Мәмлүктер билігі дәуіріндегі Египет (ХІ – ХV ғғ.)

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:

КАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

«МӘМЛҮКТЕР БИЛІГІ ДӘУІРІДЕГІ ЕГИПЕТ (ХІ - ХV ғғ. ) »

КІРІСПЕ . . . 3

І. ТАРАУ. МАМЛЮКТЕР БИЛІГІ ДӘУІРІНДЕГІ АРАБ

ДЕРЕКТЕРІ . . . 7

ІІ-ТАРАУ. МАМЛЮКТЕР МЕМЛЕКЕТІНІҢ САЯСИ ТАРИХЫ.

ДЕШТІ-ҚЫПШАҚ ЕЛІМЕН ДИПЛОМАТИЯЛЫҚ ҚАТНАСТАР . . . 14

2. 1 Саяси тарихы . . . 14

2. 2. Дипломатикалық қатнастар. Дешті-Қыпшақ елімен қарым-қатнас . . . 19

2. 3. Египет турция қоластында . . . 31

III-ТАРАУ. ЭТНИКАЛЫҚ ҚҰРАМЫ. МӘДЕНИ БАЙЛАНЫСТАР . . 34

3. 1. Этникалық құрамы . . . 34

3. 2. Мәдени байланыстар . . . 39

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 44

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 48

КІРІСПЕ

Біз таңдап алған Египет жөне Сириядағы Мамлютер мемлекеті туралы диплом жұмысы бахридтер династиясының билік құрған кезіне сәй келеді. Олар Дешті Қыпшақ Бату-хан мемлекеті, немесе Берке мемлекеті. Монғол империясының қоластындағы ІПыңғыс тұқымының билеушілер кезі еді. Оның "Алтын Орда" деп аталуы кейіннен пайда болған, ХҮІ-ғасырдың аяқ кезіне сәйкес келеді. Бату хан өз астанасын Сарай қаласына ауыстыру кезеңінен басталады.

Мамлюктер тарихын жалпы Египет пен Сирия мемлекеттерінің тарихын зерттеу Батыс Европа ғалымдарынан басталады. Ж. Дегиня (ХҮІІІғ), Д. Оссона (ХІХ-ғ. 30- жылдарында), Х. Ховарс (ХІХғ. аяғы), Л. Каэн (ХІХғ. аяғы) . Орыс тарихнамасында да көптеген зерттеулер бар. XIX-ғасырдың 30-жылдарында осы мәселені зерттеген тарихшы Н. И. Березина1, сол кезеңдегі тарихи, мәдени даму тарихын кең көлемде зерттеген В. В. Бартольд2.

Дешті Қыпшақтар тарихы туралы ірі монографиялық еңбек жазған А. Ю. Якубовский. Ол Алтын Орда туралы алғашқы жалпы еңбек3. Алтын Орда ханы оның мамлюктермен қарым-қатнасы туралы еңбек жазған Г. Ф. Федоров, Е. Давыдов, М. Г. Сафаргалиев, Н. Мухамедияров, В. Л. Егоров. 4

Ол еңбектерде саяси құрылысы, қоғамдық құрылысы, шаруашлық уклады, Берке ұлысының тарихи георафиясы туралы мәлеметтер бар. Бұл зерттеулерде мемлекеттік басқару, соғыс мекемелері, ұлыстары туралы, рулық- туыстық қарым-қатнас, Дешті-Қыпшақ даласы мен мамлюктер арасындағы саяси- экономикалық қатнастар туралы жазылған.

Кеңес дәуірі кезінде жарық көрген еңбектердің көбі таптық сипатта, біржақты болды. Отан тарихында, кеңес және орыс тарихнамасында Мамлюктер мемлекеті тарихына екі макала арналған. Византиятанушы Ф. И. Успенский және В. Ф. Тизенгаузен еңбектері, онда Византия, Сербия және Болгария мемлекеттерінің сыртқы саясаты туралы зерттелген5.

Бұл тақырып бойынша жарық көрген ең ірі монографиялық еңбек Л. А. Семенова зерттеуі. Онда ХІІ ғасырдың екінші жартысы-ХҮІ-ғасырдың бас кезіндегі Египеттегі қоғамдық қатнас, яғни Айюбидтер және Мамлюктер династиясының билік кезеңіне тоқталған. 6 Бұл еңбекте әлеуметтік-экономикалық проблемаларға көп көңіл бөлінген, саяси тарихқа, мәдени мәселелерге аз көңіл бөлінген.

Тарихшы-шығыстанушы А. Ш. Қадырбаевтың "За пределами Великой степи"-деген еңбегінде бір тарау Египет және Сириядағы мамлюктер династиясының саяси тарихына арналған7. Онда қыпшақтар арасынан шыққан билеуші сұлтандарға ерекше көңіл бөлді.

Мамлюктер мемлекетінің пайда болуы, дамуы және құлауы туралы қысқаша шолулар оқү құралдарында бар "История стран Зарубежной Азии в средние века", "Всемирной истории"(3т. ) 8.

Мамлюктер кезеңі туралы зерттегенде көп еңбек еткен батыс европалық ғалымдар, тарихшылар. Онда тарихшылар көңілін аударған мәселелер- сұлтандар қызметі, соғыстар, сауда және дишюматиялық қатнастар, мәдениет және дін мәселелері (Г. Вейля, Х. Гибба, Х. Готтшалка, Л. Девик, С. Лен-Пуля, В. Мьюйр және т. б. ) еңбектері.

Әлеуметтік-экономикалық мәселелер туралы зерттеген ғалым- шығыстанушылар С. де Саси, Х. Беккер., А. Поляк, К. Каэн, В. Поппер және т. б.

Ең ірі еңбек қатарына жататын зерттеу хронологиялық анықтама беретін К. Э. Босворт еңбегі, онда бүкіл ірі мұсылман династиялары туралы соның ішінде мамлюктер туралы жазылған. Әр династияға жеке тоқтала отырып оның билеушілеріне жеке сипаттама берген, ол династияның тарихын және библиографиясын келтірген. Оның еңбегі орыс тіліне аударылған9.

Д. Айелан еңбегінде бахри және бурджи мамлюктері және мамлюктер билеушілігі кезіндегі саяси құрыдыс пен соғыс мекемелеріне ерекше тоқталған. 10

Американдық шығыстанушы П. Голденнің тарихнамалық еңбегінде мамлюктер туралы қысқаша мәліметтер бар11.

Қазіргі кезеңдегі Египет тарихшылары ерекше зерттеу кезеңі ретінде мамлюктер кезін бөліп алып зерттеуде, әсіресе ерекше көңіл бөліп зерттейтіні саяси тарихы. А. Хасан және М. Сурур еңбектері мамлюктер тағында түріктердің билік құрған кезіне және олардың сыртқы жаулармен күрес кезеңіне арналған12. А. Хасан еңбектерінде мамлюктер кезеңіндегі басқару жүйесіне ерекше көңіл бөлсе, М. Сурур еңбегіде-қолөнер мен жершаруашылығына тоқталған.

Ал А. Зуклам еңбегінде мамлюктердің екі династиясының саяси тарихына сипаттама берілген, олардың Монғолдар мемлекетімен Хулагумен қарым-қатнасын және Алтын Ордамен ара-қатнасын, сонымен қатар мамлюктердің Армян және түркмен тайпаларымен байланысына тоқталған13. Египеттегі мамлюктер мемлекеті туралы Эденбург университетінде 1894 жылы оқылған В. Мюир лекциясы таяуда жарық көрді14.

Бұл еңбекте жазбаша деректерге сүйене отырып Египеттің мамлюктер билігі кезіндегі саяси өміріне сипаттама береді, онда ғылымның дамуы, соғыс ісі, арабтар арасындағы түрік тілінің орны туралы мәселелерге тоқталған.

Дешті-Қыпшақ пен мамлюктер мемлекеті арасындағы қарым-қатнас туралы жарық көрген еңбектер жоқтың қасы. Ең ірі саяси әлеуметтік бірлестіктер арасындағы қатнас көп жақты болды. Ең алғаш жарық көрген бүл мәселеге арналған кітап египет тарихшысы Амин аль-Холи еңбегі15. Оның еңбегінде ХІІІ-ХІҮ-ғасырларда мамлюктер мемлекеті мен Алтын Орда арасындағы экономикалық, саяси және мәдени қатнасқа сипаттама берілген.

Кеңес дәуіріндегі тарихи шығармалар ішіндегі Алтын Орда мен Египеттегі мамлюктер дәуіріне арналған зерттеу жұмысы С. Закиров еңбегі16.

ХІП-ХІҮ ғасырда Алтын Орда мен египеттегі мамлюктер кезіндегі тарихи-мәдени дамуға арналған еңбек Э. Н. Наджип зерттеуі17. Бұл еңбекте сол территориядағы әдеби тілдерге сипаттама және тарихи сөздерге түсініктеме берілген.

Жоғарыда көрсетілгендеи жалпы тарихнамалық шолу екі мемлекет арасындағы қарым-қатнас мәселесіне арналған.

І. ТАРАУ. МАМЛЮКТЕР БИЛІГІ ДӘУІРІНДЕГІ АРАБ ДЕРЕКТЕРІ

Мамлюк сұлтандары мен дешті- қыпшақтар арасындағы байланыс туралы нақты тарихи сипаттама беретін ХШ-ХІҮ ғасырға жататын араб жазба ескерткіштері. Олар араб жазба әдебиетінің әртүрлі салаларын қамтиды, басқарушылық- географиялық анықтамадан бастап, космография, тарихи хронды және энциклопедиялық деректерге дейін өзіне жинаған.

Монғолдарды және кресшілерді жеңген соң мамлюктер Таяу Шығыстағы тарихнамашыларының көңіл өзіне аударды. Алғаш рет Европалық зерттеушілері араб деректерін пайдаланды, олар Европаның көршісі мұсылман елдерінің зерттеуде ерекше көңілді мамлюктер тарихына арнады.

ХҮІІ-ХІХ ғасырлардағы зерттеушілер Д. Эрбело, Ж. Дегиня, Д. Оссон және Хаммер-Пургшталл өз еңбектерінде Сиро-егиипеттік, яғни мамлюктік оқиғаны сипаттауды қолданған18.

Келесі Египет тарихын зерттеп ол туралы ғылыми еңбек жазған Е. Катрам мұсылман тарихынан географиялық және тарихи материалдарды жинақтап одан Египетке байланысты деректерді топтастырған19.

Ол ал- Омари еңбегін аударған автор20. Одан соң жарық көрген еңбегі географиялық Абу-л-Фиды және Ибн Баттуттың саяхатының жазбалары21.

Осы кезде өздерінің тарихи еңбектерін жазған Ибн Халдун"Мукаддим" Ияс "Истории Египта"22.

Орта Азия және Шығыс Европа жеріндегі түрік және Монғол тектес халықтардың тарихы мен мэдениеті туралы тарихи деректерді жинап, оны реттеуде, кеңейтуде орыс шығыстанушылары көп еңбек етті.

Шығыс жазба ескерткіштерінің жарыққа шығуына көп еңбек еткен В. Г. Тизенгаузен. Оның көп жылғы аянбай еңбек етіп жарыққа шығарған еңбегі мұсылман қол жазбаларынан жия отырып, араб және парсы деректері арқылы жарыққа шығарған Алтын Орда тарихы туралы шығармасы. Бұл тақырып бойы көп дерек беретін оның шығармасының 1- томы. 23

Оның әртүрлі деректер арқылы жинап жазған еңбегі Европа қорлары сақталып осы күнге дейін Дешті- Қыпшақ және оның Мамлюктер державасын әржақты байланысы туралы дерек беретін құнды еңбек.

Осы еңбектен соң жарық көрген зерттеулер ад-Димашки, тарихи еңбегі авторлары Ибн Дукмак және Халил аз-Захир. Ол еңбектерде тарихи кезеңдерге сипаттама беріп, талдау жасаған. Территориясы, халқы, шаруашылығы, сыртқы саясаты талданған.

XIX ғасырдың бірінші жартысында тарихи хроника және араб энциклопедиясының Мамлюк кезеңіне арнаған көп томдығы жарық көреді. Содан бастап бұрын жарық көрген еңбектерді салыстыра отырып зерттеуге мүмкіндік туды. Ал-Макризи шығармасы "Хитат" (1911-1927жж. ) жарық көрді, сол еңбегі (1934-1942 жж. ) "Сулук", ал-Калкашанда (1913-1919 жж. ), ал-Омари (1922ж. ) Нувайри (1923-1955жж. ), Ибн Тагриберди (1929-1957жж. ), Ибн ал-Фурат (1936), Ибн Давадар (1960) және тағы басқа еңбектер. Осы классикалық шағармалардың Арқасында орта ғасырлық араб деректерінің нақты деректік негізі пайда болды. Шығыстанушы медевистер негізі қаланды.

Нақты деректерімен және мазмұны жағынан толықтығымен мамлюктер сипаттайтын еңбек географиялық араб әдеби шығармалары негізінде жазылған И. Ю. Крачковский еңбегі. 24

Мамлюктер кезеңімен Алтын Орда туралы жекелеген араб деректеріне сипаттама берген еңбектер Л. А. Семенова, И. М. Филыптинский еңбектері. Бұл зерттеушілер өз еңбектерін жазар кезде алдарына белгілі бір мақсат койып бір дерекке сипаттама беруді ойлаған және онда өзін қызықтырған материалды ғана еңгізуге тырысқан.

Бұл тақырып бойынша жаңадан шыққан еңбек қатарына "Прошлое Казхов" в письменных источниках Ү в. д. н. э. -ХҮ в н. э. "(Алматы, 1997) деген материалы жинағы жатады. Бұл жинақтың авторы Б. Б. Ирмухановтың айтуы бойынша "Жас Қазақстанның ежелгі және орта ғасыр тарихын оқытуда қажетті қосымша материал бола алады"25. Бұл жинақ шынында да 2 мың жылдық кезеңді қамти отырып қажетті материалдарды қамтыған және ол тек Қазақстан тарихын ғана сипаттамайды, жекелеген көрші шығыс халықтарының тарихын да қамтыған. Бұл жинаққа араб ауызша жазба деректерінің Дешті-Қыпшақ және Мамлюк сұлтандары арасындағы байланысты сипаттайтын жерлері еңгізілген. Әсіресе берілген хабарламалық мақалалары ерекше құнды болып табылады.

ХІІІ-ХҮ ғғ. Көптеген жазба деректерді берген, зерттеліп отырған кезеңді сипттайтын құнды еңбек.

Ерте мұсылман кезеңіне жататын тарихи құнды еңбек шыққан тегі қыпшақ Рукн ад-Дин Байбарс ал-Бундукдари сұлтанның өмірбаяны туралы еңбек (1260-1277 жж), оның хатшысы Абд аз-Закир жазған.

Өмірбаяндық шығармада Алтын Ордамен қарым-қатнас туралы деректер, Қырымнан Итил жеріне сипаттама, Қырымдағы тайпалық одактарға сипаттама жердегі Дешті- Қыпшақ жерінен қоңыс аударғандар туралы, Алтын Ордадағы наным-сенімдерге сипаттама берген. Бұл хроникалық еңбекте Египеттің 1260-1265- жылдар арасындағы қоғамдық-саяси өміріне нақты сипаттама береді26. Бұл тақырып бойынша деректер "Выборка времени о диковинках суши" деп аталатын аспан әлемін зерттеуші сириялық ад-Димашки еңбегі (1256-1327) ол суфизм ілімін жақтаушы болған. Оның еңбегінде Дешті -Қыпшақтар және оны қоршай орналасқан түрік халықтары туралы тарихи-этнографиялық мәліметтер бар. Онда діни наным-сенімдер, салт-дәстүр және әдет-ғұрып және қандас-туыс құрамдары туралы мәліметтер өте көп. 27

ХІҮ-ғасырдың бірінші жартысындағы Египеттің ішкі өмірі туралы құнды деректер жалпы тарихи еңбек мамлюк чиновнигі Ибн Давадар құрастырған "Великолепный жемчуг в жизнеописании Малика Насира". Ол мамлюктер ішкі тақ үшін күресте ерекше көзге түскен адам, ол күрес ан-Насир Мухаммад жеңісті аяқталған. Оның шығармасында ан-Насир сұлтанның билік кезеңі сипатталадь Дешті-Кыпшақтар мен байланысы баяндалады. 28

Жоғарғы Египетте туған белгілі тарихшы ан-Нувайри (1279-1332жж. ) энциклопедиялық жинақ "Предел желаний относительно дисциплин адаба "деген ірі еңбек жазады. Ол энциклоредия 5 бөлімнен тұрады, оның ақырғысы тарих ол бүкіл еңбектің тең жартысын алады. Онда тарихи кезеңге 1331-жылға дейін.

Хроникалық сипаттама берген, автор түрік халықтарының тарихы мен "қыпшақ еліне" сипаттама берген, қыпшақтардың белгілі рулары арасындағы тақ үшін күрестерге тоқталып қыпшақтар руы туралы құнды тізімді келтірген29.

Өте қызықты да құнды энциклопедиялық еңбек "Пути взоров по владенш городов"-деген Дамаскілік ал-Омари( 1301 -1349) еңбегі. Ол 1347-1351 жылдар Насир сұлтан кезінде мемлекеттік хатшы болған. Оның 1- томында сол кезеңд< белгілі Шығыстан Батысқа дейінгі мемлекеттерге автор сипаттама берген. Әс Дешті-Қыпшақ жеріндегі Монғолдардың араласып кету процесі, ондағы қалалг поселкалар, орналасуы, қүқық және салт-дәстүр, қыпшақтардың өмірі туралы жазған. Ал-Омари тарихи еңбек "Ат-Тариф" авторы, онда Египеттегі мамлюкт қоғамдық және саяси өмірі туралы мәліметтер бар. 30

Осы кезеңге жататын құнды еңбек араб саяхаткері Ибн Батут (Баттут) (130 еңбегі, ол өзі саяхат жасай отырып Азия және Африка жерлерін 25 жыл жүре отырып 150 мың км. аралап жүріп өткен. Ол өзі көрген елдері туралы "Подарок созерц; о диковинках городов и чудесах путешествии"-деген еңбегінде жазған. Ең құнды материалдар Крымнан Солтүстік Кавказ далалары арқылы Волгаға дейінгі ара. сипаттаған жерінен альшады, ол хан резиденциясы Сарайда болып, оны суреттеген. Ол Дешті-Қыпшақ елінің шаруашылығы, тұрмысы, мәдениеті, діні елдің тарихи географиясы, жері туралы жазған31.

Көптеген құнды деректерді көрнекті араб тарихшысы Ибн Халдуннан (1406) алуға болады. Ол өзінің тарихи еңбегі "Книга назиданий и поучительный примеров" деген 3 бөлімнен түратын еңбегінде 1-ші бөлімді өзінің әлеуметтік, философиялық және саяси -экономикалық көзқарасына, қоғам мен мемлекеттің дамуына, жалпы адамзат цивилизациясының тұтас дамуына, адамдардың қызметі мен әдебиеттке арнаса, екінші бөлімін ежелгі халықтардың тарихы, мұсылман мемлекеттері туралы кейінгі авторлардың зерттеулеріне оның ішіндегі Мамлюктер және Дешті қыпшақтарға арнаған. Үшінші бөлімі арабтар мен бер гітарихына арналған.

Ибн Халдун еңбегі Египеттің Дешті Қыпшақтарға деген қызығушылығы көптеген мәліметтер береді. Ұлы дала билеушілерімен хат-хабар алысу жағын мамлюктердің соғыс мекемелері, соғыс істері туралы көп дерек береді. Онда қыпшақтар мен татарлар арасындағы тарихи-мәдени байланыс туралы, Дешті-Қыпшақтар арасындағы ішкі тартыстар, батыс Дешті жеріндегі қыпшақтардың шаруашылық қызметі, рулық-тайпалық құрылымы туралы көп мәлімет береді. 32 Египет тарихына байланысты жазылған ал-Макризидің (1364-1442) екі шығармасы ерекше құнды дерек. Ол Каирдатуған, судья болып істеген. 1408ж. ол Дамаскіге жұмысқа жіберіледі. 10-жылдан соң қайтып келген соң ол ғылым жұмысқа ден қояды. 1-ші еңбегі тарихи хроникалық шығарма "Книга путей к познанию правящих династий". Ол Египеттің 1181-жылдан 1440-жылға дейінг тарихын қамтиды. Бұл шығармада мамлюк билеушілері туралы, Египеттегі қыпшақтардың тұрмысы мен салт- дәстүрі, Дешті жеріндегі мамлюктер мен қыпшақтар арасындағы мәдени байланыс, Дешті-Қыпшақ мелекеті оның билеушілері, ислам дінің қабылдаулары туралы мәліметтер мол. Екінші тари еңбек "Титат" мамлюк қыпщақтарының салт-дәстүр, әдет-ғұрып туралы және мамлюк мемлекетінің Дешті-Қыпшақтармен сауда және достық байланыстары жазылған шығарма.

Қызықты деректер Қатарына жататын еңбек Египет тарихшысы Ибн Тагриберди (1409-1470) еңбегі "Книга блестящих звезд о царях Египта и Каир; атақты мамлюк тұқымынан, сұлтан сарайында қызмет еткен. Ол еңбекте мамлюктер мен кыпшақтер елі арасындағы сауда және мәдени байланыстар, Берке мен ел арасындағы достық қарым-қатнас, Египеттегі қыпшақтардың қүқықтық негіздері туралы жазған. 33

Мәдени, саяси және дипломатиялық қатнастар туралы көптеген құнды деректерді энциклопедиялық еңбек Ибн Фурат (1334-1405), Шығармаларынан, Калкашанди 1355-1418), Ас-Сукан (1264-1324), Ибн ал-Фувати (1333 ж. өлген), Могултай (1371ж. өлген), Ибн Касирдің (1299-1373жж. ) тарихи шығармаларынан болады. 34

ХҮ-ғасырдың аяғы ХҮІ-ғасырдың бас кезіндегі жарық көрген Египет тарихы туралы жарық көрген Ибн Ияс хроникасы "Книга истории Египта, изветсной редкими цветами среди событий эпохи". Бұл еңбекте мамлюктер династиясының тарихы, Дешті-Қыпшақтармен дипломатиялық қатнасы, Египеттегі қыпшақтаі салты мен дәстүрі, тұрмысы, ан-Насирдің Узбек-ханның қызына үйленгені туралы мамлюктік Египеттегі мәдени орта және әлеуметтік өмір туралы жазылған35.

Орта ғасырлық араб тарихшыларының еңбектерінде Египеттегі Мамлюктер мемлекеті және Сирия туралы, Египет пен Сириядағы мамлюктердің этникалы құрамы туралы Ибн ал-Фувати, ас-Сукан, ад-Давадари, Ибн Шакир, Могултай, Касир, Ибн ал-Фурат, Ибн Тагриберди т. б. еңбектері бар. Ал Дешті-Қыпшақта этникалық құрамы туралы араб географтары мен тарихшыларының деректерін сүйеніп Шығыстағы және Батыстағы Дешті-Қыпшақтар туралы Ахмад ад- Тин Нувайри, ад-Димашки, Ибн-Халдун, Ибн-Дукмак еңбектері бар. Орта ғасыр ғалымдарының еңбектері мамлюктер мемлекеті мен Дешті-Қыпшақ жеріне саяси этникалық жағдайларды салыстыруға мүмкіндік береді.

ІІ-ТАРАУ. МАМЛЮКТЕР МЕМЛЕКЕТІНІҢ САЯСИ ТАРИХЫ.

ДЕШТІ-ҚЫПШАҚ ЕЛІМЕН ДИПЛОМАТИЯЛЫҚ ҚАТНАСТАР

2. 1 Саяситарихы

1256-жылы Хулагу Амудария арқылы өте отырып Иран жеріне соғыс әрекеттерін бастады. Ол елді бағыедыра отырып Бағдат жеріне қарай жылжьц Монғол армиясының шабуылы нәтижесінде 1258-жылы құлады. Иранның басты территориясында Хулагу өз мемлекетін құрды.

Осы жаңа Монғол мемлекетінің жалпы Монғол империясының қоластында пайда болуынан бастап мұсылмандар дүниесінде бір-бірімен тақ үшін күрес, сол аренадағы билік үшін күрес басталды, бір жағынан Жошы мүрагерлері арасын, екіншіден Хулагидтер арасында және бір-бірімен. Бұл тартыс- күрес жүз жылға дейін созылды.

Жошы мүрагерлері Берке және Хулагу арасындағы соғыс 1262-жылы бастады яғни Итилдегі (Волгадағы) Берке астанасы Сарайға Египеттің мамлюктер мемлекетінің бірінші елшісі келген кезде. Бұл соғыстың себептері туралы зерттеушілердің көбінің көзқарасы бойынша ол Беркенің Арран және Азербай, жеріне қызығуынан дейді, Иран жеріне келген алтынордалық патшазадаларды Берке оларды уландырған деп ойлаған, Берке сол кезде өзін Хулугудың қысында көріп жүрген исламдықтардың өзін қорғаушы деп жариялайды. Берке исламды жақтаушы ретінде, соны сылтау етіп Бағдат халифатымен келісімге келеді.

1260- жылы 3-сентябрьде Хулагидтер армиясын Палестина жерінде мамлюктер Джалут жеңген соң Египет тағына ал-Малик аз-Захир Байбарс Бундукдари келеді (1260-1277жж. ) . Бұл билеуші таққа келісімен өзінің негізгі жауы -иран, Монғолдарға қарсы одақтас іздей бастайды. Бұл кезде негізінен жалпы сол тарихи кезеңде діннің рөлі өте зор болды және ол сол кезеңдегі идеология осыған байланысты Египет сол кезеңде Хулагидтік Иранға қарсы Дешті -Қыпшық елімен достық және соғыс одақтастығында болуға ұмтылды, Сириядағы мамл мемлекетшің көрші жатқан елімен. Бірақ мамлюктердің дінің сатқан хулагидті қарсы үгіт-насихаты, күресі тек 40 жылдай уақытқа ғана созылды, ХІІІ-ғасырд аяғында ХІҮ-ғ. бас кезінде діни қарама-қарсылық жойылды, ол кезде хулагид Токудир (1282-1284 жж. ) ислам дінің қабылдады, сосын Газанханда исламды қорғаушылар жағына шықты.

Бұл саяси аренадағы шиеленістің діни сипаты туралы Бейбарстың Беркеп жазған дипломатиялық хатынан көруге болады, онда Беркенің Хулагуге қарсы "Хулагу татарларына қарай, қарсы міндітті түрде қасиетті соғыс жүргізуге тиімді екені жазылған36.

Сонымен қатар дештіқыпшақтардың ханы Берке Жошының ұлы ретінде, яғни Шынғысханның үлкен ұлының баласы ретінде руда өзін үлкен санаған, сондықтын Иран мемлекетінің билеушісі Хулагуден- Тули-ханның, яғни Шынғыс ханның ұлының баласынан- сөзсіз бағынуды және Монғолдардың салттық құқұғы бойынша сыйлауды талап еткен.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.