Инвестициялық бағалы қағаздар нарығы

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 72 бет
Таңдаулыға:

Реферат

Магистрлік диссертацияның көлемі 76 бет. Қолданылған 45 әдебиеттер тізімінен, 2 сызба, 2 диаграмма, 9 кестеден тұрады.

Негізгі сөздер қатары: бағалы қағаздар, қор нарығы, бағалы қағаздар нарығы, инвестициялық бағалы қағаздар, қарыздық бағалы қағаздар, үлестік бағалы қағаздар, мемлекеттік бағалы қағаздар, мемлекеттік емес бағалы қағаздар, акция, облигация, Қазақстан қор биржасы (KASE), листинг, рейтинг, эмитет, инвестор, қарыз, тренд, динамика.

Жұмыстың мақсаты: Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығының жағдайын зерттеу, инвестициялық бағалы қағаздардың қолданыс аясын кеңейту, сондай-ақ жобалық облигацияларды қолданысқа кеңінен енгізудің жолдарын іздестіру.

Алға қойылған мәселелер:

Инвестициялық бағалы қағаздардың мәні мен түсінігін ашып көрсету;
Бағалы қағаздардың табыстылығы мен сенімділігінің көрсеткіштері болып табылатын олардың рейтингін талдау және листингтік талаптарын жетілдіру жолдарын іздестіру;
Қазақстан қор биржасының (KASE) қазіргі жағдайын және ондағы инвестициялық бағалы қағаздардың биржалық нарығын бағалау;
Жобалық облигацияларды шығарудағы проблемалар мен оларды экономикаға орналастыру мәселелерін зерттеу.

Зерттеу обьекті: Қазақстан қор биржасындағы инвестициялық бағалы қағаздар.

Зерттеу әдістері: экономикалық талдау, салыстырмалы бағалау, талдаудың статистикалық әдістері, зерттеудің логикалық әдістері.

Зерттеудің тәжірбиелік маңызы жаңа өнім ретінде инфрақұрылымдық, яғни жобалық облигацияларды нарықтық экономикадағы қажеттілігін ескере отырып, Қазақстан Республикасындағы оларды шығару мәселелерін шешу және бұл облигацияларға еліміздегі жаңа, экономикаға барынша қажетті жобаларды таңдау болып табылады.

Қысқарған сөздер тізімі:

АҚ- акционерлік қоғам

АҚШ - Америка құрама штаттары

БАҚ- бұқаралық ақпарат құралдары

БҚН- бағалы қағаздар нарығы

ЖЗҚ-жинақтаушы зейнетақы қорлары

ЖШС- жауапкершілігі шектеулі серіктестік

ҚДБ- Қазақстан Даму Банкі

ҚҚА- қаржы нарығын және қаржылық ұйымдарды қаржылық қадағалау мен реттеу бойынша Қазақстан Республикасының агенттігі

ҚР- Қазақстан Республикасы

МАП- мемлекеттік акциялар пакеті

МБҚ- мемлекеттік бағалы қағаздар

МЕБҚ- мемлекеттік емес бағалы қағаздар

РФЦА- Алматы аймақтық қаржы орталығы

Репо- қайта сатып алу құқығымен сату (repurchase agreement)

ХҚҰ- халықаралық қаржылық ұйымдар

KASE- Қазақстан қор биржасы

КІРІСПЕ

Экономиканың радикалды реформасына ставка жасай отырып, Қазақстан Республикасының үкіметі қысқа мерзімде сәйкес заңнамалық база құрып нарықтық реформалар жүргізді.

Бүгінгі таңда Қазақстанның нақты жұмыс жасайтын нарықты экономикасы бар, және оның қаржылық жүйесі алдыңғы қатарлы халықаралық эксперттермен қарқынды қаржылық жүйелердің бірі ретінде танылып бекітілді.

Экономикалық прогресс кезеңінде бағалы қағаздар нарығы кәсіпорындарға инвестициялар тарту үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз ету, банктік несиемен салыстырғанда арзанырақ капиталға осы кәсіпорындардың қолын жеткізу сияқты мәселелерді орындайды.

Еліміздің Президенті өзінің Қазақстан халқына 2005 жылдың 18 ақпанындағы жолдауында және Қазақстан қаржыгерлерінің IV конгресінде қор нарығын дамытудың қажеттілігін атап өтті.

Сондай-ақ Қазақстан экономикасында қор ресурстарының потенциалды инвесторлардан қарыз алушыларға қарай ұйымдастырылған түрде ауысуын қамтамасыз ететін экономиканың маңызды саласы ретіндегі қор нарығының рөлін түбегейлі кеңейту қажет.

Жаңа ұтымды жобаларды жүзеге асыруда, мемлекеттің инвестициялық тартымдылығын жоғарылату мен Қазақстанның бәсекеге барынша қабілетті елу елдің қатарына кіру бойынша шараларды жүзеге асыруда отандық экономиканың тұрақты және динамикалы дамушы сегментті ретінде қаржы секторының маңызы зор.

Сонымен қатар, Қазақстанның ұлттық валютасын тұрақтандыру мен инфляция қарқынын төмендетуде қор нарығына маңызды рөл беріледі. Қор нарығы- бұл жеке дара жүйе емес, нарықты экономиканың жалпы жан-жақты дамуынан тыс қызмет ете алмайтын нарық сегменті [1] .

Кез-келген мемлекеттің экономикалық дамуын қамтамасыз етуде қор нарығымаңызды рөл атқарады. Бұл нарық әлемдік инвестициялық ресурстарды стратегиялық маңызды салаларға қайта бөлу механизмін құрайды, оның қатысушыларының жағдайын жақсартады, сондай-ақ интеграциялық және жаhандық процесстердің тереңдеуін анықтайды. Бағалы қағаздар нарықтарының өздеріне тән қасиеттері болады.

Инвестициялар нарығы капиталдар қозғалысын білдіреді және ортамерзімді (бес жылға дейін) және ұзақ (бес жылдан жоғары) бағалы қағаздар, сондай-ақ мерзімсіз қор құндылықтарымен сипатталады. Соңғыларында өтеудің мерзімі жоқ (акциялар, мерзімсіз облигациялар) .

Инвестициялық бағалы қағаздар- меншікті немесе кәсіпорында пайы немесе қатысы бар екендігін дәлелдейтін инвестициялау құралы ретінде айналымда болатын ұстаушыға немесе атаулы бағалы қағаз түрі. Бағалы қағазды инвестициялыққа жатқызудың негізгі белгісі оның атқаратын функцияларының сипаты болып саналады. Егер құжат қор нарықтарында танылған болса немесе инвестициялау құралы ретінде айналымда болса, ол инвестициялық қағаз ретінде қарастырылады. Мұндай қағаздар айналым құжаттары болып табылады [2] .

Қазіргі нарықтық экономиканың қалыптасуы жағдайында ұдайы өндіріс қаржыны несиеге алып өркендеуімен ерекшеленеді. Оның ең жарқын көрнісі қарыз міндеттемелерінің кең түрде айналымда жүруі.

Қарыз міндеттемесі- оны иемденушінің басқалардың шаруашылығына несиеге ақша немесе мүлік салып, сол үшін табыс алу құқығын дәлелдейтін қарыз алушының берген заңцы құжаты.

Экономиканы модернизациялауда қаржы нарығының маңызды іс-әрекеттерінің мақсаты- бос ақша қаржысын инвестицияға салғысы келетіндермен және қаржыны қажет ететіндердің арасында қатынас жүргізу жолы арқылы экономиканың әрбір саласына инвестицияны тарту механизмін қамтамасыз етуді жүзеге асыру болып табылады.

Қаржы нарығын, әсіресе бағалы қағаздарды тауарға алғаш жақындатуда инвестициялық тауарға жатқызу қажет. Өйткені бағалы қағаздар ерекше түрдегі тауар болады.

Әлеуметтік- экономикалық қатынастарда инвесторлар бағалы қағаздар арқылы инвестициялаудың алуан түрлерімен кездесіп отырады.

Қаржы нарығы алғашқы жәнеекінші (қосалқы) нарық болып та бөлінеді. Алғашқы нарықта жаңадан шыққан қаржы міндеттемелері орналастырылса, екінші нарықта оның бұрын шыққандары айналымда болады. Демек, алғашқы нарықта олар сатылады, ал екіншісінде сатып алынып, қайта сатылады.

Қор нарығы- бұл қор құндылықтарын, яғни бағалы қағаздарды сатып алушылар (инвесторлар) мен сатушылардың (эмитенттердің) басын қосатын институт немесе механизм болып табылады. Қор биржасы- қор нарығының мамандандырылған қатысушыларыөзара көтерме операциялар үшін құратын стандартты қаржылық құралдармен сауда жасауға арналған ұйымдастырылған нарық [3] .

Бағалы қағаз- осы құжатты шығарған тұлғаға қарыз иесінің мүліктік құқын немесе қатынасын куәландыратын ақшалай құжат.

Жобалық облигациялар- белгілі бір инфрақұрылымдық жобаны қаржыландыру мақсатында шығарылатын облигациялар. Жобалық облигацияларды қамтамасыз ету және өтеу кезі- осы жобаның (әдетте бұл экономика инфрақұрылымының обьектісі) орындалуының нәтижесіндегі табысболып табылады.

Халықаралық тәжірбие көрсеткендей, тиімді жұмыс жасайтын бағалы қағаздар нарығы құралдарды салааралық бөлуге, оларды ғылыми-техникалық прогрестің перспективалы бағыттарына шоғырландыруға, экономикадағы құрылымдық ілгерілеуді жылдамдатуға әсер етеді. Бағалы қағаздар нарығы арқылы ақша бірлігінің инфляциялық эмиссиясынсыз және Ұлттық банктің несиесінсіз құралдарды алу және инвестициялық салаға орналастыру мүмкіндігі туады.

Сондықтан да, Қазақстан қор нарығының қызмет жасауын талдаудың өзектілігі күмән тудырмайды, өйткені бұл нарығының дамуының жинақталған тәжірбиесін бағалауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, қор нарығының қазіргі таңдағы жағдайына сын көзбен қарауға, өткен қателіктерді және экономиканың ерекшеліктерін ескере отырып, және де нарықты экономикалы елдердің тәжірибесіне сүйене отырып, бағалы қағаздар нарығының дамуындағы әрі қарайғы мақсаттарын, сондай-ақ оларға жету жолдарын айқындауға мүмкіндік берілді.

Бүгінгі таңда еліміздің бағалы қағаздар нарығы дамудың алғашқы сатыларын бастан кешіруде. Осы кезеңде бұл нарықта болатын қиыншылықтарды зерттеу өте маңызды және өзекті болып табылады. Жобалық облигациялар елімізде әлі кңінен қолданысқа енбеген.

Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығының жағдайын зерттеу, инвестициялық бағалы қағаздардың қолданыс аясын кеңейту, сондай-ақ жобалық облигацияларды қолданысқа кеңінен енгізудің жолдарын іздестіру зерттеудің мақсаты болып табылады.

Қойылған мақсаттарға жету үшін келесі мәселелерді алға қойып шешу қажет:

Инвестициялық бағалы қағаздардың мәні мен түсінігін ашып көрсету;
Бағалы қағаздардың табыстылығы мен сенімділігінің көрсеткіштері болып табылатын олардың рейтингін талдау және листингтік талаптарын жетілдіру жолдарын іздестіру;
Қазақстан қор биржасының (KASE) қазіргі жағдайын және ондағы инвестициялық бағалы қағаздардың биржалық нарығын бағалау;
Жобалық облигацияларды шығарудағы проблемалар мен оларды экономикаға орналастыру мәселелерін зерттеу.

Зерттеу нәтижесінде отандық бағалы қағаздар нарығының теориялық және тәжірбиелік мәселелері ашылып көрсетілді, сондай-ақ осылардың негізінде ұсынылған жобалық облигациялардың шығарылу және қолданылу механизмдерін жетілдіру жолдары бойынша ұсыныстар жасалды.

Зерттеудің тәжірбиелік маңызы жаңа өнім ретінде инфрақұрылымдық, яғни жобалық облигацияларды нарықтық экономикадағы қажеттілігін ескере отырып, Қазақстан Республикасындағы оларды шығару мәселелерін шешу және бұл облигацияларға еліміздегі жаңа, экономикаға барынша қажетті жобаларды таңдау болып табылады.

1. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ

АСПЕКТІЛЕРІ

Инвестициялық бағалы қағаздардың мәні мен маңыз

Бағалы қағаздарды бағытталуы немесе шығарылу мақсаты бойынша қысқа мерзімді ақша нарығынң және капиталдар (инвестициялар) нарығының бағалы қағаздары деп бөлуге болады. Ақша нарығында айналу мерзімі бір күннен бір жылға дейінгі қысқа мерзімді бағалықағаздар сатып алынады және сатылады. Оларға коммерциялық, банктік, қазыналық вексельдер, чектер, депозиттік және жинақтаушы сертификаттар және т. б. жатады. Олар займ қатынастарына негізделген. Шығару мақсаты- төлем және ақша айналымының үзіліссіздігін қамтамасыз ету.

Инвестициялар нарығы капиталдар қозғалысын білдіреді және ортамерзімді (бес жылға дейін) және ұзақ мерзімді (бес жылдан жоғары) бағалы қағаздар, сондай-ақ мерзімсіз қор құндылықтарымен сипатталады. Соңғыларында өтеудің соңғы мерзімі жоқ (акциялар, мерзімсіз облигациялар) .

Қарыздық бағалы қағаздар несиелік қатынастарды білдіреді, яғни ақша құралдары белгілі-бір мерзімге пайдалануға ұсынылуын, қарыз құралдарын қолданғаны үшін алдын-ала бекітілген пайыздарды төлей отырып қайтарылуын білдіреді. Қарыз қатынастарына құрылатын құралдарды тарту формасына сәйкес корпоративті бағалы қағаздардың облигациялар мен вексельдер, банктердің депозиттік және жинақтаушы сертификаттары сияқты түрлері қолданылады.

Инвестициялық бағалы қағаздар- меншікте немесе кәсіпорында пайы немесе қатысы бар екендігін дәлелдейтін инвестициялау құралы ретінде айналымда болатын ұстаушыға немесе атаулы бағалы қағаз түрі. Бағалы қағазды инвестициялыққа жатқызудың негізгі белгісі оның атқаратын функцияларының сипаты болып саналады. Егер құжат қор нарықтарында танылған болса немесе инвестициялау құралы ретінде айналымда болса, ол инвестициялық бағалы қағаз ретінде қарастырылады. Мұндай қағаздар айналым құжаттары болып табылады.

Қарыздық бағалы қағаздар- қарыздың болашақта қарыз берушіге төленуі қажеттігін куәландыратын кез келген бағалы қағаз, мысалы, вексель (қарыз міндеттемесі), банкнота, облигация [4] .

Қарыздық бағалы қағаздар- инвестициялардың бар болуы және олардың мемлекеттік немесе жеке меншік бағалы қағаздарға (облигациялар және т. б. ) жылжуы есептелетін бухгалтерлік есептің «Қаржылық салымдар» шотының субшоты. Мекеме жүзеге асырған қаржылық салымдар «Қаржылық салымдар» шотының дебеті бойынша және осы салымдардың шотына аударуға жататын құндылықтар есептелетін шоттардың кредиті бойынша көрінеді. Мысалы, мекеменің басқа мекемелердің бағалы қағаздарын төлеп алуы «Қаржылық салымдар» шотының дебеті бойынша және «Есептік шоттар» немесе «Валюталық шоттар» шотының кредиті бойынша жүргізіледі. Ұйымның алған облигациялары мен басқа да қарыздық бағалы қағаздарының сатып алу құнының олардың номиналды құнынан асқан сомасын жазу (списание) барсында «Түрлі дебиторлар мен кредиторлармен есеп айырысу» (бағалы қағаздарды сатудан алынатын табысқа қатысты сомадан) шотының дебеті бойынша және «қаржылық салымдар»(сатып алу және номинальды құнының арасындағы айырмашылықтың бөлігіне) шотының және «Басқа да табыстар мен шығындар» (« Түрлі дебиторлар мен кредиторлармен есеп айырысу»және «Қаржылық салымдар» шоттарына жатқызылған сомалардың арасындағы айырмашылыққа) шотының кредиті бойынша жазулар жүргізіледі. «Қаржылық салымдар» шотында есептелетін бағалы қағаздарды өтеу (сатып алу) және сату «Басқа да табыстар мен шығындар» шотының дебеті бойынша және «Қаржылық салымдар» шотының кредиті бойынша бейнеленеді (бұл операцияларды «Сатулар» шотында көрсететін ұйымдардан басқалары) .

Инвестициялық бағалы қағаздар- бұл қатысты тұрақты, ұзақ мерзімді негізде құралдар инвестицияланатын бағалы қағаздар. Инвестиция мақсаты бағалы қағаздар бойынша пайыздан және олардың бағамдық құнының өсімімен пайда алу, сондай-ақ эмитенттің өтімділігіне талаптарды сақтау үшін өтімді активтер резервін құру. Халықаралық тәжірбиеде әдетте бұл категорияға тек жоғары рейтингі мен сапа бағасы бар бағалы қағаздарды жатқызады.

Қарыздық бағалы қағаздар қарыздық міндеттемелер болып табылады (облигация, нота, вексель және т. б. ) .

Инвестициялық (капиталды) бағалы қағаздар- бұл капитал салу үшін обьект болып табылатын бағалы қағаздар (акция, облигация, фьючерстік контракттер және т. б) .

Фьючерстік контракт-келісім жасалған сәтте бекітілген баға бойынша болашақта белгілі-бір уақыттан соң биржалық активті сату-сатып алудың стандартты биржалық келісімшарты.

Қарыздық бағалы қағаздар- бағалы қағаздар иесі (несие беруші) мен бағалы қағазды шығарған тұлға (қарыз алушы) арасындағы займ қатынасын куәландырады. Қарыздық бағалы қағаздарға облигациялардың барлық түрлері, депозиттік және жинақтаушы сертификаттары, вексельдер, сондай-ақ закладнойлар жатады [5] .

Қазіргі нарықтық экономиканың қалыптасуы жағдайында ұдайы өндіріс қаржыны несиеге алып өркендеуімен ерекшеленеді. Оның ең жарқын көрінісі қарыз міндеттемелерінің кең түрде айналымда жүруі. Қарыз міндеттемелерінің көптеген анықтамалыры бар. Олардың әрқайсысы қарыз міндеттемесінің әржақтарын сипаттайды. Солардың екі-үшеуін қарап өтейік:

Қарыз міндеттемесі-оны иемденушінің басқалардың шаруашылығына несиеге ақша немесе мүлік салып, сол үшін табыс алу құқын дәлелдейтін қарыз алушының берген заңцы құжаты.
Қарыз міндеттемесі- қарыз алу кезінде несие алушының несие берушіге (кредиторға) беретін құжаты.

Сонымен, қарыз міндеттемесі деген жеке немесе заңды тұлғалардың, яғни нарыққа қатысушылардың мүліктік немесе қаржылық жағдайларын анықтайтын құжат. Қарыз міндеттемесін шығарып және оған одан әрі ұстаушыға дейін қызмет ететін тұлғаны эмитент деп атайды. Көп жағдайда эмитентпен қарыз міндеттемесін ұстаушының арасында ұстаушының құқын және эмитенттің міндетін анықтайтын шарт жасалады.

Қарыз міндеттемесі нарыққа қатысушылардың қаржылық жағдайларын алдын-ала болжау қажеттілігінен шыққан құжат. Ал нарыққа қатысушылардың қаржы жағдайын сол уақыттағы олардың табысының кірісі мен шығынының арақатынасы анықтайды.

Қаржымен қамтамасыз етілудің 3 түрлі жағдайы кездеседі:

Тепе-теңдік жағдай. Ол кіріс пен шығынның теңдігінен туындайды.
Артық жағдай. Ол кіріс шығынынан көп болғанда туындайды. Демек, сақтаудағы, қоры мол, сондықтан бұл субьектінің басқаға несие беруге мүмкіндігі бар.
Қаржыға тапшылық жағдай. Ол шығын кірістен көп болғанда туындайды. Демек, бұл субьект қаржыға мұқтаж, яғниоған несие алу қажет.

Кез келген уақытта қаржысы артық шаруашылық субьектілері де, қаржы тапшылығында отырғандар да бір ұлттық қаржы жүйесі шеңберінде кездеседі. Дәл осы жағдайда екі шаруашылық субьектілерінің біреуі артық табысын екіншісіне несиеге беріп, орнына қарыз міндеттемесін алады. Керісінше, бұрынғы қарыз міндеттемесінің орнына қолма-қол ақша жүруі де мүмкін. Қарыз міндеттемесін борышқор несие берушіге жазып береді. Ол борышқор несиесін өтегенше несие берушіде сақталады. Қарыз міндеттемесін иемдену құқынан оны орындау құқы туындайды.

Артық қаржысы бар және тапшылық қаржы жағдайындағы шаруашылық субьектілері бірімен бірі 3 түрлі тәсілмен байланысты болуы мүмкін: тікелей, қаржы делдалдары арқылы және қаржы институттары арқылы.

Тікелей қаржыландыру тәсілі- артық қаржысы бар субьект басқаға қаржысын несиеге береді. Сөйтіп, несие берушінің біреу берген қарыз міндеттемелері бойынша талабы көбейсе, несие алушының міндеттеме қайтару портфелі ұлғаяды.
Делдалдар арқылы қаржыландыру- бұнда делдел ретінде брокерлер мен дилерлер жүреді. Бұл тәсіл бойынша қор биржасы қызмет жасайды. Себебі не брокер, не дилер өзінің қарыз міндеттемелерін шығармайды. Олар қор биржасы атынан делдалдық қызмет атқарады.
Қаржы институттары, яғни коммерциялық банктер, сақтандыру және инвестициялық компаниялары, зейнетақы қорлары қаржы жағдайлары қарама-қарсы субьектілерді қаржыландыруда делдалдық қызмет атқарады. Бұл ұйымдар несие алушының қарыз міндеттемелерін (алғашқы қарызміндеттемелерін) өздері сатып алып, оларды қаржы жағдайы артық субьектке сатады.

Бұндай жанама түрде қаржыландырудың артықшылығы- қаржы институттарының несие берушіні қызықтыратын қаржы міндеттемелерін шығаруы. Мысалы, банктік депозиттер (сақтауға берілген бағалы қағаздар), өмірді сақтандыратын полистер, зейнетке шықаннан кейін берілетін қаржы туралы зейнетақы жоспарлары. Міне бұл міндеттемелер несие берушіні әрі сенімділігімен, әрі қайтарымдылығымен, әрі алуға оңайлылығымен және қолайлылығымен өзіне тартады. Бірақ бұл жағдайда қаржы институттары қарыз міндеттемелерінің қайтарылмау (өтелмеу) қаупін өздеріне алады.

Қарыз міндеттемесі белгілі бір мезгілге шығарылады. Ол мезгіл қарыз міндеттемесін шығарған күнмен оны өтеген күн аралығына тең. Қарыз міндеттемесінің қызмет мезгілі үш кезеңнен тұрады:

шығару уақыты;

айналым мезгілі немесе алғашқы нарықта сату;

өтеу мезгілі немесе қолма-қол ақшаны қорға өткізу.

Қарыз міндеттемесі иемденушіге кіріс түсіреді.

Қарыз міндеттемесінің анықтамасы бағалы қағаздар анықтамасымен тығыз байланыста. Бағалы қағаздар деген екінші нарықта белсенді түрде айналысқа түсетін қарыз міндеттемесі. Қарыз міндеттемелерінің бағалы қағаздар сияқты арнаулы формасы (нысана) болмайды. Олардың көбісі келісім құжатында 1-2 бап ретінде көрсетіледі. Бағалы қағаздардың көбі арнаулы тіркеуден өтеді. Тіркеу инвесторларға бағалы қағаздар туралы дәл және маңызды мағлұмат алуға көмектеседі. Сол арқылы инвестор (салым иесі) өз инвестициясының сапасын дәл анықтауына мүмкіндік алады.

Бағалы қағаздар бірнеше түрлі болып жіктеледі: біріншіден, түсіретін кірісіне; екіншіден, эмитенттің сипатына; үшіншіден, айналым мезгілі мен айналым жеріне байланысты (сурет1) .

Кіріс төлеу жөнінен қарызды және үлесті бағалы қағаздар болып екіге бөлінеді. Қарызды бағалы қағаздар бойынша кіріс нақты процентпен төленіп, ал қарыздың күрделі негізгі бөлігін келешекте белгіленген уақытта өтеу көзделеді. Үлесті бағалы қағаздар немесе оны акция деп атайды. Акция оны иемденушінің корпорацияның мүлігінлегі үлесін көрсетеді және иемденушіге шектеусіз уақыт бойы дивиденд түрінде кіріс түсіреді. Ал бағалы қағаздардың басқа түрлері осы қарызды және үлесті түрлерінен туындайды.
Бағалы қағаздар шығарушысы (эмитенті) жөнінен де жіктеледі. Олардың эмитенттері мемлекет, жергілікті әкімшілік, корпорациялар, қаржы институттары және тағы басқа заңды тұлғалар болуы мүмкін.
Эмитенттеріне байланысты үлесті және қарызды бағалы қағаздар төмендегідей түрге бөлінеді:

Қазыналық немесе үкімет атынан Қаржы министірлігі шығарған бағалы қағаздар.

Бағалы қағаздардың жіктелуі.

СУРЕТ 1

Бұл қағаздарды ең бір сенімді қағаздардың бірі. Себебі оның төлемін (өтелуін) мемлекеттік бюджеттің қаржысы қамтамасыз етеді. Бұл бағалы қағаздардың көп тараған түрлері- қазыналық вексельдер мен қазыналық облигациялар. Мемлекеттік меншіктегі кәсіпорындар көбіне облигация түріндегі бағалы қағаздарды шығарады.

Жергілікті әкімшіліктер мен олардың меншігіндегі кәсіпорындардың бағалы қағаздары. Олардың төлемін қамтамасыз ететін жергілікті салықтар мен істің нақты жобасына үкіметтің берген дотациясы.
Қаржы институтттары мен корпорациялардың, яғни ашық түрдегі акционерлік қоғамдардың акция және облигация түріндегі бағалы қағаздары. Оларды өндіріс, құрылыс, сауда, жол қатынасы кәсіпорындарымен қатар коммерциялық банктер, сақтандыру және инвестициялық компаниялары, зейнетақы қорлары шығарады.

. Банктердің бағалы қағаздары- олар депозиттік сертификаттар (салым құжаты), чектер және бұлардан да басқа банктің өзінің қарыз міндеттемелері.

. Кәсіпкерлердің бағалы қағаздары- олар коммерциялық вексельдер, фьючерстік шарттар және басқа коммерциялық қағаздар.

Бағалы қағаздар қай жерде сатылады деген сұраққа жауап бойынша да жіктеледі. Сатылу жеріне байланысты ақша нарығындағы және капитал нарығындағы бағалы қағаздар болып екіге бөлінеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.