтықта оқыту мынадай әлеуметті маңызды функцияларды
жүзеге асыру үшін бейімделген:
- қоғамның білімділігінің деңгейі мен білім сапасын жоғарылату;
- сапасын жоғарылату;
- сапалы дайындалған мамандарға деген мемлекеттің қажеттілігін
қанағаттандыру;
- халықтың әлеуметтік және әлеуметтік белсенділігін, өзіндік сана –
сезімінің деңгейін жоғарылату;
- жоғары мектеп жинақтаған кадрлық және материалдық әлеуетті, білімді
сақтауға және молайтуға ықпал ету;
- ТМД аумағындағы бірыңғай білімділік кеңістіктің дамуына және оны
сақтауға ықпал ету.
Жаңа ақпараттық технологиялар базасында ара қашықтықта оқытуды
ұйымдастырудың әртүрлі тәсілдері бар: интерактивті теледидар, телеқарым –
қатынас. СD- ROM технологиясы, оқу теледидары – радиосы, бейне жазбалар,
т.с.с. негізінде.
Е.С. Полат айтқандай, Ресейде ара қашықтықта оқытудың төрт түрі
кеңінен тараған, олар мыналарға негізделеді:
1. Интерактивті теледидарға (two-way TV);
2. Компьютерлік телеқарыс-қатынас желілеріне;
3. Мультимедиялық ақпаратты қолдану арқылы компьютерлік телеқарым-қатынас
жілілеріне, оның ішінде интерактивті режимде, сондай –ақ компьютерлік бейне
конференцияларды қолдану арқылы;
4. Бірінші мен екіншінің қиюласуы.
Ара қашықтықта оқыту термині негізгі қызметтен қол үзбей және оқу
орны орналасқан жерге адамның бармай –ақ оқуы дегенді білдіреді және жаңа
ақпараттық технологияны пайдалану негізінде жүргізіледі.
Білім туралы ҚР Заңында ара қашықтықта оқыту түрі оқуды
ұйымдастырудың жекелеген дербес түрі ретінде ұсынылған.
Бұл ара қашықтыққа қарамастан пәндік білім саласындағы ғалымдар мен
жетекші мамандардың нақты уақыт режимінде білім субъектілерінің өзара іс -
әрекетін қамтамасыз ететін қазіргі заманғы ақпараттық қарым – қатынас
технологияларын пайдалану негізінде берілетін сапалы жаңа форма.
Педагогикалық технологияларға сәйкес ара қашықтықта оқытуды жүзеге
асырудың негізгі құралы болып Интернет –қиындылар түрінде жинақталған оқу
фильмдері, электрондық оқулықтар және ақпараттар табылады. Ара қашықтықта
оқытудың қатысушылары үшін белгілі ғалымдар мен тәжірибешілердің еңбектері,
мұражайлардың, кітапханалардың, мұрағаттардың қорлары қол жетерлік дүние
болып табылады.
Әдеби дереккөздердің талдауы ара қашықтықта оқыту (АҚО) анықтамасына
3 құрамның кіретінін анықтады: ашық оқыту, компьютерлік оқыту, қарым-
қатынастың компьютерлік жүйесі (Интернет), олар үшін өте күшті танымдық
мотивациясы тән, сондықтан АҚО –ны ХХІ ғасырдың оқуының технологиясымен ара
қашықтықта оқыту сырттай оқудан ерекшеленді, осының салдарынан оны сырттай
оқудың дамыундағы жаңа кезең деп атауға болмайды.
Оқытудың бұл түрін әріптестермен қарым – қатынас жасаудың жоғары
деңгейіне, ынтымақтастыққа жетелейтін, жоғары кәсібишілікпен сипатталатын
ХХІ ғасырдың маманын дайындаудың жүйесі деп атауға болады. Оқытудың бұл
түрі үшін әлеуметтік – маңызды себептердің шапшаң күшеюі тән: ашық және
компьютерлік оқытуды және қазіргі кездегі қарым – қатынас құралдарын
пайдаланудың арқасында іскерлік, танымдық ынтымақтастықтың, өзін -өзі
жүзеге асыру мен дамудың, өз орнын табудың қарым – қатынастың күшеюі
қазіргі кезде ара қашықтықта оқыту деген түсініктің сан алуан түрі
кездеседі, соның біразын мысал үшін келтіреміз.
1. Ара қашықтықта оқыту күндізгі және сырттай оқумен қатар
компьютерлік және телеқарым-қатынас технологияларына негізделген, білім
беру процесінде оқытудың дәстүрлі және инновациялық әдестемелері,
құралдары, түрлері қолданылатын білім алу түрі болып табылады.
Ара қашықтықта оқыту барысында білім процесінің негізін оқып –
үйренушінің мақсатталған және қарқынды бақылаушы дербес жұмыс құрайды,
үйренуші өзіне қолайлы жерде, жекелеген сабақ кестесі бойынша оқытудың
арнайы құралдарын жинақтап, мұғаліммен телефон, электрондық және кәдімгі
полита бойынша, сондай –ақ бетпе бет жүздесе отырып келісілген кездесу
мүмкіндіктерін пайдалана оқи алады.
2. Ара қашықтықта оқыту субъектілері мен объектілерінің арасындағы
және оқыту құралдарының өзара іс - әрекеттерінің мақсатталған интерактивті,
асинхронды процесін қамтиды, бұл жерде оқыту процесі олардың кеңістіктегі
орналасуына байланысты. Білім процесі өзіне тән педагогикалық жүйеде өтеді.
Бұл жүйенің элементтері болып мынадай оқыту мақсаттарының, оқыту
мазмұнының, оқыту әдістемелерінің құралдарының, оқытудың ұйымдастыру
түрлерінің, оқыту – материалдық, қаржы –экономикалық, нормативтік -
құқықтық,маркетингтік ішкі жүйелері табылады.
3. Ара қашықтықта оқыту жаңа ақпараттық технологиялар және
мультимедия жүйесі негізінде үндізгі – сырттай, сырттай және кешкі оқу
түрлерінің элементтерін қиюластыратын ерекше, жетілдірілген оқыту түрі.
Қазіргі кездегі телеқарым – қатынас құралдары мен электрондық
басыдымдар, дәстүрлі оқыту түрлерінің кемшіліктерін олардың барлық қадір
–қасиетін сақтай отырып арта қалдыруға мүмкіндік береді.
4. Ара қашықтықта білім алу (беру) ара қашықтықта оқу ақпараты
айырбастау құралдарына негізделген арнайы ақпараттық білім ортасынығ
көмегімен елімідегі және шет елдегі халықтың көпшілігіне ұсынылатын білім
беру қызметінің кешені болып табылады. Ара қашықтықта оқытудың ақпараттық –
білім ортасы қолданушылардың білімге деген қажеттілігін қанағаттандыруға
бағытталған мәліметтерді, аппаратты бағдарламалық және ұйымдастыру
әдістемелік қамсыздандыруды беру құралдарының жүйелік – ұйымдастыру
жиынтығын қамтиды. Ара қашықтықта оқыту адамның білім мен ақиқат алуға
деген құқығын жүзеге асыруға бейімделген үздіксіз білім жүйелерінің бірі
болып табылады.
5. Ара қашықтықта оқыту – студенттің өз бетінше оқуы принципіне
негізделген білім процесінде жаңа түрдегі ұйымдастыру. Оның ортасы
оқушылар мен оқытушының кеңістікте және уақытта бір - бірінен алшақ
екендігімен, солай бола тұра олардың кез – келген уақытта телеқарым –
қатынас арқылы бір бірін қолдауға мүмкіндігінің барлығымен сипатталады.
6. Ара қашықтықта оқыту – оқу материалының негізгі көлемін оқушыларға
жеткізумен қамтамасыз ететін ақпараттық технологиялар жиынтығын, оқыту
барасында оқушылармен оқытушылардың интерактивті өзара іс - әрекетін, оқу
материалын меңгеру бойынша студенттерге өз бетінше жұмыс істеу мүмкіндігін
беруді, сондай –ақ оқу барысында олардың білімдері мен дағдыларын бағалауды
қамтиды.
7. Ара қашықтықта оқыту – бұл дербес компьютерлерді, бейне , -
аудитехникаларды, космос және антоволокондық техниканы қолдануға
негізделген ақпараттық технологияларды қолдану қамтамасыз етілетін оқытудың
сырттай оқу түрінің жаңа сатысы.
8. Ара қашықтықта оқыту – ара қашықтықта оқытудың технологиялық және
де басқа түрлерін қамтитын ақпарат пен оқыту арқылы білім алу және
шеберлікті шыңдау жолы.
9. Ресейде ара қашықтықта оқытудың бірыңғай жүйсін құру мен дамыту
концепциясында мынадай анықтама берілген:
ара қашықтықта оқыту - бұл оқушы үшін сатандарттарға сәйкес білім
пәндерін еркін таңдауға, мұғаліммен диалог түрінде ой – пікір бөлісуге
жағдай жасайтын дәстүрлі, жаңа ақпараттық және телеқарым – қатынас
технологияларын және техникалық құралдарды кеңінен қолдануға негізделген
оқытудың әмбебап гуманистік түрі, бұл жерде оқыту процесі оқушының
кеңістіктегі және уақыттағы орналасуына байланысты емес.
Ара қашықтықта оқыту - оқушының, оның алдағы шығармашылық және еңбек
қызметінің негізі болатын белгілі білімдік жағдайға қол жеткізуі және
бекітуі үшін ара қашықтықта оқыту процесі жүзеге асырылатын жүйе.
10. Ара қашықтықта оқыту, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
модульдік технологиясы.
Жалпы кәсіптік және арнайы циклдің пәндері бойынша электрондық
оқулықтар құрудың теориялық негізі болып педагогика ғылымының жаңа саласы –
Кәсіптік білімнің теориясы мен әдістемесі табылады.
Кәсіптік білім педагогикасы кәсіптік білімнің жекелеген (жеке)
аспектіне мақсатталған. Білгілі мамандықты меңгерген келешек маман білімнің
үш аспектімен кездеседі – мазмұнды, технологиялық және жекелік. Мазмұнды
аспект келешек мамандықтың профилі бойынша арнайы пәндер бойынша білімді
бейнелейді. Технологиялық аспект кәсіптік міндеттерді орындау үшін қажетті
аспект келешек маманның кәсіптік бейімділігін көрсетуінде, мамандықты
меңгеру үшін оң мотивтерінің қалыптасуында студенттің жеке басының
қасиеттерінің таңдаған мамандығының ерекшеліктеріне сәйкес келуінде
пайымдалады.
Келешек маманның қажетті білімді, шеберлікті және дағдыларды меңгеру
тиімділігі оның кәсіптік қалыптасуында түбегейлі әсерін тигізген өз бетінше
білім алу қабілетінің қалыптасуын болжамдайды немесе оның жоғары білім
алғаннан кейінгі үздіксіз білім алу мүмкіндігін анықтайды. Ақпараттық –
коммуникативтік технологияларының қайнап дамуы жағдайында, маманның алдында
ақпараттық алаңның құшақ жетпес кеңшілік төселіп жатқанда осы саладағы
жетістіктерді дамытудың деңгейіне тепе-тең кәсіптік оқытудың процесін
ұйымдастыру маңызды. Сондықтан оқыту процесі мен білімнің мазмұнын
компьютерлік технологияға аудару (ауыстыру) жай ғана мәселе емес, уақыт
талабы болып табылады..
Біз кәсіптік оқыту процесінің мектепте оқыту процесі сияқты
құрылымдық компоненттермен сипатталатынын естен шығармаймых. Сондықтан
кәсіптік білімнің электрондық оқулықтары да төрт компонентті құрылымнан
тұрады: модуль, гипермәтін, интерактивті тапсырма және тестілеуші.
Бірақ, кәсіптік білімнің арнайы пәндері бойынша электрондық оқулықтар
құрастыру ерекшелігі олардың кәсіптік қызметті функционалдық түрде талдауға
деген бағдары мен өнімді дайындаудың технологиялық процесіде.
Кәсіптік білім бойынша электрондық оқулықтарды құрастыру кәсіптік
жеке тұлға моделінің, әрбір жекелеген мамандықтың кәсіптік қызметінің
маңыздылығының білімін студентттердің ой елегінен өткізуі арқылы қамтамасыз
етілген жағдайда ғана тиімді бола алады.
Келешек мамандарды кәсіби дайындаудың мазмұнды жағын қарастыра келе,
авторлар электрондық оқулықтардың тиімділігі маңыздылықты ғылыми жағынан
тануға, қазіргі кездегі өндірістің дамуы мен қызмет етуінің заңдарына
байланысты деген қорытынды жасады. Электрондық оқулықтарды құрастырудың
маңызды шарттарының бірі - өндіріс туралы шашылып кеткен білімді жүйелі
білімге шоғырландыру.
Көптеген кәсіпорындарда жұмысшы кадрларды дайындау деңгейі жұмыстың
технологиялық күрделілігі 1-2 дәрежеге жұмысшылардың біліктілік деңгейінен
озық жүретін өндіріс талаптарынан артта қалған. Бұл жағдай бастауыш, орта
және жоғары кәсіптік білім беру оқу орындарында мамандарды жоғарылатады.
Сондықтан ксіптік білімнің электрондық оқулықтарында жүйе
құрастырушы болып еңбек қызметінің функционалдық талдауы негізінде
әзірленген мамандардың кәсіби жеке тұлға моделі саналады.
Функционалдық талдау – еңбек рыногының қарқынды өзгеріп отыратын
қажеттілігіне кәсіптік релевенттық қызметке қойылатын талаптарды анықтау
үшін қолданылатын әдістеме.
Функционалдық талдау – негізінде неге қол жеткізу керек екенін
нәтижесі ретінде көрсететін кәсіптің негізгі мақсаты анықталды. Негізгі
мақсатқа қол жеткізу осы функциялар үшін қаншалықты қажет болатын модульдер
санына өз кезегінде бөлінетін мысал ретінде Г.К.Нұрғалиеваның ғылыми
басшылығымен Д.К. Әлмағамбетова дайындаған. Кондитер өндірісінің аранйы
технолоигясы пәні бойынша электрондық оқулық (ЭО) құрастырудың
функционалдық – модульдік технологиясын айтуға болады. Білім стандарты
бойынша Қант өнімдерінің кондитері, бисквитті мамандығы бойынша оқыту
карамелші, кәмпитші, шоколадшы,мармеладшы, халва илеуші, орау машиналарының
машинисті, бисквитші сияқты мамандықтарды меңгеруге бағытталған.
Кондитердің кәсіптік қызметінің мазмұны 4 функцияға негізделген:
- шикізатты өндіріске даындау (А);
- кондитер өнімдерін дайындау және суыту (Б);
- кондитер өндірісінің жартылай өнімдерін әзірлеу технологиясы (В);
- дайын кондитер өнімдерін орау және сақтау (Д)
Бұл функциялардың әрқайсысы көлемі мен күрделілігіне байланысты белгілі
модульмен ұсыныла алады.
Мысалы, шикізатты өндіріске дайындау 3 модульмен ұсынылған:
А 1. Шикізаттың сапасын тексеру және алу.
А 2. Шикізатты өңдеуге дайындау.
А 3. Шикізатты алғашқы қайта өңдеу.
Кондитер өнімдерін әзірлеу мен суыту процесі 14 модульден тұрады:
Б 1. Сироп дайындау.
Б 2. Карамель массасын суалдыру.
Б 3. Карамель массасын бөлшектеу үшін суыту және дайындау.
Б 4. Карамельге арналған начинканы дайындау технологиясы
Б 5. Кәмпит массасын дайындау және қажетті температураға жеткізу.
Б 6. Какао – бұршақтарды қайта өңдеу.
Б 7. Шоколад массасын дайындау және қажетті температураға жеткізу.
Б 8. Мармелад массасын суалдыру технологиясы
Б 9. Зефир массасын бұлғау.
Б 10. Халва әзірлеу технологиясы.
Б 11. Драже әзірлеу технологиясы.
Б 12. Печенье (тәтті нана) арналған қамыр дайындау.
Б 13. Вафлиге арналған қамыр дайындау технологиясы.
Б 14. Вафлиге арналған начинка дайындау технологиясы.
Кондитер өндірісінің жартылай өнімдерін дайындау технологиясы 10 модульден
тұрады.
В 1. Карамельді қалыптау және суыту.
В 2. Кәмпит массасын қалыптау.
В 3. Кондитер өнімдерін әшекейлеу және суыту.
В 4. Шоколад массасын қалыптау.
В 5. Мармелад өнімдерін қалыптау және суыту.
В 6. Зефирді қалыптау және көбірек уақыт ұстау.
В 7. Карамельдің үстін өңдеу.
В 8. Печеньені қалыптау, пісіру және суыту.
В 9. Вафли нанын пісіру және суыту.
В 10. Вафли нандарына начинка жағу, біраз уақыт ұстау, содан соң
жекелеген өнімдерге кесіп бөлшектеу.
Дайын кондитер өнімдерін орау мен сақтау 4 модельмен көрсетіледі:
Г 1. Дайын өнімді орау
Г 2. Дайын өнімдерді ұсақ салмақты етіп орнықтырып салу және орау
Г 3. Дайын өнімді ыдысқа салу
Г 4. Дайын кондитер өнімдерін сақтау
Осылай электрондық оқулықта модульдік принцип сақталады. Мектептің
оқулықтарынан айырмашылығы бұл жерде модуль өнім дайындаудың технологиялық
тізбегін қамтиды.
Пән мазмұнын модульдеу принципі оқытуды мынадай түрде құруды
болжамдайды: барлық мамандықтарға арналған жалпы модульдерді топ түгелімен
оқыса, нақты мамандықтар бойынша модульдерді мамандықтарға қарай іріктеу
мүмкіндігі болар еді.
Мысалы, егер А 1, А 2, А 3, Г 1, Г 2, Г 3, Г 4, Б 1 модульдері біз
қарастырып отырған мамандық үшін жалпы болып саналса, онда карамель
жасаушыларды оқыту үшін мынадай модульдерден блок құрастыруға болады: Б 2,
Б 3, Б 4, Б 11, В 1, В 7;
Кәмпит жасаушылар үшін – Б 5, В 2, В 3;
Шоколад жасаушылар үшін – Б 6, Б 7, В 4;
Мармеладшылар үшін – Б 8, Б 9, В 5, В 6;
Халва илеуші үшін – Б 10;
Бисквитші үшін – Б 12, Б 13, Б 14, В 8, В 9, В 10;
Электрондық оқулықта кондитер өнімдерін әзірлеудің процесін
түгелімен әрбір өнім түрін дайындаудың технологиялық сызбасын (схема)
көрсете отырып, кіріспе модульде сызба түріндеұсынуға болады. Осы
модульдің өзі де кез – келген кондитер өнімін өндіру процестері бірдей
функциялардан тұратындығын көрсетеді. Яғни, үйретуші (оқушы) карамельді
орауды үйренсе, кәмпитті орау жұмысы оған қиын емес. Сондықтан электрондық
оқулық нақты операцияларды орындауды үйретуге бағытталуы қажет. Оқулықтың
гипермәтіні бейне немесе мультимедиялық нақты ақпараттан тұруы қажет.
Осындай принцип бойынша электрондық оқулықты өндірістік процеске
байланысты басқа да мамандықтар бойынша дамытудың және оның жұмыс
істелуінің заңдарын, маңызын білу, егер жекелеген қасиеттері туралы
бытыраңқы білімді жүйелі білімге шоғырландырған жағдайда ғана мүмкін.
Аграрлық университеттің ректоры Т.И.Есполовтың басшылығымен А.
Қозыбаев Машина пайдалану деген қазақ тілінде, студенттерді машина
паркінің құрамымен, агрегаттарының жіктемелерімен таныстыратын негізгі және
кіріспе модельдерден тұратын электрондық оқулық дайындады. 7 модуль ең
негізгі болып табылады.
1. Агрегаттық қуаты және қарқыны
2. Агрегаттың тату кедергісі
3. Машина – трактор агрегатының құрамы және жұмыс режимі
4. Агрегаттың кинеметикасы және маневрлігі
5. Агрегаттың өнімділігі және ауыстыру уақыт
6. Агрегаттың жұмыс барысында пайдалану шығыны
7. Агрегатты сынау
Негізгі модуль Машиналарды агрегаттаудың негізі, агрегаттарды сынау
туралы, Қазақстанның ауыл шаруашылығында машиналарды пайдалану жағдайы
туралы түсініктер береді.
Студент негізгі модуль арқылы осы пәнді оқудың мақсаттарын және оны
оқу барысында әрі білуге тиіс соңғы білім нәтижелерін анық түсінеді,
агрегаттардың құрамы мен жұмыс режимі туралы, агрегаттың өнімділігі мен
ауыстыру уақыты, агрегатты пайдалану барысында шығындары туралы білімдер де
бар.
Гипермәтін модульдің әрбір бөлігі бойынша бағдарлама құрастырған
негізгі мәліметтерді қамтиды. Бұдан басқа гипермәтінде материалдың негізгі
мәнін түсінуге және негізгі нәрселерге назар аударуға көмектесетін негізгі
сөздерді көрсету арқылы білім иерархиясы ұсынуы мүмкін. Атап айтсақ, мысалы
Көлік паркі тақырыбын талдау барысында мынадай негізгі сөздерді назарға
ұсындық: ауыл шаруашылығы жүктерін артуға – түсіруге және тасымадауға
арналған машиналар және оларды пайдалану көрсеткіштері; автомобилдік және
трактор тіркемелері және оларды пайдалану көрсеткіштері; технологиялық
Көлік және мобильдік компенсатор автомобильдердің түрлері маркалары және
оларды шығару орындары; өздері төгетін, бортты және арнайы автомобильдер;
көлік агрегатын пайдалану көрсеткіштері. Агрегаттың қуаты деп аталатын
бірінші кіші модуль машина – трактор агрегатының қозғалысының тепе-теңдігі
туралы және әрекет жасаушы күштер туралы, агрегаттық күш балансы мен қуаты
туралы, қозғалтушы агрегат күші мен ілініс (сцепление) күші туралы, сонымен
қатар трактордың ілініс қасиеттерін жақсарту жолдары туралы оқу материалын
қастиды. Мынадай түсініктер айшықтала түседі: Трактордың тарту күші және
қозғалу жылдамдығы; пайдалану жағдайларының трактордың тарту қасиеттеріне
тигізетін әсері, трактордың пайдалы іс - әрекеттерінің коэффициенті және
оны жоғарылату жолдары.
Суреттеу, бейнелеу процестерін жақсы түсіну үшін гипермәтінге
схемалар, көрнекті құралдар директордың мәтін оқуы арқылы енгізілген. Атап
айтсақ, Қазақстан республикасының фермерлік, ұжымдық және де басқа
шаруашылықтаында машина паркін пайдаланудың қазіргі заманғы жағдайы атты
кіріспе бөлімнің слайды анимациямен және ұжымдық сүйемелдеумен
толықтырылған, бұл гипермәтінде суретке басу барысында белсенділікті
қамтамасыз етеді.
Машина пайдалану курсын оқытудағы механизмдер Ауыл
шаруашылығындағы машина паркінің құрамы және жіктемесі деп аталатын кіші
модульде ұсынылған. Бұлар студенттерге оқу объектілері туралы толық
мағлұмат береді.
Агрегаттардың жіктемесі атты тақырыпты оқу барысында бейнеқыстырма
(видеовставка) көмегімен студенттерге ең күрделі және әмбебап агрегат –
дәнді дақылдар жинау комбайны көрсетіледі. Студенттердің негізгі
механизмдерді және оларда болып жатқан технологиялық процестерді анық
көруге мүмкіндігі бар.
Агрегаттың қуаты бөлімінде дизель қозғалтқышының пайдалану
сипаттамасының анықтамасы ұсынылған бейнематериал берілген.
Гипермәтіннің негізгі мазмұны статистикалық схемалармен де,
анимациялық эффектілерімен толықтырылған статистикалық схема ретінде
Машина – трактор паркінің құрамы атты сурет көрсетілген. Электрондық
оқулықтың ең маңызды артықшылығы болып графиктер құруды көрсету мүмкіндігі
табылады. Атап айтсақ, Агрегат қуаты кіші модульде агрегаттағы күш және
алымдық балансы тақырыбын қарау барысында біліктің айналу жылдамдығына
байланысты қозғалтқыштың негізгі пайдалану көрсеткіштерін бейнелейтін
графикті құру тәртібінің анимациялық көрнекілігі берілген.
Гипермәтін түрлі – түсті суреттермен көрнектелген, бұл студентке
әрбір агрегаттың айрықша ерекшеліктерін көруге мүмкіндік береді (қажет
болған жағдайда суреттерді компьютердің мониторныда үлкейтуге болады,
студент агрегаттың кез-келген механизмін егжей – тегжейлі көре алады).
Мысалы, дәнді дақылдар жинайтын комбайнды оқу барысында студенттер
алғашқыда комбайнның жалпы түрін көре алады, содан соң жекелеген негізгі
механизмін үлкейтілген түрде көре алады: дестелегіш (жатка) (43-сурет),
қозғалғыш бөлігі, кабинасы (45-сурет).
Электрондық оқулықта көрнекілік принципі мәтінді түрлі – түсті етіп
көрсетудің көмегімен оқу материалын көрсету арқылы жүзеге асырылады,
мысалы, Агрегаттың қызмет көрсету уақытының, жанармай шығынының
өнімділігінің нормаларын белгілеу әдістемесі тақырыбын ашу барысында
формулалардың атаулары, формулалардың өздері, олардың нөмірлері және мәтін
түсі және шрифтер бойынша араластырылған.
Бұдан басқа гипермәтінде карталар, кестелеп енгізілген, олар
студенттердің оқу объектісі туралы түсініктерін айтарлықтай кеңейтеді және
тереңдетеді. Мысалы, кіріспе модульді оқу барасында Қазақстан
Республикасының ауыл шаруашылығы аймағын қамтитын карта берілген (46-
сурет).
Әрбір тақырыпты оқуды аяқтаған кезде студенттер модульдің бейнесіне
қайта оралып, модульдің қандай да бір бөлігін ескермей қойған жоқ па,
барлық терминдер мен қисынды байланыстар оларға түсінікті ме? Соны жетік
талдаулары қажет. Өз беттерінше немесе оқытушының айтуы бойынша модульдің
схемасы оқыған тақырыпты қайталау және қорытындылау үшін пайдаланылуы
мүмкін.
Электронды оқулықпен жұмыс жаасудың үшінші маңызды кезеңі болып
тапсырмалармен жұмыс жасау табылады. Тапсырмалар құрастыру модульге және
гипермәтінге сәйкес жүзеге асырылады. Тапсырмалар диапазоны ауқымды –
репродуктивтен шығармашылық – зерттеуге дейін.
Тапсырмалардың мақсаты – оқыған материалдар бойынша білімді пысықтау
және меңгерген білімді тексеу. әрбір кіші модуль тапсырмамен
сүйемелденген. Студенттер семинарлық сабақтарда оқытушының көмегімен де,
оның бақылауымен немесе үйінде, әйтпесе өз бетінше электрондық оқу залында
тапсырмаларды орындай алады.
Әрбір модульдегі тапсырмалар күрделілігі жағынан бір-бірінен
ерекшеленеді:
- біреулері материалды жай ғана жаңғыртуды, оқуды талап етеді;
- екіншісі – салыстыру және талдай білуді талап етеді;
- үшіншісі – жаңа шығармашылық ойға бағыттап, жаңадан пайда болған
жағдайда білімді пайдалануға жетелейді.
Агрегат алымдылығы кіші модуліне жасалған тапсырмалар үлгісі болып
берілген объектіде түсіну мазмұнын бөлу, түсіну және оны айта білу
тапсырмасы табылады.
Студенттерге тапсырмалардығ жай түрінен бастап, күрделі түріне көше
отырып орындау ұсынылады. Электрондық оқулықта оң жақтағы топта тұрған
варианттардан сол жақтағы топтарға тышқанның көмегімен дұрыс жауаптарды
тасу арқылы берілген сұрақтарға жауап беру ұсынылған. Дұрыс жауап
берілмеген жағдайда компьютер қатеңді көрсетеді. 1-деңгейдегі тапсырмаларды
орындауды аяқтаған кезде студент оң баға алады және барынша күрделі
деңгейдегі тапсырмаларды орындауға өту үшін мүмкіндікке ие болады. Осылай
Жай түрден күрделі түрге көшу негізгі дедактикалық принципі жүзеге
асырылады.
Агрегатты құрудың негіздерін меңгеру үшін машиналарды дұрыс таңдауды
жүзеге асыра алу қажет. Осы шеберліктерді пысқтау үшін біз тиісті
тапсырмалар ұсынамыз.
Мұндай тапсырмалардың үлгісі болып Машина-трактор агрегаты жұмысының
режимі және құрамы деп аталатын 3 кіші модульде тұқым себу агрегатын
тиісті жабдықпен іріктеу табылады, бұл жерде студенттің өзі слайдта
көрсетілген суреттерде жекелеген машиналардың атауын, орнын тиісті
ұяшықтарды толтыра отырып орындайды.
Дидактикалық тапсырмаларды шешу үшін өте маңызды болып шығармашылық
сипатындағы тапсырмалар табылады, бұл жерде студенттер әр түрлі жағдайларда
алған білімдері мен шеберліктерін пайдаланады, алға қойған мақсаттарының
шешімдерін өз бетінше табуға үйренеді, танымдық және тәжірибелік сипаттағы
олар үшін жаңа проблемаларды шешудің дағдыларын қалыптастырады.
Осындай дағдыларды қалыптастыруға жүйелендіру жөніндені ЭО
тапсырмаларының жүйесі бағытталған. Компьютердің мүмкіндіктері студенттрег
оқылатын пәндерді, жағдайларды, қасиеттерді және тәсілдерді топтар мен
топшаларға бөлуге, оларды жіктеуге, ерекше білгілеріне байланысты
салыстыруға мүмкіндік береді.
Осындай кәдімгі шығармашылық тапсырмалардың бірі болып агрегаттарды
құру үшін машина таңдау мәселесін шешу табылады; жұмысты орындаудың
тәсілдерін салыстыру және бағалау, машиналарды пайдалану тиімділігін
анықтау, әр түрлі техникалық жағдайлардың және процестердің маңызын
түсіндіруге арналған мәселе мәселелерді шешу табылады.
Әрбір кіші модульдің соңында Машинаны пайдалану курсының негізгі
түсініктерін меңгеру деңгейін анықтауға арналған тесттер берілген. Олар
оқытушының студенттердің білімін бақылауы үшін де, студенттердіғ өздерінің
өзін-өзі тексеруі үшін де пайдаланыла береді.
Тесттілеудің көптеген түрі бар.
Қиындықтар осы тест материлдарын басқа тілдерге аудару
бағдарламасында болып отыр. Біөз тестілеуші бағдарламасын таңдадық, ол оқу
материалының меңгеру бөлімінің мазмұнына, көлеміне және күрделілігіне
байланысты белгілі сұрақтар санын қамтиды.
Мысал ретінде Агрегаттың күші және алымдылығы атты бірінші кіші
модульдің тестін назарларыңызға ұсынамыз.
Модульді оқып болған соң студент тест өтуге тиіс, бұ үшін ол
тапсырмалар панелінде тест деген команданы таңдайды, мониторда
тестілеушінің бағдарламасы көрінгеннен кейін өзі туралы мәліметтер
толтырады. Студенттің өзі жауапқа арналған тест сұрақтарының кезегін
таңдайды. Бұл үшін ол тышқанмен тест сұрақтарын белгілейді, мониторда
студенттің таңдаған сұрағы қызыл түсті болып көрінеді және оған берілетін
жауаптың 5 варианты ұсынылады. (А,В, Д, С, Е). Ұсынылған сұрақтарға жауап
беру барысында студент 5 варианттың дұрысын таңдап, сол әріпке тышқанмен
басады. Тестпен жұмыс жасау аяқталған соң, компьютер тесттің нәтижесін
диаграмма түрінде береді (48-сурет). Бұл студенттің материалды
меңгергенінің деңгейі мен сапасын көрнекті түрде көрінуіне мүмкіндік
береді. Барлық кіші модульдерді орындаған соң студент білімді меңгеруге
атқарған жұмысының салыстырмалы жағдайын сипаттайтын жалпы нәтиже ала
алады. (49-сурет).
Қ.Сәтпаев атындағы Қаз.ҰГИУ үшін әзірленген электрондық оқулықтар
бойынша техникалық мамандықтары пәндерінің ерекшелігі техникалық емес
(әлеуметтік, гуманитарлық, қаржы – экономикалық) пәндерге қарағанда, басым
көпшілігі лекциялық және тәжірибелік сабақтардан басқа лабораториялық
жұмыстарды, курстық жобаларды және жұмыстарды , және де басқа оқу
материалдарын және білімді бақылаудың ұйымдастыру айтарлықтай
күрделендіретін материалдарды қамтиды. Интегралдар мен дифференциалдарды
зерттеу бағдарламасын оқу математикалық ақпарат туралы жалпы түсінігі бар
оқушылар мен студенттерге арналған элементарлық функцияларды зерттеуге
мүмкіндік береді.
Бұл бағдарламаны әзірлеушілердің мақсаты шығармашылық зерттеу
әдістемесінің әдістері арқылы кең бұқаралық аудитория үшін математика
ғылымының әлемін ашуға бағытталған.
Интеграл түсінігінің маңызына жету оқып – үйренушілер үшін күрделі
тапсырмаларлың бір болып табылады, онымен таныстыруға деген инновациялық
әдістеме математикаға оқытудың ынтасын арттыру үшін авторлардың
стратегиялық әдістерінің бірі болып саналады.
Бағдарламаның интерфейсі визуалды графикалыө блокқа және 2
навигациялық панельге бөлінеді: тік және жазық.
Тік панельде функциялар галереясы орналасқан, оның үстіңгі жағында
комментарий жолдары беріледі. Галерея тізімі 35 функцияны сипаттаудан
тұрады, олар 4 тақырыпқа бөлінген: тригонометрия (синустар, косинустар)
дәрежелі функциялар, көрсеткішті теңдеулер, логарифмдер және гипербола
функциялары зерттеулер параметрлердің панелінде функцияларды жөнге
келтіруді енгізуден басталады.
А – амплитура, В – сығымдау – созу коэффициенті; С – фаза бойынша
ығыстыру, Д – қосымша параметр. Зерттеу барысында өзгертуге болатын А,В,С,Д
параметрлерін ұяшықтарда жинақтағаннан кейін функцияның өзін немесе оның
интегралдарын көру режимінің таңдау графикалық жүйені іске қосамыз. Әрі
қарай, ОК түймесін баса отырып таңдауды растаған соң интерфейстің сол
жақтағы графикалық панелінде визуалды график пайда болады. Графиктің
үстінде функциялардың бірнеше параметрлері бойынша оның математикалық
жазбасы көрінеді: амплитуда, сығымдау –созу коэффициенті, фаза бойынша
ығыстыру, қажет болғанда – қосымша параметр. График функциясын барынша
қолайлы талдау үшін графикалық блокта оң жағындағы үстіңгі жерде екі – үш
өлшемді бейне ракурсы пайдаланылады, бұл үшін бірнеше квадранттың зерттеу
диапазоны көрсетілген. Бұл жерде бағдарлама студенттің зерттеп отырған 35
функциясының ең жай түрі синустан бастап күрделі гипербола арккосекансына
дейінгі бір кесіндінің бейнесін көрсетеді. Зерттеп отырған функцияның, оның
туындысының немесе интегралының диапазонын реттеуге болады. Мысалы, қандай
да бір графикалық кесіндінің масштабын өзгерту үшін Х – max және Х – min
пайдаланылады. Егер графикте ыңғайсыз кесінді берілс, функцияны учаскелерге
бөлу санының параметрін өзгертуге болады. N саны неғұрлым көп берілсе,
мысалы 200 инерация, соғыұрлым график тегістеу болады. Барлық параметрлер
динақталған соң ОК түймесін баса отырып, экранда қажетті графикті аламыз.
Параметрлер дұрыс берілмесе, бағдарлама сөйлесу терезесінде қателік туралы
ескертеді.
Бұдан ұсынудың кез – келген учаскесін зерттей алады. Санды
пиктограммада басу барысында бағдарлама 35 функциялардың әрқайсысы үшін
жазылған сандық кестесінің қосымша терезесін ашады: х, х –тың функциясы,
т.с.с, калькулятормен есептеу қажет болғанда зерттелетін жұмыстар
Көрнекілік көптеу болу үшін графиктің өзінде кейбір параметрлерді
өзгертуге болады.
Жазықтықтағы төменгі панельде кеңістіктегі үш өлшемді бейне режимін
күйге келтіру берілген 3 Д пиктограммасының түймесін баса отырып, оқушы
графикті зерттеу үшін көлемді режимді іске қоса алады, А пиктограммасының
түймесін басса – мәтінді анықтап оқу үшін ұлғайту, лупа бейнесі бар түймені
басса – графиктің өзін ұлғайтып көрсетеді.
Сонымен қатар, үш өлшемді бейнені режимінде оптогоналдық режимді іске
қосу функциясы да қарастырылған. Таға да бір акция бар, үйренуші оны ашу
барысында 1: 500 ұлғайтып көруден соң графикті айналдыра қарап, қайтадан
оны бастапқы күйіне қайтара алады.
Функцияларды шығарудың үлкен күйге келтіру жанында қосымша күйге
келтірулер бар:
3 Д режимінің масштабы, перспектива бұрышын өзгерту, графикті
айналдыру, бұру және еңкейту. Бағдарламаның әдістемесі авторлардың ұсынған
кез –келген математикалық функциясын оған жеткілікті кез – келген
диапазонда көрнекті түрде зерттеуде.
Мысалы, Sin (x) функциясының туындысын оқу барысында аргументтің
берілген диапазонында белгілі функциянфң өзін көруге болады, сөйтіп оның
туындысының режиміне кедергісіз тез көшуге мүмкіндік бар.
Бұл жерде бұл функцияның туындысы cos (x) екенін көруге болады.
Электрондық оқулықты виртуалдық зертханамен бірге кешенді түрде
қолдану білімді жан-жақты байытумен және оларды шығармашылық ғыыми
айтарлықтай тәжірибелермен және нақты эксперименталды әдістермен
пысықтаумен қамтамасыз етеді.
Студенттердің электрондық оқулықтарды пайдалану географиясы өте кең:
ағылшын тіліндегі электронды оқулықтар республикамыздың барлық
университеттерінде пайдаланылады. Техникалық цикл бойынша электронды
оқулықтар республикамыздағы жоғары оқу орындарының 80% -де пайдаланылады.
Абылай хан атындағы Қазақ Халықаралық қатынас жән,е әлем тілдері
университетінің базасында әзірленген электрондық оқулықтармен
республикамыздың 50-ден астам ЖОО мен колледждері танысты, бүгінгі күні 47
электронды оқулықпен 10-нан астам жоғары оқу орнының студенттері оқытылуда.
Кәсіптік білім бойынша электрондық оқулықтар колледждердің оқу
процесіне кәсіптік циклдің 2 пәні бойынша енгізілген: Геология,
Мұнайгаз және мұнай кәсібінің геологиясы - Мұнай және газ кен орындарын
пайдалану, Ауыл, орман және балық шаруашылығы - 450000 бағыты бойынша.
Жоғары оқу орындарында студенттер 59 электрондық оқулық бойынша білім
алады.
Қ.Сәтпаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университетінде Мұнай
және газ кен орындарын дайындау және пайдалану, мамандығы бойынша
электрондық оқулықтар дайындалған.
Абылай хан атындағы Халықаралық қатынас және әлем тілдерінің Қазақ
университетінде электрондық оқулықтар барлық мамандықтар бойынша оқу
жоспарларының негізін қалайтын ағылшын тілінде оқытылатын барлық теориялық
курстар бойынша дайындалған.
Оқу процесіне электрондық оқулықтарды енгізумен қатар жүргізілген
зерттеулердің нәтижесі студенттердің көпшілігінің оқуға деген ынтасының
анағұрлым жоғарылағанын, осының салдарынан оқу үлгерімінің жақсарғанын
көрсететін.
Атап айтсақ, студенттердің қабылдауы үшін дәстүрлі түрде қиын деп
саналатын, сондықтан жоғары үлгеріммен ерекшеленбейтін пән – ағылшын
тілінің теориялық грамматикасынығ мұғалімдері электрондық оқулықты және
моудльді технологияны пайдалану арқылы жаңа әдістеме бойынша өткізілген
сабақтардан кейін, үлгерімнің студенттер электрондық оқулықта пайдаланбай
оқып жүрген кездегімен салыстырғанда 80% артқанын атап айтты. Жоғары оқу
орындарында электрондық оқу залдарын ашу қажеттілігі оларға келушілердің
көптігімен дәлелденіп отыр. Егер 2000-2001 ж. оқу жылының жоғары ақпараттық
технологияларға деген қызығушылық 200-ден кем студентте байқалса, осы
жылдың қаңтар айында электрондық оқу залында 1300 –ден астам студент
шұғылданды. (58-сурет)
Кәсіптік білімнің электрондық масштабы.
Электрондық оқулық Қостанай, Орал, Қызылорда, Шығыс гуманитарлық,
Жаңа өзен колледждерінің оқу – тәрбие процестерінде пайдаланылады. Жоғарыда
аталған барлық колледждерде электрондық оқу залдары ашылған.
Ара қашықтықта оқытуды жүзеге асырудың педагогикалық технологиясы.
Қоғамның дамуы ғылыми – техникалық прогрестің тез даму қарқынымен
сипатталады. Бұл қоғамда бірқатар түбегейлі өзгерістерді белгіледі, оның
ішінде білім жүйесінде де статистикалық зерттеулердің нәтижесі және олардың
талдауы келешекте әрбір жұмыс істеуші үшін жоғары білімге деген қажеттілік
туындайды, бұған әрі субъективті, әрі объективті себептер ықпал етеді деп
көрсетті.
Білімнің жаңа сатысы мен сапасын адамның өзінің өмір сүруі мен сапасын
адамның өзінің өмір сүруі мен қоғам анықтайды. Адам қоғамының білім алуға
деген қажеттілігі күн өткен сайын өсуде, білімге деген қол жеткізу
шектеулі, күндізгі білім беру қоғамның күнделікті өсіп отырған сұранысын
қанағаттандыра алмайды.Күндізгі оқу түрін кеңейту мол қаражат қорын салуды
талап етеді, мұны айта берсек, ең дамыған елдердің бюджеті де көтермейді.
Федералдық білім департаментінің мәліметтері бойынша, АҚШ –та ЖОО
студенттерінің 43% -25 жасқа дейінгілер, ал -18-22 жастағы адамдар.
Студенттердің қалған бөлігі – отбасмылық іскерлік қамқорлығы бар ересек
адамдар. Олар үшін университеттерде күндіз оқып білім алу қиындау, әрине.
Білім беру жүйесіндегі осындай қалыптасқан жағдайлар оқытудың жаңа жолдары
мен түрлерін іздеуді талап етеді. Осындай жолдардың бірі болып дәстүрлі
емес технологиялар бойынша оқыту табылады. Атап айтсақ, 1960-1980 жылдар
аралығында дәстүрлі емес технологияларды пайдаланушы ЖОО саны 1900-1960
жылдар аралығымен салыстырғанда іс жүзінде 2,5 есе артқан. Бұл білім
берудің дәстүрлі емес түріне өтудің әлемдік беталысы туралы куәландырады.
Ара қашықтықты оқыту қазіргі заманның талаптарына сай келеді, әсіресе, егер
тек қана көлік қаражатын емес, күндізгі оқытудың барлық жүйесін
ұйымдастыруға кететін шығындарды есептегенде. Осыдан барып университеттік
оқытуда ғана емес, ара қашықтықта оқытуға деген қызығушылықтың жоғарылауы,
бұл адамның барлық ғұмырында өз бетінше білім алуы үшін өте қажет.
Әлемдік білім тәжірибесінде ара қашықтықта оқытуды жүзеге асырудың ара
қашықтықта оқытуды жүзеге асырудың өте бай тәжірибесі жинақталған.
АҚШ –та ХХ ғасыпдың 60 жылдарының ортасынан бастап инженерлік
колледждердің бірқатары жақын орналасқан компаниялардың қызметкерлеріне
арналған оқу курстары үшін теледидарлық жйүе қолдануға кірісті. Осы
курстардың тиімділігі өте жоғары болды, сапалы білім алудың ауқымын
кеңейтуге ықпал етті.
Спутниктік байланысты пайдаланумен өткізілген телекурстар арқылы білім
беру түрі табысты болып, өз жемісін берді, бұл үлкен масштабтарды қамти
отырып, үлкен ара қашықтықты артта қалдырды. Мұндай спутниктік телекурстар
АҚШ-тың барлық аймағында, сонымен қатар европалық және азиялық елдерде
көрсетілді.
1984 ж АҚШ –та инженер кадрларды оқытудың ара қашықтықтағы түрі
арқылы дайындайтын Ұлттық технологиялық университеті (ҰТУ) ашылды. ҰТУ
студенттердің жұмыс берушісі – фирмалар төлейтін оқу төлемі есебінен
қаржыландырады.
1989 жылдан бастап АҚШ –та Бұқаралық Теледидар жүйесі арқылы оқу
курстарын ұйымдастыру басталды. Broch мәліметтері бойынша (1990)
ересектерді оқыту бағдарламасы 1500 колледжбен және жергілікті
станциялармен тығыз өзара байланысты. Бағдарлама ауқымды және ғылым, бизнес
және басқару саласындағы курстарды ұсынады. Елдің ішіндегі оқу курстары
үшін 4 білім арнасы пайдаланылады, ал басқа елдерге бұл курстар спутниктік
теледидар байланысы арқылы беріледі.
90 жылдардың басында ҰТУ –де магистранттарды ара қашықтықта оқыту
ұйымдастырылады. ҰТУ мұндай жағдайы АҚШ –тың басқа ұйымдармен салыстырғанда
инженерлік магистранттық бағдарламалардың көптеген түрін кеңейтуге және
ұсынуға мүмкіндік береді.
Ара қашықтықта оқыту саласындағы ҰТУ жұмысының нәтижесі егжей –
тегжейлі талданды және халықаралық электрондық университеттің моделі
ретінде ұсынады. Бүгінгі таңда АҚШ –та ара қашықтықта оқыту бағдарламалары
бойынша миллионнан астам студент оқуда.
Ара қашықтықта оқытудың Европалық түрі 70 жылдардың басында қарқынды
дами бастады, осыған байланысты ашық университеттер саны көбейді.
Қазіргі кезде ара қашықтықтағы білім бағдарламаларын қолданатын оқу
орындарының үлкен тоюы жұмыс істейді.
Европада ең ірі орталық болып Испаниядағы Ара қашықтықта білім берудің
Ұлттық Университеті табылады, ол 70 жылдардың басында ұйымдастырылған. (АҚ
ББҰУ) Ол өз елінде 58 оқу орнын және шетелдегі 9 оқу орнын біріктіреді. Осы
оқу орнының студенттерінің Нью – Йоркте және Римде білім алу мүмкіндіктері
бар.
Басқару саласындағы басыңқы европалық ұйым болып Британ Ашық
Университетінің Ашық Бизнес Мектебі саналады, бұл жерде магистр дәрежесіне
арналған бағдарламаның 50% ара қашықтықта оқыту әдістемелік қолдану арқылы
жұргізіледі.
Кері байланыс принципі жоқ кездегі ара қащықтықта оқытудың жүйесіндегі
қажетті ақпараттық материал бейне кассеталарға, дискілерге, сонымен қатар
аудиожазбалар түрінде орталықтандырылады. Көрсетілген материалдар пайдалану
үшін әрі қарай тікелей оқу орындарына әртүрлі технологиялыө арналар арқылы
жіберіледі, оның ішінде компьютерлік желілер де бар.
Францияда қашықтықта оқытудың Ұлттық Орталығы (ҚОҰО) 1989 ж құрылған
әлемнің 120 еліндегі 350 мыңнан астам адамды оқумен қамтамасыз етеді.
Швециядағы Балтық Университеті Балтық өңірінің 50-ден астам
университетін біріктіреді, онда ара қашықтықта оқыту спутниктік теледидар
негізінде ұйымдастырылған. Қолданушылар екі жақтың мүддесін ұсынатын ғылыми
– білімдік бағыттағы тікелей қарым – қатынасқа ие. Бұқаралық аудиторияға
арналған бағдарламамен қатар оқу сабақтарының аатулы циклдары да кеңінен
тараған. Осындай түрде оқу орындарын бітірген студенттер басқа ЖОО
дипломдарына ұқсас тиісті дипломдар алады.
Лондонда 1980-190 ж аралығында Ашық Университетте сырттай оқу
теледидар арқылы оқытудың курсын 80 мыңнан астам студент өтті, олар үшін
1500-ден астам телебағдарлама дайындаоды (аптасына 35 сағаттан).
Қазіргі кезде электрондық жоғары білім бағдарламасы 3-әлемнің елдерін
қосқанда әлемнің 30 елінде дайындалады. Ара қашықтықта оқытудың американдық
формасынан айырмашылығы европа елдерінде үкімет қаржыландыратын ашық
университетттері дамиды. Оқыту курстары теледидар және радио арқылы
ұсынылады, ал соңғы жылдары – компьютерлік технологиялар арқылы.
ТМД елдерінің ішінде Ресей жоғары мектебі кадрлық әлеуетімен
ерекшеленеді және ара қашықтықта оқытуды ұйымдастырудың үлкен ғылыми -
әдістемелік тәжірибесіне ие.
Жоғары білім беру саласында ара қашықтықта оқытудың табысы қолданудың
үлгісі болып Мәскеу электроника және математика институы, Бауман атындағы
Мәскеу энергентикалық институты және де басқалар Мәскеу автомобильдік –
құрылыс институтында ара қашықтықта оқытудың технологиясын пайдалану
арқылы Балтық жағалауындағы орыс тілді халықты Сырттай оқыту жүзеге
асырылады.
Осы сияқты оқытуды Ресейдің 8 қаласында 2000 –нан астам студент өтеді,
оның ішінде Санк – Петербургтің 3 маңдай алды ЖОО –да да оқытылады.
Сондықтан, ара қашықтықта оқыту мынадай әлеуметті маңызды функцияларды
жүзеге асыру үшін бейімделген:
- қоғамның білімділігінің деңгейі мен білім сапасын жоғарылату;
- сапасын жоғарылату;
- сапалы дайындалған мамандарға деген мемлекеттің қажеттілігін
қанағаттандыру;
- халықтың әлеуметтік және әлеуметтік белсенділігін, өзіндік сана –
сезімінің деңгейін жоғарылату;
- жоғары мектеп жинақтаған кадрлық және материалдық әлеуетті, білімді
сақтауға және молайтуға ықпал ету;
- ТМД аумағындағы бірыңғай білімділік кеңістіктің дамуына және оны
сақтауға ықпал ету.
Жаңа ақпараттық технологиялар базасында ара қашықтықта оқытуды
ұйымдастырудың әртүрлі тәсілдері бар: интерактивті теледидар, телеқарым –
қатынас. СD- ROM технологиясы, оқу теледидары – радиосы, бейне жазбалар,
т.с.с. негізінде.
Е.С. Полат айтқандай, Ресейде ара қашықтықта оқытудың төрт түрі
кеңінен тараған, олар мыналарға негізделеді:
1. Интерактивті теледидарға (two-way TV);
2. Компьютерлік телеқарыс-қатынас желілеріне;
3. Мультимедиялық ақпаратты қолдану арқылы компьютерлік телеқарым-қатынас
жілілеріне, оның ішінде интерактивті режимде, сондай –ақ компьютерлік бейне
конференцияларды қолдану арқылы;
4. Бірінші мен екіншінің қиюласуы.
Ара қашықтықта оқыту термині негізгі қызметтен қол үзбей және оқу
орны орналасқан жерге адамның бармай –ақ оқуы дегенді білдіреді және жаңа
ақпараттық технологияны пайдалану негізінде жүргізіледі.
Білім туралы ҚР Заңында ара қашықтықта оқыту түрі оқуды
ұйымдастырудың жекелеген дербес түрі ретінде ұсынылған.
Бұл ара қашықтыққа қарамастан пәндік білім саласындағы ғалымдар мен
жетекші мамандардың нақты уақыт режимінде білім субъектілерінің өзара іс -
әрекетін қамтамасыз ететін қазіргі заманғы ақпараттық қарым – қатынас
технологияларын пайдалану негізінде берілетін сапалы жаңа форма.
Педагогикалық технологияларға сәйкес ара қашықтықта оқытуды жүзеге
асырудың негізгі құралы болып Интернет –қиындылар түрінде жинақталған оқу
фильмдері, электрондық оқулықтар және ақпараттар табылады. Ара қашықтықта
оқытудың қатысушылары үшін белгілі ғалымдар мен тәжірибешілердің еңбектері,
мұражайлардың, кітапханалардың, мұрағаттардың қорлары қол жетерлік дүние
болып табылады.
Әдеби дереккөздердің талдауы ара қашықтықта оқыту (АҚО) анықтамасына
3 құрамның кіретінін анықтады: ашық оқыту, компьютерлік оқыту, қарым-
қатынастың компьютерлік жүйесі (Интернет), олар үшін өте күшті танымдық
мотивациясы тән, сондықтан АҚО –ны ХХІ ғасырдың оқуының технологиясымен ара
қашықтықта оқыту сырттай оқудан ерекшеленді, осының салдарынан оны сырттай
оқудың дамыундағы жаңа кезең деп атауға болмайды.
Оқытудың бұл түрін әріптестермен қарым – қатынас жасаудың жоғары
деңгейіне, ынтымақтастыққа жетелейтін, жоғары кәсібишілікпен сипатталатын
ХХІ ғасырдың маманын дайындаудың жүйесі деп атауға болады. Оқытудың бұл
түрі үшін әлеуметтік – маңызды себептердің шапшаң күшеюі тән: ашық және
компьютерлік оқытуды және қазіргі кездегі қарым – қатынас құралдарын
пайдаланудың арқасында іскерлік, танымдық ынтымақтастықтың, өзін -өзі
жүзеге асыру мен дамудың, өз орнын табудың қарым – қатынастың күшеюі
қазіргі кезде ара қашықтықта оқыту деген түсініктің сан алуан түрі
кездеседі, соның біразын мысал үшін келтіреміз.
1. Ара қашықтықта оқыту күндізгі және сырттай оқумен қатар
компьютерлік және телеқарым-қатынас технологияларына негізделген, білім
беру процесінде оқытудың дәстүрлі және инновациялық әдестемелері,
құралдары, түрлері қолданылатын білім алу түрі болып табылады.
Ара қашықтықта оқыту барысында білім процесінің негізін оқып –
үйренушінің мақсатталған және қарқынды бақылаушы дербес жұмыс құрайды,
үйренуші өзіне қолайлы жерде, жекелеген сабақ кестесі бойынша оқытудың
арнайы құралдарын жинақтап, мұғаліммен телефон, электрондық және кәдімгі
полита бойынша, сондай –ақ бетпе бет жүздесе отырып келісілген кездесу
мүмкіндіктерін пайдалана оқи алады.
2. Ара қашықтықта оқыту субъектілері мен объектілерінің арасындағы
және оқыту құралдарының өзара іс - әрекеттерінің мақсатталған интерактивті,
асинхронды процесін қамтиды, бұл жерде оқыту процесі олардың кеңістіктегі
орналасуына байланысты. Білім процесі өзіне тән педагогикалық жүйеде өтеді.
Бұл жүйенің элементтері болып мынадай оқыту мақсаттарының, оқыту
мазмұнының, оқыту әдістемелерінің құралдарының, оқытудың ұйымдастыру
түрлерінің, оқыту – материалдық, қаржы –экономикалық, нормативтік -
құқықтық,маркетингтік ішкі жүйелері табылады.
3. Ара қашықтықта оқыту жаңа ақпараттық технологиялар және
мультимедия жүйесі негізінде үндізгі – сырттай, сырттай және кешкі оқу
түрлерінің элементтерін қиюластыратын ерекше, жетілдірілген оқыту түрі.
Қазіргі кездегі телеқарым – қатынас құралдары мен электрондық
басыдымдар, дәстүрлі оқыту түрлерінің кемшіліктерін олардың барлық қадір
–қасиетін сақтай отырып арта қалдыруға мүмкіндік береді.
4. Ара қашықтықта білім алу (беру) ара қашықтықта оқу ақпараты
айырбастау құралдарына негізделген арнайы ақпараттық білім ортасынығ
көмегімен елімідегі және шет елдегі халықтың көпшілігіне ұсынылатын білім
беру қызметінің кешені болып табылады. Ара қашықтықта оқытудың ақпараттық –
білім ортасы қолданушылардың білімге деген қажеттілігін қанағаттандыруға
бағытталған мәліметтерді, аппаратты бағдарламалық және ұйымдастыру
әдістемелік қамсыздандыруды беру құралдарының жүйелік – ұйымдастыру
жиынтығын қамтиды. Ара қашықтықта оқыту адамның білім мен ақиқат алуға
деген құқығын жүзеге асыруға бейімделген үздіксіз білім жүйелерінің бірі
болып табылады.
5. Ара қашықтықта оқыту – студенттің өз бетінше оқуы принципіне
негізделген білім процесінде жаңа түрдегі ұйымдастыру. Оның ортасы
оқушылар мен оқытушының кеңістікте және уақытта бір - бірінен алшақ
екендігімен, солай бола тұра олардың кез – келген уақытта телеқарым –
қатынас арқылы бір бірін қолдауға мүмкіндігінің барлығымен сипатталады.
6. Ара қашықтықта оқыту – оқу материалының негізгі көлемін оқушыларға
жеткізумен қамтамасыз ететін ақпараттық технологиялар жиынтығын, оқыту
барасында оқушылармен оқытушылардың интерактивті өзара іс - әрекетін, оқу
материалын меңгеру бойынша студенттерге өз бетінше жұмыс істеу мүмкіндігін
беруді, сондай –ақ оқу барысында олардың білімдері мен дағдыларын бағалауды
қамтиды.
7. Ара қашықтықта оқыту – бұл дербес компьютерлерді, бейне , -
аудитехникаларды, космос және антоволокондық техниканы қолдануға
негізделген ақпараттық технологияларды қолдану қамтамасыз етілетін оқытудың
сырттай оқу түрінің жаңа сатысы.
8. Ара қашықтықта оқыту – ара қашықтықта оқытудың технологиялық және
де басқа түрлерін қамтитын ақпарат пен оқыту арқылы білім алу және
шеберлікті шыңдау жолы.
9. Ресейде ара қашықтықта оқытудың бірыңғай жүйсін құру мен дамыту
концепциясында мынадай анықтама берілген:
ара қашықтықта оқыту - бұл оқушы үшін сатандарттарға сәйкес білім
пәндерін еркін таңдауға, мұғаліммен диалог түрінде ой – пікір бөлісуге
жағдай жасайтын дәстүрлі, жаңа ақпараттық және телеқарым – қатынас
технологияларын және техникалық құралдарды кеңінен қолдануға негізделген
оқытудың әмбебап гуманистік түрі, бұл жерде оқыту процесі оқушының
кеңістіктегі және уақыттағы орналасуына байланысты емес.
Ара қашықтықта оқыту - оқушының, оның алдағы шығармашылық және еңбек
қызметінің негізі болатын белгілі білімдік жағдайға қол жеткізуі және
бекітуі үшін ара қашықтықта оқыту процесі жүзеге асырылатын жүйе.
10. Ара қашықтықта оқыту, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz