Адамның табиғатпен байланысы

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе
1. 1 Адамның табиғатпен байланысы
1. 2 экологиялықфакторлар
Негізгі бөлім
2. 1 Экологиялық факторлардың организмге әсері
2. 2 Антропогендік физикалық әсерлер және оларды нормалау
2. 3 Экологиялық (өндірістік шаруашылық ) сапа нормативі
2. 4 Кешенді сапа нормативі
2. 5 Қоршаған орта факторларын зерттеу әдістері
Қорытынды
Қоршаған ортаны қорғаудың негізгі принциптері және қорғау саласындағы құқықтары мен міндеттері

I Кіріспе

Адамның табиғатпен байланысы

Жер бетінде тіршіліктің пайда болғанына 4 млрд. Жылдан артық уақыт өтті. Ұзаққа созылған бұл мерзім ішінде бір жасушалы қарапайым ағзалардан құрылымыда, түр өзгешелігіде басқа өсімдіктермен жануарлардың таңғажайып түрлері пайда ьолды. Адамның өз табиғатына сай қоғам құра бастағанына он мың жылдай, ормандарды өртеп отырған темір мен пайдалы қазбаларды пайдалана бастағанына 4-5 мың жыл уақыт өтті. Ұзақ уақыт бойы адамдардың табиғатқа тигізетін әсері негізінен алғанда, халық санының аздығына және ғылыммен техниканың өте жай өркенденуіне байланысты тежеліп қалды.

Дамудың жоғары сатысына көтерілген аңшылар аң аулауды жеңілдету мақсатында ормандарды өртеп отырған. Аңшылар қолымен болған өрттер көптеген жерлердің өсімдігінің мүлдем өзгеруіне себепші болды. Бұл тым ертеде-ақ адам табиғаттың тепе-теңдігін күрт өзгертіп, бүтіндей алқаптардаң тозып кетуіне себепші болғанының айғағы.

Сонымен, алғашқы қалыптасқан табиғаттың тепе-теңдік процесі халық саны көбейіп адам жаңа техникалық құралдарды пайдалана бастады. Табиғатқа ырықсыз жасалған зорлықтың нәтижесінде құрлықтағы көптеген өсімдіктер мен жануарлар түрлері жер бетінен жойылып кетті . Кейбір жағдайда олар ертеңін ойламай өсімдіктермен жануарлар түрін әдейі немесе абайсызда құртқан адамның іс-әрекетіне байланысты болды . Ал басқа уақытта ол бүтіндей бір экожүйені өзгертумен, мысалы, орманды, қиыр батпақты құрғатумен байланысты еді. Себебі тек белгілі бір мекендерде ғана өмір сүре алатын көптеген өсімдіктермен жануарлардың тағдыры, сол жерлерге байланысты болған Сондықтанда, мұндай кездерде өсімдіктер мен жануарлардың түрлерінің тез жоғалып кеткені байқалмай қалатын. Жер шарының барлық аудандарында орман көлемінің азаюы, жалпы табиғат дағдарысын және топырақ эрозиясын туғызатыны белгілі. Орман азаюынан судың жер бетіндегі айналымы әлдеқайда жылдамдайды. Соның салдарынан топырақтың құнарлы қабатының шайылуы, егін мен жайылымдардың істен шығарылып, қатер туғызатын су тасқындарын жиілетті.

Қазба байлықтарын өндіру, өнеркәсіппен қалалардың санының өсуі ландшафтың өзгеруіне, топырақтың, судың ауаның түрлі өнеркәсіп қалдықтарымен ластануына әкелді.

XX ғасырда энергетиканың, химия өнеркәсібінің, транспорт қозғалысының дамуы биосфераға орны толмас өзгерістер әкелді.

Адамның іс-әрекеті нәтижесінде табиғи байлықтар азайып, биосфера түрлі өндіріс қалдықтарымен ластанып, табиғаттаға эко жүйелер бұзылып, климаттың өзгеруіне әкелді. Сөйтіп, аданың қоғам дамуының әртүрлі сатысында табиғатқа тигізетін әсері, оның байлықтарын пайдалануы әртүрлі жағдайда болды.

1. 2 экологиялық факторлар

Кез-келген тірі организм өзін айнала қоршаған табиғи ортамен тығыз байланыста ғана өмір сүре алады. Олар -топырақ, су, минералды заттар, жер бедері және атмосфералық әр түрлі құбылыстар. Организм үшін табиғаттың барлық элементтері белгілі мөлшерде қажет және жиынтық күйінде әсер етеді. Ал-қуаң дала немесе шөлейтті жерлер ол үшін қолайсыз, өмір сүре алмайтын орта болып табылады. Сонымен, орта дегеніміз -организмнің өсіп көбеюіне, тіршілігіне, дамуы мен таралуына тікелей жанама әсер ететін айнала қоршаған орта копоненттерінің жиынтығы.

Экологиялық факторлар дегеніміз-организм үшін қажетті немесе теріс әсерін тигізетін ортаның элементтерін айтамыз. Табиғатта экологиялық факторлар жиынтық күйінде әсер етеді. Факторлар үш негізгі топқа жіктеледі: Абиотикалық, биотикалық және антропогендік факторлар.

Абиотикалық фактор- организмдерге әсер ететін бейорганикалық ортаның жиынтығы.

Биотикалық фактор - тірі организмдердің бір-біріне және ортаға жағымды немесе жағымсыз әсер етуі.

Антропогендік факторлар -айнала қоршаған ортаға тигізетін адам баласы іс-ірекетінің тікелей немесе жанама әсері. Адам баласы өзінің материалдық игілігі үшін табиғат байлықтарын игеруге мәжбүр болады. Нәтижесінде, ірі кешендер, өнеркәсіп, зауыт, кен байыту, автокөліктер ауыл шаруашылығы салалары дами түседі. Ал олардан зияны әртүрлі газдар, қалдықтар, лас сулар, химиялық зиянды қосынды заттар айнала қоршаған ортаға түседі. Зиянды заттардың көпшілігі табиғатта айналымға түспей жиналып бүкіл тіршілікке кері әсерін тигізе бастайды. Яғни, атмосфера ауасының ластануы, су айналасының бұзылуы, жердің құнарсыздануы, қуаңшылық, өзен-көлдердің тартылуы, өсімдіктер мен жануарлардың сиреп немесе құрып кетуі адам баласының денсаулығының бұзылуы және жалпы биосфера шегіндегі бұрын -соңды болмаған климаттың өзгеру құбылыстары үдей түседі. Соңғы жылдары антропогендік факторлардың табиғи ортаға және жалпы биосфераға әсері айқын біліне бастады. Осыған орай, адам баласының іс-әрекеті бақылауға алынып табиғат тепе-теңдігінің бұзылмауына жол бермеу жолдары ғаламдық проблемалар деңгейінде қарастырылуда.

Антропогендік факторлар организмге тікелей (ағаштарды кесу, аң аулау ) және жанама әсер ету (ортаның ластануы, өзендерге су қоймаларын салу) болып бөлінеді. Антропогендік факторларға техногендік факторлар (радиация, ластану, құрғату жұмыстары, электро магнитизм және т. б. ) да жатады. Жалпыға белгілі факторлар классификациясынан (абиотикалық, биотикалық, антропогендік) басқа экологиялық факторлардың басқада классификациялары кездеседі. (3-кесте)

Экологиялық факторлар

Экологиялық факторлар: абиотикалық

биотикалық

Экологиялық факторлар:

Жарық, температура, ылғал, жел, қысым. күннің ұзақтығы т. б.

Топырақтың механикалық құрамы, ылғал сыйымдылығы, өткізгіштігі.

Судағы немесе топырақтағы қоректік элементтер, газды құрамы, судың ащылығы.

Өсімдіктердің биоценоздың басқа мүшелеріне әсері.

Жануарлардың биоценоздың басқа мүшелеріне әсері.

Адам әрекеті нәтижесінде пайда болатын антропогендік факторлар.

Экологиялық факторлар: Әсер ету уақыты бойынша

Қайталануы бойынша

Кезегі бойынша

Экологиялық факторлар:

Эволюциялық

тарихи

Ретті

ретсіз

Алғашқы

Соңғы

Экологиялық факторлар: Шығу тегі бойынша

Пайда болу ортасы бойынша

Экологиялық факторлар:

Космостық
Абиотикалық
Биогендік
Биотикалық
Табиғи-антропогендік
Антропогендік(техногендік)

Атмосфералық
Ылғалдық
Эдафикалық
Физиологиялық
Генетикалық
Популяциялық
Биоценоздық
Экожүйелік
биосфералық

Барлық факторларды ортаның жағдайы және қорлары деп бөлуге болады.

Қорлар - организмнің энергия алуы немесе тіршілігі үшін қажетті заттарды алатын табиғаттың бар байлығы(қоректік және энергетикалық қорлар)

Жағдай - уақытпен кеңістікте өзгеріп, организмдердің әртүрлі әсер ететін абиотикалық факторлар. Барлық ортаның жағдайларын анықтайтын негізгі факторлар - температура, ылғал және жарық.

Антропогендік өндірістік фактор (АӨФ) деп -тікелей өндіріс процесіне қатысатын қызметкердің денсаулығын өте қолайсыз жағдайларға ұшырататын және белгілі өндіріс процесінің нәтижесінде қоршаған ортаны антрополгенді өзгерістерге игеруге қабілеті бар факторларды айтады.

АӨФ тигізетін әсеріне байланысты мынадай түрлерге бөлуге болады:

зиянды
қауіпті
ерекше қауіпті

II НЕГІЗГІ БӨЛІМ

2. 1 экологиялық факторлардың организмге әсері

Экологиялық факторлардың организмге әсер етуі мен оған организмнің реакциясы бірдей болмайды. Сондықтан организм үшін факторлардың бұрыннан қалыптасқан жиынтығы ғана қажет. Ал, басқа факторлар оның қалыпты тіршілігіне кері әсерін тигізеді. Яғни, әрбір организмге әсер ететін факторлардың төменгі және жоғарғы шегі болады және бір фактор шешуші роль атқарады. Бұл заңдылықты неміс химигі Ю. Либих(1948 ж) ашқан.

2. 1. 1 қоршаған ортаның химиялық ластануы

Қазіргі кезде ауаны ластайтын улы заттардың 150 ден астамы белгілі . Бұл заттар ауада күн сәулесінің әсерімен бір-бірімен реакцияға түсіп, жаңа қосындылар түзеді.

Өнеркәсібі дамыған елдерде ауаны ластыушы улы заттың бірі күкірттің қос тотығы(SO2) коксохимия зауыттарымен, тау-кен өндіру және целлюлоза- қағаз өнеркәсіптерінің жұмысы нәтижесінде ауаға шығарылады. Олар ауада ылғалдың әсеріне күкірт қышқылына айналады. Құрамында күкірт қышқылы бар тұман немесе ылғалды ауа адамның, жануарлардың тыныс жолдарының кілегей қабаттарына, терісіне әсер етеді және өсімдікте көп зардап шегеді. Ауадағы күкіртті сутек адамның организмін улап қана қоймайды, сонымен қатар адамдардың жүйке ауруларын туғызады.

Ауадағы фторлы сутек өте улы . Азық-түліктің құрамындағы фторлы сутек адамды, жануарларды құстырып өте жаман ауру туғызады. Қоңыр көмірді жағудың нәтижесінде ауаға күл бөлініп шығады. Ол ауыл шаруашылығымен орман өсімдіктеріне әсер етеді. Цемент зауыттарынан шыққанцемент шаңдары топырақта калий, кальций, магний элементтерінің көбеюіне себеп болады. Ал фосфор зауытына жақын жерлерде фосфордың мөлшері көбейеді. Құрамында мырыш пен қорғасын бар металлургия зауытының қалдықтары да өте улы әсер етеді.

Улы заттар адам организміне біртіндеп жүйелі түрде жинала берсе, онда созылмалы улануға ұшырайды.

Қазіргі кезде бізді қоршаған ортаның қазіргі заманғы нақты проблемалары:

физикалық ластану -радиоактивті заттар, электромагнитті толқындар, жылу, шулар және тербелістер.
Химиялық ластану - көміртегі өнімдері, күкірт, көмірсулар, пестицидтер, гербицидтер, фторлы қосылыстар, ауыр металдар, аэрозолдар.
Биологиялық ластану - ауру қоздырғыш бактериялар мен вирустар, құрттар, қарапайымдылар шектен тыс көбейіп зиян келтіретін жәндіктер.
Эстетикалық зиян - табиғаттың қайталанбас сұлу ландшафттарының бүлінуі, орман-тоғайлардың жойылуы т. б. Биосферадағы ластану процесін 3 кезеңге бөлеміз:

Ластаушы заттардың таралуы;
Ластағыштардың биомассаға енуі;
Ластағыш заттардың биологиялық топтануы немесе қорлануы.

2. 2 Антропогендік физикалық әсерлер және оларды нормалау

Қоршаған табиғи ортаның сапа нормативтерінің ішінде ерекше орын алатын радиоактивті әсердің шектік рауалы деңгейі(ШРД) . Бұл нормативті белгілейтін санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау қызметтері белгілегенде негізге алатын шамасы адам денсаулығына, оның генетикалық фондына қауіптілік тигізбеуі қажет.

Радациялық әсер деп радиоактивті заттектерден шығатын иондаушы сәулеленуді айтады. Кейбір химиялық элементтердің және олардың изотоптарының атом ядролары өздігінен иондаушысәуле шығарып ыдырайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.