Қазақстан аймағының әлеуметтік - экономикалық мәселелері

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан аймағының әлеуметтік - экономикалық мәселелері

Барлық елдердің тәжиребелері көрсетіп отырғандай, елдің дамуы, оның ғылыми түрде дұрыс жасалған стратегиялық жоспарларға әсіресе олардың мезгілімен орындалуына байланысты болады. Стратегиялар мына тараулардан тұрады.

Әлеуметтік -экономикалық жағдайларды талдау;
Әлеуметтік - экономикалық дамудың тұжырымдамасы ;
Негізгі макроэкономикалық көрсеткіштер;
Ұлттақ бағдарламалар;

Әлеуметтік экономикалық жағдайды талдау өндіріс қуатының жағдайы, экономика дамуының ішкі және сыртқы тенденциялары, мемлекеттік реттеушілер жүйесі жұмысының нәтижелігі мен әрекеттілігін, өндіргіш күштердің сапалылығы мен оның дамуы сонымен бірге осыларға әсер етуші процесттерді айқындап оның әлемдік экономиканың дамуымен салыстыра көрсету қажет. Әлеуметтік әкономикалық дамудың тұжырымдамасы әлеуметтік - әкономикалық саясаттың стратегиялық мақсаты мен міндеттерін, басым бағыттырын, сондай-ақ оларға жету жолындағы ұлттық бағдарламалар тізбесін анықтайды. [21] .

Шаруашылықты дамытудың ұзақ мерзімді басым бағыттарын таңдау экономикалық саясаттың басты және айқын кезеңі болып табылады. Дамыған елдер тәжірибесі көрсетіп отырғандай артықшылықпен пайдаланатын бағыттыр экономиканың дағдарысқа ұшырау кезеңінде шектелуі болуы тиіс.

Макроэкономиканың негізгі көрсеткіштері арқылы экономикалық өсудің қарқыны, қоғамдық өндірістің құрлымы, халық шаруашылығының негізгі тепе теңдіктері, мемлекеттің, кәсіпорынның және халықтық қаржылығы бағаланып, болжанады.

Стратегиялық жоспар ағымдағы әлеуметтік - экономикалық жағдайларды талдауға, жобалау есептері мен мен сараптау бағаларына

(даму тенденцияларынан тұратын) негізделеді, ол мыналарды анықтайды :

дамудың мақсаты және перспективі (болашақ) мүдделерінің жүйесі;
халық шаруашылығының басты, басым бағыттары және оны жүзеге асыру кезеңдері;
экономикалық өсудің мүмкін болатын қарқыны және макроэкономикалық үйлесімдіктер;
экономикадағы құрылымдық өзгерістер;
ресурс потенциалы, оны қолдану бағыттары мен тиімділігі;
ішкі және сыртқы экономикалық саясаттың негізгі бағыттары;
шаруашылық жүйесіндегі негізгі институттық қайта құрулар.

Ұсынылып отырған әлеуметтік - экономикалық даму стратегиясының негізінде халық шаруашылығының басым бағыттары бойынша арнайы мемлекеттік инвестициялық және ұлттық даму бағдарламалары жүзеге асырылады.

Ұлттық бағдарламалар әлеуметтік - экономикалық стратегияны және оның дамуын жүзеге асыруды мемлекеттік реттеуді ұлттық мақсат пен міндеттерге сәйкес жүргізуге көмектеседі. Директивті және индикативті әдістің қосындысы ретінде ұлттық бағдарламалар кешенді шаралар жүргізетін жоспарлы құжат болып табылады. Онда ресурстар, орындаушылар және орындалу мерзімі, түрлі салалар мен қожалық етуші субъектілер меншіктің түріне қарай бір біріне сәйкестендіріліп байланыста қарастырылады. Ұлттық бағдарламалар әлеуметтік- экономикалық, ғылыми - техникалық, экологиялық және басқа да көкейтесті проблемаларды шешу арқылы тиімділігі жоғары ұлттық экономиканы қалыптастыруға бағытталады. Олар алға қойған мақсатқа толық жетуге қажетті мерзімді қамтиды.

Орта мерзімді және жылдық жоспарды қалыптастырғанда ұлттық бағдарлама бөлек тарауға индикативтік - жоспардың «Экономикалық реттеушілер» деген тарауына енгізіледі, сонымен бірге өндіріс өнімдерінің салалық жоспарларында, қызмет көрсетуде және мемлекет қажетін қамтамассыз етуге арналған бюджеттік сұраныстарда көрініс табады.

Қазақстан Республикасының болашақ он жылдыққа (2001-2010жж. ) арналған ұзақ мерзімді стратегиялық жоспары жасалып, әлеуметтік- экономикалық дамудың барлық бағыттары бойынша нақтылы міндеттер мен басымдықтар анықталған.

Атап айтқанда, 2010жылға дейін әлеуметтік- экономикалық саланы дамытуды мынандай негізгі мақсаттар алға қойылған :

жекелеген секторларда орнықты әрі басқалармен бәсекелес алатындай экономика қалыптастыруды жалғастыру;
жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ) көлемін кем дегенде екі есеге көбейту;
экономиканың аса маңызды салаларында ұлттық каптиалдың үлесін арттыруға қол жеткізу;
халықтың әл-ауқатын анағұрлым арттыру;

Бұл міндеттерді орындау шартты түрде үш кезеңде жүзеге асырылады.

Аймақтың стратегиялық жоспарларының мақсаты мемлекеттің біртұтастығын сақтай отырып, аймақтарды одан әрі экономикалық, әлеуметтік және мәдени дамуын, халықтың өмір сүру деңгейін, жақсартуға ықпал ететін басымды инвестициялық жобаларды жүзеге асыру жолымен әлеуметтік - экономикалық даму деңгейіндегі өңірлер арасында орын алып отырған айырмашылықтарды азайту болып табылады.

Мемлекет аймақтың әлеуметтік- экономикалық дамуына келесідей міндеттерді жоспарлап отыр:

Халықтың барынша жұмыспен қамтылуын қамтамассыз ету, әрбір отбасының табысын арттыру үшін жағдайларын жақсарту, халықтың сұранысын толық қанағаттандыру үшін ауылшаруашылығындағы кең ассортиментті сапалы азық - түлік товарларын жеткілікті өндіру жолымен елдің әрбір тұрғынын белгіленген тұтыну стандарттарынан төмен емес деңгейде тамақтану мүмкіндігімен қамтамассыз ету.
Өндіріс тұрақталығының басты шарты және оның өніміне баға деңгейін ұстап тұрудың қолайлы тетігі болып табылатын өндіріспен өткізу теңгеріміне қол жеткізу мақсатында ауыл шаруашылығының өнімдерімен оның қайта өнделген өнімдерін сату көлемін арттыру үшін қажетті жағдайлар жасау.
Қазақстанның әлемдік және өңірлік сауда әріптестерінің жағдайына және олардың индустриялық - инновациялық саясатының басымдықтарына талдау жүргізу, сондай - ақ инвистициялық және инновациялық әлеует тұрғысынан салалардың бәсекеге қабілеттілігін зерттеу жөніндегі жұмыстар жалғасады.
Егіншілікті ынталандыру жөніндегі бағдарламалар кеңейтілетін болады. Алдағы жер жағдайын бақылауды нығайту шараларына байланысты агрохимиялық қызметтің ғылыми - әдістемелік орталығын нығайту көзделеді.
Біріккен Ұлттар Ұйымының Шөлейттенуге қарсы күрес жөніндегі конвенциясының міндеттемелерін орындау және жердің тозуы мәселелерін шешу мақсатында Қазақстан Республикасындағы шөлейттенуге қарсы күрес жөніндегі 2005 - 2012 жылдарға арналған бағдарламалар әзірленуде.
Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры, өз активтері мен әлемдік қор рыноктарындағы өтімділігі жоғары қаржы институттарын инвестициялайтын болады. Қазақстанның инвестициялық қоры кәсіпорындардың тауарлар мен қызметтерді өндіретін, жұмыс жасап тұрған өндірістерді күшейтуге, қайта жаңартуға және техникалық қайта жарақтандыруға, сондай - ақ жаңа өндірістерді құруға бағытталған инвестициялық жобаларын қаржыландыратын болады.
Облыстағы мемлекеттік басқару органдары жалпы әлеуметтік - экономикалық стратегиялардың орындалуын қадағалау керек. «Қазақстан - 2030» стратегияны мемлекет Басшысы мен Үкіметтің негізгі бағдарламалық құжаттарының іске асырылуын ақпараттық - насихатты қамтамассыз етуі қажет.

Осы мақсаттар мен міндеттер мемлекеттің стратегиялық жоспарлар жасауға негіз болады. Аймақтың әлеуметтік- экономикалық жоспарын жүзеге асыру барысында мына төмендегі міндеттерді орындау қажеттілігін қарастырылады :

өндіріс пен көмекші салалардың, қызмет көрсету, маманданған салалардың өзара байланысты дамуы негізінде жалпы мемлекеттік деңгейден міндеттерді шешуге аймақтың қатысуын қамтамассыз ету;
өндірістік қорлар, еңбек, су, жер және басқа да жергілікті ресурстарды тиімді пайдалану;
барлық кәсіпорындардың, ұйымдардың және фирмалардың тиімді жұмыс істеуі үшін мемлекеттік реттеу мен әлеуметтік қатынастар негізінде жағдай жасау;
аймақтық халқының өмір сүру жағдайын тұрақты түрде жақсарту, олардың әлеуметтік - мәдени, тұрмыстық және басқа да қызмет көрсету түрлерімен қамтамассыз ету;
меншік формасына қарамастан барлық кәсіпорындар мен ұйымдардың қоршаған ортаны қорғау мен сыртқы экономикалық қызметтің жоспарларын байыту.

Аймақтық комплексті жоспарының негізгі міндеттеріне сәйкес, аймақты жоспарлы басқару ядросына өзара байланысты әлеуметтік экономикалық блоктар жүйесі жатады. Ол блоктар:

аймақтық өндіргіштік процессінің дамуын білдіретін, өндіргіштік

блок ;

шешуші аймақтық және аймақ аралық мәселелер блогы;
аймақтық әлеуметтік - экономикалық патенциалының даму бағытын сипаттайтын блок;
халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасын, әлеуметтік даму деңгейін сипаттайтын блок;
сыртқы экономикалық қызмет, материалды өндіріс саласы тарапынан әлеуметтік, экономикалық, инвестициялық, инфрақұрылымдық қызмет блогы. Мемлекеттік аймақтық саясаттың міндеттері алдын-ала қойылған мақсаттармен шартталады және келесі іс-шараларды жүзеге асырады:

Аймақтың бюджеттік дербестігінің заңды негізін қамтамасыз ететін саяси, экономикалық және құқықтықсипаттағы шараларды өңдеу;
Шаруашылық, қаржы, әлеуметтік, мәдени, ұлттық саясатта орталық билік органдары мен жергілікті органдардың пропорционалды және тізбектелген өзара қарым-қатынасы;
Мемлекеттің барлық аумағына әрбір Қазақстанның азаматына конституциялық құқықтары мен бостандықты нақты қамтамасыз ету;
Экономиканың рационалды кеңістіктегі құрылымын қалыптастыру, аумақтық еңбек бөлінісін жетілдіру, Қазақстанның аймақтық экономикалық байланыстары мен шаруашылық маманданудың тиімді және бәсекекге қабілетті бағыттарын дамыту;
Институционалды және нарықтық инфрақұрылымның тауар, еңбек, капиталдың аймақтық және республикалық нарықтың қалыптасуы;
Едәуір күрделі әлеуметтік-экономикалық, этно-саяси, демографиялық және экологиялық жағдайдағы аймақтағы мемлекеттік қолдау көрсету;
Өнеркәсіптік және қазба өндірісі жанындағы тұрғындар пунктерінде, депрессивті аудандарда ірі және кіші қалаларға тән проблемаларды шешу.

3. Мемлекеттік аймақтық бағдарламалар әлеуметтік экономикалық (табыстар деңгейінің төмендігі, кен орындарын игеру салдарынан туатын жұмыссыздардың жоғары деңгейі бәсекелестің шарттың өзгеруі), экологиялық (апатты жағдайлар, климаттың өзгеруі) сипаттағы нақты өлшем көрсеткішіне, мемлекеттің арнаулы экономикалық немесе техника, технологиялық мүдделеріне арнаулы экономикалық аймақтар, технополистер сүйенуге тиіс. Олар мемлекеттік бюджеттен қаржыландырады, ал сыртқы және жергілікті көздер олар үшін басқаша шешімдер қабылдау жолымен тартылуы мүмкін. Мұндай бағдарламалар арнаулы заңдар негізінде жүзеге асуы тиіс. Әрбір аймақ өз мүмкіндіктері аясында өзінің экокномикалық саясатын, яғни табыс табу негізінзаңмне тияанқтау мен өкілеттілікті өзін-өзі басқару туралы заңдар аймағында жүргізілуі мүмкін. Стратегия даму бағдарламалар мен жоспарлары мен аймақтық саясаты іске асыру механизмі болып табылады.

4. 1995 жылдың ақпан айының басында «1995 жылдағы Қазақстан Республикасының әлеуметтік экономикалық дамуының маңызды көрсеткіштері» ресми түрде қабылданды. Ал, 1999 жылы экономика министрлігі 2 кезеңге бөлінген: 1) 1999-2000жж. 2) 2001-2005 жж. аралығы орта мерзімдік жоспарын дайындады. Бұл орта мерзімдік жоспарлар аймақтың әлеуметтік-экономикалық даму саясатының негізгі тұжырымдамалары ретінде болды. 1996 жылы Қазақстан Республикасының аймақтық саясатын негізгі бағыттары мақұлданды. Оның негізін салық және бюджет саясатын қалыптастыру арқылы және аймақтық мамандандырылу принципі бойынша үлгі құралды. Бір аймақ жеткілікті маманданғанымен, бюджеті жағынан әлсіз болды.

Аймақтық саясаттың мәні:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.