Қаржылық инвестициялық портфельді қалыптастыру және бағалау

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3бет

1. Инвестиция түсінігі және түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4бет
1.1. Инвестицияның маңызы мен мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4.6бет
1.2. Инвестициялардың жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6.11бет
1.3. Инвестициялық портфельді қалыптастыру
және оның тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11.17бет

2. Кәсіпорынның инвестициялық іс.әрекеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18бет
2.1 Инвестициялық портфель табыстылығын бағалау ... ... ... ... ... ... 18.20бет
2.2. Кәсіпорынның инвестициялық портфелін басқару ... ... ... ... ... ...20.27бет

3. Инвестициялық портфельдің проблемалары ... ... ... ... ... ... ... ... ..28.31бет

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32бет

Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33бет

XX ғасырдың соңында басқарушы шаруашылықты халықаралық дәрежеде ұстау жаңа даму деңгейіне өтті – ол әлемдік.
Экономикалық жаһандану деңгейі. Бұл жаһандану жағдайында және халықаралық интеграция кезінде әлемнің кез-келген елі үшін әлеуметтік- экономикалық дамуының табыстылығы инвестицияны тиімді пайдалануына байланысты.
Қазақстан өзінің егемендігін алған кезде өте ауыр дағдарыс болды және одан шығу өте қиын болды. Себебі, Қазақстандағы жоспарлы экономиканың қалдығы өте көп еді. Еліміздің тұрғандары өз еңбегі үшін жалақысын ала алмады, жұмыссыздық деңгейі өсті, зауыт – фабрикалар жабылды. Барлық кәсіпорындар тек өндіру саласында қызмет етті, ал дайын өнім шығару және өңдеу салалары, барлық капиталымен қоса Ресей қалып алды. Осы жағдайдан шығу үшін, еліміз экономикамыз инвестициялауды жүргізу үшін, ішкі және сыртқы шикізат ағымын арттыру керек болды. Енді біздің дағдарыстан шығуымызға бірден-бір мүмкіндік туды; ол тек ұлттық емес, шетелдік инвестицияларды да экономикаға тарту болтын. Қазақстан үшін инвестициялар тек дағдарыстан шығуды, экономикалық өсуді қамтамасыз етудің қайнар көзі ғана емес еді.
Ол өз алдында әлемдік экономикаға аяқ басудың алғы шарты еді. ҚР-дың Президенті Қазақстан Республикасының халқына жолдауында қоғамды дамытудың негізгі бағыты экономикалық өсуді бөліп көрсеті.
Сонымен , менің курстық жұмысымның бастапқыда айтылып кеткен инвестициялық жағдайларға байланысты, қазіргі кездегі компаниялардың және шаруашылық жүргізуші субъектілердің инвестициялық портфельдеріне үлкен мән бердім. Яғни мұнда әр шаруашылық жүргізуші субъектілер тәуекелге бара отырып, түрлі бағалы қағаздар портфелін инвестициялау арқылы максималды ақша түсімін немесе табыс табу болып келеді. Бұл мақсаттқа жету үшін олардың бірнеше кезеңдерден өтуді қамтамасыз етеді.

1) «Инвестиция туралы» Заң, 8 қаңтар 2001жыл.
2) Гибсон Р. «Формирование инвестиционного портфеля; управление финансовыми рисками»; Альпина Бизнес Букс, 2005г. 276 стр.
3) Гидман Л.Дж., Джонк М. Д. «Основы инвестиции»; Дело, 1997г. 992стр.
4) Кузнецов Б.Т. «Финансовый менеджмент» ЮНИТИ; Москва, 2005г. 264 стр.
5) Стоянова Е.С. «Финансовый менеджмент» ,Москва; Преспектива, 1997г.
6) Ковалев А.И.,Привалов В.П. «Анализ финансового состояния предприятия», Москва; Центр экономики и маркетинга, 1997г.
7) Богатин Ю.В.. Швандар В.А. « Оценка эффетивности бизнеса и инвестиций», Учебное пособие, Москва: ЮНИТИ, 1999г.
8) Крутик А.Б., Никольская Е.Г. « Инвестиции и экономический рост предпринимательства», Санкт-Петербург, 2000г.
9) Балабанов И.Т. «Основы финансового менеджмента. Как управлять капиталом?», Москва; Финансы и статистика,1995г.
10)«Финансы и кредиты» № 4-5, 2005г.
11) «РЦБКА» № 5,2005г.
12) «АЛЬПАРИ» №7,2005г.
13) «Банки Казахстана» №12,2002г; №5,2003г.
14) «Экономист» №8,2002г.
15) Интернет.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым
Министрлігі
Тұрар Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық
университеті

Қаржы және есеп факультеті

Қаржы нарығы және банктік бизнес кафедрасы

Тақырыбы:
Қаржылық инвестициялық портфельді
қалыптастыру және бағалау

Инвестицияларды қаржыландыру және несиелендіру пәнінен

Ғылыми жетекші:

Мусаева Г.

Орындаған:

Абдимажитов А.С.

4-курс, 402-топ

Алматы-2006ж
Жоспар:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3бет

1. Инвестиция түсінігі және
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4бет
1.1. Инвестицияның маңызы мен
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4-6бет
1.2. Инвестициялардың
жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6-
11бет
1.3. Инвестициялық портфельді қалыптастыру
және оның тиімділігі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11-
17бет

2. Кәсіпорынның инвестициялық іс-
әрекеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18бет
2.1 Инвестициялық портфель табыстылығын бағалау ... ... ... ... ... ... 18-
20бет
2.2. Кәсіпорынның инвестициялық портфелін басқару ... ... ... ... ... ...20-
27бет

3. Инвестициялық портфельдің
проблемалары ... ... ... ... ... ... ... ... ...28-31бет

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..3 2бет

Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..33бет

Кіріспе
XX ғасырдың соңында басқарушы шаруашылықты халықаралық дәрежеде
ұстау жаңа даму деңгейіне өтті – ол әлемдік.
Экономикалық жаһандану деңгейі. Бұл жаһандану жағдайында және
халықаралық интеграция кезінде әлемнің кез-келген елі үшін әлеуметтік-
экономикалық дамуының табыстылығы инвестицияны тиімді пайдалануына
байланысты.
Қазақстан өзінің егемендігін алған кезде өте ауыр дағдарыс болды
және одан шығу өте қиын болды. Себебі, Қазақстандағы жоспарлы
экономиканың қалдығы өте көп еді. Еліміздің тұрғандары өз еңбегі үшін
жалақысын ала алмады, жұмыссыздық деңгейі өсті, зауыт – фабрикалар
жабылды. Барлық кәсіпорындар тек өндіру саласында қызмет етті, ал дайын
өнім шығару және өңдеу салалары, барлық капиталымен қоса Ресей қалып
алды. Осы жағдайдан шығу үшін, еліміз экономикамыз инвестициялауды
жүргізу үшін, ішкі және сыртқы шикізат ағымын арттыру керек болды. Енді
біздің дағдарыстан шығуымызға бірден-бір мүмкіндік туды; ол тек ұлттық
емес, шетелдік инвестицияларды да экономикаға тарту болтын. Қазақстан
үшін инвестициялар тек дағдарыстан шығуды, экономикалық өсуді қамтамасыз
етудің қайнар көзі ғана емес еді.
Ол өз алдында әлемдік экономикаға аяқ басудың алғы шарты еді. ҚР-дың
Президенті Қазақстан Республикасының халқына жолдауында қоғамды дамытудың
негізгі бағыты экономикалық өсуді бөліп көрсеті.
Сонымен , менің курстық жұмысымның бастапқыда айтылып кеткен
инвестициялық жағдайларға байланысты, қазіргі кездегі компаниялардың және
шаруашылық жүргізуші субъектілердің инвестициялық портфельдеріне үлкен мән
бердім. Яғни мұнда әр шаруашылық жүргізуші субъектілер тәуекелге бара
отырып, түрлі бағалы қағаздар портфелін инвестициялау арқылы максималды
ақша түсімін немесе табыс табу болып келеді. Бұл мақсаттқа жету үшін
олардың бірнеше кезеңдерден өтуді қамтамасыз етеді.

I. Инвестициялар түсінігі және түрлері
1.1 Инвестициялардың маңызы мен мәні
Инвестиция – Қазақстан экономикасының нарықтық экономикаға өтуі
кезінде пайда болған термин. Орталықтандырылған жоспарлау жүйесінің
шеңберінде жалпы капиталдық салымдар деген түсінік қолданылатын, осы
түсінік бойынша жаңа құрылыс пен қайта өңдеуге, шаруашылық жүргізіп отырған
кәсіпорындарының кеңеюі мен техникалық қайта қамтамасыздандырылуына
(өндірістік капиталдық салымдар), тұрғын үй мен тұрмыстық-мәдени құрылысқа
(өндірістік емес капиталдық салымдар) жұмсалатын барлық қаржылық құралдар
түсіндірілетін.
Инвестициялар ақша құралдары, мақсатты банкілік салымдар,
пайлар,акциялар және де басқа құнды қағаздар,технологиялар, машиналар,
қондырғылар,лицензиялар, соның ішінде тауар белгісіне, пайда табу
мақсатында кәсіпкерлік қызмет объектісіне салынатын интеллектуалды
бағалықтар, несиелер, кез келген мүлік немесе мүліктік құқықтар ретінде
анықталады және осының бәрі – пайда табу мен әлеуметтік жақсы әсерлерге
жету мақсатында. Осы тұрғыда инвестиция түсінігі нарықтық тәсілге едәуір
жақын келеді.
Келтірілген анықтамалар нарықтық және жоспарлық жүйелерде
инвестицияның мәнін түсінудегі айырмашылықты көрсетеді. Ресурстардың
бөлінуі әкімшілік жүйесі жағдайында меншіктің бір түрімен жүзеге
асатындықтан, инвестицияландырудың қаржылық және басқа түрлерінің бар
екендігін отандық экономикалық ғылым қарастырмады. Жоспарлық экономика
жағдайында инвестициялар ағымдағы шығындардан тек бір уақыттық сипатымен
ғана айырықшаланатын залал түрінде көрінеді. Экономика ғылымы мен
тәжірибесі дәлелдеп отырғандай, капиталдық салымдар инвестицияның синонимі
болып табылмайды, берілген терминдер ұқсас емес. Капиталдық салымға
қарағанда инвестиция түсінігі әлдеқайда кең. Батыс әдебиеттерінде қор
нарығын қарастыруға баса назар аударады, себебі нарықтық экономикасы
дамыған (АҚШ, Канада, Ұлыбритания,Жапония) инвестицияландыру бағалы
қағаздар арқылы іске асады. Қазіргі таңда отандық тәжірибеде екі термин де
қолданылады.
Инвестиция термині латынның investire – жұмылдыру сөзінен
алынған. Бұл термин ғылыми және публицистикалық әдебиеттерде кеңінен
қолданылады. Ғылыми әдебиеттерде инвестицияны анықтаудың әр түрлі тәсілдері
бар. Пол Самуэльсон инвестицияландыру туралы былай жазады: Біз қоғамның
нақты капиталының таза өсімін білдіретін нәрселерді (ғимараттар,
қондырғылар өндіріс-материалдық запастар және т.б.) таза
инвестицияландыру немесе капитал қалыптасуы деп атаймыз. Тұрғындар үшін
жерді, қолданыста жүрген құнды қағаздарды немесе меншіктің кез келген түрін
сатып алу инвестицияландыру болып табылады. Экономистер үшін бұл тек таза
трансферттік операциялар. Яғни, біреуі инвестицияландырса, басқа біреуі
дезинвестицияландырады. Таза инвестицияландыру тек жаңа нақты капитал
қалыптасқан кезде ғана орын алады.
У.Шарп инвестицияны былайша анықтайды: Нақты инвестицияларға әдетте
қандай да бір материалдық-көрнекті активтер түріне инвестициялау кіреді,
мысалы, жер, қондырғылар, зауыттар сияқты. Қаржылық инвестициялар қағазда
жазылған келісім-шарттарды, мысалы, кәдімгі акциялар мен облигациялар
сияқтыны білдіреді. Қарапайым экономикаларда инвестициялардың негізгі
бөлігі нақтыға жатқызылса, қазіргі дәуірдің экономикасында инвестициялардың
үлкен бөлігі қаржылық инвестициялар болып табылады. Қаржылық
инвестицияландыру институттарының жоғары дамуы нақты инвестицияның өсуіне
едәуір дәрежеде ықпал етеді. Әдетте, бұл екі форма бәсекелес емес, бір-
бірін толықтырушы болып табылады. В.Бочаров инвестицияны табыстың тұтынуға
жұмсала алмайтын бөлігі деп түсінеді. Инвестициялық ресурстар инвестициялық
іскерліктің капиталдық құнның табыс немесе әлеуметтік әсер түріндегі өсімі
алынатын нақты объектілеріне трансформацияланады.
Экономикалық және қаржылық тұрғыдан инвестицияландыру экономикалық
ресурстарды болашақта таза пайдаға жету және бұл пайданы бастапқы салынған
капиталдан асырып түсіру мақсатымен ұзақ мерзімді салу деп анықталады.
Капиталдық салым процесінің жалпы анықтамасы: инвестицияландыру дегеніміз
бүгінгі қажеттіліктерін қанағаттандыруды оны келешекте инвестициялық
игіліктердің көмегімен қанағаттандыру үмітіне айырбастауды білдіреді.
Инвестиция – бұл ақшаны, оның сақталуына немесе құнының артуына және
табыстың оң шамасын қамтамасыз етуге үміт арта отырып, орналастыруға
болатын кез келген құрал. Бос ақша құралдары инвестиция болып табылмайды,
себебі, қолма-қол ақшаның құнын инфляция жеп қоюы мүмкін және ол ешқандай
да табыс әкелмейді. Капиталды орналастырудың түрлі факторлармен
айрықшаланатын әр түрлі нысандары бар: құнды қағаздар мен жылжымайтын
мүлікке; қарыздық міндеттемелерге; опциондар мен акцияларға; шағын немесе
ірі тәуекелге; қысқа немесе ұзақ мерзімге; тікелей және жанама.

1.2 Инвестициялардың жіктелуі
Инвестициялардың экономикалық табиғатын оны жіктеу толығырақ
түсіндіреді, жіктеу негізінен түрлі белгілер салынған. Белгілер ретінде
мыналар қолданылады:
1) Инвестициялардың түрлері;
2) Ақша құралдарын салу объектілері,
3) Инвестицияландыруға қатысу сипаты;
4) Инвестицияландыру кезеңі;
5) Меншік түрлері;
6) Инвесторлардың қатысу түрлері;
7) Тәуекел дәрежесі;
8) Ұдайы өндіріс түрлері.
1. Инвестициялардың түрлері бойынша топтайды:
• Ақша құралдары, салымдар, пайлар, акциялар және басқа да құнды
қағаздар;
• Жылжымайтын және жылжымалы мүлік;
• Авторлық құқықпен, тәжірибемен және басқа да интеллектуалды
құндылықтармен байланысты мүліктік құқықтар;
• Жерді, суды, ресурстарды, үйлерді пайдалану құқығы және басқа да
мүліктік құқықтар;
• Қандай да бір өндірісті (бірақ, патенттелген ноу-хау емес)
ұйымдастыруға қажетті техникалық құжат, дағды, өндірістік
тәжірибе ретінде рәсімделген техникалық, технологиялық,
коммерциялық сауаттылық.
2.Құралдардың салыну объектілері бойынша инвестициялар былайша
бөлінеді:
• Нақты инвестициялар немесе құралдардың материалды
активтерге салынуы, яғни нақты инвестициялар –
кәсіпорынның нагізгі және айналыс капиталын
қалыптастыратын материалды және материалды емес активтерге
салынатын салым. Материалды активтер – ғимараттарға,
станоктарға,қосымша материалдық бұйымдарға,дайын өнімдерге
айналдырылған құралдар;
• Материалдық емес активтер – лицензиялардың, патенттердің,
тауар белгісінің құны, жарнамаға және кадрларды дайындауға
кеткен шығындар;
• Қаржылық инвестициялар немесе түрлі қаржылық құралдарға
ақша құралдарының салынуы – депозиттер, құнды қағаздар,
банктік салымдар;
3. Инвестициялық процестерге қатысу сипаты бойынша инвестициялар келесі
түрлерге бөінеді:
• Тікелей инвестициялар, мұнда инвестицияландыру және ақша
құралдарын салу объектісін таңдауда инвестордың тікелей
қатысуы қажет етіледі. Сонымен қатар, инвестор
инвестициялық циклдердің барлық кезеңдеріне тартылады,
оның ішінде алдын ала жүретін инвестициялық зерттеулерге,
инвестицияландыру объектілерін жобалау мен тұрғызуға,
дайын өнім өндірісіне;
• Жанама инвестициялар – бұл ақша құралдарын өз қалауынша,
неғұрлым тиімді орналастыратын және аккумуляцияландыратын
түрлі қаржылық делдалдар арқалы (инвестициялық қорлар
және компаниялар) жүзеге асады. Мұндай делдалдар
инвестицияландыру объектілерін басқаруға қатысады, ал
алатын табыстарын клиенттері арасында бөледі. Тұтас
басқарылатын құнды қағаздарға салынатын салынымдарды
портфельдік деп те атайды.
4. Инвестицияландырудың кезеңдері бойынша инвестицияларды мына түрлерге
бөледі:
• Қысқа мерзімді, ұзақтылығы бір жылдан аспайды (қысқа
мерзімді депозиттік салымдар, жинақ сертификаттар);
• Ұзақ мерзімді, бұның ұзақтылығы бір жылдан көп.
5. Меншік түрлері бойынша инвестициялар мыналарға бөлінеді:
• Азаматтардың, мемлекеттік емес меншік нысанындағы
кәсіпорындардың, өкіметтік емес ұйымдардың жеке ақша
құралдары;
• Мемлекеттік, ол түрлі деңгейдегі кәсіпорындар мен
мекемелердің бюджет көздерінен қаржыландырылады.
6. Инвестордың қатысу түріне байланысты:
• Қайта құралып жатқан кәсіпорындарға жартылай қатысу
немесе шаруашылық жүргізіп отырған кәсіпорындардың бір
бөлігін иелену ( шектеулі меншік қоғамына үлестік
қатынас);
• Инвестор толық иеленетін кәсіпорындарды құру немесе
шаруашылық жүргізіп жатқан кәсіпорындарды өз меншігіне
алу;
• Жылжымалы немесе жылжымайтын мүлікті акция, облигациялар
арқылы немесе басқа да құнды қағаздар түрінде алу;
• Табиғат ресурстарын пайдалануға, жерді пайдалану
құқығына, басқа да мүліктік құқықтарға концессия алу.
7. Тәуекел дәрежесі бойынша инвестициялар келесі түрлерге бөлінеді:
• Тәуекелсіз инвестициялар. Мысалы, бірқатар мемлекеттерде
қысқа мерзімді мемлекеттік облигацияларға салымдар салу
қауіпсіз деп саналады, ал олар бойынша алынған табыс
қауіпсіз қойылымды анықтайды, бұл қауіпсіз қойылым
инвестициялық тәуекел нүктесін санау ретіндегі салымдарды
бағалау ретінде қолданылады;
• Тәуекелді инвестициялар.Инвестициялармен байланысты
тәуекел немесе белгісіздік дәрежесі, мысалы,
уақыт,салыным объектісі сияқты факторларға тәуелді.
Инвестицияландыру аяқталғаннан кейінгі кәсіпорынның жұмыс
істеу нәтижесінің өзгеруі инвестицияландырудың мерзіміне
және жобаның масштабы мен оның мақсаттарына тәуелді,
сондықтан қауіптіліктің дәрежесі нарықтың мүмкін болатын
әрекетін шеше алмау болып табылады (жаңа өнім түрін құру,
өндіріс шығындарын төмендету, сату көлемін кеңейту,
мемлекеттік тапсырыстарды орындаужәне т.б.). Дәрежені
бағалау критерийлері мыналар болуы мүмкін:
➢ Барлық пайда сомасын жоғалту мүмкіндігі. Тәуекелдің орын алуы
мүмкін;
➢ Жоба іске асқаннан кейін пайданы ғана емес, жалпы есептемелік
табысты жоғалту мүмкіндігі. Тәуекел дағдарысты болып табылады;
➢ Барлық активтерді жоғалту мүмкіндігі және инвестордың банкротқа
ұшырауы немесе апаттық тәуекел.
8. Ұдайы өндіріс инвестицияның келесі түрлерінің бірінде жүзеге асуы
мүмкін:
• Жаңа алаңдарда және бастапқыда бекітілген жоба бойынша
іске асып жатқан жаңа құрылыстар немесе кәсіпорындардың,
ғимараттардың салынуы;
• Шарушылық жүргізіп отырған кәсіпорындардың кеңеюі -
өндіріс қуаттылығын арттыру мақсатымен шаруашылық
жүргізіп отырған кәсіпорындардың екінші және келесі
кезектерін, қосымша өндіріс кешендерін және өндірістерді,
жаңа кәсіпорындарды салу немесе қызмет етіп жүрген
кәсіпорындарды кеңейту;
• Шаруашылық жүргізіп жүрген кәсіпорынды қайта құру –
моральды тұрып қалған және физикалық жағынан тозған
қондырғыларды ауыстыру арқылы жаңа өнімнің шығарылуының
профилін өзгерту мақсатымен өндірісті толық және жартылай
қайта жабдықтауды ортақ жоба бойынша жүзеге асыру;
• Техникалық қайта қамтамасыздандыру – жекелеген цехтардың,
өндірістердің, учаскелердің өндірісінің техникалық-
экономикалық деңгейлерін арттыруға бағытталған шара
кешендерін жүргізу.
Инвестицияның ұсынылған жіктелуі қазіргі заманның инвестициялық жобалау
концепцияларын толығырақ түсіну үшін, жүріп жатқан процестерді жан-жақты
бағалау үшін қажет. 1-схема.
Инвестиция классификациясы

Салымдарды Инвестиц-ия
Салу объектісіне ландыруға қатысу
байланысты сипаты
Жаңа өндірістерді Өндірісті Тиімділікті Мемлекеттік
салуға кеңейтуге арттыруға ұйымдардың
инвестициялар инвестициялар инвестициялар талаптарын
орындауға
инвестициялар
Тәуекелшілдіктің жоғары деңгейі Тәуекелшілдіктің төменгі деңгейі

1.3. Инвестициялық портфельді қалыптастыру
және оның тиімділігі.
Инвестициялық портфель – бұл капиталға салынатын қаржы құралдары,
яғни меншікті компаниялардың және мемлекеттің шығаратын акцияларға,
облигацияларға және басқа да құнды қағаздарға жұмсалатын қаржы.
Құнды қағаздарды инвестициялаудың мақсаты – процент алу, капиталды
сақтау және капиталдың өсуін қамтамасыз ету. Егер де негізгісі процент алу

4-схема.
деп есептесек, онда артықшылықты қабілетті, жаңа компаниялардың өнімділігі
төмен және қауіп- қатері жоғары құнды қағаздардан тұратын портфельге беруге
болады, алайда, егер іс сәтті қалыптасса, жоғары проценттер әкелінетін
болса және керісінше, егер де инвесторлар үшін ең маңыздысы капиталды сақта
және үстелуін қамтамасыз ету болса, онда белгілі компаниялардың немесе
мемлекеттің азғантай тәуелдікпен және күні бұрын күтетін орташа немесе аз
проценттік төлемдер шығаратын, үлкен өтімділікке ие болатын құнды қағаздар
портфеліне қосылады.
Инвестициялық портфельді қалыптастырудың басты мақсаты – не ол, не
бұл капиталды салу формасына байланысты, сөйтіп, салымның сенімділігін және
ең үлкен кепілдік табысты қамтамасыз ететін, мүмкіншілігі барынша бірін-
бірі өтеу тәуекелділігі болып табылады.
Құнды қағаздар портфелін жасау үшін ақша қаражатын қандай болса да
қаржы активтерінің бір түрін инвестициялау жеткілікті. Алайда, практикада
портфельдің мұндай тұрпаты едәуір сирек кездеседі; анағұрлым көбірек
дамыған, әртараптандырылған портфель, яғни бірнеше құнды қағаздар түрінен
тұратын портфель.
Портфельдің мұндай тұрпаты көпшілігінде өзінің қасиеті арқасында
тұрақты болымды нәтижеден тұрады.
Инвестициялық қаржыдан алынған пайданың маңызды мезеті портфельді
ойдағыдай басқару. Портфельді басқару әр түрлі құнды қағаздар жиынтығына
иелік істеу өнерін түсіндіреді, тек олар өзінің құнын сақтау ғана емес,
сонымен бірге қандай болса да тәуелдікке байланысты емес түпкілікті табыс
табу.
Қағида бойынша, портфельдерді басқару екі тәсілге бөлінеді –
активтік және пассивтік.
Активтік басқару – инвестициялық портфельден алынған табыс
мөлшерінің болжайтындығын сипаттайды.
Пассивтік басқарудың мәні – күні бұрын тәуекелдік деңгейі анықталған
және портфельді өзгеріссіз жағдайда ұзаққа ұстап қалатын жақсы
әртараптандырылған портфельдерді жасаудан тұрады.
XX ғасырдың 60 жылдың ортасына дейін шет мемлекеттерінде
портфелді бақаруда активтік әдісті қолданған. Бұл әдісті қолданған
менеджерлер тәуекелге және күтілетін табыстылыққа болжамдарын қарастырған.
Егер, бұл болжамдар оңтайлы болса, онда портфель жоғарғы табыстылық әкеледі
деген ой қалыптасқан.
Ал Марковиц теориясы қалыптасқанда, яғни оптималды портфельді
басқару пассивтік әдіске иемденді. Пассивтік басқаруда нарықтық оптималды
портфельді қалыптастыру нарықтық қор атына ие болды. Пассивтік портфельді
қалыптастыруда менеджер негізгі нарықтық желі (Capital Market Line,CML)
және берілген инвестордың айырмасыздық қисығы қолданады. 5-схема.

ap
CML
О

σp
Инвестордың оптималды портфельді таңдау
Бұл жерде O нүктесі айырмасыздық қисығы мен негізгі нарықтық
желінің қиылысуы инвесторға табыстылықпен стандартты ауытқудың оптимальды
теңесуін береді. Пассивтік басқаруда потрфельді қалыптастыру ұзақ мерзімге
арналған. Егер, клиент тәуелсіз ставканың және нарықтық порфельдің
өзгеруіне байланысты қайта қарастыру жүргізеді.
Нарықтық және активтік портфельді салыстыру кезінде активтік
жайғасым деген термин қолданылады, бұл терминнің мағынасы берілген
қағаздың активтік және оптималды портфельдер арасында үлес салмақтарының
айырмашылықтарын қарастырады.
Мысал . Оптималды және активтік портфельдерде 4 бірдей бағалы
қағаздар түрлерінің үлес салмақтары берілген. Әрбір бағалы қағаздар үшін
активтік жайғасымды анықтаңыз. 1-кесте.

Бағалы қағаз Үлес салмағы Активтік
нөмірі,j жайғасым
Активтік портфель Пассивтік
портфель
1 2
3 4
1 0,20 0,30
- 0,1
2 0,25
0,25 0,0
3 0,10
0,20 -0,1
4 0,45
0,25 +0,2
Барлығы 1,00
1,00 0,0

Шешуідің нақты көрсеткіштері 4 бағанада көрсетілген.
Бұл нәтижеден келесіні айтуға болады, активтік портфельдің
эквиваленттері оптималды портфель және бір уақытта бір қағаздардан ( j=4)
басқа қағаздарға (j=1және j=3) бәстесу жасау пайдалы. Бірақ, бұл жағымды,
жағымсыз бәсекелестер бір-бірін өтеу қажет.
Бір этапты бағалы қағаздарды таңдау , менеджер барлық жинақтық
бағалы қағаздардан табыстылығы, стандарты ауытқуы және ковариациясына
байланысты оптималды портфель қалыптастыру керек.

Бағалы Бағалы қағазды таңдау Жалпы бағалы
қағаздар қағаздар
портфелі

6-схема. Бір этапты қағалы қағаздарды таңдау

Екі этапты бағалы қағаздарды таңдау.
1. бірінші этапта – бірінші активті класстан оптималды портфель
қалыптастыруды таңдау және басқа класстан активтен құрылған оптималды
портфель таңдау.
2. екінші этапта – бірінші және екінші активтік класстан жалпы бағалы
қағаздар портфелін қалыптастыру.
Бағалы 1-класс бағалы 1-класс активтер
қағаздар қағазын портфелі
таңдау
1-класс

Жалпы бағалы
қағаздар
портфелі

Бағалы 2-класс бағалы 2-класс активтер
қағаздар қағазын портфелі
таңдау
2-класс

7-схема. Екі этапты бағалы қағаздарды таңдау
Бұл бағалы қағаздарды таңдау әдісі близорукость деп атайды,
себебі, жалпы портфельді қалыптастырған кезде бірінші және екінші класс
бағалы қағаздар арасында ковариация жүргізілмейді немесе қолданбайды.
Екінші этапта, инвестордың қаражаттарын бірінші және екінші класстар
портфеліне бөлінуі активтер орналастыру болып табылады. Активтерді
орналастыру этапында екі портфель арасында оптимальды табыстылықты,
стандартты ауытқуларды және ковариацияны болжамдайды. Бұл жалпы портфель
құрамын және инвестордың таңдаған портфелінің табыстылығы стандартты
ауытқуларға байланысты болатынын анықтайды. Активтер тарапынан бірінші
класқа – акция ,ал екінші класқа – облигацияны жатқызуға болады.
Мысал. Оптималды портфелдерде орналасқан 4 акциялардың үлес салмағы
мен 3 облигацияның үлес салмағы берілген. Екінші этапта активтерді
орналастыру кезінде инвестор қаражаттарының 70% акция және 30% облигация
сатып алуға бағытталған.
Жалпы активтер портфелінің үлес салмағын анықтаңыз.
Шешу нәтижесі 4 және 5 бағаналарда қарастырылған.
2-кесте.

Бағалы қағаз Әрбір портфельдің үлес Жалпы портфельдер үлес
нөмірі салмағы салмағы
1-класс 2-класс 1-класс 2-класс
1 2 3 4 5
1 0,30 0,35
0,30·0,7=0,210 0,35·0,3=0,105
2 0,25 0,40
0,25·0,7=0,175 0,40·0,3=0,120
3 0,20 0,25
0,20·0,7=0,140 0,25·0,3=0,075
4 0,25 -
0,25·0,7=0,175
Барлығы 1,0 1,0
0,7 0,3

Екі этапты бағалы қағаздарды таңдау көп этаптыға ауысу болады, егер ,
бірнеше топтар (секторлар) енгізсе. Активтік және пассивтік басқаруды кез
келген этапта қолдануға болады.
Отандық экономика дамуының ерекшелігі, инвестициялық портфельді
әртүрлі екі жағынан жақындатуға мүмкіндік береді:
• классикалық көзқарас негізінде инвестициялық портфельді қалыптастыру;
• экономикалық нақты жағдайын еске ала отырып, инвестициялық портфельді
қалыптастыру;
Бұл екі көзқарасты салыстыру, олардың қасиеттері мен
айырмашылықтарын көрсеті өте маңызды. Ең әуелі классикалық инвестициялық
портфельдің орнын түсіндіре кетелік:
1. Инвестор белгілі кезең ішінде әбден оңайлы инвестициялы болуы
керек және кезең аяғында пайдамен алынады,
2. Портфельдің құрамының өзгеруі осы кезең ішінде
қарастырылмайды.
3. Портфель әр уақытта дивиденд бола алады.
4. Құнды қағаздардың портфельге қосылуы екі параметрмен
сипатталады – болжамды табыс және стандарттық ауытқу.
Енді портфельдің нақты айырмашылық бет әлпетіне тоқталайық:
1. Бағым портфельнің, яғни оның табысы оған кіретін
қағаздардың бағым құнының өсуінен құралады.
2. егер де классикалық портфельде салынған портфель
қайтарымын сенімді уақиғалар деп есептелінсе, онда нақтыда олардың азаюы
мүмкін және тәуекелдіктің азаю әдісі ретінде портфель көзқарасының
мәнділігі артады.
3. қаржы құрылымының өзгеруі мүмкін. Сонымен ұзақ мерзімді
жоспарлау әдісіқолданылады, яғни осындай портфельді басқарудың мақсаты –
пайданы күнделікті ауытқудан емес, ол ұзақ мерзімді беталыс негізінде табу.
Оптималды инвестициялық портфельді қалыптастыру.
8-схема.

II. Кәсіпорындардың инвестициялық іс-әрекеттері
2.1. Инвестицялық портфельдің табыстылығын бағалау.
Бағалы қағаздар портфелін басқарудағы тиімділікті бағалау, өткен жылғы
инвестициялық басқарудың сапасы және менеджердің шеберлігіне қорытынды
жасауға мүмкіншілік береді.
Портфельді басқарудың тиімділігін бағалау 4 жылда немесе одан көп
уақыт аралығында жүргізіледі. Бұл уақыт аралығы бірнеше (айларға,
кварталдарға) кезеңдерге бөлінеді және табыстылықты әр кезең сайын
анықтайды.
Егер, клиент қарастырылған кезеңдерде портфельге ақша қаражаттарын
салмаса, не алмаса, онда бұл кезеңдегі табыстылық мына формуламен
анықталады:
ap,t=S – Р Р,
мұнда, ap,t – қарастырылған кезеңдегі t портфель құны;
S – кезең соңындағы портфель құны;
Р – кезең басындағы портфель құны.
Портфельге кіретін бағалы қағаздардың ( нарықтық құны) құны сома
бойынша анықталады:
P = Σ PjNj ,
мұнда, Pj – бір бағалы қағаз түрінің j құны ;
Nj – портфельде орналасқан бағалы қағаздар түрлерінің
саны;
J – портфельде орналасқан түрлі бағалы қағаздар саны.
Мысалы: 3 түрлі акциядан құралған портфель берілген.
Портфельдің табыстылығын анықтаңыз.
3-кесте.
Акция типі Акция саны Акцияның құны, теңге
Кезең басында Кезең соңында
1 120
9 000 9 200
2 200
8 000 10 150
3 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.