Катон - Қарағай мемлекеттік ұлттык табиғи бағы

Катон-Қарағай мемлекеттік ұлттык табиғи бағы 2001 жылдың 17 шілдесінде Қазакстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен бекітілген. Бұл Қазақстандағы үлкен ерекше қорғалатын табиғи территория, оның көлемі 643477 га.
Оның құрамына Алтайдың биік шыңы - Белуха тауы (теңіз денгейшен 4506 м биік одан кететін Листвяга жотасы тізбегі мен Бұхтарма мен Берел өзенаралық биік тауы кіреді. Бұхтарма аңғарынан кейін оңтүстік-Алтай таулары тізбегі: оңтүстік Алтай (ең биік нүктесі Жағыртау тауы - 3871 м), Тарбағатай (Хрустальная тауы - 3094 м) және Сарымсақты (Бурютауыл тауы - 3373 м) көтеріп тұр. Барлық тау жоталары субендж бағытта созылып жатыр және анық асимметриялы беткейлер болып табылады, солтүстік беткейлері өзен ангарларына жар болып туседі, ал оңтүстік беткейлері eдәуір жайпақ жене созылмалы.
Кебі – шағын су айдыны көлемі бір шаршы квадрат шақырым. Ең үлкен көл – Бұхтарма ол орманды алқаптың жоғарғы шекарасында теңіз деңгеиінен 2056 м биіктікте. Бұхтарма өзені қайнар көзіне жақын орналасқан. Оның ұзындығы 5,6 шақырым, ені 1,1 шақырым. Ең терең жері 22 м. Дәл түбінде Үлкен Рахман көлі орналасқан.Оның көлемі екі есе кіші, бірақ тереңдігі 30 метрге жетеді.Мұнда көп жылдан бері ыстық, радонды бұлақ кезінде Рахман бұлақтары санаториі жұмыс істеді.Тірек - қозғалыс мүшелері ауыратын адамдар үшін баға жетпес табиғи емдік орын болып табылады. Тағы үш ірі көл – Язевое, Черновое және Марал. Листвяга жотасында орналасқан. Бұл көлдерде балық өте көп.Әсіресе ақ қайран мен хайрус көп.
Катон – Қарағай ұлттық бағы жері Нивальды ( теңіз деңгейінен 2000 – 2800 м биік ), Тундра – Шалғынды ( 2000 - 2800 ), Таулы орманды ( 1200 – 2300 ) және орманды – шалғынды - далалы 900-1200 м болып, төрт табиғи биік аймақта өлшенді.
Жер көлемінің үш бөлігін; қылқан жапырақты орманы басым орманды ландшафт алып жатыр. Алтайдағы айға ормандарында балқарағай, самырсын, ciбip шыршасы қауіпті жағдайда тіршілік етіп өседі. Мұндай жағдайды әртүрлі әсерлер: Катон, континентальды ауа райы, Орта жене Орталық Азияның құрғақ ауасының жақындығы, ұзак уақыт бойы адамның кepi әсерлерді туғызады. Дәл осында, ciбip тайгасыньң оңтүстік шекарасында қоршаған орта өзгepici жалпы көлемде және екі дәрежеде қатты байқалады. Сондықтан ақтың қорғалатын территориясы нэтижесінде шаруашылык, әcepi мен басқа кepi жағдайлардың нәтижесінде өлшеген.
Ормандардың табиғи қайта қалпына келуін бақылауға әбден мүмкіншіліктер бар.
Бактың фауна мен флорасы кұрамында әр түрлі табиғи аймақтар мен ipi географиялық аймақтар белгілері: Тундра мен Сiбip тайгасы, орта Азиялык, далалар мен шелейттер, Орта Азия мен Тянь-Шань таулары бар. Осы белгілердің көбi бұрынғы геологиялық әдеyip қалдықтары, Алтай эндемиктері болып табылады немесе өз таралу аймағының шетінде кездеседі. Мұндағы мәліметтер бойынша жоғарғы өлшемдері 1000-га тарта түpi. Олардың 30-дан астамы Қазақстан Қызыл кітабына ipi гулдер: қалампыр, сепкіл шолпанкебектер, Верещагин

Әдебиеттер тізімі:
1. Р.Н. Крыкбаева, А.Н. Челышев - Өскемен: ЖШС «ПРОФИТ»
2. Ақаров Әлібек: Астана: Елорда, 2004.