Сұраныс пен ұсыныс туралы

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2.3

1 Сұраныс туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4

а) Сұраныс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
ә) Сұраныс көлемі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
б) Сұраныс заңы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
в) Сұраныс қисығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
г) Сұраныс көлемінің және сұраныстың өзгеруі ... ... ... ... ..6

2 Ұсыныс туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9

а) Ұсыныс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
ә) Ұсыныс көлемі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
б) Ұсыныс заңы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
в) Ұсыныс қисығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
г) Ұсыныс көлемінің және ұсыныстың өзгеруі ... ... ... ... ... 11

3 Нарықтағы тепе . теңдік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12

4 Жиынтық сұраным мен ұсыным ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14

5 Басқа заңдармен байланысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17

6 Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21

7 Қлданылған әдебиет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23

Сұраныс пен ұсыныс теориясының негіздері, тұтынушы мінез – құлқы қарастырылады.
Қандайда бір тауар рыногына қалыптасушы ситуацияны қарастырсақ, тауар бағасы мен сатылған немесе өткізілген тауар саны арасында белгілі бір байланыс бар екені белгілі. Тауар бағасы төмен болған сайын сатып алушылар сатып алғысы келетін оның көлеміде көп болып, оған деген сұраныс жоғары болады.
Сұраныс пен ұсыныстың өсуі мен кемуін қарастыра отырып, бұның экономикалық шығынын анық немесе пайдасын анық көруімізге бола алады.(функция тәрізді
кестелер сызылған) Сонымен қатар сұраныс пен ұсыныстың экономикалық заңмен байланыс
ерекшеленеді. Тағыда бір қарастырылатын сала ол –
Нарықтық тепе – тендік.
Ұсыныс пен сұраныстың экономикадағы орны,
яғни нарық тепе тендік туралы баяндама. Рынокты дамыту барысында сатушылар мен сатып алушылардың өзара бейімделуі іске асырылатынын көреміз. Бұл кезде қажетті ақпараттың тез айырбасталуына көмектесетін бағалар маңызды рөл ойнайды соған байланысты олар айырбас шарттарын рыноктық экономикаға қатысушылардың бәрі үшін қарапайым, анық және стандартты жасайды. Соның нәтижесінде нарықтағы тепе – тендіктің орналасуы туралы мазмұндама алуымызға болады. Сонымен бірге басқа заңдармен қарым қатынасын зерттей отырып, жиынтық сұраным мен ұсыным туралы мәселені қарастырамыз. Заң жүзінде сұраныс пен ұсыныстың өзгеруі, әрекет етуі және тағы да басқа факторлардың әрекет етуін сипаттайды.
Соңғы сөз – қорытынды. Сұраныс пен

1) “Макроэкономика” Р. Дорнбуш және С. Фишер
Алматы “білім” 1997.

2) “Макроэкономика”
Н.Қ. Мамыров.
Қ.С. Есенгалиева
М.Ә. Тілеужанова
Алматы “экономика” 2000

3) “Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары”
Б.А. Көшенова
Алматы “экономика” 2000

4) “Нарықтық экономика теориясына кіріспе”
Б. Мәдешев
Алматы “экономика” 1995

5) Экономикалық теория негіздері
“Санат” Алматы 1997
Б.Ақанаев
М.Әсембайқызы

6) “Экономикс”
Алматы экономика 2004
С.Әубәкіров
С. Досқалиев

7) “Саяси экономика”
Алматы, Ана тілі 1991
Ә. Әубәкіров
М. Есқалиев.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .2-3

1 Сұраныс туралы жалпы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4

а)
Сұраныс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .4
ә) Сұраныс
көлемі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4
б) Сұраныс
заңы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4
в) Сұраныс
қисығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
г) Сұраныс көлемінің және сұраныстың өзгеруі ... ... ... ... ..6

2 Ұсыныс туралы жалпы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9

а)
Ұсыныс ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..9
ә) Ұсыныс
көлемі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..9
б) Ұсыныс
заңы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
10
в) Ұсыныс
қисығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
г) Ұсыныс көлемінің және ұсыныстың өзгеруі ... ... ... ... ... 11

3 Нарықтағы тепе –
теңдік ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..12

4 Жиынтық сұраным мен ұсыным ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 14

5 Басқа заңдармен
байланысы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..17

6
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...21

7 Қлданылған
әдебиет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23

1
Кіріспе

Сұраныс пен ұсыныс теориясының негіздері, тұтынушы
мінез – құлқы қарастырылады.
Қандайда бір тауар рыногына қалыптасушы ситуацияны
қарастырсақ, тауар бағасы мен сатылған немесе өткізілген тауар саны
арасында белгілі бір байланыс бар екені белгілі. Тауар бағасы төмен болған
сайын сатып алушылар сатып алғысы келетін оның көлеміде көп болып, оған
деген сұраныс жоғары болады.
Сұраныс пен ұсыныстың өсуі мен кемуін қарастыра отырып, бұның экономикалық
шығынын анық немесе пайдасын анық көруімізге бола алады.(функция тәрізді
кестелер сызылған) Сонымен қатар сұраныс пен ұсыныстың экономикалық заңмен
байланыс
ерекшеленеді. Тағыда бір қарастырылатын сала ол –
Нарықтық тепе – тендік.
Ұсыныс пен сұраныстың экономикадағы орны,
яғни нарық тепе тендік туралы баяндама. Рынокты дамыту барысында
сатушылар мен сатып алушылардың өзара бейімделуі іске асырылатынын көреміз.
Бұл кезде қажетті ақпараттың тез айырбасталуына көмектесетін бағалар
маңызды рөл ойнайды соған байланысты олар айырбас шарттарын рыноктық
экономикаға қатысушылардың бәрі үшін қарапайым, анық және стандартты
жасайды. Соның нәтижесінде нарықтағы тепе – тендіктің орналасуы туралы
мазмұндама алуымызға болады. Сонымен бірге басқа заңдармен қарым қатынасын
зерттей отырып, жиынтық сұраным мен ұсыным туралы мәселені қарастырамыз.
Заң жүзінде сұраныс пен ұсыныстың өзгеруі, әрекет етуі және тағы да басқа
факторлардың әрекет етуін сипаттайды.
Соңғы сөз – қорытынды. Сұраныс пен

2
ұсыныс өзара тығыз байланыстылығы және тауар
айналымының пайдалылығы. Кәсіпкерге әкелінетін қосымша пайда, шығын
механизмі, кәсіпкерлік мекемелерді ұлғайту шарттары туралы жазылым.
Жалпылама бөліп көрсетілген мәліметтердің қорытындысы және де
қолданылған әдебиеттер туралы тізім.

3
I. Сұраныс туралы жалпылама түсінік.

Сұраныс деп – тұтынушылардың белгілі бір өнімді таңдау және
сатып алу қабілетін айтады. Сұраныс тауардың бағасы мен көлемнің арасындағы
тікелей байланысын көрсетеді.

Сұраныс көлемі – сұранысқа әсер ететін басқа факторлар тұрақты деп
ұйғарғандағы, әр түрлі бағамен сатып алынатын тауардың санын көрсетеді.

Сұраныс қисығы зерттеліп отырған тауардың сатып алынатын бағасы мен
оның сұраныс көлемінің арасындағы тәуелділікті көрсетеді.

Сұраныс заңы – бойынша тауардың бағасы неғұрлым төмендеген сайын
тұтынушының саны көбейеді немесе керісінше. Бұл заң нақты ақиқаттар мен
дәлелденген гипотеза болып табылады.

4
Мысалы:

1) Күнделікті өмірде адамдар тауарды төмен бағамен және
көп мөлшерде алғысы келеді. Жоғарғы деңгейдегі баға сатып алушыға үлкен
кедергі болады да, ол өнімді көп алғысы келмейді, ал төмен деңгейдегі баға
оның сатып алу қабілетін күшейтеді.

2) Әр уақыттада тұтынушы өнімнің алғашқы бірлігімен көп
қанағат алады. Мысалы: сіздің бірінші жеген бауырсағыңыз өте тәтті болып
көрінеді, ал екінші ондай
тәтті болмайды, үшінші екіншісіненде аз қанағат әкеледі. Бұл жағдайда
тауардың шекті пайдалығының азаю принціпі тұтынуға әсер етеді. Сондықтан
тұтынушы тауардың әрбір келесі бірлігін тек қана баға төмендеген жағдайда
ғана алады.

3) Сұраныс жақын табыс әсері және ауыстыру тиімділігі
арқылы түсіндіруге де болады. Табыс қалай әсер етеді? Баға төмен болған
сайын жағдайда тұтынушы өзіне керек тауарды керегінше алады. Басқаша
айтқанда,
тауардың бағасының төмендеуі ақшалай табыстың сатып алу қабілетін
күшейтеді, сондықтан тұтынушының өзіне қажетті тауарларын бұрынғыдан да көп
сатып алуға шамасы келеді. Ал жоғары деңгейдегі баға керісінше әсер етеді.
Тұтынушылар көбінесе қымбат тағамдарды олардан арзандау тағамдар
мен ауыстыруға әрекет жасайды. Мысалы: Сиыр етінің бағасы төмендесе, онда
тұтынушы –
ның табысының сатып алу қабілеті күшейеді және соның арқасында ол еттің
мөлшерін бұрынғыдан да көбірек алады
( бұл табыс тиімділігі).

5
Бағасы төмен болғандықтан сиыр етін қой, шошқа және тауық
етінің орнына да алуға болады ( бұл ауыстыру икемділігі).

Сұраныс қисығы – сатып алушылардың дәл осы уақытта түрлі бағамен
экономикалық игіліктің қанша санын сатып алғысы келетінін көрсететін қисық.

Сұраныс көлемінің және сұраныстың өзгеруі.
Егер де берілген факторлардың кез келген біреуі өзгерсе баға мен
сұраныс көлемі арасындағы тәуелділікте
де сәйкесінше өзгеріс болады, сондықтан қайтадан жаңа
сұраныс кестесін құрып, жаңа сұраныс қисығын сызу қажет.
Сұраныс қисығының бойымен қозғалу сұраныс көлемінің өзгерісі деп аталады.
Ол бағаның өзгеруіне байлынысты сатып алынатын тауар көлемінің өзгеруін
анықтайды.
Нақты өмірде сұраныс көлеміне әсер ететін факторлар

көп. Олар мыналар:

1 Тауардың бағасы.

2 Тұтынушылардың табысы.

3 Тұтынушы талғамы.

4 Тұтынушы табысы.

Осы жоғарыда айтылған факторлар өзгерген уақытта сұраныс көлемі де өзгеріп
отырады, бұндай тәуелділікті экономикада жалпы сұраныс функциясы деп
айтады.

Qb=f(P, Pa, Pb,...,1,T)

6

Ал енді сұраныс көлеміне басқа факторларда ықпал етеді.
Мысалы: басқа тауарлардың бағасының өзгеруі. Сиыр етінің 1 кг – ның бағасы
150 т – ге болып, белгілі бір
уақыттан кейін 200 теңгеге дейін жоғарылады дейік.
Сонның нәтижесінде сиыр етіне деген сұраныс көлемі бір айда 30 кг – нан 20
кг – ға дейін кемиді. А суреттен көріп отырғандай, басқа факторлар тұрақты
болғанда, сұраныс көлемі А нүктесінен В нүктесіне жылжиды және осы тауардың
бағасы жоғарлаған уақытта сұраныс уақытына сәйкес көлемі азаяды.
Құс етінің бағасы өзгермейді деп ұйғарғанда тұтынушылар
сиыр етінің орнын құс етімен толықтырады, сұраныс қисығы түгелімен оңға
жылжиды.

Сиыр етіні қымбат – тауына байланысты, құс етіне деген сұраныс
көбейеді де,сұраныс қисығы түгелімен Р2 – ден, Р2 – ге дейін оңға жылжиды.
Бұл жерде бағаны тұрақты деп ұйғарамыз. Сиыр етінің бағасы 150 тенге
болғанда, тұтынушылар айына 10 кг құс етін алатын болған, ал сиыр

7
еті 200тенгеге дейін қымбаттаған кезде олар айына 20 кг құс
етін сатып алады. А суреттегі сұраныс қисығының бойымен жылжуды
экономистер сұраныс көлемінің өзгеруі деп, ал Ә суреттегі сұраныс
қисығының түгелімен жылжуды сұраныс өзгеруі деп атайды.

Тауарға деген сұраныс көлеміне тұтынушылардың табысы үлкен
әсер етеді. Бұл көрсеткішке байланысты тауарлардың төмендегідей 2 түрге
бөлуге болады:

1) Нормальды немесе кәдімгідей.

2) Сапасы төмен тауарлар.

Егер тұтынушылардың табысы жоғарлаған кезде, зерттеліп отырған тауарға
деген сұраныс көбейетін болса, онда бұндай тауарды нормальды немесе
кәдімгідей тауар деп атаймыз. Мысалы: тұтынушылардың табысы өскен сайын
сиыр етіне деген сұранысы көбейеді. Себебі сиыр еті диеталық және жеңіл
қорытылатын тағам болғандықтан тұтынушылардың осы тауарға деген сұранысы
жоғарлайды
(бағасы өзгермеген жағдайда). Ал тұтынушылардың табысы азайған уақыттан
кәдімгі тауарларға деген сұраныс та азаяды,сұраныс, қисығы солға жылжиды.
Кейбір жағдайда тұтынушылардың табысы өскенде, сұранысы
азаятын тауарларда болады.

8
Талғам – сатып алушы үшін әрбір тауарда болатын өзіне
тартымдылық көрсеткіші және бұл көрсеткіш моданың өзгеруінен немесе жаңа
ақпараттың пайда болуынан өзгеруінен мүмкін.

Талғам көлемі – тұтынушыға қажетті қажеттілікті есептеп
санағандағы сұраныс саны.

Талғамның өзгеруі - бұл сұранысты өзгертетін себептердің
бірі. Кейде адамдар талғамы тез уақыт аралығында өзгеруі ( музыка, мода,
тамақ, техника).

II. Ұсыныс туралы жалпы түсінік.

Ұсыныс деп – тауардың бағасымен сатушылардың белгілі бір уақыт
аралығында сатқысы келіп заттарының көлемі арасындағы байланысты айтамыз.

Ұсыныс көлемі – әр бағаға сәйкес келетін
тауардың саны. Ұсыныс тарапынан рынокқа қалыптасушы

9
жағдайды қарастырсақ, ұсыныс шамасының бағаға жоғары болған сайын,
сатушылар ұсынуға дайын тауарлар саны көп болады.

Ұсыныс заңы – баға мен ұсынылған өнім саны арасындағы тіке
байланыс ұсыныс заңы деп аталады. Тауардың бағасы қымбаттаған сайын
сатушылардың сату ынтасы арта түседі.

Ұсыныс қисығы – өндірушілердің дәл осы уақытта түрлі бағамен
сатқысы келетін экономикалық игілік санын көрсететін қисық. Ұсыныс қисығы
баға мен тауардың
ұсынатын көлемнің арасындағы тура пропорционалды
қатынасты көрсетеді.

Ұсынысқа әсер ететін факторлар:
Еңбектің бағасы, тауарды өндіруге қажетті материалдар мен
шикізаттар бағасы, қолданылатын технология түрі, қолданылатын технология
түрі, нарықтағы сатушылардың саны және т.б. Мысалы: жанармай бағаның өсуі
максидің шығынын жоғарлатады, нәтижесінде бұл тасушы көлік иелерінің өз
қызметінің ұсынуын төмендетеді.
Тауар өндірісінің технологиясы сатушылардың нарыққа
шығуына әсер етеді. Технологиядағы жеткен жетістіктер тауардың белгілі бір
санын өндіру үшін қажетті еңбектің және басқа да ресурстарды төмендетеді.
Егер, өнімнің белгілі көлемін өндірудегі ресурстар мөлшерін азайтса, онда
шығындарда төмендеп, бұл тауар өндірісінің
тиімділігіне жоғарылатады.

10
Ұсыныс көлемінің және ұсыныстың өзгеруі.

Ұсыныс қисығының тауардың нарыққа шығаруға итермелейтін
бағадан басқа факторлар тұрақты деген жағдайда қарастырылады. Бұл жағдайда
тауардың бағасы өзгеруіне байланысты ұсыныс көлемі өзгереді және бұл
өзгеріс ұсыныс қисығының бойында болады.
Ұсыныстың өзгеруі – ұсыныс қисығының тауардың бағасынан
басқа факторлар әсер еткенде толық өзгеруі немесе жылжуы. Таурдың бағасы
қымбаттаған сайын сатушылардың сату ынтасы арта түседі немесе керісінше.

11
III. Нарықтағы тепе – теңдік.

Әрбір экономикалық модельдегі тепе – теңдік сол модельді
түсіндіре алатын айнымалылар белгілі бір тең –
дестік жағдайына келген уақытта болады.

Баға Рo – ге тең болғанда ғана сұраныс көлемі ұсыныс көлеміне тең болады (Q
b = Q S).
Нарықта тауардың бағасы Р1 – деп белгіленсе (Р1Po) онда
сұраныс көлемі ұсынылып отырған көлемнен көп болады (Q bQ S). Бұндай
жағдайда нарықта жетіспеушілік болады (сұраныс артықшылығы немесе тауар
тапшылығы). Ал егер баға тепе – теңдік деңгейінен жоғары болса (P2P0),
онда сұраныс көлемі ұсыныс көлемінен аз болады да ( Q bQ S), нарықта
ұсыныс артықшылығы орын алады.
Сұраныс пен ұсыныс өзгеруі нарықтағы тепе – тендіктің
өзгеруіне әкеп соқтырады.

12
Сұраныс тұрақты ұсыныс өзгермелі болған жағдайда
нарықтағы тепе – тендік өзгерістері сұраныс
заңына бағынады, яғни баға жоғарлаған сайын теңдестік көлемі азая түседі
немесе керісінше.
Ұсыныс тұрақты сұраныс өзгертпелі болған жағдайдағы
нарықтағы теңдестік өзгеруі ұсыныс заңына бағынады, яғни баға жоғарылаған
сайын теңдестік көлемі өседі немесе керісінше.
Нарықтағы баға жоғарлағанды, ал сату көлемі көбейеді
немесе азайады, тіпті өзгермеуіде мүмкін.

13
IV. Жиынтық сұраным мен ұсыным

Жиынтық ұсыным – кәсіпкерлердің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.