Қазақстанның Европа одағы елдерімен қатынасы
Біз бұл мақалада Қазақстанның Европа елдерімен қатынасына тоқталамыз.
2007 жылдың жазына дейін Европалық Одақ өзінің Орталық Азия елдерімен қарым-қатыныстан нығайту жөніндегі Стратегиясын қабылдамайтын мәлімдеді. Осықұжаттың екі жақты болуы үшін алдын ала наурыздың 28-де Астана қаласында, “Европалық Одақ үштігі (ЕО-ның қазіргі төрағалық етіп жүрген елінің өкілі (Германия), ЕО-ның Бас хатшылығы және Европалық комиссия) -Орталық Азия елдері (Қазақстан,Қырғызтан, Өзбекстан, Тәжікстан, Түркістан)” уәжідегі 4-кездесеуі 28 науырызда Астанада болыпт өтті. Бұл үнқатысулар 2004 жылы еуропалықтардың бастамашылығымен басталған еді.
Содан бері оның үш кездесу болды. Бұдан кейін Ео-ның өкілдері Орталық Азиядан Европаға энергия көздерін экспорттаудың болашақтағы жолдарын іздестіру жөнінде бірлескен жұмыстық одақ әрі жүргізуге кірісті.
Осымен байланысты”Баку үндестікгі” деп аталатын құжатты іске асыру барысында Каспий және Қара теңіз өңірлері елдерінің энергетикасы бойынша, бірінші министрлер мәслихатында (2004 жылы қарашада) бастау алған, сөйтіп, екінші мәслихатты (2007жылы 30 қарашада) Астанада өткізу тұрғысында ресми ұсыныс жасалған болатын.
Ео-мен үндестікті дамыту үшін Брюссельге Қазақстан мемлекет басышының ресми сапарының (2006жылы 4-6 желтоқсан) зор маңызы болды. 2004-2006 жылда аралығында Европалық Одақ Отрталық Азия елдеріне қомақты қаржылық көмек жасады. Өз тәуелсіздіктерін алған 15 жылда Орталық Азия елдерінде оның көлемі 1,3 млрд еуроға жетті. Бүгінгі күні де ЕО Орталық Азия елдеріне қаржылық көмек жасаудың бірнше бағдарламасына жүзеге асыруда. Соның ішінде 2007 жылдан бастап Ынтымақтастықтың дамыту арқылы атты бағдарламамен алмастырылған ТАSIS жобасы да бар. Осы бағдарламаға арналған 2007 жылыдың бюджеті Орталық Азия елдері үшін 55млн еуро болып отыр.
“Еоүштігі-ОРталық Азия” уәжіндегі кездесулер шеңберінде сауданы ырықтандырудың және экономикалық ынтымастық мәселерін, кедендік заңдылықтарды жетілтіріп, европалық стандарттарға жақандату көлік инфрақұрылымын дамыту, экология және су ресурстарын игеру, лаңкестіктің туу және тарау себептері, есірткізге қарсы, т.б мәселелер талқыланды.
Бүгінгі Еуроодақтық Қазақстанға және жалпы Орталық Азия аймағына ерекше назар аударуының маңызыды себептері бар. Бірінші себебі-осы өңірдің энергетикалық ресурстарға бай болу. Еуроодақ өз энергетикалық импорт маршруттарын әртараптандыруға мүдделі. Қазақстан және көршілес елдер осыған біраз ықпал ете алады. Европаның Қазақстанмен энергетикалық ынтымақтастығын ерекше қарастыратынын екі жақтың арасындағы Энергетика саласындағы түсіністік жайындағы Меморандумға 2006жылығы желтоқсанда қол қойылды. Бұл меморандум Каспий өңіріндегі табиғи газ бен мұнайды ірі өндіруші ретіндегі Қазақстанның маңызды рөлін және Европалық Одақ пен Қазақстанның энергетикалық сектордағы ынтымақтастықты нығайтуға деген өзара ықыласын
2007 жылдың жазына дейін Европалық Одақ өзінің Орталық Азия елдерімен қарым-қатыныстан нығайту жөніндегі Стратегиясын қабылдамайтын мәлімдеді. Осықұжаттың екі жақты болуы үшін алдын ала наурыздың 28-де Астана қаласында, “Европалық Одақ үштігі (ЕО-ның қазіргі төрағалық етіп жүрген елінің өкілі (Германия), ЕО-ның Бас хатшылығы және Европалық комиссия) -Орталық Азия елдері (Қазақстан,Қырғызтан, Өзбекстан, Тәжікстан, Түркістан)” уәжідегі 4-кездесеуі 28 науырызда Астанада болыпт өтті. Бұл үнқатысулар 2004 жылы еуропалықтардың бастамашылығымен басталған еді.
Содан бері оның үш кездесу болды. Бұдан кейін Ео-ның өкілдері Орталық Азиядан Европаға энергия көздерін экспорттаудың болашақтағы жолдарын іздестіру жөнінде бірлескен жұмыстық одақ әрі жүргізуге кірісті.
Осымен байланысты”Баку үндестікгі” деп аталатын құжатты іске асыру барысында Каспий және Қара теңіз өңірлері елдерінің энергетикасы бойынша, бірінші министрлер мәслихатында (2004 жылы қарашада) бастау алған, сөйтіп, екінші мәслихатты (2007жылы 30 қарашада) Астанада өткізу тұрғысында ресми ұсыныс жасалған болатын.
Ео-мен үндестікті дамыту үшін Брюссельге Қазақстан мемлекет басышының ресми сапарының (2006жылы 4-6 желтоқсан) зор маңызы болды. 2004-2006 жылда аралығында Европалық Одақ Отрталық Азия елдеріне қомақты қаржылық көмек жасады. Өз тәуелсіздіктерін алған 15 жылда Орталық Азия елдерінде оның көлемі 1,3 млрд еуроға жетті. Бүгінгі күні де ЕО Орталық Азия елдеріне қаржылық көмек жасаудың бірнше бағдарламасына жүзеге асыруда. Соның ішінде 2007 жылдан бастап Ынтымақтастықтың дамыту арқылы атты бағдарламамен алмастырылған ТАSIS жобасы да бар. Осы бағдарламаға арналған 2007 жылыдың бюджеті Орталық Азия елдері үшін 55млн еуро болып отыр.
“Еоүштігі-ОРталық Азия” уәжіндегі кездесулер шеңберінде сауданы ырықтандырудың және экономикалық ынтымастық мәселерін, кедендік заңдылықтарды жетілтіріп, европалық стандарттарға жақандату көлік инфрақұрылымын дамыту, экология және су ресурстарын игеру, лаңкестіктің туу және тарау себептері, есірткізге қарсы, т.б мәселелер талқыланды.
Бүгінгі Еуроодақтық Қазақстанға және жалпы Орталық Азия аймағына ерекше назар аударуының маңызыды себептері бар. Бірінші себебі-осы өңірдің энергетикалық ресурстарға бай болу. Еуроодақ өз энергетикалық импорт маршруттарын әртараптандыруға мүдделі. Қазақстан және көршілес елдер осыған біраз ықпал ете алады. Европаның Қазақстанмен энергетикалық ынтымақтастығын ерекше қарастыратынын екі жақтың арасындағы Энергетика саласындағы түсіністік жайындағы Меморандумға 2006жылығы желтоқсанда қол қойылды. Бұл меморандум Каспий өңіріндегі табиғи газ бен мұнайды ірі өндіруші ретіндегі Қазақстанның маңызды рөлін және Европалық Одақ пен Қазақстанның энергетикалық сектордағы ынтымақтастықты нығайтуға деген өзара ықыласын
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1.Ермекбаев Н.Б. 2. Қойшыбаев Т.Т Лама Шариф К.. “Қазақстан және әлем елдері” Өнер баспасы 2007 жыл 304 беттен тұрады. 36-41 беттер аралығы.
2. Жангелдин
Қазақстан мен Ресей толық интеграция “Айқын” 2007 жыл 21 қараша 7-бет.
3.Асқар А.
Экспанция Қазақстанның қарым-қатынастары “Нұр Астана” 2007 жыл 27 маусым 1-бет.
4.Каспий бойын жағалай газ құбырын тартуға келісілді. “Дала мен қала” 2007 жыл. 18 мамыр 11-бет.
5. Кузмичев К
Қазақстан мен Ресей арасындағы сауда-саттық экономикалық ынтымақтастығы. “Дипламатия жаршысы” 2007 жыл (№3) 62-64 беттер аралығы
1.Ермекбаев Н.Б. 2. Қойшыбаев Т.Т Лама Шариф К.. “Қазақстан және әлем елдері” Өнер баспасы 2007 жыл 304 беттен тұрады. 36-41 беттер аралығы.
2. Жангелдин
Қазақстан мен Ресей толық интеграция “Айқын” 2007 жыл 21 қараша 7-бет.
3.Асқар А.
Экспанция Қазақстанның қарым-қатынастары “Нұр Астана” 2007 жыл 27 маусым 1-бет.
4.Каспий бойын жағалай газ құбырын тартуға келісілді. “Дала мен қала” 2007 жыл. 18 мамыр 11-бет.
5. Кузмичев К
Қазақстан мен Ресей арасындағы сауда-саттық экономикалық ынтымақтастығы. “Дипламатия жаршысы” 2007 жыл (№3) 62-64 беттер аралығы
Қазақстанның Европа одағы елдерімен қатынасы
Біз бұл мақалада Қазақстанның Европа елдерімен қатынасына
тоқталамыз.
2007 жылдың жазына дейін Европалық Одақ өзінің Орталық Азия
елдерімен қарым-қатыныстан нығайту жөніндегі Стратегиясын
қабылдамайтын мәлімдеді. Осықұжаттың екі жақты болуы үшін алдын
ала наурыздың 28-де Астана қаласында, “Европалық Одақ үштігі (ЕО-
ның қазіргі төрағалық етіп жүрген елінің өкілі (Германия), ЕО-ның
Бас хатшылығы және Европалық комиссия) -Орталық Азия елдері
(Қазақстан,Қырғызтан, Өзбекстан, Тәжікстан, Түркістан)” уәжідегі 4-
кездесеуі 28 науырызда Астанада болыпт өтті. Бұл үнқатысулар 2004
жылы еуропалықтардың бастамашылығымен басталған еді.
Содан бері оның үш кездесу болды. Бұдан кейін Ео-ның өкілдері
Орталық Азиядан Европаға энергия көздерін экспорттаудың болашақтағы
жолдарын іздестіру жөнінде бірлескен жұмыстық одақ әрі жүргізуге
кірісті.
Осымен байланысты”Баку үндестікгі” деп аталатын құжатты іске
асыру барысында Каспий және Қара теңіз өңірлері елдерінің
энергетикасы бойынша, бірінші министрлер мәслихатында (2004 жылы
қарашада) бастау алған, сөйтіп, екінші мәслихатты (2007жылы 30
қарашада) Астанада өткізу тұрғысында ресми ұсыныс жасалған болатын.
Ео-мен үндестікті дамыту үшін Брюссельге Қазақстан мемлекет
басышының ресми сапарының (2006жылы 4-6 желтоқсан) зор маңызы
болды. 2004-2006 жылда аралығында Европалық Одақ Отрталық Азия
елдеріне қомақты қаржылық көмек жасады. Өз тәуелсіздіктерін алған
15 жылда Орталық Азия елдерінде оның көлемі 1,3 млрд еуроға
жетті. Бүгінгі күні де ЕО Орталық Азия елдеріне қаржылық көмек
жасаудың бірнше бағдарламасына жүзеге асыруда. Соның ішінде 2007
жылдан бастап Ынтымақтастықтың дамыту арқылы атты бағдарламамен
алмастырылған ТАSIS жобасы да бар. Осы бағдарламаға арналған 2007
жылыдың бюджеті Орталық Азия елдері үшін 55млн еуро болып отыр.
“Еоүштігі-ОРталық Азия” уәжіндегі кездесулер шеңберінде сауданы
ырықтандырудың және экономикалық ынтымастық мәселерін, кедендік
заңдылықтарды жетілтіріп, европалық стандарттарға жақандату көлік
инфрақұрылымын дамыту, экология және су ресурстарын игеру,
лаңкестіктің туу және тарау себептері, есірткізге қарсы, т.б
мәселелер талқыланды.
Бүгінгі Еуроодақтық Қазақстанға және жалпы Орталық Азия аймағына
ерекше назар аударуының маңызыды себептері бар. Бірінші себебі-осы
өңірдің энергетикалық ресурстарға бай болу. Еуроодақ өз
энергетикалық импорт маршруттарын әртараптандыруға мүдделі. Қазақстан
және көршілес елдер осыған біраз ықпал ете алады. Европаның
Қазақстанмен энергетикалық ынтымақтастығын ерекше қарастыратынын екі
жақтың арасындағы Энергетика саласындағы түсіністік жайындағы
Меморандумға 2006жылығы желтоқсанда қол қойылды. Бұл меморандум
Каспий өңіріндегі табиғи газ бен мұнайды ірі өндіруші ретіндегі
Қазақстанның маңызды рөлін және Европалық Одақ пен Қазақстанның
энергетикалық сектордағы ынтымақтастықты нығайтуға деген өзара
ықыласын мойындайды, делінген мәләмдемеде.
Қ.Р-ның Европалық Одақпен байланысты 1993 жылы ақпан айында
дипломатиялық қатынас орнағаннан кейін дами бастады. Ал ресми саяси
қатынас бұдан бұрын-ақ Президент Нұрсылтан Назарбаевтың 1992 жылы
наурызда Еврокомиссиясының делегациясын қабылдаған кезінен басталды.
Бір жыл кейін Президент Нұрсылтан Назарбаев Брюссельге ресми
сапар жасап, нәтежесінде 1993 жылыдың желтоқсанында Қазақстан
Республикасының Брюссельде өкілдігі ашылып, 1994 жылы Еврокомиссияның
өкілдігі Алматыда ашылды.
1995 жылдың 23қаңтар Президент Нұрсылтан Назарбаев Евроодақ
кеңесінің төрағасы А.Жюппе қол қойған “Әріптестік және ынтымастық
турулы” келісімге қол қойып, ол 1999 жылғы 1 шілдесінде күшіне
енді.
2006 жылы қарашада Еуроодақ қабылдаған Мәлімдемеде былай
делінген:
“Әріптестік пен ынтымастық туралы келісімдік жүзеге асырудың
жеті жылы Европалық Одақ пен Қазақстан арасындағы үнқатынысудың
деңгейі мен сапасын жоғары екендігін көрсетіп отыр.Біз күшті
әріптестігімізді жалпы ортақ игіліктер негізінде дамытуға алға
басушыоыққа, сауда-экономикалық ынтымақтастықтағы қол жеткен
жетістіктерімізге, жаңа жаһандық қыр көрсетулерге жауап берудегі,
энергетикалық қауіпсіздік пен өркениеттердің тиімді үнқатысуын
қамтамасыз етудегі бірлескен әрекеттерімізгеқанағаттанғандық
білдіреміз. Біздің әрәптестігіміз екі жақты экономикалық
байланыстыратын тұрақты түрде кеңеюіне ықпал етіп отырғандықтан,
2002 жылдан бері тауар айналымының үш есе өскендігін
қанағаттандықпен атап көрсеттеміз”
Президент Нұрсұлтан Назарбаев 2000жылғы маусымды және 2002
жылғы қарашада Брюссельде ресми сапармен барды .Қазақстан Европалық
Одақтық Орталық Азиядағы ірі сауда-экономикалық әрәптес болып
табылды. 2005 жылы Қазақстанның Евроодақ елімен тауар айналымы 15,3
миллиард АҚШ долларын құрады.
Еурополық Одақ елдері Қазақстан экономикасын 24 миллиард
доллардың инвестициясын салып отыр. Бұл-Қазақстанға салынған шетелдік
тікелей инвестицияның шамамен екіден бір бөлігі. Негізгі
инвесторлар Ұлыбритания (жалпы көлемінің 13.7 пайызы), Италия(7,1) ,
Нидерланды(5,5), Франция(1,7), Германия(1,5пайыз) болып табылды.
Қізіргі таңда Орталық Азия аймағы, әсіресе, Қазақстан,
Евроодақтың көлік саласындағы белді әріптестік ретінде қалыптасып
келе жатыр. Біздің аймақтың роналасқан жері Шығыс пен Батыс
байланыстыру үшін өте қолайлы. Осы себепен Евроодақ бұл өңірден
экономикалық прагматмзм тұрғысынын сенімді әрәптестер іздеуде.
Евроодақтың осындағы өз саясатын стратегиялық тұрғыдан жаңа
деңгейдге шығаруы-әлемде болып жатқан құбылыстардың заңдылығы.
Европамен қарым-қатнасты дамытудың Орталық Азия мемлекеттері,әсіресе
Қазақстан үшін қандай нақты тиімделіктері бар?Еліміздің Европалық
Одаққа мүше мемлекетермен сауда айналымы 20 миллиард доллардан асып
кетті. 2006 жылы экономикалық мәселерді алға Қазақстан Үкіметі
Еуропалық Одақ мемлекетермен өзара тиімді екі жақты қатнастарын
кеңейіп, еліміздің Орталық Азия аумағындағы бас әріптес ретінде
мойындата бірлді. Осының арқасында Евроодақтық көптеген мемлекеттері
мен транс ұлтық компаниялары біздің елімізді Азиядағы ең тартымды
рыноктардың бірі, әрі сенімді инвстициялық әрәптестік ретінде
қарастыра бастады.Экономикамыздың жеделдетежаңарту мақсатында Қазақстан
Евроодақпен ынтымақтастыққа аса мүдделі. Бұл орайда еуропалықь
әріптестеріміздің отандық экономикалық түрлі, әсіресе, жоғары
технологияларға қатысты салаларының қолға алған жобаларын дамытуына
жағдай жасағанымыз жөн. Демек, біздің басты табылатын Евроодақпен
қарым-қатнастарды дамыту мемлекетіміздің сыртқы саясатындағы маңызды
бағыты болып табылады.
Экономикалық әріптестікпен қатар, біз үшін Евроодақпен саяси
қарым-қатнас та аса үлкен маңызға ие. ЕҚЫҰ-ға мүше елдердің Сыртқы
істер министерлері кеңесінің 2009 жылы Қазақстанның осы аса
беделді ұйымға төреғалық етуі туралы шешімді, ең алдымен, осы
құрылымның көзқарасын қатысты.ЕҚЫҰ-ға мүше 59 мемлекеттің 56-сы
еләіміздің кандидатурасын қолдау көрсеткені мұны атқан дәлеледейді.
Аталған ұйымының Демократиялық институттар мен адам құқықтары
бюросының ұсыныстарына сәйекс, еліміздің сайлау заңнамасындағы
жиналыстар екендігін шектегін даулды түзетулер алынып тасталды. 2006
жылы күзде жергілікті билік органдар құрамының 30 пайызы сайлау
жолымен толықтырылады. Бұл қадам-жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту
жөніндегі ауқымды бағдарламаның маңызды көрінісі. Басқа шаралар
ретінде 28 ақпанда өз Жолдауының Президент Парламент өеілеттіетерін
кеңейтуді атап көрсеткен. Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төреғалық мәселесі
2007 жылдың соңында Мадрите өтетін ЕҚЫҰ-ның министерлер жиналысында
қарастырымақ. Соған дейін көздеген нәтеже қол жеткізу үшін бар
мүмкіндікті пайдалану қажетілігі атап көрсетулді.
Қазақстан мен Евроодақ қарым-қатанастарында қандай маңызды
бағыттар бар деген сұраққа жауап беретін болса, аумақтық және
халықаралық қауіпсіздік қамтамасыз ету мәселелерін алдымен атауымыз
керек. Астанада 28 наурыз күні тұжырылымдамалық түрінде талқыланбақ
“Еуропа Одағының Орталық Азиядағы стратегиясы”атты құжат қабылданбақ.
1992 жылы Қазақстан Солтүстік-Атлантикалық ынтымастық кеңесін
қатысуы болды. 1997 жылы бұл ұғым Еуропа-Атлантикалық әріптестік
кеңесі деп өзгертілді.
1994 жылғы 27 мамырда Қазақстан “Бейбітшілік үшін әріптестік”
бағдармасына қосылды. Бұл осы бағдарламаның аралық құжатына қол қою
арқылы жүзеге асты.
1996 Қазақстан мен НАТО арасындағы қауіпсіздік туралы келісімге
қол қойды. Рсы жылы Қарулы Күштердің мәртебесі туралы келісім
жасалды. Бұл құжаттар берілген ақпараттында қорғау жөніндегі екі
жақын өзара міндеттемесін айқындап,әсерін жаттығулар мен басқа да
шаралар өткізген кезде “бағдарламасы бойынша әріптес елдер әскери
бөлімшелерінің мәртебесін айқындауға қызмет етеді.
Қауіпсіз саласындағы проктикалық өзара іс-қимылды қалыптастыру
мен жеке негіздегі ынтымастықты кеңейтудің жолдары қарастырылды.
Осыған сәйкес Қазақстан мен НАТО арасындағы әріптестік іс-қимылдың
жеке жоспары жасалып,2006 жылдың 31 қаңтарына бастап ол жоспар
әрекет ете бастады.
Қазақстан мен Германия арасындағы ұзақ мерзімді ынтымақтастықтың
негізгі Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың 1992 жылғы қырқүйекете ГФР-
ға жасалған алғашқы сапары барысында қаланды. Осы сапар кезінде
өзара қарым-қатнастардың негіздері туралы бірлескен мәлімдемеге қол
қойылған еді. Сол жылдардан бастап екі мемлекет арасындағы саяси
және экономикалық байланыстарды дамыту тұрақты сипап алады. Бұдан
кейін Қазақстан Президент 1997 жылы қарашадан екінші рет ГФР-ға
ресми сапармен келді. Сапар барысында мемлекеттердің өзара тиімді
ынтымастықты, бірінші кезекте экономика саласында тереңдетуге
келісімдер топтамасына қол қойылған болатын.
Қазақстан басшысының 2004 жылғы 17-20 сәуірдегі Германияға
сапары жемісті болды. Осы сапар барысында Елбасы Нұрсұлтан
Назарбаев Германияның сол кездегі Федералдық канцлері Герхард
Шредермен кең көлемде келіссөз жүргізіп, мемлекеттердің
ынтвмастығынәрі қалай дамытуға қатысты мәселерді талқыланды. Сонымен
қатар, Президент Германияның көрнекті саясаткеріменжәне іскер топ
өкілдерімен кездесті. Қазақстан башысы содан кейін 2006 жылытамызда
Санкт-Петербургте өткен “Үлкен сегіздік” саммитінде Германияның жаңа
федералдық канцлері Ангела Меркельмен кездесті.
2006 жылдың қаңтар-қараша айлары ішінде екі ел арасындағы
сауда айналымы 2,2 миллиард АҚШ долларын құады. Бұл 2005 жылғы
қарағанда едәуір көп. Жалпылай алғанда, Германия-Қазақстан мен карым-
қатнаста Ресей, Италия, Щвейцария, Қытай және Франциядан кейінгі
алтыншы орында тұр. Германия біздің елге автомобильдер, электр
тауарларын, медициналық дәрі-дәрмектер экспортаса,Қазақстан Германияға
мұнай, металдар мен химиялық шикізаттар жөнелтіп келеді. Қазақстанда
көптеген неміс фирмалық мен банктері жұмыс істейді. Олардың ішінде
әлемге танымалы “Мерседес-Бенц”, “Сименс”, Дойчебанк, Дрезденбанк,
Коммерцбанк, т.б.бар.
Қазақстанда германиялық капиталдық қатысумен 688 бірлескен
кәсіпорын тіркелген. Бүгінгі Қазақстанда 220 мыңнан астам неміс
тұрады. Қазақстанның немістердің мүддесін қорғауға бағытталған
үкіметаралық комиссия жұмыс істейді.
Қазақстаннның Ұлыбританиямен қатысты 1992 жылғы 19 қаңтарда екі
ел арасында дипломатиялық қатынас орнатуда басталды. 1992 жылы
шілдеде”Бритиш-Газ” компаниясымен келісімге қол қойылып, Қаспий
жағасындағы Қарашығанақ кенін игеру басталды.
1994 жылғы наурызда Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың
Ұлыбританияға тұңғыш ресми сапарда болып, онда алды құжатқа қол
қойылды, ең бастысы-Достық және ынтымақтастық туралы бірлескен
декларация болды.
1995 жылы қазанда Лондонда Қазақстан Республикасының елшілігі
ашылып, ал Алматыда Британ кеңесінің өкілдігі ашылды.
1998 жылы Қазақстан республикасының Сыртқы істер министрі
Қасымжомарт Тоқаев Лондонда болды.
Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың 1992 жылы қырқүйектегі сапары
кезінде Достық, өзара түсіністік және ынтымақтастық туралы шартқа
қол қойды. Соңғы 10жылда екі мемлекетбасшыларының он бір рет
кездесуі болды. Екі жақты сауданың көлемі 2004 жылы 1,8 миллиард
долларға жетті. Қазақстанда Француз компанияларының 29 өкілдері, 9
бірлескен кәсіпорын жұмыс істейді.
Қазақстан мен Италия арасындағы қатынас қарқынды дамып келеді.
1994 жылы 22 қырқүйек Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Италияға
ресми сапары болып. 1997 жылғы мамырда екі ел арасында Достық
және Ынтымақтастық туралы шарта қол қойылды. 2003 жылғы 22
қырқүйекте Рим Папаға Иоанн Павел 2Қазақстанға ресми сапармен
келді.
Қазақстанның Испаниямен дипломтиялық қатынас 1992 жылғы 11
ақпанда орнатылды. 1994 жылғы наурызда Президент Нұрсұлтан
Назарбаевтың Испаниядағы ресми сапары болды. Екі ел арасында тауар
айналымы 2006 жылы 1 миллиард долларға жетті.
Қазақстан Нидерланды қатынастары. Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың
2002 жылғы 27-28 қарашадан Нидерландыға барған алғашқы сапарында
инвестицияларды қолдау және өзара қорғау туралы, әуе қатынасы
туралы, кеден істеріндегі ынтымақтастық пен өзара көмек туралы
келісімге қол қойды.
Екі ел арасындағы тауар айналымы 2004 жылдың 8 айы ішінде
391,3 миллион долларды құрады. Қазақстанда оңға жуық бірлескен
кәсіпорын тіркелген. Олар жеміс-жидек өнімдерін өңдеуге, қызмет
көрсетуге,халық тұтынатын тауарларды өндіруге бағытталған. Екі ел
арасындағы мұнай-газ саласындағы ынтымақтастық дамып отыр. Қазақстан
мен Нидерланды арасындағы экономикалық, мәдени қарым-қатнас жедел
дамып келеді. Мәселен, 2006 жылы сауда айналымы 1 миллиард 900
миллион АҚШ долларын құрады. Қазақстан экономикасына жұмсаған
инвестициясы 21 миллиард доллар көлеміне болып отыр.
Қазақстанның Польшамен қатынасы екі ел арасында 1992 жылы 6
сәуәрде дипломатиялық қатынас орнтуға басталды. Президент Нұрсұлтан
Назарбаев 1997 жылы қараша және 2002 жылы мамыр айларында ресми
сапармен Польша болып саяси қатынас қазіргі заманның талаптарына
сәйкес дамуда. Екі ел арасындағы тауар айналымы 2006 жылы507,8
миллион доллар болды. Қазақстан Польшаға мұнай, тыңайтқыш, астық,
құрлық материалдарын, қара металл, мақта экспорттаса, ол елден
бізге өнеркәсіп тауарлары, мәшине, электор техникасы құалдары,
жиһаз, полиграфияи өнімдері мен азық-түлік түрлері импортталады.
Бұгінгі елімізде бірікен 90 кәсіпорын жұмыс істейді, негізінен олар
геологиялық барлық, құрлыс, жиһаз өндірістік мен фармацевтика
салаларына бейімделген.
Сонымен, Қазақстанның Еуропа елдерімен қатынасы қарқынды дамуды
деп қорытынды жасауға болады.
Жақында осы жылдың 10 қыркүйек күні Брюссельде Қазақстан мен
Европалық Одақ арасындағы дипломатиялық қатынастық алдағы болатын 15
жылдығына орай Қазақстан Республикасы Елшілігінін “Egmont
Institute” Бельгияның Корольдігі халаралық қатыныстар институтымен
бірлесіп ұйымдастырған “Қазақстан-Европа: жаңа бірлетер”
конференциясын болып өтті.
Еуропалық Одақ Кеңесінің, еуропаменттің, еуропалық комиссиясының,
НАТО, Белгия Парламенті мен сыртқы істер министрлігінің, сондай-ақ
дипломатиялық корпустың,халықаралық ұйымдардың,НПО,ғылыми-зерттеу
мекемелерінің, баспасөз және іскер топтардың өкілдері қатысқан осы
конференцияда алғаш рет Қазақстан Республикасы Сыртқы істер
министрінің орынбасары ержан Қазыханов баяндама жасады. Осы
баяндамада оқырмандардың назарына ұсынылып отыр.
Сыртқы саясат жүйесінде Еуропаның озық ойлы орталықтарының бірі
болып табылатын Бельгия Корольдігі халықаралық қатынастар
институтының қабырғасында осыншама беделді өкілдер алдында сөз
сөйлеу мен үшін үлкен құрмет деп есептеймін.
Қазақстанмен және біріккен Еуропамен байланысты маңызды сыртқы
саясат проблемаларына Сіздердің көзқарастарыңыз тұрғысынан пікір
бөлісу, сондай-ақ халықаралық өмірдің бірқатар мәселелерін қозғау
мен үшін тіптен қуанышты жағдай дер едім.
Спиноза Түсіністік-келісімінің басыдеген болатын. Сондықтан да
менің бүгінгі айтқандарымды осы бас қосуға қатысқандар түсіністікпен
қабылдайды деп ойлаймын, бұл болашақта Қазақстан мен Еуропаның
қазіргі заманғы халықаралық қатынастарының ортақ проблемасына
көзқарастарын бұрынғыдан да жақындата түсуге жәрдемдесетін болады.
Мен сөйлейтін сөзімді, біздің ойымызша, бүгінде ерекше назар
аудартып отырған энергетикалық қауіпсіздік тақырыбынан бастаған дұрыс
деп білемін.
Халықаралық тұрақтылық пен қауіпсіздіктің дәстүрлі және жаңа қыр
көрсетулері мен қауіп-қатеріне ұтымды жауап іздеумен қатар, жаңа
ғасырда жаһандық энергетикалық қамтамасыз етудің маңыздылығы бірнеше
мәрте артты. Энергоресурстар барлық мемлекеттер үшін өмір сүрудің
сапасын жақсарту мен кеңейте түсу мүмкіндігі үшін аса маңызды
мәнге ие болуда.
Соңғы кездері энергетикалық қауіпсіздік ұғымына түсіндіруде
өзгеріс бары байқалды. Барлық энергетикалық тізбектер, жеткізуші-
елдерден бастап транзиттік мемлекеттерге, сондай-ақ тұтынушылар мен
трансұлттық энергетикалық корпорацияларға дейін осы қауіпсіздікті
қолдау үшін бірлескен жауапкершілікке өзінің үлесін қосулары тиіс.
Мамандардың пікірі бойынша, мұнайды өндірудің жаһандық ауқымдағы
шарықтау шегі шамамен 2010 жылдың еншісіне тимекші. Осы дәуірден
бастап арзан мұнай біржолата таусылуы мүмкін. Әрине, мұның өзі
бүкіл әлемдік саяси-экономикалық конфигурацияға өте маңызды
өзгерістер әкеледі деген сөз. Еске сала кетейін, 70-ші жылдары
мұнайдың бағасы 3-4 доллардан 11-12 долларға дейін өскен кезде бұл
әлемді есінен тандырып тастағаны бар. Енді 5-7 жылдан кейін
мұнайдың бағасы 100доллар болатындығына дайын болу керек.
Энергетикалық факторға ғана сүйене отырып, дүниені неғұрлым
нақты әрі ашық түрде сипаттайтын қатаң эмпирикалық заңдарды шығару
және оны қадағалауға болады.
Жаһандық экономиканың қазіргі басты ресурсы мұнай біздің
өркениетіміздің негізгі энергетикалық өзегіне айналады. Біздің жер
шарымыздың бетінде мұнай пердесініңбіркелкі болмауы қазіргі
заманғы экономиканың теңдестірілмеген сипатының негізгі ретінде
қарастырылады.
Күні бүгінге дейін жаһандық энергетикалық балансқа қатысты
көзқарастардың барлығыдаСолтүстік Америка мен Батыс еуропаның
қажеттілігінен туындайды. Әлемнің осы екі өңірге деген қажеттілік,
неге екендігін белгісіз бірдей деп есептеледі, және әлемдік
экономиканың барасын толықтай анықтап береді. ХХ ғасырдың басында
мүмкін сондай болғанда шығар. , бірақ жаға ғасырда екі
геоэкономикалық алыптар-Қытай мен Үндістанның постиндустрилды алыптар-
Жапония мен Кореяның қажеттіліктерін есептемеске болмайды. Сондай-ақ
Бразилиялық фономен туралы да ұмытпаған жөн. Бұл елдердің
энергетикаға қажеттілігі жаңа ақиқатты қалыптастырып үлгерді.
Мен осы бірнеше әдістемелік мысалдар арқылы халықаралық
қатынастардың жаңа ақиқатын талдауға дәстүрлі тәсілдің қалған
күрделі жақтарын және проблемаларын көрсетпекші болдым. Бұл орайда
өзімнің алдыма осы тектіліктік барлық аймағын шығуды мақсат ектіп
қойған жоқпын.Қазіргі заманғы жаһандандыру және әлмдік бәсекелестік,
халықаралық қпауіпсіздіктің дәстүрлі және жаңадан туындаған қыр
көрсетушілік жағдайларында Қазақстан барлық әрістермен стратегиялық
көп жақты деалогты белсенді түрде дамытуда. Біздің проблемаларды
ұжымдық шешу тетіктенріне, БҰҰ-ң басты ролімен құқық пен
демократияландыруға баса мән беруге негізделген халықаралық
қатынастар жүйесін қалыптастыру үшін жүйелілік пен әрекет етеміз.
Халықаралық бедел дегеніміз-сыртқы бағыттың жүйелі сындарлы және
ішкі дамудың табысты болу екендігі белгілі.
Қазақстан тәуелдігі жылдары өзінің шекараларының барлық бойымен
тату көршілік белдеуін қалыптастырды. Әлемдік ірі мемлекеттер мен
және аймақтық мемлекетттер мен сенімде құрылған әріптестік
қатынастарды орнатты.
Біз сондай-ақ БҰҰ-ң қауіпсіздік кеңесінің бес тұрақты мүшесінің
бәріне Қазақстанға қауіпсіздік кепілдігін бергені үшін алғысымызды
білдіреміз. Мұндай кепілдікті Еуразияда едеуір кеңістікті алып
жатқан біздің мемлекетіміз үшін өте маңызды. Бұл орайда әңгіме
экономикалық және саяси реформаларды жүргізукге сырттан қандайда бір
қатердің болуына сенім туралы болып отыр.
Біз, экономикалық дағдарыстан ойдағыдай шыға біолдік мемлекет
басқарудың тиімділігін көрсеттік, нарықтық жаңаруларды жүргіздік және
ашық демократиялық қоғамдық институттық базасын жасадық.
Экономикалық, әлеуметтік дамудың және халықтың өмір сүруі
деңгейі негізгі көрсеткіштері бойынша Қазақстан бүгінде ТМД-да
көшбасшылық ұстанымды иеленеді және жоғпры қарқынмен жамуды
жалғастыруда.
Қазақстанның сыртқы саясаты.
Бұрынғы Одақ кезінде Қазақстанның Сыртқы істер министерлігі
негізінен протоколдық қызметпен шектеліп, сыртқы саяси мәселелерін
ол үшін орталық шешетін. Қазақстан Республикасы егеменді ел болып,
өзінің создательницу алғаннан кейін өзінің сыртқы саясатын ұлттық-
мемлекеттік мүддесіне сай жүргізе басталды. Ол дүниежүзілік
қауымдастыққа дербез субъект ретінде белсене кірісуде. Мұның жарқын
дәлелі-Қазақстан Республикасының Біріккен Ұлттар Ұйымының толық
құқылы мүшесі болуы. Еліміздің Хельсинки келсіміне қосылуы, СШҚ-1
Шартында, Лиссабон хатамасына қол қоюы және Ядорлық қаруды таратпау
туралы шартқаенуі оның халықаралық беделін нығайтып, егемендігін,
қауіпсіздігін және шекараларының мығыздығын баянды етті. Бұған АҚШ-
пен “Демократиялық серіктестік туралы партия” қол қоюы. НАТО-ның
бейбітшілік мүдесіндегі серіктестік” бағдарламасына қосылу, АҚШ ,
Ресей, Ұлыбритания, Франция және Қытай сияқты ядролы державаларддың
қазақстанға берген қауіпсіздік кепілдіктеріне жәрдемдесті.
Республиканың негізгі әлемдік валюта қаржы ұйымдарына
-Халықаралық валюта қорына, бүкіл дүние жүзілік банкіге, еуропалық
қайта құру және даму банкісіне енуінің маңызы зор. Сондай-ақ
Еуропалық Одақпен серіктестік және ынтымақтастық туралы келісімге
қол қойды. Еліміз Азияның 10 елін біріктіретін Экономика
ынтымақтастық ұйымында белсенді жұмыс істеуде.
Республика тиісті халықаралық институттармен, бірнеше кезекке
ЮНЕСКО-мен қайырымдылық және мәдени салаларда тығыз байцланыс жасап
отыр. Оның айғағы ұлы Абайдың 150 жылдық мерей тойы көптеген
елдерде ЮНЕСКО-ның демеуімен айтылып өтуі.
Елімізді қазір дүние жүзінің 117 мемлекет таныды. Олардың 105-і
мен дипломатиялық қарым- қатынастар орнатылды. Шетелде 26 елшілік
ашылып, Алматыда 40 елшілік пен миссия, халықаралық және ұйымдардың
16 өкілдігі жұмыс істейді.
Қазақстанның сыртқы саясатының негізгі өзінің қауіпсіздігін
егемендігі мен территориялық тұтастығын қамтамасыз ететін дүние
жүзінің қауымдастыққа енуіне республика ішінде реформаларды жүзеге
асыруға, оны тиімді және өсіңкі экономика, тұрақты демократиялық
институттар жасауға барлық республика халқының құқығы мен
бостандықтарын қорғау қолайлы жағдайлар жасау мүделері жатыр. Ол
өзінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге әскери құралдарды емес,
парасатты, салматты депломатияға сүйене отыр. Саяси құралдарды
пайдалануды мақсат етіп отыр. Ол халықаралық байланыстарының негізгі
таяу және алыс шетелдердің бәрімен өзара тиімді саяси, әлеуметтік-
экономикалық мәдени қатынастарды орнатуға ұмтылуда.
Біздің елімізбен дәйекті байланыстарды дамытуға бірталай
мемлекеттер ықпал білдіруде. Оған себеп болатын ең алдымен, өте
тақырыпта айтылғандай, қыруар қазба байлықтарымыз тұтас алғанда жыл
сайын Қазақстан жыл сайын Қазақстан 1,5 млрд тоннадан астам
пайдалы қазбаларды иеленеді. Республикамыз астық өнімдерімен өзін-өзі
қамтамасыз етіп қана қоймай, бірақ бөлеген әсемдік нарыққа экспортқа
шығаруға мүмкіндігі бар. ТМД елдерінің қой шаруашылығының 25%-ін
қазақ даласында өсіріледәі. Мұның барлығы шетелерді қызықтырмай
қоймайды. Оған қоса республикамыздың демократияландыруға, экономиканы
нарықтық жолмен формалауға алған бағыттыда себеп болуда. Сонымен
бұрынғы Кеңес империяның ыдырауының нәтижесінде мүлдес жаңа саяси
география пайда болды. Қазіргі Қазақстан жері Еуропаны Азия-Тынық
мұхит аймағымен байланыстыратын сыртқы саяси және стратегиялық
тиімді кеңістікті алып жатыр. Бұл байланыстырушы буын мүмкіндігі де
Речспубликамызға септігін тигізуі тиіс.
Біздің географиялық жағдайымыздың да тиімсіз жері де бар. Ол
ашық теңізге тікелей шығудың мүмкіндігінің жоқтығы қатынас жолдарына
қашықта орналасуымыз. Мұның барлығы халықаралық экономикалық
байланыстарға қатынасуымыздықиындата түседі және сыртқы саясатты
құруғада әсерін тигізуде. Сондықтан көршілес мемлекеттермен оның
ішінде ең алдымен Ресей өзара қатынастарының болуының мәні зор.
Бұл ел, біріншіден, Батыспен қатынас жолдварының қақпасы болып тұр.
Екіншіден, республикамызда орыстардың саны көп. Үшіншіден Ресейде
дебіртала й қазақтар тұрады. Екі елдің қарым-қатынасы дұрыс болса,
елде тыныш болады. Сондықтан Ресей Достық, ынтымақтастық және
өзара көмек туралы ұзақ мерзімде шарт жасалды. Әсіресе, шартта
көрсетілген Қазақстан мен Ресейдің қазіргі шекараларының мызғымастығы
туралы ереженің аса маңызды рөлі бар. Бізде Ресейдің тұрақты
болғанын онда дағдарысты құбылыстардың болмағаның қалаймыз.
Қазақстанның Қытай Халық Республикасымен сауда-экономикалық,
ғылыми-текникалық және мәдени ынтымақтастықта шекара бойындағы
аудандарында еркін сауда аймақтарын ашу мәселерін жөнінде
айтарлықтай жылжуы бар. Қытай Қазақстанға қарсы ядролық қару
қолданбауға, күш жұмсауға немесе күшпен қорқытуға, егемендік пен
аумақтық тұтастықты құрметтеуге міндеттенді. Өз кезегінде, Қазақстан
ҚХР-дың аумақтық тұтастығына қатысты осындай міндеттерді мойындай
алды. 1994 жылы сәуір айында Алматыда Қазақстан мен Қытай Халық
Республикасы арасындағы мемлекеттік шекараларының өтуі туралы шартқа
қол қойды. Бұл құжатты маңызды зор екендігін айтпаса да түсінікті.
Өмір бойы көршілес болып, шаруашылығымыз, мәденетіміз тығыз
байланысып, араласқан Орта Азия елдерімен біздің ортақ мұделіріміз
көп. Әлбете, оларман үзгі қатнастарға алдынғы қатар берілді. Тегі
бір, тарихи тамырлас, рухани бауырлас Туркиямен екі арада өз ара
тиімді экономикалық ындымақтастықты тамытуға, мәдени байлықтарман
алмасуға теген екі жақты ұмтылыс бар. Сол сияқты Иран елімен де
достық, ынтымастық қатнастар дамып бекіп келеді. Екі ел Каспий
теңізін Қазақстанды Солтүстік Иранмен және басы шығанағымен
байланыстыратын көлік артериясына айналдыру туралы уағдаласты.
Біз Азия бөлігінде өмір сүріп отырмыз. Мұндағы елдердің
экономикалық қоғамдық құрылымы сан алуан. Сондықтан бұл аймақ бұл
үшін өзара тиімді іс-қимыл және сенім мен қауіпсіздікті сақтаудың
маңызы зор. Аймақ мемлекеттер мен экономикалық және экологиялық т.б.
Бірлесе отыра шешетін ортақ мәселелер бпр. Соның барлығын есере
отырып, еліміздің Президенті Н.Назарбаев Еуропадағы қауіпсіздікпен
ынтымақтастық жөніндегі кеңес сияқты Азия аумағындағы да
қауіпсіздік пен ынтымақтастықтың құрылымдарын құру идеясы БҰҰ
Ассамблеясының 47-сессиясында, Брюссельде НАТО елшілермен кездесу
кезінде және т.б. Жоғарғы мәлелелері де ұсынды. Таяу Шығыс
аймағындағы мемлекеттер Египет, Сирия, Сауд Арабиясы, Оман және
Израйльмен саяси және іскер байланыстар орнатуда. Сондай-ақ Батыс
Еуропа Солтүстік Американың белді, жетекші елдермен де, жан-жақты
ынтымақтастықты одан әрі дамыту кезддесіп отыр. Қазіргі жағжай қай
ел болмасын нарықтық жүйесінің орталығы болып отырған, дүние
жүзілік саяси істерді рөлдері орасан зор АҚШ-тары, Батыс Еуропа
және Жапониямен байланыстары бекітіліп, іс-қимылдарды үйлестірудің
орны ерекше екендігін айтпасада түсінікті. Дегенмен бұл қарым-
қатынастар біздің түпакілікті мүделерімізге нұқсан келтірмеген жөн.
Бұрынғы Кеңес Одағының ыдырауына Ресей ортақ ақша, экономика
аумағын ығыстыруға байланысты Орта Азия елдері өздерімен тамырлас
орта және Таяу Шығыс мұсылман елдерімен қарым-қатынастарын
кеңейтуде. Ал мұне кейбіреулер пантюркизм, панисламизм қайтадан бас
көтеріп келе жатыр деп байбайлап салмақ. Бұл дұрыстыққа жатпайды.
Себебі, бұрынғы комунстік идеяның үстемі етіп тұрған кезде Шығыс
мәдениеті шектеліп, олармен жөнді байланыс болмады. Енді ол құры
судан құтылған соң ислам мәдениетінің негіздеріне рухани негіздеріне
деген халықтардың табиғи ұмтылыстарын түсінуге болады.Оның үстіне,
ислам дүниесі зор ресустардың зор иесі ретінде екендігін, оны
халықаралық саясат өзіндік орны бар екендігінде ескерту керек.
Қазақстан болса бұл бауырлас елдермен қатынасын халықаралық құқықтық
жалпыға бірдей ережелерәінің негізінде өзара тиімді, еліміздің
экономикасымен бүкіл халқының әл-ауқатын көтеру тұрғысында құрады.
Республиканың сыртқы саясатын экономикалық байланыстарды нығайтып,
дамытуда кіреді. Бүгінгі республикада 200-ге жуық шетел
фирмаларының, банкілерінің өзге ұйымдарының өкілдері бар.
Қазақстанның 80-нен астам өнімдер шығарады. Тауар айналымының Қытайға
22 пайыз, Германияға 13,6 пайыз, Англияға 11,6 Швеицарияға 11
пайыз Нидерландыға-4,7 пайыз елімізге 200-нен астас бірлескен уәсіп
орныдар тіркелген. Біздің серістенмтеріміздің ішіндегі дүние жүзілік
белгілі Шеврон “Ельф актитан”, “Бритишгез” мұнай, газ өндіретін кәсіп
орындар және басқалары бар. Мұндай байланыстар алдағы уақыттада
байланыса түспек.
Сыртқы саясат экология және айналадағы ортаны қорғау мәселелерін
асырып жатыр. Бұл орайда алдыңғы қатарда Қазақстан екі қасіретте
тұр. Бірінші тартылып бара жатқан Арал теңізі, оның бассейні шөлге
айналуы аймақтық экологиялық нашарлауына әкеліп соғып отыр. 150
млн тонна тұзды -шаң аспанға көтерілуде. Ол айласында тұратын 3
млн-нан астам адам денсаулығы мен экономикасына теріс зардастарын
тигізуде. Бұл қазірет қазіргі сол адамдарға зардаптарын тигіссе,
ертең ол талай-талай млн-ған адамдарға қайғы болып шығуы мүмкін.
Сондықтан бұл өңірдегі дүение жүзілік көлемде экологиялық аймақ деп
түсініп оған шұғыл әрі көлемді халықаралық көмек көрсетпесе
болмайды.
Екінші экологиялық қасіретіміз-Семейдегі ядролық полигон. Мұнда
1949-63 жылдары су тегі бомбаларын жарылыстарының жер бетті
атмасферада өткізілген. 1963-1983 жылдары жер астында жүргізілген.
Ал олардың қуаты Хиросима мен Нагаскидегі қасіреттің көзі болған
қондырғылардың қуатыны жүздеген есе көп. Жарылыс зардаптарынан жарты
миллионнан астам адам жапа шекті.
Республикадағы”Невада-Семей” қозғалысының мұрындық ьолып, үкіметтің
шешімімен аталған ажал көзі жабылды. Бірақ арасында талай жылдарға
жетерлік уланған орта қалды, генетикалық заң бойынша ұрпақтан-
ұрпаққа көтерінкі жүздеген көтерлік жүздеген мың аурулар қалды.
Осы аймақта суықтату, жапа шеккендерді емдеу, дүниеге келген
сәбилерді қауіпсіздендіру үшін орасан зор қаржы керек. Оны аяғынан
жаңа тұра бастаған жас мемлекетіміз жалғыз өзі шеше алмады.
Сыртқы саясатымыз оны да ескереді.
Сыртқы саясатпен тікелей байланысты әскери саясат. Бұл саладағы
негізгі мақсат-Қазақстан жерінің тұтастығы мен тәуелсіздігін қорғай
алатын, соған сай жарақталған, шығын да икемді армияны ұстау.
Республика стратегиялық шабул қаруын қысқартуды жақтайды, жаппай
қырық-жоятын қарудың басқа түрлерін тыйық салуға бағытталған
бастамаларды дұрыс деп табады. Бұл мәселелердің шщешкенде Қазақстан
жоғарында аталған қаруларға ие бұрынғы Одаққа кірген Ресей,
Украина,Белорусьпен келісе отырып, бірынғай бағыт-бағдад ұстамақ.
Әрине кейбіреулердің қарсы пікірі деп болуы мүмкін.
Сайын келгенде, Қазақстан егеменді және тәуелсіздік мемлекет
ретінде қалыптасты және әлемдік қоғамдастықтың толық құқылы мүшесі,
оның ажырағысыз бөлігі болып еніп отыр. Ол өзінің сыртқы
саяасатында барлық ұлттармен, көршілермен тең дәрежелі достық
қатынас орнатпақ. Сонымен қатар республикамыздың халқаралық деңгейде
мұдделі болып отырған көкейтесті мәселелері-қарусыздану және
халықаралық қауіпсіздік нығайту, аймақтық жанжалдарды ретеу және
бибітшілікті қолдау жөніндегі операцияларды тиімділігін артыру, адам
құқықтары, айналадағы ортаны қорғау дамытыу т. б.
Ынтымақтастыққа ықылас.
Премьер -минстр Кәрім Мәсімов британдық “БС” жетекші мұанй-газ
компаниясының Еуропа және Орталық Азия елдері жөніндегі басқарушы
деректоры, атқарушы вице-презеденті Мак Каримен кездесті. Кездесуде
тараптар бір қатар мәселер бойынша, соның ішінде Қарашығанақ кен
орынан ьөлек мұнай-газ конденсатын игеру жобалары бойынша пікір
алмасты.
Мак Кари Қазақстанға ынтымақтыстық мәселесінде сенім білдіргені
үшін өз ризашылығын білдірді. Компанияның барлау ісінен бастап
тұтынушыға жеткізуге тейінгі газ ондірісі жөніндегі қызметті іске
асыру мен шұғылданатыны айтылып, келешекте өзара тиімді тұрақты
ынтымақтастықа мүделік білдірді. Өз кезегімен үкімет башысы
британдық компанияның іскерлік әріптестігінің жоғарғы деңгейін атап
өтіп Қазақстанның бірлескен жұмыстарды жалғастыруға дайын екенін
айты.
Сыртқы саясатымыз салиқалы. Қазақстанның сыртқы саясатының
жетістіктерімен проблемаларының тоқталды. Сонымен бірге биылғы жылғы
нәтежелер белгіленген кеңеске Премер-Министр Кәрім Мәсімов Президент
Әкімшілігінің жетекшісі Қайрат Келімбетов пен бірқатар депутаттар
және құзіретті орган басшылары қатысты.
Сыртқы істер министерлігі-өткен жылы елдің саяси қоржынына ең
үлкен олжа салған ведомство олай дейтініміз-осы министерлік әлемдік
саясат сахнасына қазақ мүддесін қайраңдатпай шығара алады.
Еуропадағы қауіп сіздік пен ынтымақтастық ұйымына . Қазақстанның
2010 жылы төраға болып сайлануға-соның дәлелі. Былтыр сыртқы саясат
кемелденіп, ел мәртебесі орта түсті. Жиынды сыртқы істер минестері
Марат Тәжин “Былтырғы жылы сыртқы саясат саласы үшін толғатай
табысты болды”-деді. Есептік кезең ішінде минестер міндеттері ЕҚЫҰ-
ға төреғалық Қазақстанның өтінуін оң сипатта шешуге, ұлттық
қауіпсіздік жүйесін одан әрі нығайтуға өңірлік интеграцияны ынталан-
ға және дамытуға, сыртқы экономиканың қызметті үйлестіріліп,
жаһандық экономикаға ықпалдасу қарқынымызды ұлғайтуға бағыдын-деген
Марат тәжин Қазақстанның өңірде беделі өскені турасында көптегін
мысалдар келтіріп.
Сыртқы саясатының салиқалығы, Ресей,Қытай сондай-ақ АҚШ тәрізді
алып елдермен стратегияның серіктестіктесіп отыр. Бүгінде олар
Қазақ елімен мықтап санасуға көшкен. Айталық, Ресеймен отын-
энергетикалық саласында әрәптестік тұр ауқымды келісімдер жасалынған.
АҚШ де энергетикалық ынтымақтастық тағы өнірлік саясат жайлы
әңгімеміз жарасып, жаппай қырып жою қаруын таратпау аясындағы
қауіпті бірлесе азайту бағдарламасын тағы жеті жылғы ұзартылған.
ЕурАЗЭҚ аясында кедендік одақ құру тұр. Былтыр
достастыққатөреғалық өткен сәтте қадамдар жасалып, бұл ұсынған “бір
жылға бір тақырып” атты қағидат құртылды.
Қазақстанның БҰҰ, ЕҚЫҰ, ШЫУ мен ҰҚШҰ сияқты халықара-ң ұйымдар мен
өңірлік бірлестікткір алдындағы да сын қадірі артты . БҰҰ-ның
әлеуметік және экономикалық кеңесі сонымен қатар қоршаған ортаны
бағдарламалары басқаларының кеңесіне мүшеліек кірді және дүние
жүзілік туристік ұйымының басқару құрлымы тізіміне де анықталады.
Келер жылға белгіленген асу-биылғыданда биік.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1. Қалымайұлы.
“Сыртқы саясатымыз салиқалы.” Айқын 2008 жыл 30 қаңтар 2-бет.
Халықаралық қатынастар сыртқы саясат дипломиатия.
2. Тәжин М.
“Сындарлы сыртқы саясатымыздың серпіні” Егемен Қазақстан
2008 жыл 29 қаңтар 1-бет.
3. Ермекбаев Н
Азиядағы сенім шаралары:идеядан нақты іске дейін. Егемен
Қазақстан 2007жыл 28 қараша 3-бет.
4. “Қазақстанға Еуропаның құшағы ашық” .Дала мен қала. 2007Жыл
23қараша.
5. Каспийдің құқықтық мәртебесінайқындаған тағы бір бас қосу.
Құқықтық Қазақстан 2007 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Біз бұл мақалада Қазақстанның Европа елдерімен қатынасына
тоқталамыз.
2007 жылдың жазына дейін Европалық Одақ өзінің Орталық Азия
елдерімен қарым-қатыныстан нығайту жөніндегі Стратегиясын
қабылдамайтын мәлімдеді. Осықұжаттың екі жақты болуы үшін алдын
ала наурыздың 28-де Астана қаласында, “Европалық Одақ үштігі (ЕО-
ның қазіргі төрағалық етіп жүрген елінің өкілі (Германия), ЕО-ның
Бас хатшылығы және Европалық комиссия) -Орталық Азия елдері
(Қазақстан,Қырғызтан, Өзбекстан, Тәжікстан, Түркістан)” уәжідегі 4-
кездесеуі 28 науырызда Астанада болыпт өтті. Бұл үнқатысулар 2004
жылы еуропалықтардың бастамашылығымен басталған еді.
Содан бері оның үш кездесу болды. Бұдан кейін Ео-ның өкілдері
Орталық Азиядан Европаға энергия көздерін экспорттаудың болашақтағы
жолдарын іздестіру жөнінде бірлескен жұмыстық одақ әрі жүргізуге
кірісті.
Осымен байланысты”Баку үндестікгі” деп аталатын құжатты іске
асыру барысында Каспий және Қара теңіз өңірлері елдерінің
энергетикасы бойынша, бірінші министрлер мәслихатында (2004 жылы
қарашада) бастау алған, сөйтіп, екінші мәслихатты (2007жылы 30
қарашада) Астанада өткізу тұрғысында ресми ұсыныс жасалған болатын.
Ео-мен үндестікті дамыту үшін Брюссельге Қазақстан мемлекет
басышының ресми сапарының (2006жылы 4-6 желтоқсан) зор маңызы
болды. 2004-2006 жылда аралығында Европалық Одақ Отрталық Азия
елдеріне қомақты қаржылық көмек жасады. Өз тәуелсіздіктерін алған
15 жылда Орталық Азия елдерінде оның көлемі 1,3 млрд еуроға
жетті. Бүгінгі күні де ЕО Орталық Азия елдеріне қаржылық көмек
жасаудың бірнше бағдарламасына жүзеге асыруда. Соның ішінде 2007
жылдан бастап Ынтымақтастықтың дамыту арқылы атты бағдарламамен
алмастырылған ТАSIS жобасы да бар. Осы бағдарламаға арналған 2007
жылыдың бюджеті Орталық Азия елдері үшін 55млн еуро болып отыр.
“Еоүштігі-ОРталық Азия” уәжіндегі кездесулер шеңберінде сауданы
ырықтандырудың және экономикалық ынтымастық мәселерін, кедендік
заңдылықтарды жетілтіріп, европалық стандарттарға жақандату көлік
инфрақұрылымын дамыту, экология және су ресурстарын игеру,
лаңкестіктің туу және тарау себептері, есірткізге қарсы, т.б
мәселелер талқыланды.
Бүгінгі Еуроодақтық Қазақстанға және жалпы Орталық Азия аймағына
ерекше назар аударуының маңызыды себептері бар. Бірінші себебі-осы
өңірдің энергетикалық ресурстарға бай болу. Еуроодақ өз
энергетикалық импорт маршруттарын әртараптандыруға мүдделі. Қазақстан
және көршілес елдер осыған біраз ықпал ете алады. Европаның
Қазақстанмен энергетикалық ынтымақтастығын ерекше қарастыратынын екі
жақтың арасындағы Энергетика саласындағы түсіністік жайындағы
Меморандумға 2006жылығы желтоқсанда қол қойылды. Бұл меморандум
Каспий өңіріндегі табиғи газ бен мұнайды ірі өндіруші ретіндегі
Қазақстанның маңызды рөлін және Европалық Одақ пен Қазақстанның
энергетикалық сектордағы ынтымақтастықты нығайтуға деген өзара
ықыласын мойындайды, делінген мәләмдемеде.
Қ.Р-ның Европалық Одақпен байланысты 1993 жылы ақпан айында
дипломатиялық қатынас орнағаннан кейін дами бастады. Ал ресми саяси
қатынас бұдан бұрын-ақ Президент Нұрсылтан Назарбаевтың 1992 жылы
наурызда Еврокомиссиясының делегациясын қабылдаған кезінен басталды.
Бір жыл кейін Президент Нұрсылтан Назарбаев Брюссельге ресми
сапар жасап, нәтежесінде 1993 жылыдың желтоқсанында Қазақстан
Республикасының Брюссельде өкілдігі ашылып, 1994 жылы Еврокомиссияның
өкілдігі Алматыда ашылды.
1995 жылдың 23қаңтар Президент Нұрсылтан Назарбаев Евроодақ
кеңесінің төрағасы А.Жюппе қол қойған “Әріптестік және ынтымастық
турулы” келісімге қол қойып, ол 1999 жылғы 1 шілдесінде күшіне
енді.
2006 жылы қарашада Еуроодақ қабылдаған Мәлімдемеде былай
делінген:
“Әріптестік пен ынтымастық туралы келісімдік жүзеге асырудың
жеті жылы Европалық Одақ пен Қазақстан арасындағы үнқатынысудың
деңгейі мен сапасын жоғары екендігін көрсетіп отыр.Біз күшті
әріптестігімізді жалпы ортақ игіліктер негізінде дамытуға алға
басушыоыққа, сауда-экономикалық ынтымақтастықтағы қол жеткен
жетістіктерімізге, жаңа жаһандық қыр көрсетулерге жауап берудегі,
энергетикалық қауіпсіздік пен өркениеттердің тиімді үнқатысуын
қамтамасыз етудегі бірлескен әрекеттерімізгеқанағаттанғандық
білдіреміз. Біздің әрәптестігіміз екі жақты экономикалық
байланыстыратын тұрақты түрде кеңеюіне ықпал етіп отырғандықтан,
2002 жылдан бері тауар айналымының үш есе өскендігін
қанағаттандықпен атап көрсеттеміз”
Президент Нұрсұлтан Назарбаев 2000жылғы маусымды және 2002
жылғы қарашада Брюссельде ресми сапармен барды .Қазақстан Европалық
Одақтық Орталық Азиядағы ірі сауда-экономикалық әрәптес болып
табылды. 2005 жылы Қазақстанның Евроодақ елімен тауар айналымы 15,3
миллиард АҚШ долларын құрады.
Еурополық Одақ елдері Қазақстан экономикасын 24 миллиард
доллардың инвестициясын салып отыр. Бұл-Қазақстанға салынған шетелдік
тікелей инвестицияның шамамен екіден бір бөлігі. Негізгі
инвесторлар Ұлыбритания (жалпы көлемінің 13.7 пайызы), Италия(7,1) ,
Нидерланды(5,5), Франция(1,7), Германия(1,5пайыз) болып табылды.
Қізіргі таңда Орталық Азия аймағы, әсіресе, Қазақстан,
Евроодақтың көлік саласындағы белді әріптестік ретінде қалыптасып
келе жатыр. Біздің аймақтың роналасқан жері Шығыс пен Батыс
байланыстыру үшін өте қолайлы. Осы себепен Евроодақ бұл өңірден
экономикалық прагматмзм тұрғысынын сенімді әрәптестер іздеуде.
Евроодақтың осындағы өз саясатын стратегиялық тұрғыдан жаңа
деңгейдге шығаруы-әлемде болып жатқан құбылыстардың заңдылығы.
Европамен қарым-қатнасты дамытудың Орталық Азия мемлекеттері,әсіресе
Қазақстан үшін қандай нақты тиімделіктері бар?Еліміздің Европалық
Одаққа мүше мемлекетермен сауда айналымы 20 миллиард доллардан асып
кетті. 2006 жылы экономикалық мәселерді алға Қазақстан Үкіметі
Еуропалық Одақ мемлекетермен өзара тиімді екі жақты қатнастарын
кеңейіп, еліміздің Орталық Азия аумағындағы бас әріптес ретінде
мойындата бірлді. Осының арқасында Евроодақтық көптеген мемлекеттері
мен транс ұлтық компаниялары біздің елімізді Азиядағы ең тартымды
рыноктардың бірі, әрі сенімді инвстициялық әрәптестік ретінде
қарастыра бастады.Экономикамыздың жеделдетежаңарту мақсатында Қазақстан
Евроодақпен ынтымақтастыққа аса мүдделі. Бұл орайда еуропалықь
әріптестеріміздің отандық экономикалық түрлі, әсіресе, жоғары
технологияларға қатысты салаларының қолға алған жобаларын дамытуына
жағдай жасағанымыз жөн. Демек, біздің басты табылатын Евроодақпен
қарым-қатнастарды дамыту мемлекетіміздің сыртқы саясатындағы маңызды
бағыты болып табылады.
Экономикалық әріптестікпен қатар, біз үшін Евроодақпен саяси
қарым-қатнас та аса үлкен маңызға ие. ЕҚЫҰ-ға мүше елдердің Сыртқы
істер министерлері кеңесінің 2009 жылы Қазақстанның осы аса
беделді ұйымға төреғалық етуі туралы шешімді, ең алдымен, осы
құрылымның көзқарасын қатысты.ЕҚЫҰ-ға мүше 59 мемлекеттің 56-сы
еләіміздің кандидатурасын қолдау көрсеткені мұны атқан дәлеледейді.
Аталған ұйымының Демократиялық институттар мен адам құқықтары
бюросының ұсыныстарына сәйекс, еліміздің сайлау заңнамасындағы
жиналыстар екендігін шектегін даулды түзетулер алынып тасталды. 2006
жылы күзде жергілікті билік органдар құрамының 30 пайызы сайлау
жолымен толықтырылады. Бұл қадам-жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту
жөніндегі ауқымды бағдарламаның маңызды көрінісі. Басқа шаралар
ретінде 28 ақпанда өз Жолдауының Президент Парламент өеілеттіетерін
кеңейтуді атап көрсеткен. Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төреғалық мәселесі
2007 жылдың соңында Мадрите өтетін ЕҚЫҰ-ның министерлер жиналысында
қарастырымақ. Соған дейін көздеген нәтеже қол жеткізу үшін бар
мүмкіндікті пайдалану қажетілігі атап көрсетулді.
Қазақстан мен Евроодақ қарым-қатанастарында қандай маңызды
бағыттар бар деген сұраққа жауап беретін болса, аумақтық және
халықаралық қауіпсіздік қамтамасыз ету мәселелерін алдымен атауымыз
керек. Астанада 28 наурыз күні тұжырылымдамалық түрінде талқыланбақ
“Еуропа Одағының Орталық Азиядағы стратегиясы”атты құжат қабылданбақ.
1992 жылы Қазақстан Солтүстік-Атлантикалық ынтымастық кеңесін
қатысуы болды. 1997 жылы бұл ұғым Еуропа-Атлантикалық әріптестік
кеңесі деп өзгертілді.
1994 жылғы 27 мамырда Қазақстан “Бейбітшілік үшін әріптестік”
бағдармасына қосылды. Бұл осы бағдарламаның аралық құжатына қол қою
арқылы жүзеге асты.
1996 Қазақстан мен НАТО арасындағы қауіпсіздік туралы келісімге
қол қойды. Рсы жылы Қарулы Күштердің мәртебесі туралы келісім
жасалды. Бұл құжаттар берілген ақпараттында қорғау жөніндегі екі
жақын өзара міндеттемесін айқындап,әсерін жаттығулар мен басқа да
шаралар өткізген кезде “бағдарламасы бойынша әріптес елдер әскери
бөлімшелерінің мәртебесін айқындауға қызмет етеді.
Қауіпсіз саласындағы проктикалық өзара іс-қимылды қалыптастыру
мен жеке негіздегі ынтымастықты кеңейтудің жолдары қарастырылды.
Осыған сәйкес Қазақстан мен НАТО арасындағы әріптестік іс-қимылдың
жеке жоспары жасалып,2006 жылдың 31 қаңтарына бастап ол жоспар
әрекет ете бастады.
Қазақстан мен Германия арасындағы ұзақ мерзімді ынтымақтастықтың
негізгі Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың 1992 жылғы қырқүйекете ГФР-
ға жасалған алғашқы сапары барысында қаланды. Осы сапар кезінде
өзара қарым-қатнастардың негіздері туралы бірлескен мәлімдемеге қол
қойылған еді. Сол жылдардан бастап екі мемлекет арасындағы саяси
және экономикалық байланыстарды дамыту тұрақты сипап алады. Бұдан
кейін Қазақстан Президент 1997 жылы қарашадан екінші рет ГФР-ға
ресми сапармен келді. Сапар барысында мемлекеттердің өзара тиімді
ынтымастықты, бірінші кезекте экономика саласында тереңдетуге
келісімдер топтамасына қол қойылған болатын.
Қазақстан басшысының 2004 жылғы 17-20 сәуірдегі Германияға
сапары жемісті болды. Осы сапар барысында Елбасы Нұрсұлтан
Назарбаев Германияның сол кездегі Федералдық канцлері Герхард
Шредермен кең көлемде келіссөз жүргізіп, мемлекеттердің
ынтвмастығынәрі қалай дамытуға қатысты мәселерді талқыланды. Сонымен
қатар, Президент Германияның көрнекті саясаткеріменжәне іскер топ
өкілдерімен кездесті. Қазақстан башысы содан кейін 2006 жылытамызда
Санкт-Петербургте өткен “Үлкен сегіздік” саммитінде Германияның жаңа
федералдық канцлері Ангела Меркельмен кездесті.
2006 жылдың қаңтар-қараша айлары ішінде екі ел арасындағы
сауда айналымы 2,2 миллиард АҚШ долларын құады. Бұл 2005 жылғы
қарағанда едәуір көп. Жалпылай алғанда, Германия-Қазақстан мен карым-
қатнаста Ресей, Италия, Щвейцария, Қытай және Франциядан кейінгі
алтыншы орында тұр. Германия біздің елге автомобильдер, электр
тауарларын, медициналық дәрі-дәрмектер экспортаса,Қазақстан Германияға
мұнай, металдар мен химиялық шикізаттар жөнелтіп келеді. Қазақстанда
көптеген неміс фирмалық мен банктері жұмыс істейді. Олардың ішінде
әлемге танымалы “Мерседес-Бенц”, “Сименс”, Дойчебанк, Дрезденбанк,
Коммерцбанк, т.б.бар.
Қазақстанда германиялық капиталдық қатысумен 688 бірлескен
кәсіпорын тіркелген. Бүгінгі Қазақстанда 220 мыңнан астам неміс
тұрады. Қазақстанның немістердің мүддесін қорғауға бағытталған
үкіметаралық комиссия жұмыс істейді.
Қазақстаннның Ұлыбританиямен қатысты 1992 жылғы 19 қаңтарда екі
ел арасында дипломатиялық қатынас орнатуда басталды. 1992 жылы
шілдеде”Бритиш-Газ” компаниясымен келісімге қол қойылып, Қаспий
жағасындағы Қарашығанақ кенін игеру басталды.
1994 жылғы наурызда Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың
Ұлыбританияға тұңғыш ресми сапарда болып, онда алды құжатқа қол
қойылды, ең бастысы-Достық және ынтымақтастық туралы бірлескен
декларация болды.
1995 жылы қазанда Лондонда Қазақстан Республикасының елшілігі
ашылып, ал Алматыда Британ кеңесінің өкілдігі ашылды.
1998 жылы Қазақстан республикасының Сыртқы істер министрі
Қасымжомарт Тоқаев Лондонда болды.
Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың 1992 жылы қырқүйектегі сапары
кезінде Достық, өзара түсіністік және ынтымақтастық туралы шартқа
қол қойды. Соңғы 10жылда екі мемлекетбасшыларының он бір рет
кездесуі болды. Екі жақты сауданың көлемі 2004 жылы 1,8 миллиард
долларға жетті. Қазақстанда Француз компанияларының 29 өкілдері, 9
бірлескен кәсіпорын жұмыс істейді.
Қазақстан мен Италия арасындағы қатынас қарқынды дамып келеді.
1994 жылы 22 қырқүйек Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Италияға
ресми сапары болып. 1997 жылғы мамырда екі ел арасында Достық
және Ынтымақтастық туралы шарта қол қойылды. 2003 жылғы 22
қырқүйекте Рим Папаға Иоанн Павел 2Қазақстанға ресми сапармен
келді.
Қазақстанның Испаниямен дипломтиялық қатынас 1992 жылғы 11
ақпанда орнатылды. 1994 жылғы наурызда Президент Нұрсұлтан
Назарбаевтың Испаниядағы ресми сапары болды. Екі ел арасында тауар
айналымы 2006 жылы 1 миллиард долларға жетті.
Қазақстан Нидерланды қатынастары. Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың
2002 жылғы 27-28 қарашадан Нидерландыға барған алғашқы сапарында
инвестицияларды қолдау және өзара қорғау туралы, әуе қатынасы
туралы, кеден істеріндегі ынтымақтастық пен өзара көмек туралы
келісімге қол қойды.
Екі ел арасындағы тауар айналымы 2004 жылдың 8 айы ішінде
391,3 миллион долларды құрады. Қазақстанда оңға жуық бірлескен
кәсіпорын тіркелген. Олар жеміс-жидек өнімдерін өңдеуге, қызмет
көрсетуге,халық тұтынатын тауарларды өндіруге бағытталған. Екі ел
арасындағы мұнай-газ саласындағы ынтымақтастық дамып отыр. Қазақстан
мен Нидерланды арасындағы экономикалық, мәдени қарым-қатнас жедел
дамып келеді. Мәселен, 2006 жылы сауда айналымы 1 миллиард 900
миллион АҚШ долларын құрады. Қазақстан экономикасына жұмсаған
инвестициясы 21 миллиард доллар көлеміне болып отыр.
Қазақстанның Польшамен қатынасы екі ел арасында 1992 жылы 6
сәуәрде дипломатиялық қатынас орнтуға басталды. Президент Нұрсұлтан
Назарбаев 1997 жылы қараша және 2002 жылы мамыр айларында ресми
сапармен Польша болып саяси қатынас қазіргі заманның талаптарына
сәйкес дамуда. Екі ел арасындағы тауар айналымы 2006 жылы507,8
миллион доллар болды. Қазақстан Польшаға мұнай, тыңайтқыш, астық,
құрлық материалдарын, қара металл, мақта экспорттаса, ол елден
бізге өнеркәсіп тауарлары, мәшине, электор техникасы құалдары,
жиһаз, полиграфияи өнімдері мен азық-түлік түрлері импортталады.
Бұгінгі елімізде бірікен 90 кәсіпорын жұмыс істейді, негізінен олар
геологиялық барлық, құрлыс, жиһаз өндірістік мен фармацевтика
салаларына бейімделген.
Сонымен, Қазақстанның Еуропа елдерімен қатынасы қарқынды дамуды
деп қорытынды жасауға болады.
Жақында осы жылдың 10 қыркүйек күні Брюссельде Қазақстан мен
Европалық Одақ арасындағы дипломатиялық қатынастық алдағы болатын 15
жылдығына орай Қазақстан Республикасы Елшілігінін “Egmont
Institute” Бельгияның Корольдігі халаралық қатыныстар институтымен
бірлесіп ұйымдастырған “Қазақстан-Европа: жаңа бірлетер”
конференциясын болып өтті.
Еуропалық Одақ Кеңесінің, еуропаменттің, еуропалық комиссиясының,
НАТО, Белгия Парламенті мен сыртқы істер министрлігінің, сондай-ақ
дипломатиялық корпустың,халықаралық ұйымдардың,НПО,ғылыми-зерттеу
мекемелерінің, баспасөз және іскер топтардың өкілдері қатысқан осы
конференцияда алғаш рет Қазақстан Республикасы Сыртқы істер
министрінің орынбасары ержан Қазыханов баяндама жасады. Осы
баяндамада оқырмандардың назарына ұсынылып отыр.
Сыртқы саясат жүйесінде Еуропаның озық ойлы орталықтарының бірі
болып табылатын Бельгия Корольдігі халықаралық қатынастар
институтының қабырғасында осыншама беделді өкілдер алдында сөз
сөйлеу мен үшін үлкен құрмет деп есептеймін.
Қазақстанмен және біріккен Еуропамен байланысты маңызды сыртқы
саясат проблемаларына Сіздердің көзқарастарыңыз тұрғысынан пікір
бөлісу, сондай-ақ халықаралық өмірдің бірқатар мәселелерін қозғау
мен үшін тіптен қуанышты жағдай дер едім.
Спиноза Түсіністік-келісімінің басыдеген болатын. Сондықтан да
менің бүгінгі айтқандарымды осы бас қосуға қатысқандар түсіністікпен
қабылдайды деп ойлаймын, бұл болашақта Қазақстан мен Еуропаның
қазіргі заманғы халықаралық қатынастарының ортақ проблемасына
көзқарастарын бұрынғыдан да жақындата түсуге жәрдемдесетін болады.
Мен сөйлейтін сөзімді, біздің ойымызша, бүгінде ерекше назар
аудартып отырған энергетикалық қауіпсіздік тақырыбынан бастаған дұрыс
деп білемін.
Халықаралық тұрақтылық пен қауіпсіздіктің дәстүрлі және жаңа қыр
көрсетулері мен қауіп-қатеріне ұтымды жауап іздеумен қатар, жаңа
ғасырда жаһандық энергетикалық қамтамасыз етудің маңыздылығы бірнеше
мәрте артты. Энергоресурстар барлық мемлекеттер үшін өмір сүрудің
сапасын жақсарту мен кеңейте түсу мүмкіндігі үшін аса маңызды
мәнге ие болуда.
Соңғы кездері энергетикалық қауіпсіздік ұғымына түсіндіруде
өзгеріс бары байқалды. Барлық энергетикалық тізбектер, жеткізуші-
елдерден бастап транзиттік мемлекеттерге, сондай-ақ тұтынушылар мен
трансұлттық энергетикалық корпорацияларға дейін осы қауіпсіздікті
қолдау үшін бірлескен жауапкершілікке өзінің үлесін қосулары тиіс.
Мамандардың пікірі бойынша, мұнайды өндірудің жаһандық ауқымдағы
шарықтау шегі шамамен 2010 жылдың еншісіне тимекші. Осы дәуірден
бастап арзан мұнай біржолата таусылуы мүмкін. Әрине, мұның өзі
бүкіл әлемдік саяси-экономикалық конфигурацияға өте маңызды
өзгерістер әкеледі деген сөз. Еске сала кетейін, 70-ші жылдары
мұнайдың бағасы 3-4 доллардан 11-12 долларға дейін өскен кезде бұл
әлемді есінен тандырып тастағаны бар. Енді 5-7 жылдан кейін
мұнайдың бағасы 100доллар болатындығына дайын болу керек.
Энергетикалық факторға ғана сүйене отырып, дүниені неғұрлым
нақты әрі ашық түрде сипаттайтын қатаң эмпирикалық заңдарды шығару
және оны қадағалауға болады.
Жаһандық экономиканың қазіргі басты ресурсы мұнай біздің
өркениетіміздің негізгі энергетикалық өзегіне айналады. Біздің жер
шарымыздың бетінде мұнай пердесініңбіркелкі болмауы қазіргі
заманғы экономиканың теңдестірілмеген сипатының негізгі ретінде
қарастырылады.
Күні бүгінге дейін жаһандық энергетикалық балансқа қатысты
көзқарастардың барлығыдаСолтүстік Америка мен Батыс еуропаның
қажеттілігінен туындайды. Әлемнің осы екі өңірге деген қажеттілік,
неге екендігін белгісіз бірдей деп есептеледі, және әлемдік
экономиканың барасын толықтай анықтап береді. ХХ ғасырдың басында
мүмкін сондай болғанда шығар. , бірақ жаға ғасырда екі
геоэкономикалық алыптар-Қытай мен Үндістанның постиндустрилды алыптар-
Жапония мен Кореяның қажеттіліктерін есептемеске болмайды. Сондай-ақ
Бразилиялық фономен туралы да ұмытпаған жөн. Бұл елдердің
энергетикаға қажеттілігі жаңа ақиқатты қалыптастырып үлгерді.
Мен осы бірнеше әдістемелік мысалдар арқылы халықаралық
қатынастардың жаңа ақиқатын талдауға дәстүрлі тәсілдің қалған
күрделі жақтарын және проблемаларын көрсетпекші болдым. Бұл орайда
өзімнің алдыма осы тектіліктік барлық аймағын шығуды мақсат ектіп
қойған жоқпын.Қазіргі заманғы жаһандандыру және әлмдік бәсекелестік,
халықаралық қпауіпсіздіктің дәстүрлі және жаңадан туындаған қыр
көрсетушілік жағдайларында Қазақстан барлық әрістермен стратегиялық
көп жақты деалогты белсенді түрде дамытуда. Біздің проблемаларды
ұжымдық шешу тетіктенріне, БҰҰ-ң басты ролімен құқық пен
демократияландыруға баса мән беруге негізделген халықаралық
қатынастар жүйесін қалыптастыру үшін жүйелілік пен әрекет етеміз.
Халықаралық бедел дегеніміз-сыртқы бағыттың жүйелі сындарлы және
ішкі дамудың табысты болу екендігі белгілі.
Қазақстан тәуелдігі жылдары өзінің шекараларының барлық бойымен
тату көршілік белдеуін қалыптастырды. Әлемдік ірі мемлекеттер мен
және аймақтық мемлекетттер мен сенімде құрылған әріптестік
қатынастарды орнатты.
Біз сондай-ақ БҰҰ-ң қауіпсіздік кеңесінің бес тұрақты мүшесінің
бәріне Қазақстанға қауіпсіздік кепілдігін бергені үшін алғысымызды
білдіреміз. Мұндай кепілдікті Еуразияда едеуір кеңістікті алып
жатқан біздің мемлекетіміз үшін өте маңызды. Бұл орайда әңгіме
экономикалық және саяси реформаларды жүргізукге сырттан қандайда бір
қатердің болуына сенім туралы болып отыр.
Біз, экономикалық дағдарыстан ойдағыдай шыға біолдік мемлекет
басқарудың тиімділігін көрсеттік, нарықтық жаңаруларды жүргіздік және
ашық демократиялық қоғамдық институттық базасын жасадық.
Экономикалық, әлеуметтік дамудың және халықтың өмір сүруі
деңгейі негізгі көрсеткіштері бойынша Қазақстан бүгінде ТМД-да
көшбасшылық ұстанымды иеленеді және жоғпры қарқынмен жамуды
жалғастыруда.
Қазақстанның сыртқы саясаты.
Бұрынғы Одақ кезінде Қазақстанның Сыртқы істер министерлігі
негізінен протоколдық қызметпен шектеліп, сыртқы саяси мәселелерін
ол үшін орталық шешетін. Қазақстан Республикасы егеменді ел болып,
өзінің создательницу алғаннан кейін өзінің сыртқы саясатын ұлттық-
мемлекеттік мүддесіне сай жүргізе басталды. Ол дүниежүзілік
қауымдастыққа дербез субъект ретінде белсене кірісуде. Мұның жарқын
дәлелі-Қазақстан Республикасының Біріккен Ұлттар Ұйымының толық
құқылы мүшесі болуы. Еліміздің Хельсинки келсіміне қосылуы, СШҚ-1
Шартында, Лиссабон хатамасына қол қоюы және Ядорлық қаруды таратпау
туралы шартқаенуі оның халықаралық беделін нығайтып, егемендігін,
қауіпсіздігін және шекараларының мығыздығын баянды етті. Бұған АҚШ-
пен “Демократиялық серіктестік туралы партия” қол қоюы. НАТО-ның
бейбітшілік мүдесіндегі серіктестік” бағдарламасына қосылу, АҚШ ,
Ресей, Ұлыбритания, Франция және Қытай сияқты ядролы державаларддың
қазақстанға берген қауіпсіздік кепілдіктеріне жәрдемдесті.
Республиканың негізгі әлемдік валюта қаржы ұйымдарына
-Халықаралық валюта қорына, бүкіл дүние жүзілік банкіге, еуропалық
қайта құру және даму банкісіне енуінің маңызы зор. Сондай-ақ
Еуропалық Одақпен серіктестік және ынтымақтастық туралы келісімге
қол қойды. Еліміз Азияның 10 елін біріктіретін Экономика
ынтымақтастық ұйымында белсенді жұмыс істеуде.
Республика тиісті халықаралық институттармен, бірнеше кезекке
ЮНЕСКО-мен қайырымдылық және мәдени салаларда тығыз байцланыс жасап
отыр. Оның айғағы ұлы Абайдың 150 жылдық мерей тойы көптеген
елдерде ЮНЕСКО-ның демеуімен айтылып өтуі.
Елімізді қазір дүние жүзінің 117 мемлекет таныды. Олардың 105-і
мен дипломатиялық қарым- қатынастар орнатылды. Шетелде 26 елшілік
ашылып, Алматыда 40 елшілік пен миссия, халықаралық және ұйымдардың
16 өкілдігі жұмыс істейді.
Қазақстанның сыртқы саясатының негізгі өзінің қауіпсіздігін
егемендігі мен территориялық тұтастығын қамтамасыз ететін дүние
жүзінің қауымдастыққа енуіне республика ішінде реформаларды жүзеге
асыруға, оны тиімді және өсіңкі экономика, тұрақты демократиялық
институттар жасауға барлық республика халқының құқығы мен
бостандықтарын қорғау қолайлы жағдайлар жасау мүделері жатыр. Ол
өзінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге әскери құралдарды емес,
парасатты, салматты депломатияға сүйене отыр. Саяси құралдарды
пайдалануды мақсат етіп отыр. Ол халықаралық байланыстарының негізгі
таяу және алыс шетелдердің бәрімен өзара тиімді саяси, әлеуметтік-
экономикалық мәдени қатынастарды орнатуға ұмтылуда.
Біздің елімізбен дәйекті байланыстарды дамытуға бірталай
мемлекеттер ықпал білдіруде. Оған себеп болатын ең алдымен, өте
тақырыпта айтылғандай, қыруар қазба байлықтарымыз тұтас алғанда жыл
сайын Қазақстан жыл сайын Қазақстан 1,5 млрд тоннадан астам
пайдалы қазбаларды иеленеді. Республикамыз астық өнімдерімен өзін-өзі
қамтамасыз етіп қана қоймай, бірақ бөлеген әсемдік нарыққа экспортқа
шығаруға мүмкіндігі бар. ТМД елдерінің қой шаруашылығының 25%-ін
қазақ даласында өсіріледәі. Мұның барлығы шетелерді қызықтырмай
қоймайды. Оған қоса республикамыздың демократияландыруға, экономиканы
нарықтық жолмен формалауға алған бағыттыда себеп болуда. Сонымен
бұрынғы Кеңес империяның ыдырауының нәтижесінде мүлдес жаңа саяси
география пайда болды. Қазіргі Қазақстан жері Еуропаны Азия-Тынық
мұхит аймағымен байланыстыратын сыртқы саяси және стратегиялық
тиімді кеңістікті алып жатыр. Бұл байланыстырушы буын мүмкіндігі де
Речспубликамызға септігін тигізуі тиіс.
Біздің географиялық жағдайымыздың да тиімсіз жері де бар. Ол
ашық теңізге тікелей шығудың мүмкіндігінің жоқтығы қатынас жолдарына
қашықта орналасуымыз. Мұның барлығы халықаралық экономикалық
байланыстарға қатынасуымыздықиындата түседі және сыртқы саясатты
құруғада әсерін тигізуде. Сондықтан көршілес мемлекеттермен оның
ішінде ең алдымен Ресей өзара қатынастарының болуының мәні зор.
Бұл ел, біріншіден, Батыспен қатынас жолдварының қақпасы болып тұр.
Екіншіден, республикамызда орыстардың саны көп. Үшіншіден Ресейде
дебіртала й қазақтар тұрады. Екі елдің қарым-қатынасы дұрыс болса,
елде тыныш болады. Сондықтан Ресей Достық, ынтымақтастық және
өзара көмек туралы ұзақ мерзімде шарт жасалды. Әсіресе, шартта
көрсетілген Қазақстан мен Ресейдің қазіргі шекараларының мызғымастығы
туралы ереженің аса маңызды рөлі бар. Бізде Ресейдің тұрақты
болғанын онда дағдарысты құбылыстардың болмағаның қалаймыз.
Қазақстанның Қытай Халық Республикасымен сауда-экономикалық,
ғылыми-текникалық және мәдени ынтымақтастықта шекара бойындағы
аудандарында еркін сауда аймақтарын ашу мәселерін жөнінде
айтарлықтай жылжуы бар. Қытай Қазақстанға қарсы ядролық қару
қолданбауға, күш жұмсауға немесе күшпен қорқытуға, егемендік пен
аумақтық тұтастықты құрметтеуге міндеттенді. Өз кезегінде, Қазақстан
ҚХР-дың аумақтық тұтастығына қатысты осындай міндеттерді мойындай
алды. 1994 жылы сәуір айында Алматыда Қазақстан мен Қытай Халық
Республикасы арасындағы мемлекеттік шекараларының өтуі туралы шартқа
қол қойды. Бұл құжатты маңызды зор екендігін айтпаса да түсінікті.
Өмір бойы көршілес болып, шаруашылығымыз, мәденетіміз тығыз
байланысып, араласқан Орта Азия елдерімен біздің ортақ мұделіріміз
көп. Әлбете, оларман үзгі қатнастарға алдынғы қатар берілді. Тегі
бір, тарихи тамырлас, рухани бауырлас Туркиямен екі арада өз ара
тиімді экономикалық ындымақтастықты тамытуға, мәдени байлықтарман
алмасуға теген екі жақты ұмтылыс бар. Сол сияқты Иран елімен де
достық, ынтымастық қатнастар дамып бекіп келеді. Екі ел Каспий
теңізін Қазақстанды Солтүстік Иранмен және басы шығанағымен
байланыстыратын көлік артериясына айналдыру туралы уағдаласты.
Біз Азия бөлігінде өмір сүріп отырмыз. Мұндағы елдердің
экономикалық қоғамдық құрылымы сан алуан. Сондықтан бұл аймақ бұл
үшін өзара тиімді іс-қимыл және сенім мен қауіпсіздікті сақтаудың
маңызы зор. Аймақ мемлекеттер мен экономикалық және экологиялық т.б.
Бірлесе отыра шешетін ортақ мәселелер бпр. Соның барлығын есере
отырып, еліміздің Президенті Н.Назарбаев Еуропадағы қауіпсіздікпен
ынтымақтастық жөніндегі кеңес сияқты Азия аумағындағы да
қауіпсіздік пен ынтымақтастықтың құрылымдарын құру идеясы БҰҰ
Ассамблеясының 47-сессиясында, Брюссельде НАТО елшілермен кездесу
кезінде және т.б. Жоғарғы мәлелелері де ұсынды. Таяу Шығыс
аймағындағы мемлекеттер Египет, Сирия, Сауд Арабиясы, Оман және
Израйльмен саяси және іскер байланыстар орнатуда. Сондай-ақ Батыс
Еуропа Солтүстік Американың белді, жетекші елдермен де, жан-жақты
ынтымақтастықты одан әрі дамыту кезддесіп отыр. Қазіргі жағжай қай
ел болмасын нарықтық жүйесінің орталығы болып отырған, дүние
жүзілік саяси істерді рөлдері орасан зор АҚШ-тары, Батыс Еуропа
және Жапониямен байланыстары бекітіліп, іс-қимылдарды үйлестірудің
орны ерекше екендігін айтпасада түсінікті. Дегенмен бұл қарым-
қатынастар біздің түпакілікті мүделерімізге нұқсан келтірмеген жөн.
Бұрынғы Кеңес Одағының ыдырауына Ресей ортақ ақша, экономика
аумағын ығыстыруға байланысты Орта Азия елдері өздерімен тамырлас
орта және Таяу Шығыс мұсылман елдерімен қарым-қатынастарын
кеңейтуде. Ал мұне кейбіреулер пантюркизм, панисламизм қайтадан бас
көтеріп келе жатыр деп байбайлап салмақ. Бұл дұрыстыққа жатпайды.
Себебі, бұрынғы комунстік идеяның үстемі етіп тұрған кезде Шығыс
мәдениеті шектеліп, олармен жөнді байланыс болмады. Енді ол құры
судан құтылған соң ислам мәдениетінің негіздеріне рухани негіздеріне
деген халықтардың табиғи ұмтылыстарын түсінуге болады.Оның үстіне,
ислам дүниесі зор ресустардың зор иесі ретінде екендігін, оны
халықаралық саясат өзіндік орны бар екендігінде ескерту керек.
Қазақстан болса бұл бауырлас елдермен қатынасын халықаралық құқықтық
жалпыға бірдей ережелерәінің негізінде өзара тиімді, еліміздің
экономикасымен бүкіл халқының әл-ауқатын көтеру тұрғысында құрады.
Республиканың сыртқы саясатын экономикалық байланыстарды нығайтып,
дамытуда кіреді. Бүгінгі республикада 200-ге жуық шетел
фирмаларының, банкілерінің өзге ұйымдарының өкілдері бар.
Қазақстанның 80-нен астам өнімдер шығарады. Тауар айналымының Қытайға
22 пайыз, Германияға 13,6 пайыз, Англияға 11,6 Швеицарияға 11
пайыз Нидерландыға-4,7 пайыз елімізге 200-нен астас бірлескен уәсіп
орныдар тіркелген. Біздің серістенмтеріміздің ішіндегі дүние жүзілік
белгілі Шеврон “Ельф актитан”, “Бритишгез” мұнай, газ өндіретін кәсіп
орындар және басқалары бар. Мұндай байланыстар алдағы уақыттада
байланыса түспек.
Сыртқы саясат экология және айналадағы ортаны қорғау мәселелерін
асырып жатыр. Бұл орайда алдыңғы қатарда Қазақстан екі қасіретте
тұр. Бірінші тартылып бара жатқан Арал теңізі, оның бассейні шөлге
айналуы аймақтық экологиялық нашарлауына әкеліп соғып отыр. 150
млн тонна тұзды -шаң аспанға көтерілуде. Ол айласында тұратын 3
млн-нан астам адам денсаулығы мен экономикасына теріс зардастарын
тигізуде. Бұл қазірет қазіргі сол адамдарға зардаптарын тигіссе,
ертең ол талай-талай млн-ған адамдарға қайғы болып шығуы мүмкін.
Сондықтан бұл өңірдегі дүение жүзілік көлемде экологиялық аймақ деп
түсініп оған шұғыл әрі көлемді халықаралық көмек көрсетпесе
болмайды.
Екінші экологиялық қасіретіміз-Семейдегі ядролық полигон. Мұнда
1949-63 жылдары су тегі бомбаларын жарылыстарының жер бетті
атмасферада өткізілген. 1963-1983 жылдары жер астында жүргізілген.
Ал олардың қуаты Хиросима мен Нагаскидегі қасіреттің көзі болған
қондырғылардың қуатыны жүздеген есе көп. Жарылыс зардаптарынан жарты
миллионнан астам адам жапа шекті.
Республикадағы”Невада-Семей” қозғалысының мұрындық ьолып, үкіметтің
шешімімен аталған ажал көзі жабылды. Бірақ арасында талай жылдарға
жетерлік уланған орта қалды, генетикалық заң бойынша ұрпақтан-
ұрпаққа көтерінкі жүздеген көтерлік жүздеген мың аурулар қалды.
Осы аймақта суықтату, жапа шеккендерді емдеу, дүниеге келген
сәбилерді қауіпсіздендіру үшін орасан зор қаржы керек. Оны аяғынан
жаңа тұра бастаған жас мемлекетіміз жалғыз өзі шеше алмады.
Сыртқы саясатымыз оны да ескереді.
Сыртқы саясатпен тікелей байланысты әскери саясат. Бұл саладағы
негізгі мақсат-Қазақстан жерінің тұтастығы мен тәуелсіздігін қорғай
алатын, соған сай жарақталған, шығын да икемді армияны ұстау.
Республика стратегиялық шабул қаруын қысқартуды жақтайды, жаппай
қырық-жоятын қарудың басқа түрлерін тыйық салуға бағытталған
бастамаларды дұрыс деп табады. Бұл мәселелердің шщешкенде Қазақстан
жоғарында аталған қаруларға ие бұрынғы Одаққа кірген Ресей,
Украина,Белорусьпен келісе отырып, бірынғай бағыт-бағдад ұстамақ.
Әрине кейбіреулердің қарсы пікірі деп болуы мүмкін.
Сайын келгенде, Қазақстан егеменді және тәуелсіздік мемлекет
ретінде қалыптасты және әлемдік қоғамдастықтың толық құқылы мүшесі,
оның ажырағысыз бөлігі болып еніп отыр. Ол өзінің сыртқы
саяасатында барлық ұлттармен, көршілермен тең дәрежелі достық
қатынас орнатпақ. Сонымен қатар республикамыздың халқаралық деңгейде
мұдделі болып отырған көкейтесті мәселелері-қарусыздану және
халықаралық қауіпсіздік нығайту, аймақтық жанжалдарды ретеу және
бибітшілікті қолдау жөніндегі операцияларды тиімділігін артыру, адам
құқықтары, айналадағы ортаны қорғау дамытыу т. б.
Ынтымақтастыққа ықылас.
Премьер -минстр Кәрім Мәсімов британдық “БС” жетекші мұанй-газ
компаниясының Еуропа және Орталық Азия елдері жөніндегі басқарушы
деректоры, атқарушы вице-презеденті Мак Каримен кездесті. Кездесуде
тараптар бір қатар мәселер бойынша, соның ішінде Қарашығанақ кен
орынан ьөлек мұнай-газ конденсатын игеру жобалары бойынша пікір
алмасты.
Мак Кари Қазақстанға ынтымақтыстық мәселесінде сенім білдіргені
үшін өз ризашылығын білдірді. Компанияның барлау ісінен бастап
тұтынушыға жеткізуге тейінгі газ ондірісі жөніндегі қызметті іске
асыру мен шұғылданатыны айтылып, келешекте өзара тиімді тұрақты
ынтымақтастықа мүделік білдірді. Өз кезегімен үкімет башысы
британдық компанияның іскерлік әріптестігінің жоғарғы деңгейін атап
өтіп Қазақстанның бірлескен жұмыстарды жалғастыруға дайын екенін
айты.
Сыртқы саясатымыз салиқалы. Қазақстанның сыртқы саясатының
жетістіктерімен проблемаларының тоқталды. Сонымен бірге биылғы жылғы
нәтежелер белгіленген кеңеске Премер-Министр Кәрім Мәсімов Президент
Әкімшілігінің жетекшісі Қайрат Келімбетов пен бірқатар депутаттар
және құзіретті орган басшылары қатысты.
Сыртқы істер министерлігі-өткен жылы елдің саяси қоржынына ең
үлкен олжа салған ведомство олай дейтініміз-осы министерлік әлемдік
саясат сахнасына қазақ мүддесін қайраңдатпай шығара алады.
Еуропадағы қауіп сіздік пен ынтымақтастық ұйымына . Қазақстанның
2010 жылы төраға болып сайлануға-соның дәлелі. Былтыр сыртқы саясат
кемелденіп, ел мәртебесі орта түсті. Жиынды сыртқы істер минестері
Марат Тәжин “Былтырғы жылы сыртқы саясат саласы үшін толғатай
табысты болды”-деді. Есептік кезең ішінде минестер міндеттері ЕҚЫҰ-
ға төреғалық Қазақстанның өтінуін оң сипатта шешуге, ұлттық
қауіпсіздік жүйесін одан әрі нығайтуға өңірлік интеграцияны ынталан-
ға және дамытуға, сыртқы экономиканың қызметті үйлестіріліп,
жаһандық экономикаға ықпалдасу қарқынымызды ұлғайтуға бағыдын-деген
Марат тәжин Қазақстанның өңірде беделі өскені турасында көптегін
мысалдар келтіріп.
Сыртқы саясатының салиқалығы, Ресей,Қытай сондай-ақ АҚШ тәрізді
алып елдермен стратегияның серіктестіктесіп отыр. Бүгінде олар
Қазақ елімен мықтап санасуға көшкен. Айталық, Ресеймен отын-
энергетикалық саласында әрәптестік тұр ауқымды келісімдер жасалынған.
АҚШ де энергетикалық ынтымақтастық тағы өнірлік саясат жайлы
әңгімеміз жарасып, жаппай қырып жою қаруын таратпау аясындағы
қауіпті бірлесе азайту бағдарламасын тағы жеті жылғы ұзартылған.
ЕурАЗЭҚ аясында кедендік одақ құру тұр. Былтыр
достастыққатөреғалық өткен сәтте қадамдар жасалып, бұл ұсынған “бір
жылға бір тақырып” атты қағидат құртылды.
Қазақстанның БҰҰ, ЕҚЫҰ, ШЫУ мен ҰҚШҰ сияқты халықара-ң ұйымдар мен
өңірлік бірлестікткір алдындағы да сын қадірі артты . БҰҰ-ның
әлеуметік және экономикалық кеңесі сонымен қатар қоршаған ортаны
бағдарламалары басқаларының кеңесіне мүшеліек кірді және дүние
жүзілік туристік ұйымының басқару құрлымы тізіміне де анықталады.
Келер жылға белгіленген асу-биылғыданда биік.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1. Қалымайұлы.
“Сыртқы саясатымыз салиқалы.” Айқын 2008 жыл 30 қаңтар 2-бет.
Халықаралық қатынастар сыртқы саясат дипломиатия.
2. Тәжин М.
“Сындарлы сыртқы саясатымыздың серпіні” Егемен Қазақстан
2008 жыл 29 қаңтар 1-бет.
3. Ермекбаев Н
Азиядағы сенім шаралары:идеядан нақты іске дейін. Егемен
Қазақстан 2007жыл 28 қараша 3-бет.
4. “Қазақстанға Еуропаның құшағы ашық” .Дала мен қала. 2007Жыл
23қараша.
5. Каспийдің құқықтық мәртебесінайқындаған тағы бір бас қосу.
Құқықтық Қазақстан 2007 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz