Қазақстан менеджмент методологиясы
КІРІСПЕ
І МЕНЕДЖМЕНТ ТЕОРИЯСЫ
1.1 Менеджмент және Қазақстан методологиясын басқару теориясы
1.2 Методология ұйымдастырудың негізгі формалары
ІІ МЕНЕДЖМЕНТ ЖӘНЕ МЕТОДОЛОГИЯ
2.1 Әртүрлі нарықтық құрылымдар жағдайындағы методологияның іс.әрекеті
2.2 Маркетингтегі менеджмент
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
І МЕНЕДЖМЕНТ ТЕОРИЯСЫ
1.1 Менеджмент және Қазақстан методологиясын басқару теориясы
1.2 Методология ұйымдастырудың негізгі формалары
ІІ МЕНЕДЖМЕНТ ЖӘНЕ МЕТОДОЛОГИЯ
2.1 Әртүрлі нарықтық құрылымдар жағдайындағы методологияның іс.әрекеті
2.2 Маркетингтегі менеджмент
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Серіктестік (партнерлік) дегеніміз елу және одан көп адам иелік ететің бизнес. Бұл да заңды тұлға емес, сондықтан табыс салығын ғана төлейді және методологияның барлық қарыздарына шексіз жауапкершілік артады Артықшылығы ұйымдастырылуы жеңіл, қосымша қаражаттар және жаңа идеяларды іске тарту мүмкіндік болады. Кемшіліктері:
• методология дами түскенде қаржы ресурстарының тапшылығынан қосымша капиталды іске тарту мүмкіндігі шектелген;
• методология мүшелерінің барлығы бірдей іс-әрекет мақсаттарын жетіле түсінбеуі;
• методология табыстары мен шығыстарындағы бірге тапқан мүліктерді бөлудегі әр кісінің үлес салмағын анықтаудың қиындығы. Брокерлік кеңселер, аудиторлық методологиялар, қызмет көрсету сферасының мекемелері және т.б. көбінесе, серіктестіктер формасы ұйымдастырылады.
Корпорация деп бір заңды тұлға болып бірлесіп, методологиялық қызмет жасау үшін қосылған адамдар жиынтығын атайды. Корпорация меншігіне құқықтар акцияларға сәйкес бөлшектерге бөлінеді, сондықтан корпорацияның иелері акциялар ұстаушы, ал корпорацияның өзі — акционерлік қоғам деп аталады. Корпорацияның табыстарына корпорация салығы салынады. Акциялардағы үлестеріне сәйкес белгіленетін корпорация қарыздары үшін, корпорация иелері шектеулі жауапкершілік артады. Корпорациялардың артықшылықтары:
• акциялар мен облигацияларды сатып ақша капиталын іске тартудың шексіз мүмкіндігі;
• методология дами түскенде қаржы ресурстарының тапшылығынан қосымша капиталды іске тарту мүмкіндігі шектелген;
• методология мүшелерінің барлығы бірдей іс-әрекет мақсаттарын жетіле түсінбеуі;
• методология табыстары мен шығыстарындағы бірге тапқан мүліктерді бөлудегі әр кісінің үлес салмағын анықтаудың қиындығы. Брокерлік кеңселер, аудиторлық методологиялар, қызмет көрсету сферасының мекемелері және т.б. көбінесе, серіктестіктер формасы ұйымдастырылады.
Корпорация деп бір заңды тұлға болып бірлесіп, методологиялық қызмет жасау үшін қосылған адамдар жиынтығын атайды. Корпорация меншігіне құқықтар акцияларға сәйкес бөлшектерге бөлінеді, сондықтан корпорацияның иелері акциялар ұстаушы, ал корпорацияның өзі — акционерлік қоғам деп аталады. Корпорацияның табыстарына корпорация салығы салынады. Акциялардағы үлестеріне сәйкес белгіленетін корпорация қарыздары үшін, корпорация иелері шектеулі жауапкершілік артады. Корпорациялардың артықшылықтары:
• акциялар мен облигацияларды сатып ақша капиталын іске тартудың шексіз мүмкіндігі;
ҚАЗАҚСТАН МЕНЕДЖМЕНТ МЕТОДОЛОГИЯСЫ
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
І МЕНЕДЖМЕНТ ТЕОРИЯСЫ
1.1 Менеджмент және Қазақстан методологиясын басқару теориясы
1.2 Методология ұйымдастырудың негізгі формалары
ІІ МЕНЕДЖМЕНТ ЖӘНЕ МЕТОДОЛОГИЯ
2.1 Әртүрлі нарықтық құрылымдар жағдайындағы методологияның іс-әрекеті
2.2 Маркетингтегі менеджмент
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
І МЕНЕДЖМЕНТ ТЕОРИЯСЫ
1. Менеджмент және Қазақстан методологиясын басқару теориясы
Серіктестік (партнерлік) дегеніміз елу және одан көп адам иелік ететің
бизнес. Бұл да заңды тұлға емес, сондықтан табыс салығын ғана төлейді және
методологияның барлық қарыздарына шексіз жауапкершілік артады Артықшылығы
ұйымдастырылуы жеңіл, қосымша қаражаттар және жаңа идеяларды іске тарту
мүмкіндік болады. Кемшіліктері:
• методология дами түскенде қаржы ресурстарының тапшылығынан қосымша
капиталды іске тарту мүмкіндігі шектелген;
• методология мүшелерінің барлығы бірдей іс-әрекет мақсаттарын жетіле
түсінбеуі;
• методология табыстары мен шығыстарындағы бірге тапқан мүліктерді
бөлудегі әр кісінің үлес салмағын анықтаудың қиындығы. Брокерлік кеңселер,
аудиторлық методологиялар, қызмет көрсету сферасының мекемелері және т.б.
көбінесе, серіктестіктер формасы ұйымдастырылады.
Корпорация деп бір заңды тұлға болып бірлесіп, методологиялық қызмет
жасау үшін қосылған адамдар жиынтығын атайды. Корпорация меншігіне құқықтар
акцияларға сәйкес бөлшектерге бөлінеді, сондықтан корпорацияның иелері
акциялар ұстаушы, ал корпорацияның өзі — акционерлік қоғам деп аталады.
Корпорацияның табыстарына корпорация салығы салынады. Акциялардағы
үлестеріне сәйкес белгіленетін корпорация қарыздары үшін, корпорация иелері
шектеулі жауапкершілік артады. Корпорациялардың артықшылықтары:
• акциялар мен облигацияларды сатып ақша капиталын іске тартудың
шексіз мүмкіндігі;
• акционерлер құқықтарының заттық (мүліктік) құқыққа және жеке құкыққа
бөлінуі. Мүліктік құқыққа дивиденд алу және методология жойылған жағдайда
оның мүліктерінің құнының бір бөлігін алу кұқы жатады. Жеке құқыққа
акционерлік қоғамның істерін басқаруға қатынаса алу құқығы жатады. Акционер
заңдық құқығын жоғалтпай басқаруға қатыспауына болады;
• басқару кызметтерін жүргізуге сырттан жоғары квалификациясы бар
мамандарды шақыра алады;
• корпорацияның тұрақты қызмет етуі. Қоғамнан әлдебір акционердің
шығуы методология қызметіне, оның жабылуына әсер етпейді.
Бизнес ұйымдастырудың корпоративтік формасының кемістіктері:
• акция ұстаушыларға дивиденд түрінде төленетін корпорация табысының
бөлігіне екі жақты (екі рет) салық салынуы: біріншісі — корпорация
пайдасының бөлігі деп, екіншісі — акция ұстаушы табысының бөлігі деп;
• экономикалық бейәрекеттердің, қылмыс жасауға қолайлы мүмкіндіктердің
мол болуы;
• меншіктену мен бакылау қызметтерінің бөлінуі. Акция иемденушілер
барынша көп дивиденд алуға ынталы болады, менеджерлер оны азайтып ақшаны
айналысқа жіберуге тырысады.
Корпорациялардың басқа да кемшіліктері болады, бірақ ар-тықшылықтары
одан көп.
Методологияның көлеміне сәйкес бизнес кіші (шағын), орташа және ірі
бизнес болып бөлінеді.
1.2 Методология ұйымдастырудың негізгі формалары
Осы заманда батыс экономикасында кіші бизпес шаруашылықтың ең, ірі
секторын құрайды. Бұнда барлық жұмыспен қамтылғандардың жартысынан көбі
еңбек етеді. Кіші бизнестің типтік формасына франчайзинт (francliise —
жеңілдік) жүйесі мен венчурлік (venture — бел байлау, тәуекел ету)
методологиясы жатады.
Фрапчайзингке ұсақ жеке методологиялар жатады. Белгілі жерде, белгілі
сферада, өздерінің қызметтерінде ірі методологияның фабрикалық маркасын
пайдалану құқығына ие болу үшін, олар бір-бірімен контракт жасасады.
Бұлардың баға жағынан тауарды жеткізуде, жабдықтармен қамтылуда
жеңілдіктері болады. Кіші методологиялар ірі компаниялардың өнімдерін
бөлшек саудада сатушы қызметтері арқылы атқарады. Бұндай контрактар екі
жаққа пайдалы: ұсақ методологиялар ірілерден камқорлыққа ие болады, олардан
сауда жасайтын аймақ алады, ал ірі методологиялар өнімдерін өткізуге
жұмсалатын ақшаны үнемдейді және қамқорына алғандардан ұдайы төлемдер алып
тұрады.
Вепчурлік методология. Бұл ғылыми зерттеумен және оны әрі дамытумен
айналасатын коммерциялық ұйым. Олар, осымен қатар, ғылыми жаңалықтарды
иемденетін компанияларды қаржыландырады және консультация жүргізеді.
Венчурлік методология жаңалық енгізуден бизнес жасайды. Олардың әрекеттері
тәуекелділікті тілейді, бірақ жаңа өнім нарықтың талабына, сатып алушылар
қажеттеріне, шығындардың төмендеуіне сәйкес келмесе, күйіп кету мүмкіндігі
мол. Сондықтан венчурлік методология өнімнің бір түрін жасауды тез аяқтап,
оның басқа жаңа түрлерін жасаумен айналасуға тырысады.
Венчурлік методология екінші дүниежүзілік соғыстан кейін тұңғыш рет
АҚШ-та пайда болған. Венчурлік методология Қазақстанда құрыла бастады,
бірақ жалпы шағын методологиясы ұқсас, кең тарамай отыр. Ал Қазақстан үшін
шағын методология маңызы өте зор, өйткені ол көп мәселе шешеді:
• Қазақстан халқының елеулі бөлігін құрайтын жағдайы төмен адамдар
үшін соншама көлемді капитал салымынсыз тұтыну тауарлары мен қызметтер
өндірісін кеңейтуге ат салысады;
• халықтың материалдық және қаржылық қаражаттарын өндіріс тартуға
көмектеседі;
• ірі өндірістен босаған адамдарды жұмыспен қамтуға мүмкіндік береді.
Кіші бизнестің әлеуметтік-саяси мағынасы да зор: ол қоғамның тұрақтылығының
кепілі болып табылатын орташа таптың даму негізі. Бірақ шағын бизнестің
даму қарқыны қанағаттандырады деп айтуға ерте.
Бұның ішкі және сыртқы себептері аз емес:
• ішкі факторлар:
• старттық капиталдың жетімсіздігі;
• банкілермен байланыстьщ нашарлығы.
Сыртқы факторлар:
• қиынсыз салық жүйесі;
• заңлардың шикілігі, тұрақсыздығы;
• криминалдық прессинг.
Шағын бизнесті жандандыру үшін қажет шараларды үш вариантан жүргізу
қажет:
• шағын бизнестің ішкі ортасын жақсарту керек;
• нақты методологияға тікелей көмек көрсету;
• шағын методологиясы өзін-өзі ұйымдастыруын күшейту. Орташа бизнестің
ролі зор емес. Бұл ірі методологиямен де,
Ұсақ методологиямен де бәсекелес болады. Нәтижесінде ірілер қата-рына
шығуы мүмкін, немесе мүлде күйрейді. Тек кейбір ерекше монополистік өнім
шығаратын болса жағдайы жөнді болуы мүмкін (мүгедектерге, жарымжандарға
арналған техника жасау, қала сағаттарын жөндеу) т.б.
Ірі бизнес, көбінесе бизнестің ең тұрақтысы. Оның нарықтағы монополдық
болмысы көпшілік тұтынуына арналған арзан және мол өнім өндіруге мүмкіндік
береді.
Енді мынадай сұрақтардың реті келіп түр:
1. Қандай жағдайлар методология көлеміне әсер етеді?
2. методология не үшін құрылады?
3. Нарық мүшелерінің әр қайсысын минифирма болдырып, пеліктен барлық,
экономика жаппай, түгел нарық түрін алмайды?
Нарық бостандық, әкеледі, ал әкімшілдік, иерархия, бақылау және саналы
жоспарлаудың болуы туралы бостандыққа шек қояды. Мәселе нарық механизмін
пайдаланудың арзанға түсуінде. Нарықтың әр мүшесі өздерінің жеткізушілері
мен жабдықтаушылары және сатып алушылары туралы, келіс сөз жүргізу және
келісім-шарт талаптарының орындалуы туралы информация алуға мәжбүр болады.
Осы үшін шығын жасалынады. Осындай шығындар трансакциондық (лат. transactio
келісім) методологиялар деп аталады.
Бұл методологиялар нарықтық агенттердің бір-бірімен қатынастарын
келістіру процесінде пайда болады. Егер экономика тек жалғыз физикалық
тұлғалардан тұрып, жаппай, тағы нарық болса, миникелісімдер өте көп
болғандықтан, трансакциондық методологиялар тым көп болар еді.
методологияны ұйымдастыру, осы шығындарды төмеңдетудің әдісі больш
табылады. методологиялар нарықтық механизмді шектеп, жою мақсатымен,
нарықтық үйлесімнің қымбат болғандығына жауап ретінде құрылады деген
тұжырымдар жоқ емес. Шыныңда, трансакцияларды нарықтың көмегінсіз,
методологияның ішінде жасау арзан түседі екен.
Нарықтық және әкімшілік реттеу тетіктерін салыстыру арқылы,
методологияның қажетті көлемін анықтауға болады. Ол нарықты пайдаланудың
шекті шығындары мен әкімшілік бақылауды қолданудың шекті шығындарыньщ
теңдесу нүктесі арқылы белгіленеді.
методология теориясында методологиялар тік және көлденең
интеграцияланған методологиялар болып бөлінеді.
Тік интеграция деп өндірістік процестің ең төменінен, оның ең жоғары
сатысына дейін айналысатын методологиялар бірлестігін атайды.
Колденең интеграция — бір түрлі бизнеспен айналысатын
методологиялардың бірлестігі. Колденең интеграцияның бір түрі — ди-
версификация (ағылшынша diversification — саналуан, көптүрлілік). Бұл, бір-
бірімен технологиялық байланысы болмайтын, саналуан методологиялардың
бірлестігі.
Қазақстанда бизнесті ұйымдастырудың ерекшеліктері бар. Методология
деген категорияға мазмұны жағынан жаңа толықтама енгізілді. Ақырғы уақытқа
дейін ол ерекше ұйымдық-құқықтық форма деп түсінілетін, яғни меншігі жоқ
коммерциялық ұйым деп, өйткені жоспарлы экономикада меншік иесі мемлекет.
Шынында мемлекет өз методологиясы арқылы тек өзімен өзі іс-әрекетте болды,
өйткені методология өздерінің мүліктерін сату туралы бір-бірімен жасасқан
келісім шарттары осы мүлікке деген меншік құқын өзгертпейді, өйткені
мемлекет меншік иесі болып қала берді.
Нарық экономикасында, әміршіл-әкімшілік экономикасынан өзгеше, тауар-
ақша айналымына, номинадтық емес, ақиқат меншік иелері қатысады:
индивидуалдық методологиялар, кооперативтер, серіктестер, қоғамдық ұйымдар.
Бұлар үшін экономикалық жағынан да, құқықтық жағынан да, методология
құрудың ешқандай мағынасы болмайды. Бұларда басқа мақсат: методология кұру
емес, бір тұлғаның (адамның) компаниясын құруды көздейді, яғни
методологиялық қоғамдарды. методология деген түсінік тек коммерциялық
емес ұйым ретінде - меншік иесі жоқ, мемлекеттік және муниципалдық
секторларда өзін ақтайды.
Нарықтық түсінім жағынан методология методологияның ерекше
ұйымдастыру - құқықтык, формасы емес, ол тек мүліктік кешен -
ғимараттардың, құрылыстардың жабдықтардың, шикізаттардың жиынтығы болып
табылады. Ол унитарлық болады, өйткені оның мүліктері жалғыз меншік иесінде
(мемлекеттің, муниципалдық құрылымдардың) болады, сондықтан жұмыскерлердің
арасында бөлініске түспейді.
Унитарлық методологияның бір түрі — федералдық қазыналық
методологиялар. Мемлекеттік және муниципалдық унитарлық методологияар заңды
тұлға болады.
Заңды ылғатады өзінің меншігінде, немесе, шаруашылық пайда-лануында,
ақшалай мүлігі болатын және өздерінің міндеттері үшін осы мүлік мөлшерінде
жауап беретін, ұйымдар жатады. Заңды тұлғаға коммерциялық және коммерциялық
емес ұйымдар жатады.
Коммерциялық ұйымға пайда табуды қызметтерінің негізгі мақсаты деп
тұтатын ұйымдар жатады.
Коммерциялық емес ұйымдарға пайда табумен, оны мүшелерінің арасында
бөлуді мақсат етпейтін ұйымдар жатады.
Коммерциялық ұйымдардың формалары:
• методологиялық, серіктестіктер мен қоғамдар;
• методологиялық кооперативтер;
• мемлекеттік және муниципалдық унитарлық методологиялар.
методологиялық серіктестіктер мен қоғамдардың мынадай фор-
малары болады:
• толық серіктестік;
• сенімді серіктестік;
• жауапкершілігі шектелген қоғам;
• қосымша жауапкершілігі бар қоғам;
• акционерлік қоғам (ашық, жабық);
• балалық және тәуелді қоғамдар.
методологиялық іс-әрекетпен айналысатын және өздерінің қарамағындағы
мүліктер шамасында іс-әрекеттерінін нәтижесіне жауапты серіктестік толық
серіктестік деп аталады. Толық серіктестіктің пайдасы мен шығындары осының
мүшелері арасында олардың жалпы қосынды капиталдағы үлес салмағына
пропорционалдық түрде бөлінеді.
Егер толық серіктестіктермен қатар осы серіктестікте бір, немесе,
бірнеше мүше-салымшылар (коммандистер) болса, онда бұндай серіктестіктер
сенімдегі (коммандиттік) серіктестік деп аталады. Ком-мандистер шығын
қауіпіне өздерінің салымдарының мөлшерінде ғана жауапты болады және олар
осы серіктестіктің методологиялық қызметіне қатынаспайды. Бұлар
серіктестіктің пайдасынан қосынды капиталдағы өздерінің салымдарына сәйкес
бөлімін алады.
Жауапкершілігі шектелген қоғамның мүшелері, өздері қосқан салымдардың
құны көлемінде шығындар қауіпына жауапты болады.
Қосымша жауапкершілігі бар қоғамдардың мүшелері жауапкершілікті өздері
қосқан салымдарының құнына сәйкес, барлығына ортақ есе көлемінде жауапты
болады. Егер бір мүше банкрот болса, оның жауапкершілігі қалғандарына,
солардың салымдарына пропорционал бөлінеді.
Акционерлік қоғам - жарғылық қоры (капиталы) акциялардың белгілі
санына бөлінген қоғам. Акционерлердің жауапкерлігі тек өздерінің акциялары
құнының шамасында болады.
Ашық акциоперлік қоғам шығарылатын акцияларға ашық жазылу жүргізіп,
оны сатуға құқығы бар болады.
Жабық акциоперлік қоғамның акциялары тек осы қоғамның құрылтайшылары
арасында бөлініп таратылады.
Тәуелді қоғам, әдетте, негізгі қоғам дауыс беретін акциялардың 20%
артық акцияға ие болған жағдайда орын алады.
Өндірістік кооператив өздерінің бірлескен жеке еңбектеріне және
қосылған төлемдеріне негізделген, бірлесіп өндірістік, немесе, басқа да
қызметтер атқару үшін қосылған адамдардың еркін бірлестігі.
Унитарлық методология — бұл меншік иесі оның қарауына берген
мүліктерге меншік құқы жоқ, коммерциялық ұйымдар. Унитарлық методология тек
мемлекеттік және мунициалдық методологияларға тән болады.
Коммерциялық емес ұйымдар, тұтыну кооперативтері, қоғамдық, немесе,
діни мекемелер, қайырымдылық және басқа қорлар формасында құрылуы мүмкін.
Материалдық және басқа қажеттерді қанағаттыру мақсатпен, адамдардың
жарна төлемі негізінде құрған еркін бірлестігі, тұтыну кооперативі деп
аталады. Тұтыну кооперативтердің методологиялық қызметтерден түскен
табыстары солардың мүшелері арасыңда бөлінеді.
Қоғамдық және діни ұйымдарға рухани және басқа материалдық емес
қажеттерді қанағаттандыру мақсатпен құрылған азаматтардың еркін
бірлестіктері жатады. Бұлар коммерциялық емес құрылымдар. Бірақ, бұлардың
тек құрылғандағы мақсаттарға жету үшін (мысалы балауыз шам, крест,
шіркеулердің тізбек бауларын жасау) методологиялық қызметпен айналысу құқы
болады.
Осы ұйымдардың мүшелерінің сол ұйымның мүліктеріне құқығы болмайды.
Қор деп еркіндік негізде жарналар арқасында құрылған коммерциялық емес
ұйымдар аталады. Бұлардың әлеуметтік, қайырымдылық, мәдени, ағарту немесе
басқа мақсаттары болады. Қор өз алдына қойған қоғамдық пайдалы мақсаттарға
жетуді қамтамасыз ету үшін, методологиялық қызметтермен айналыса алады.
Коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдар ассоциация және одақ болып
бірлесуі мүмкін.
ІІ МЕНЕДЖМЕНТ ЖӘНЕ МЕТОДОЛОГИЯ
2.1 Әртүрлі нарықтық құрылымдар жағдайындағы методологияның іс-әрекеті
Методология теориясы негізін барынша көп пайдаға ие болу принципі
құрайды, яғни табыстар мен шығындардың айырымының көп болуы. Методологияның
қысқа мерзімдегі және ұзақ мерзімдегі іс-әрекеттерінің критерия - барынша
көп пайда табу болады.
Қысқа мерзімге методологияның өндірісте пайдаланатын құрылыстарының
жалпы көлемін және машиналар мен жабдықтардың көлемін өзгертуге жетімсіз
болатын уақыт мерзімі жатады. Осы мерзімде олар өндіріс көлемінің
өзгерісінің ізімен өзгеріп айырмайды, тұрақты болып қала береді. Өндірістің
басқа факторлары (еңбек, капитал) өзгеруі мүмкін, сондықтан олар өзгермелі
деп аталады.
Айталық, аяқ киім өндірісін көбейту үшін, бір жұмада жаңа ғимарат
салып алу мүмкін емес, бірақ қосымша материалдар сатып алуға, немесе, жаңа
жұмыскерлер жалдауға мүмкіндік болады.
Қысқа мерзім шамасының көлемі өндіріс саласына, технологияға, басқа
жағдайларға байланысты болады.
Ұзақ мерзімге үнемі өзгеріп тұратьш өндіріс дәрежесіне байланысты,
методологияның өздерінің құрылыстары мен жабдықтарының қуатын өзгертуге
мүмкіндік беретін, уақыт мерзімі жатады.
Ұзақ мерзімде методология барлық өндіріс факторларының көлемін өзгерте
алады. Бұлардың барлығы өзгермелі болады. Бұл мерзімде методология
факторларды келісімді түрде қиыстыруға тырысады, шығарылатын өнімнің
берілген көлеміне жұмсалатын шығындардың барынша аз болуын көздеп, еңбекті
капиталмен немесе, керісінше алмастырып отырады.
методология әрекеттеріне тек уақыт әсер етіп қоймайды, оларға бәсеке
формасы ықпал жасайды. Енді методологияның жетілген бәсеке жағдайындағы
рационалды іс-қимылына назар аударайық. Методологияның мақсатын - баға мен
шығындардың ара алшақтығын барынша көтеруді естен шығармайық. Жетілген
бәсеке нарығында ешбір методология өздері өндіретін өнімдер бағасына әсер
ете алмайды. Баға тек жалпы нарықтық сұраныс пен барлық методологиялар
ұсыныстарының бір-біріне әсер ету нәтижесінде белгіленеді. Егер методология
өз өнімдерінің бағасын көтерген болса, ол сатып алушыларынан айрылады, олар
бұның бәсекелесінің өнімін сатып алады. Сөйтіп, сату нөлге дейін
төмендейді. Методология бағаға үстемдік ете алмайды. Оның шығындарының
көлемі, осы методологиядағы технологиямен болжамдалады. Барынша мол пайда
алу үшін методология не істеу керек? Ол тек өндіріс көлемін өзгерте алады.
Енді келесі сұрақ туады: барынша мол пайда алу үшін методология қанша өнім
өндіріп сату керек? Бұған жауап алу үшін өнімнің нарықтық бағасы мен
методологияның шекті шығындарын салыстыру қажет.
Егер методология өз өнімін бір, екі, үш, т.б. бірлікке өсіріп отырса,
онда келесі бірліктің әрбіреуі (айтайық, жаңа орындықтың әр біреуі) жалпы
табысқа да және жалпы шығындарға да бірдеме қосып отырады. Осы бірдеме
— шекті табыс және шекті шығындар. Шекті табыс шекті шығындардан артық
болса, өндірілген
Егер методологияның орташа шығындарының барынша азы нарықтық бағадан
төмен болса, онда саладағы барлық методологиялар үстеме пайда алады. Бұл
басқа методологиялардың осы салаға келуіне стимул болады Нәтижесінде
салалық ұсыныс көбейеді, ал баға төмендейді.
Жетілмеген бәсеке жағдайындағы методологияның рационалдық іс-
қимылында кейбір ерекшеліктер болады.
Жетілмеген бәсеке нарығында өндіруші (методология) өзінің өнімдерінің
бағасына ықпал ете алады. Егер жетілген бәсеке нарығында өнімнің бірінен
кейін бірі сатылған бірліктерден түсетін қосымша табыс тұрақты болып
өзгермей, нарықтық бағаға тең болса, жетілмеген бәсеке нарығында сатудың
көбеюі бағаны төмендетеді, ал бұл қосымша, немесе, шекті табыстың
төмендегені болады (MR).
методологияға барынша көп пайда әкелетін өндіріс көлемін анықтайтын
екі әдіс болады:
Бірінші әдісте өндірістің әр көлеміндегі ... жалғасы
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
І МЕНЕДЖМЕНТ ТЕОРИЯСЫ
1.1 Менеджмент және Қазақстан методологиясын басқару теориясы
1.2 Методология ұйымдастырудың негізгі формалары
ІІ МЕНЕДЖМЕНТ ЖӘНЕ МЕТОДОЛОГИЯ
2.1 Әртүрлі нарықтық құрылымдар жағдайындағы методологияның іс-әрекеті
2.2 Маркетингтегі менеджмент
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
І МЕНЕДЖМЕНТ ТЕОРИЯСЫ
1. Менеджмент және Қазақстан методологиясын басқару теориясы
Серіктестік (партнерлік) дегеніміз елу және одан көп адам иелік ететің
бизнес. Бұл да заңды тұлға емес, сондықтан табыс салығын ғана төлейді және
методологияның барлық қарыздарына шексіз жауапкершілік артады Артықшылығы
ұйымдастырылуы жеңіл, қосымша қаражаттар және жаңа идеяларды іске тарту
мүмкіндік болады. Кемшіліктері:
• методология дами түскенде қаржы ресурстарының тапшылығынан қосымша
капиталды іске тарту мүмкіндігі шектелген;
• методология мүшелерінің барлығы бірдей іс-әрекет мақсаттарын жетіле
түсінбеуі;
• методология табыстары мен шығыстарындағы бірге тапқан мүліктерді
бөлудегі әр кісінің үлес салмағын анықтаудың қиындығы. Брокерлік кеңселер,
аудиторлық методологиялар, қызмет көрсету сферасының мекемелері және т.б.
көбінесе, серіктестіктер формасы ұйымдастырылады.
Корпорация деп бір заңды тұлға болып бірлесіп, методологиялық қызмет
жасау үшін қосылған адамдар жиынтығын атайды. Корпорация меншігіне құқықтар
акцияларға сәйкес бөлшектерге бөлінеді, сондықтан корпорацияның иелері
акциялар ұстаушы, ал корпорацияның өзі — акционерлік қоғам деп аталады.
Корпорацияның табыстарына корпорация салығы салынады. Акциялардағы
үлестеріне сәйкес белгіленетін корпорация қарыздары үшін, корпорация иелері
шектеулі жауапкершілік артады. Корпорациялардың артықшылықтары:
• акциялар мен облигацияларды сатып ақша капиталын іске тартудың
шексіз мүмкіндігі;
• акционерлер құқықтарының заттық (мүліктік) құқыққа және жеке құкыққа
бөлінуі. Мүліктік құқыққа дивиденд алу және методология жойылған жағдайда
оның мүліктерінің құнының бір бөлігін алу кұқы жатады. Жеке құқыққа
акционерлік қоғамның істерін басқаруға қатынаса алу құқығы жатады. Акционер
заңдық құқығын жоғалтпай басқаруға қатыспауына болады;
• басқару кызметтерін жүргізуге сырттан жоғары квалификациясы бар
мамандарды шақыра алады;
• корпорацияның тұрақты қызмет етуі. Қоғамнан әлдебір акционердің
шығуы методология қызметіне, оның жабылуына әсер етпейді.
Бизнес ұйымдастырудың корпоративтік формасының кемістіктері:
• акция ұстаушыларға дивиденд түрінде төленетін корпорация табысының
бөлігіне екі жақты (екі рет) салық салынуы: біріншісі — корпорация
пайдасының бөлігі деп, екіншісі — акция ұстаушы табысының бөлігі деп;
• экономикалық бейәрекеттердің, қылмыс жасауға қолайлы мүмкіндіктердің
мол болуы;
• меншіктену мен бакылау қызметтерінің бөлінуі. Акция иемденушілер
барынша көп дивиденд алуға ынталы болады, менеджерлер оны азайтып ақшаны
айналысқа жіберуге тырысады.
Корпорациялардың басқа да кемшіліктері болады, бірақ ар-тықшылықтары
одан көп.
Методологияның көлеміне сәйкес бизнес кіші (шағын), орташа және ірі
бизнес болып бөлінеді.
1.2 Методология ұйымдастырудың негізгі формалары
Осы заманда батыс экономикасында кіші бизпес шаруашылықтың ең, ірі
секторын құрайды. Бұнда барлық жұмыспен қамтылғандардың жартысынан көбі
еңбек етеді. Кіші бизнестің типтік формасына франчайзинт (francliise —
жеңілдік) жүйесі мен венчурлік (venture — бел байлау, тәуекел ету)
методологиясы жатады.
Фрапчайзингке ұсақ жеке методологиялар жатады. Белгілі жерде, белгілі
сферада, өздерінің қызметтерінде ірі методологияның фабрикалық маркасын
пайдалану құқығына ие болу үшін, олар бір-бірімен контракт жасасады.
Бұлардың баға жағынан тауарды жеткізуде, жабдықтармен қамтылуда
жеңілдіктері болады. Кіші методологиялар ірі компаниялардың өнімдерін
бөлшек саудада сатушы қызметтері арқылы атқарады. Бұндай контрактар екі
жаққа пайдалы: ұсақ методологиялар ірілерден камқорлыққа ие болады, олардан
сауда жасайтын аймақ алады, ал ірі методологиялар өнімдерін өткізуге
жұмсалатын ақшаны үнемдейді және қамқорына алғандардан ұдайы төлемдер алып
тұрады.
Вепчурлік методология. Бұл ғылыми зерттеумен және оны әрі дамытумен
айналасатын коммерциялық ұйым. Олар, осымен қатар, ғылыми жаңалықтарды
иемденетін компанияларды қаржыландырады және консультация жүргізеді.
Венчурлік методология жаңалық енгізуден бизнес жасайды. Олардың әрекеттері
тәуекелділікті тілейді, бірақ жаңа өнім нарықтың талабына, сатып алушылар
қажеттеріне, шығындардың төмендеуіне сәйкес келмесе, күйіп кету мүмкіндігі
мол. Сондықтан венчурлік методология өнімнің бір түрін жасауды тез аяқтап,
оның басқа жаңа түрлерін жасаумен айналасуға тырысады.
Венчурлік методология екінші дүниежүзілік соғыстан кейін тұңғыш рет
АҚШ-та пайда болған. Венчурлік методология Қазақстанда құрыла бастады,
бірақ жалпы шағын методологиясы ұқсас, кең тарамай отыр. Ал Қазақстан үшін
шағын методология маңызы өте зор, өйткені ол көп мәселе шешеді:
• Қазақстан халқының елеулі бөлігін құрайтын жағдайы төмен адамдар
үшін соншама көлемді капитал салымынсыз тұтыну тауарлары мен қызметтер
өндірісін кеңейтуге ат салысады;
• халықтың материалдық және қаржылық қаражаттарын өндіріс тартуға
көмектеседі;
• ірі өндірістен босаған адамдарды жұмыспен қамтуға мүмкіндік береді.
Кіші бизнестің әлеуметтік-саяси мағынасы да зор: ол қоғамның тұрақтылығының
кепілі болып табылатын орташа таптың даму негізі. Бірақ шағын бизнестің
даму қарқыны қанағаттандырады деп айтуға ерте.
Бұның ішкі және сыртқы себептері аз емес:
• ішкі факторлар:
• старттық капиталдың жетімсіздігі;
• банкілермен байланыстьщ нашарлығы.
Сыртқы факторлар:
• қиынсыз салық жүйесі;
• заңлардың шикілігі, тұрақсыздығы;
• криминалдық прессинг.
Шағын бизнесті жандандыру үшін қажет шараларды үш вариантан жүргізу
қажет:
• шағын бизнестің ішкі ортасын жақсарту керек;
• нақты методологияға тікелей көмек көрсету;
• шағын методологиясы өзін-өзі ұйымдастыруын күшейту. Орташа бизнестің
ролі зор емес. Бұл ірі методологиямен де,
Ұсақ методологиямен де бәсекелес болады. Нәтижесінде ірілер қата-рына
шығуы мүмкін, немесе мүлде күйрейді. Тек кейбір ерекше монополистік өнім
шығаратын болса жағдайы жөнді болуы мүмкін (мүгедектерге, жарымжандарға
арналған техника жасау, қала сағаттарын жөндеу) т.б.
Ірі бизнес, көбінесе бизнестің ең тұрақтысы. Оның нарықтағы монополдық
болмысы көпшілік тұтынуына арналған арзан және мол өнім өндіруге мүмкіндік
береді.
Енді мынадай сұрақтардың реті келіп түр:
1. Қандай жағдайлар методология көлеміне әсер етеді?
2. методология не үшін құрылады?
3. Нарық мүшелерінің әр қайсысын минифирма болдырып, пеліктен барлық,
экономика жаппай, түгел нарық түрін алмайды?
Нарық бостандық, әкеледі, ал әкімшілдік, иерархия, бақылау және саналы
жоспарлаудың болуы туралы бостандыққа шек қояды. Мәселе нарық механизмін
пайдаланудың арзанға түсуінде. Нарықтың әр мүшесі өздерінің жеткізушілері
мен жабдықтаушылары және сатып алушылары туралы, келіс сөз жүргізу және
келісім-шарт талаптарының орындалуы туралы информация алуға мәжбүр болады.
Осы үшін шығын жасалынады. Осындай шығындар трансакциондық (лат. transactio
келісім) методологиялар деп аталады.
Бұл методологиялар нарықтық агенттердің бір-бірімен қатынастарын
келістіру процесінде пайда болады. Егер экономика тек жалғыз физикалық
тұлғалардан тұрып, жаппай, тағы нарық болса, миникелісімдер өте көп
болғандықтан, трансакциондық методологиялар тым көп болар еді.
методологияны ұйымдастыру, осы шығындарды төмеңдетудің әдісі больш
табылады. методологиялар нарықтық механизмді шектеп, жою мақсатымен,
нарықтық үйлесімнің қымбат болғандығына жауап ретінде құрылады деген
тұжырымдар жоқ емес. Шыныңда, трансакцияларды нарықтың көмегінсіз,
методологияның ішінде жасау арзан түседі екен.
Нарықтық және әкімшілік реттеу тетіктерін салыстыру арқылы,
методологияның қажетті көлемін анықтауға болады. Ол нарықты пайдаланудың
шекті шығындары мен әкімшілік бақылауды қолданудың шекті шығындарыньщ
теңдесу нүктесі арқылы белгіленеді.
методология теориясында методологиялар тік және көлденең
интеграцияланған методологиялар болып бөлінеді.
Тік интеграция деп өндірістік процестің ең төменінен, оның ең жоғары
сатысына дейін айналысатын методологиялар бірлестігін атайды.
Колденең интеграция — бір түрлі бизнеспен айналысатын
методологиялардың бірлестігі. Колденең интеграцияның бір түрі — ди-
версификация (ағылшынша diversification — саналуан, көптүрлілік). Бұл, бір-
бірімен технологиялық байланысы болмайтын, саналуан методологиялардың
бірлестігі.
Қазақстанда бизнесті ұйымдастырудың ерекшеліктері бар. Методология
деген категорияға мазмұны жағынан жаңа толықтама енгізілді. Ақырғы уақытқа
дейін ол ерекше ұйымдық-құқықтық форма деп түсінілетін, яғни меншігі жоқ
коммерциялық ұйым деп, өйткені жоспарлы экономикада меншік иесі мемлекет.
Шынында мемлекет өз методологиясы арқылы тек өзімен өзі іс-әрекетте болды,
өйткені методология өздерінің мүліктерін сату туралы бір-бірімен жасасқан
келісім шарттары осы мүлікке деген меншік құқын өзгертпейді, өйткені
мемлекет меншік иесі болып қала берді.
Нарық экономикасында, әміршіл-әкімшілік экономикасынан өзгеше, тауар-
ақша айналымына, номинадтық емес, ақиқат меншік иелері қатысады:
индивидуалдық методологиялар, кооперативтер, серіктестер, қоғамдық ұйымдар.
Бұлар үшін экономикалық жағынан да, құқықтық жағынан да, методология
құрудың ешқандай мағынасы болмайды. Бұларда басқа мақсат: методология кұру
емес, бір тұлғаның (адамның) компаниясын құруды көздейді, яғни
методологиялық қоғамдарды. методология деген түсінік тек коммерциялық
емес ұйым ретінде - меншік иесі жоқ, мемлекеттік және муниципалдық
секторларда өзін ақтайды.
Нарықтық түсінім жағынан методология методологияның ерекше
ұйымдастыру - құқықтык, формасы емес, ол тек мүліктік кешен -
ғимараттардың, құрылыстардың жабдықтардың, шикізаттардың жиынтығы болып
табылады. Ол унитарлық болады, өйткені оның мүліктері жалғыз меншік иесінде
(мемлекеттің, муниципалдық құрылымдардың) болады, сондықтан жұмыскерлердің
арасында бөлініске түспейді.
Унитарлық методологияның бір түрі — федералдық қазыналық
методологиялар. Мемлекеттік және муниципалдық унитарлық методологияар заңды
тұлға болады.
Заңды ылғатады өзінің меншігінде, немесе, шаруашылық пайда-лануында,
ақшалай мүлігі болатын және өздерінің міндеттері үшін осы мүлік мөлшерінде
жауап беретін, ұйымдар жатады. Заңды тұлғаға коммерциялық және коммерциялық
емес ұйымдар жатады.
Коммерциялық ұйымға пайда табуды қызметтерінің негізгі мақсаты деп
тұтатын ұйымдар жатады.
Коммерциялық емес ұйымдарға пайда табумен, оны мүшелерінің арасында
бөлуді мақсат етпейтін ұйымдар жатады.
Коммерциялық ұйымдардың формалары:
• методологиялық, серіктестіктер мен қоғамдар;
• методологиялық кооперативтер;
• мемлекеттік және муниципалдық унитарлық методологиялар.
методологиялық серіктестіктер мен қоғамдардың мынадай фор-
малары болады:
• толық серіктестік;
• сенімді серіктестік;
• жауапкершілігі шектелген қоғам;
• қосымша жауапкершілігі бар қоғам;
• акционерлік қоғам (ашық, жабық);
• балалық және тәуелді қоғамдар.
методологиялық іс-әрекетпен айналысатын және өздерінің қарамағындағы
мүліктер шамасында іс-әрекеттерінін нәтижесіне жауапты серіктестік толық
серіктестік деп аталады. Толық серіктестіктің пайдасы мен шығындары осының
мүшелері арасында олардың жалпы қосынды капиталдағы үлес салмағына
пропорционалдық түрде бөлінеді.
Егер толық серіктестіктермен қатар осы серіктестікте бір, немесе,
бірнеше мүше-салымшылар (коммандистер) болса, онда бұндай серіктестіктер
сенімдегі (коммандиттік) серіктестік деп аталады. Ком-мандистер шығын
қауіпіне өздерінің салымдарының мөлшерінде ғана жауапты болады және олар
осы серіктестіктің методологиялық қызметіне қатынаспайды. Бұлар
серіктестіктің пайдасынан қосынды капиталдағы өздерінің салымдарына сәйкес
бөлімін алады.
Жауапкершілігі шектелген қоғамның мүшелері, өздері қосқан салымдардың
құны көлемінде шығындар қауіпына жауапты болады.
Қосымша жауапкершілігі бар қоғамдардың мүшелері жауапкершілікті өздері
қосқан салымдарының құнына сәйкес, барлығына ортақ есе көлемінде жауапты
болады. Егер бір мүше банкрот болса, оның жауапкершілігі қалғандарына,
солардың салымдарына пропорционал бөлінеді.
Акционерлік қоғам - жарғылық қоры (капиталы) акциялардың белгілі
санына бөлінген қоғам. Акционерлердің жауапкерлігі тек өздерінің акциялары
құнының шамасында болады.
Ашық акциоперлік қоғам шығарылатын акцияларға ашық жазылу жүргізіп,
оны сатуға құқығы бар болады.
Жабық акциоперлік қоғамның акциялары тек осы қоғамның құрылтайшылары
арасында бөлініп таратылады.
Тәуелді қоғам, әдетте, негізгі қоғам дауыс беретін акциялардың 20%
артық акцияға ие болған жағдайда орын алады.
Өндірістік кооператив өздерінің бірлескен жеке еңбектеріне және
қосылған төлемдеріне негізделген, бірлесіп өндірістік, немесе, басқа да
қызметтер атқару үшін қосылған адамдардың еркін бірлестігі.
Унитарлық методология — бұл меншік иесі оның қарауына берген
мүліктерге меншік құқы жоқ, коммерциялық ұйымдар. Унитарлық методология тек
мемлекеттік және мунициалдық методологияларға тән болады.
Коммерциялық емес ұйымдар, тұтыну кооперативтері, қоғамдық, немесе,
діни мекемелер, қайырымдылық және басқа қорлар формасында құрылуы мүмкін.
Материалдық және басқа қажеттерді қанағаттыру мақсатпен, адамдардың
жарна төлемі негізінде құрған еркін бірлестігі, тұтыну кооперативі деп
аталады. Тұтыну кооперативтердің методологиялық қызметтерден түскен
табыстары солардың мүшелері арасыңда бөлінеді.
Қоғамдық және діни ұйымдарға рухани және басқа материалдық емес
қажеттерді қанағаттандыру мақсатпен құрылған азаматтардың еркін
бірлестіктері жатады. Бұлар коммерциялық емес құрылымдар. Бірақ, бұлардың
тек құрылғандағы мақсаттарға жету үшін (мысалы балауыз шам, крест,
шіркеулердің тізбек бауларын жасау) методологиялық қызметпен айналысу құқы
болады.
Осы ұйымдардың мүшелерінің сол ұйымның мүліктеріне құқығы болмайды.
Қор деп еркіндік негізде жарналар арқасында құрылған коммерциялық емес
ұйымдар аталады. Бұлардың әлеуметтік, қайырымдылық, мәдени, ағарту немесе
басқа мақсаттары болады. Қор өз алдына қойған қоғамдық пайдалы мақсаттарға
жетуді қамтамасыз ету үшін, методологиялық қызметтермен айналыса алады.
Коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдар ассоциация және одақ болып
бірлесуі мүмкін.
ІІ МЕНЕДЖМЕНТ ЖӘНЕ МЕТОДОЛОГИЯ
2.1 Әртүрлі нарықтық құрылымдар жағдайындағы методологияның іс-әрекеті
Методология теориясы негізін барынша көп пайдаға ие болу принципі
құрайды, яғни табыстар мен шығындардың айырымының көп болуы. Методологияның
қысқа мерзімдегі және ұзақ мерзімдегі іс-әрекеттерінің критерия - барынша
көп пайда табу болады.
Қысқа мерзімге методологияның өндірісте пайдаланатын құрылыстарының
жалпы көлемін және машиналар мен жабдықтардың көлемін өзгертуге жетімсіз
болатын уақыт мерзімі жатады. Осы мерзімде олар өндіріс көлемінің
өзгерісінің ізімен өзгеріп айырмайды, тұрақты болып қала береді. Өндірістің
басқа факторлары (еңбек, капитал) өзгеруі мүмкін, сондықтан олар өзгермелі
деп аталады.
Айталық, аяқ киім өндірісін көбейту үшін, бір жұмада жаңа ғимарат
салып алу мүмкін емес, бірақ қосымша материалдар сатып алуға, немесе, жаңа
жұмыскерлер жалдауға мүмкіндік болады.
Қысқа мерзім шамасының көлемі өндіріс саласына, технологияға, басқа
жағдайларға байланысты болады.
Ұзақ мерзімге үнемі өзгеріп тұратьш өндіріс дәрежесіне байланысты,
методологияның өздерінің құрылыстары мен жабдықтарының қуатын өзгертуге
мүмкіндік беретін, уақыт мерзімі жатады.
Ұзақ мерзімде методология барлық өндіріс факторларының көлемін өзгерте
алады. Бұлардың барлығы өзгермелі болады. Бұл мерзімде методология
факторларды келісімді түрде қиыстыруға тырысады, шығарылатын өнімнің
берілген көлеміне жұмсалатын шығындардың барынша аз болуын көздеп, еңбекті
капиталмен немесе, керісінше алмастырып отырады.
методология әрекеттеріне тек уақыт әсер етіп қоймайды, оларға бәсеке
формасы ықпал жасайды. Енді методологияның жетілген бәсеке жағдайындағы
рационалды іс-қимылына назар аударайық. Методологияның мақсатын - баға мен
шығындардың ара алшақтығын барынша көтеруді естен шығармайық. Жетілген
бәсеке нарығында ешбір методология өздері өндіретін өнімдер бағасына әсер
ете алмайды. Баға тек жалпы нарықтық сұраныс пен барлық методологиялар
ұсыныстарының бір-біріне әсер ету нәтижесінде белгіленеді. Егер методология
өз өнімдерінің бағасын көтерген болса, ол сатып алушыларынан айрылады, олар
бұның бәсекелесінің өнімін сатып алады. Сөйтіп, сату нөлге дейін
төмендейді. Методология бағаға үстемдік ете алмайды. Оның шығындарының
көлемі, осы методологиядағы технологиямен болжамдалады. Барынша мол пайда
алу үшін методология не істеу керек? Ол тек өндіріс көлемін өзгерте алады.
Енді келесі сұрақ туады: барынша мол пайда алу үшін методология қанша өнім
өндіріп сату керек? Бұған жауап алу үшін өнімнің нарықтық бағасы мен
методологияның шекті шығындарын салыстыру қажет.
Егер методология өз өнімін бір, екі, үш, т.б. бірлікке өсіріп отырса,
онда келесі бірліктің әрбіреуі (айтайық, жаңа орындықтың әр біреуі) жалпы
табысқа да және жалпы шығындарға да бірдеме қосып отырады. Осы бірдеме
— шекті табыс және шекті шығындар. Шекті табыс шекті шығындардан артық
болса, өндірілген
Егер методологияның орташа шығындарының барынша азы нарықтық бағадан
төмен болса, онда саладағы барлық методологиялар үстеме пайда алады. Бұл
басқа методологиялардың осы салаға келуіне стимул болады Нәтижесінде
салалық ұсыныс көбейеді, ал баға төмендейді.
Жетілмеген бәсеке жағдайындағы методологияның рационалдық іс-
қимылында кейбір ерекшеліктер болады.
Жетілмеген бәсеке нарығында өндіруші (методология) өзінің өнімдерінің
бағасына ықпал ете алады. Егер жетілген бәсеке нарығында өнімнің бірінен
кейін бірі сатылған бірліктерден түсетін қосымша табыс тұрақты болып
өзгермей, нарықтық бағаға тең болса, жетілмеген бәсеке нарығында сатудың
көбеюі бағаны төмендетеді, ал бұл қосымша, немесе, шекті табыстың
төмендегені болады (MR).
методологияға барынша көп пайда әкелетін өндіріс көлемін анықтайтын
екі әдіс болады:
Бірінші әдісте өндірістің әр көлеміндегі ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz