Жол бетонның сапасын технологиялық және климаттық факторларын ескере отырып басқару
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТРЛІГІ
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті
ӘОЖ 666.972.5
қолжазба құқығында
САРСЕНБАЕВ БАҒДАТ БАҚТИЯРҰЛЫ
ЖОЛ БЕТОННЫҢ САПАСЫН ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ КЛИМАТТЫҚ ФАКТОРЛАРЫН ЕСКЕРЕ
ОТЫРЫП БАСҚАРУ
6N0729 Құрылыс
Құрылыс магистрі академиялық дәрежесіне ізденудегі магистірлік
диссертация
Ғылыми жетекші:___________________т.ғ.к. Мамыркулов М.Ы.
Қазақстан Республикасы
Шымкент
2007жыл
РЕФЕРАТ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1-ТАРАУ. Бетон толтырғыштарға қойылатын стандарттық
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1. Бетон толтырғыштарының стандартты және технологиялық
сипаттамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2-ТАРАУ. Әсер етуші факторларды ескере отырып бетон
қасиеттерін
басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...
1.1. Бетон қасиеттерін
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...
3-ТАРАУ. Бетон құрамына талаптарды техника – экономикалық және
технологиялық
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ..
3.1.Тапсырманың технологиялық
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2. Бетон араласпасының компоненттерін таңдау және
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2.1. Цементті
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... .
3.2.2. Ірі толтырғыштарды
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .
3.2.3. Құмды
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ...
3.2.4. Бетон құрамының
есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...
3.2.5.Бетон құрамын алгоритм тәсілімен
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4-ТАРАУ. Тығыз құрылым қалыптасуының теориялық
негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.1.Жалпы
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...
4.2. Оңтайлы құрылымының
қалыптасуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.3.Гексогональды призмалық
құрылым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.3.1. Кубтық
құрылым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...
5-ТАРАУ. Теориялық есептерді бетонның басқа түрлеріне
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.1.Бұйымдар мен конструкциялар құрылысындағы бетондар
5.2.Кәсіпорынның жұмыс істеу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5.3. Жобалық қуаттылығы және өнімділік
бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.4. Минералды тұтқыр негізінде жасалынған жылуоқшаулағыш және
конструктивті жылуоқшаулағыш материалдар
(автоклавты
емес) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ..
5.5.Түрі мен қасиеттері. Шикі зат
материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.6. Ұялы бетондарды өндіру кезіндегі өтетін
процесстер ... ... ... ... ... ... . ... ... .
5.7. Эффективті көбікбетон материалдарының құрылым ерекшелігі және алуының
технологияның
негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... .
5.8. Көбікбетонның пайда болуы туралы қысқаша тарихи
мағлұмат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.9. Ұялы бетондардын
түрі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...
5.10. Шикі зат
материалдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ..
5.11. Автоклавты емес көбікбетоннан жасалған бұйымдарды
өндіру ... ... ... ...
5.12. Көбікбетонның құрамын
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.13. Су цемент қатынасын
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.
5.14. Ұялыбетондардың
қолданылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..
6-ТАРАУ. Технологиялық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..
6.1. Көбікбетонды өндіру тәсілін технико экономикалық
негіздеу ... ... ... ... ... 6.2. Көбікті бетонды өндірудің технологиялық
нобайы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..
6.3. Көбікбетон мен цемент-құм араласпаларының және де басқа
материалдардың техникалық
сипаттамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6.4. Автоклавты емес көбікбетоннан жасалған бұйымдарды
өндіру ... ... ... ... ... ...
6.5. Қондырғы-құралдар мен ғимараттардың техникалық
сипаттамасы.
7-ТАРАУ. Техникалық
бақылау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..
7.1. Бұйымды дайындау процесіндегі сапа
бақылауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7.2. Дайын өнімнің сапа
бақылауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... .
7.3. Дайын өнімнің маркировкасы және
құжаттандырылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7.4. Бетонтаратқыш.
7.5.Қондырғы-құралдар мен ғимараттардың техникалық
сипаттамасы.
КІРІСПЕ
1-ТАРАУ. Бетон толтырғыштарға қойылатын стандарттық
талаптар
1.1. Бетон толтырғыштарының стандартты және технологиялық
сипаттамалары
Бетонда 80% орынды толтырғыштар алады және толтырғыштар бетонның
сапасына, ұзақ мерзімділігіне, құрамына және құнына елеулі әсер
етеді.
Бетонға толтырғыштар қоса отырып оның құрамындағы ең қымбат және
тапшы компонент цемент шығынын азайтуға болады. Сонымен қатар
толтырғыштар бетонның техникалық қасйетін жақсартады. Жоғары төзімді
толтырғыштардан жасалған қатты қаңқаның бірнеше есе түр өзгеруге
қарсы төзімділігі артады.Сонымен қатар конструкцияға салмақ
түскендегі түр өзгеруін кемітеді және бетонның жорғалап жүру, сондай-
ақ ұзақ мерзімді салмақ түсу салдарынан болатын қайтымсыз түр
өзгеруді де азайтады. Толтырғыш бетон отыруын азайтады. Цемент тасы
қатқан кезде шамамен 1-2ммм-ге шейін отырады. Бетонның біркелкі
отырғызылмауынан ішкі күштердің әсерінен микра шелдер пайда болады.
Толтырғыштар осы ішкі күштенуді азайтады және бірнеше есе цемент
тасына қарағанда отыру процесін азайтады.
Ұсақ саңлаулы және жасанды толтырғыштар аз көлемді салмаққа ие
бола отырып бетонның көлемдік салмағын азайтады және жылу
техникалық құрамын жақсартады. Арнайы бетондарда (ыстыққа төзімді,
радиациядан қорғау т.б) толтырғыштардың рөлі өте жоғары, себебі құрамы
көп жағдайда бетонның арнайы құрамын анықтайды.
Силикатты бетондарда толтырғыш негізгі қолдануынан бөлек, оның
түйнектері біріктіргіш затпен байланысады, бұл оның минералды құрамы
мен үлестік беткейінен алынатын бетонның құрамына ықпалын тйгізеді.
Бетонды және темірбетонды конструкциялардың бағасына қарағанда
толтырғыш бағасы 30-50% құрайды. Толтырғышты қолдану оңай, әрі ол
арзан, бұл құрылыстың бағасын төмендетуге ықпал етеді. Транспорттың
тасмалдауының көлемін азайтады, құрылысты тез аяқтауға болады.
Бетон технологиясының басты міндеті - бетон үшін дұрыс толтырғыш
таңдау.
Бетонда ірі және майда толтырғыштар қолданады. Түйнектерді 5мм-
ден ірі болатын ірі толтырғыштарды ірі құм мен ұсақталған тасқа
бөледі: малта толтырғыштар, жасанды және табиғи құм.
Толтырғыштар бетон құрамына әсер ететініне байланысты, оларға
қойылатын талаптар бар. Толтырғыш әр түрлі түйіршіктерден тұрады,
яғни ол түйіршікті материал болып табылады. Бетонның құрамына
толтырғыштың түйіршікті құрамы, тұрақтылығы және тазалығы әсер етеді.
Түйіршікті құрам толтырғыштағы түйіршіктердің әр түрлі іріліктерін
көрсетеді.Оны үлкендігі 0,14 мм-ден 70 мм-ге дейінгі тесіктері бар
стандартты електерден өткізу арқылы анықтайды. Құрамында әр түрлі
түйіршіктері бар қатарлы толтырғыш және түйіршіктерінің өлшемдері
бір-біріне жақын (мысалы:5-10мм және 20-40мм) жеке фракцияларға
бөлінген, фракциялы толтырғыштар болады. Толтырғыштар өлшемдеріне
байланысты ең майда және ең ірі түйіршікті болып бөлінеді. Тұрақты
көрсеткішпен бөлек толтырғыштарда өте майда және өте ірі
түйіршіктер болуы мүмкін, бірақ олар 5% құрау керек. Толтырғыштың
құрамында өте майда түйіршіктен өте ірі түйіршікке дейін болса оны
түйіршікті құрамды үздіксіз деп атайды. Егер толтырғыштың құрамында
түйіршіктің белгілі бір аралық өлшемі жоқ болса, бұндай түйіршікті
құрамды үзілмелі деп атайды.
Толтырғыштың оптимальді түйіршік құрамына арналған ұсыныстар бар.
Көп зерттеушілер толтырғыштың үздіксіз түйіршікті құрамын қолдануды
дұрыс көреді. Ал үзілмелі түйіршікті құрамды қолданғанда орталық
фракциялы өлшемдері болмағанда, майда түйіршіктердің ірі түйіршіктер
арасында қймылдауы шектеледі, сол үшін бетонды қоспаның нақты бір
қимылын алу үшін, түйіршіктерді сылау үшін цементті қалың қылып
жағу керек. Бұл түйіршіктерді сылау үшін цементті қалың қылып жағу
керек. Бұл түйіршіктерді сылау үшін цементті көп жаратуды қажет
етеді. Үзілмелі түйіршікті құрамы бар толтырғыштар қабаттарға
бөлінеді, бұл бетонның біртекті болуына септігін тйгізеді.Үздіксіз
түйіршікті құрамы бар толтырғыштарды алу үшін әртүрлі идеалды
жанама өткізулер ұсынылды. Өйткені бір уақытта минимальді көлемді
кеңістікті және түйіршіктердің өте аз үлестік беткейінің қоспасын
алу мүмкін емес. Идеалді жанама өткізу кеңістіктердің аз болуына
және түйіршіктердің беткейін сылауда аз цемент жұмсалуы үшін,
бетонды қоспаның қозғалмалы болуы үшін және бетонның мықты болуына
әсерін тигізеді. Идеалды жанама арқылы түйіршіктердің әр түрлі
өлшемдерінің қатынастарын таңдау арқылы едәуір қозғалмалы қоспа
алуға, цементті аз жұмсауға болады және бұл жағдайда бетонның
қабаттануы көп болмайды.
Идеалды жанаманың мысалы ретінде жанама өткізу болып табылады.
Фуллер және Боломей ұсынған теңестіру.
Y=Kф +(100-Кф ) хDпр
Мұнда, Kф – пішін коэффиценті, Kф =8-14; х-нақты фракция
түйіршіктерінің өлшемдері, Dпр -толтырғыштың шеткі өлшем ірілігі.
Тәжірибеде толтырғыштың дәл құрамын таңдауда идеалды қисық
бойынша құм мен шағылды қосымша електен өткізу операциясын қажет
етеді. Малта фракциясының жеке бөлігі артық болып қалуы мүмкін, ал
өзге фракцияларды толықтыру үшін кейде қосымша ұсықтау қажет. Сол
себептен бұл әдіс тәжірибеде кеңінен қолданылмайды.
Құрылыс объектісінде немесе зауытта темірбетонға құрамы арнайы
түйіршіктерден тұратын толтырғыштар таңдайды, жақсы құм және шағал
қолдана отырып олардың фракцияларын орнатады, түйіршік қисығын идеал
қисығына мүмкіндігінше жақындатады, алайда бір-біріне айнытпай ұқсату
қажет емес. Үлкен емес ауытқулар жіберіледі. Түйіршіктердің кейбір
нашар бөлігі оңай өтеледі немесе өте аз мөлшерде цемент
құрамын арттырады, немесе өте тиімдісі бетон қоспасын тығыздау және
осы орайда технологиясында елеулі жеңілдікке және бетон құнының
төмендеуіне қол жеткізуге болады. Сол себепті ГОСТ және ТУ-да
әрқашан бір емес бірнеше түйіршікті құрам ұсынылады, ал жеке бір
фракцияға байланысты балгілі бір айырмашылығы болады, қоспа
құрамындағы толтырғыштардың елеулі нашарлауы байқалған емес.
Бетонның құрамына байланысты толтырғыштың дұрыс таңдалған
түйіршіктері немесе құм мен шағалдың қатнасы анықталады, сондай-ақ
су мен цемент мөлшерін ескере отырып. Төмен және орта маркалы
бетонның цемент шығыны 200-300 кгм3 - болғанда бетон қоспасының
қозғалмалылығына түйіршіктер өте жақсы көрсеткішке ие. Жоғары сапалы
берік бетонда цемент шығыны жоғары соған байланысты құм немесе
майда фракциялы толтырғыштарды бүкіл көлемнен бір шама азайтады.
Түйіршіктің құрамы толтырғыштың кеуектілігіне, тығыз отырғызылу
мүмкіндігіне байланысты анықталады. Түйіршіктің пішіні кеуектілігіне
әсер етеді. Кеуектілік толтырғыштың маңызды мінездемесі болып
табылады, себебі белгілі мөлшерде цемент шығынын (қаншалықты
кеуектілік көп болса, соншалықты бос орынды толықтыруға цементті
көп қажет етеді) және бетонның басқа қасиетін анықтайды.
Толтырғыштардың теориалық бос орындарының көлемі оның
түйіршіктерінің үлкендігіне байланысты емес. Өзімізге барлық
түйіршіктер өлшемге ие деп елестетейік, және жеке текшеге қатар
бойынша немесе шахматты жинақтылықпен орнатайық. Бірінші жағдайда
шарлардың сандары, кубтың бір беткейіне орнатылған, құрайды n=1d,
бүкіл көлемдегі шарлардың жиынтығы N=n3 =1d3 , ал бүкіл шарлардың
көлемі
Vш=Nπd3 6=π6
Демек, кеуектің көлемі шардың диаметріне байланысты емес және
мынаған тең
Vп=1-π6=1-3.146=0.476
Сәйкесінше шарлардың (көбірек тығыз) шахматты орналасуынан аламыз:
n1=1h=2d 3
N1=nn12==1d(2d 3)2=43d3
Vш=N1πd36=2π9=0.7; Vп=0,3
Түйіршіктердің пішіні кеуектіліктің көлеміне белгілі бір әсерін
тйгізеді.(кесте. 1,1.)
Түйіршіктердің пішініне байланысты қуыстылығы (%)
1.1. кесте
Түйіршік пішіні Қосу
Ең көп Ең аз Орта
тығыздық тығыздық тығыздық
Куб 0 87,1 43,55
Октаэдр 12,2 83,9 48,05
Додекаэдр 14,1 60,7 37,40
Икосаэдр 10,8 59,9 35,10
Шар 26,2 47,6 36,90
Толтырғыштардың бөлек фракцияларының салыстырмалы бетінің есебі.
1.2. кесте
Фракция, мм Бөлшектердің шектік Абсалюттік көлемінің
мөлшері есептік өзіндік бет
ауданыл
20-10 10-20 0,4
10-5 5-10 0,8
2,5-5 2,5-5 1,6
2,5-1,2 2,5-1,2 3,25
1,2-0,6 1,2-0,6 6,67
0,6-0,3 0,6-0,3 13,33
0,3-0,15 0,3-0,15 26,67
0,15тен аз 0-0,15 80
Тозаңды майда бөлшектер0,05-0,15 160
Тұнба бөлшектер 0,005-0,05 218
Саз балшықты майда
бөлшектер 0,005тен аз 2400
Шындығында ең тығыз және ең тығыз емес отырғызулар аз болуы
мүмкін және тәжірибеде салу аралық жүйесінде орын алады және,
демек, орташа кеуектілік, нығыздау дәрежесімен анықталатындар да.
Түйіршіктердің бұрыштылығының өсуінен болуы мүмкін кеуектіліктер
өседі. Әсіресе кеуектілік пішіні ұзартылған түйіршіктерді қолданғанда
өседі ( инелілерді, табандыларды).
Егерде толтырғыш құрамы пішіндері әр түрлі түйіршіктерден тұратын
болса, онда әр түрлі пішінді түйіршіктердің артуына байланысты
кеуектілік азаяды, және сурет 1,1-те келтірілген мәліметтер растайды.
Біріктірген кезде әр түрлі түйіршіктердің ірі түйіршіктерінің
арасындағы
бос орындарға майда түйіршіктер орналасып кеуектілігін азайтады.
Сурет 1.1. Толтырғыш түйіршіктері Сурет 1.2. Араласпа кеуектілік
көлемінің формасының
ірі және майда толтырғыштардың
мөлшеріне тәуелділігі.(%)
кеуектілікке әсері.
Егерде екі фракциядан тұратын түйіршіктер болса, мөлшерлеріне
байланысты елеулі өзгешеліктер болса, онда оларды араластырғанда әр
түрлі мінез көрсетеді және сурет 1,2-те келтірілген.
Белгілердің аттары: Vп-кеуектіліктің көлемі; Vз-толтырғыштың
түйіршіктерінің абсолюттік көлемі; V= Vп+ Vз- араласпаның толық көлемі;
Пот= VпV- салыстырмалы мөлшердегі кеуектілік; Па=VпV- толтырғыштардың
түйіршіктерінің абсолюттік көлеміне кеуектіліктің қатынасы.
Ірі толтырғыштардың бос аумақтарын майда фракциялы түйіршіктермен
толтырғанда кеуектілік мына формулаға байланысты азаяды
Vп=Па.к Vз.к- Vз.м=Пот.к V- Vз.м. (1,2)
Майда фракциялы түйіршіктерге ірі түйіршіктерді араластырғанда және
оның көлемінің бір бөлігінің орнын қуыстары жоқ соңғы аталған фракция
басқанда, толтырғыштың кеуектілігі мынаған сәйкес анықталады
Vп2 = Па.м Vз.м= Пот.м(V-Vз.к). (1,3)
Формула (1,2) мына шартта қолданады VмПа.к Vз.к, егер майда
фракцияның көлемі ірі фракцияның кеуектілік көлемінен асып
кетпегенде. Формула (1,3) шарты нақты егер VмПа.к Vз.к , ірі
фракцияның кеуектілік көлемімен салыстырғанда құм артық болса. Теория
жүзінде кеуектіліктің ең аз көлемін мына формуламен анықтауға
болады
Vп min=Пот.м Пот.к V
Нақты минималды кеуектіліктің көлемі Vп min әр қашан бірнешеге
артық, ал тәжірибеде түйіршіктерді идеалды таратуға қол жеткізу
мүмкін емес.
Егерде араласқан түйіршіктердің фракциясының өлшемінің айырмашылығы
үлкен емес болса, онда майда түйіршіктердің мөлшері, ірі
түйіршікткрдің арасындағы кеуектілікке қарағанда көбірек, және майда
түйіршіктер, бос орынға симай, ірі толтырғыштарды біраз ығыстырады.
Қортындысында бүкіл қоспаның кеуектілігі азайып қана қоймай ұлғаюы
мүмкін. Екі фракциядан нәтижелі аса тығыз қоспа алу үшін, бірші
фракцияның мөлшері екінші фракцияның мөлшерінен 6,5 есе аз болуға
тиіс (ірі толтырғышты құм мен араластырғанда). Брақта үлкен таралуға
ие болған толтырғыш толасыз түйіршікті толтырғыш, жоғары кеуектілікке
ие болғанымен, қабаттануға азрақ бейімді және тәжірибеде жиі
кездеседі.
Толтырғыш кеуектілігі 20-дан 50% аралығында болады. Мүмкіндігінше
бетонда бірнеше фракциялы және аса аз кеуектілікке ие толтырғышты
қолданған жөн.
Шағал мен құмның арасындағы қатынасы (қиыршық таспен), соның
арқасында минималды кеуектілікті алынады, бағдарлап анықтауға, және
ірі түйіршікті толтырғыштардың арасын құм толығымен толтыратынын
болжауға болады. Онда
Пγп= Пот.щЩαγщ
Ондағы П,Щ-құм мен шағал шығыны; α- қозғалу коэффициенті; Пот.щ-
шағалдың салыстырмалы кеуектілігі; γп, γщ-құм мен шағалдың көлемдік
салмағы.
Құм мен шағалдың кеуектілігін анықтау оңай, егер материалдың
тығыздығын білсек немесе шағалдың көлемдік салмағын немесе қиыршық
тасты бөлшектеп γ' (ұсақ саңлаулы шағал немесе қиыршық тас) және
үйінді көлемінің салмағын γн:
Пот=ρ-γнρ=1-γнρ
Пор= γ'- γн γ'=1- γн γ'
Негізгі көп сынақтарды қабылдап α=1,1, аламыз
ПЩ= Пор γп 1,1γщ
.
Бірақта қоспаның минимальді кеуектілігі әр қашан бетонға үйлесімді
емес, өйткені дұрыс таңдалған құм мен шағалдың арасындағы
қатынасына цемент және судың шығынын көбейту қажет.
Цементті көп шығындағанда құмның кеуектілігін толтырып қана
қоймай, сондай-ақ оған қосымша көлем қысқартылған құмның орнына,
өйткені осы жағдайда ботон қоспасының қозғалтқыштығын жақсарады.
Технологиялық есептеулерде кейде шағал кеуектілігін есептеп қана
қоймай, сондай-ақ матариалдың бүкіл ұсақ тесіктілігін р (түйіршіктердің
арасындағы бос орын көлемі шағал мен қиыршық тас бетіндегі ұсақ
тесіктер мен қоса) есептеу. Сол үшін мына формуланы қолданады
р=1-γнρ
немесе
р=(1- γн ρ)100%
түйіршікті толтырғыштардың ұсақ тесіктілігін мына формуламен табады
р=1- γ'ρ
немесе
р=(1- γ'ρ)100%
мұндағы, γ'-толтырғыштың көлемдік салмағы кесектегенде.
Толтырғыштың басты мінездемесі, оның түйіршікті құрамы және бетон
қасиетін оның анықтағыштық әсері және бетон қоспасы мен
байланыстылығы, түйіршікті толтырғыштардың салыстырмалы беті болып
табылады.
Сәйкесінше қатармен орналастырған шарлардың түйіршік бетінің
жиынтығы, бекітілген көлем бірлігінде, құрайды.
S=Nπd2=1d3∙πd2=πd
Осы арадан бастап, түйіршіктердің беттері түйіршіктің диаметрне
пропорциянал өңделген. Түйіршіктердің мөлшері азайғаны мен олардың
беті өседі. Бұрыштылау түйіршіктер көп болса салыстырмалы беті
бірнешеге өседі. Тап осылар, түйіршіктердің салыстырмалы бетінің
кішіреюі олардың есептік өзгеруі (шар тәрізді пішінде) табл 1,2
келтірілген. Әсіресе диаметрі 1 мм-ден кем емес түйіршіктердің
салыстырмалы беті артады.
Толтырғыштың салыстырмалы беті А.С.Ладинскидің формуласының
бағытымен анықталуы мүмкін:
Sз=16.5kф1000(a+2b+4c+8d+16e+32f)
Мұндағы: kф- коэффициент, түйіршіктердің пішінін және толтырғыштардың
басқа да ерекшеліктерін ескеретін; В.М.Москвиннің берілгенімен, kф=1,5-
2,5; a,b,c,d,e,f-сәйкесінше електің тесігінің мөлшері
2,5;1,25;0,63;0,315;0,14 мм-дегі жеке қалдықтар және толтырғыштың саны,
електің 0,14мм тесігінен өткендер.
Шағалдың салыстырмалы бетін анықтағанда жеке қалдықтар
коэффициенті түйіршіктің өлшемінің өсу мөлшері: 5мм-лік електегі жеке
қалдық - коэффициенті 2; 10,20,30мм-лік електегі жеке қалдық –
сәйкесінше 4,8,16.
Құралдар бар, салыстырмалы бетті тікелей тәжірибелік жол мен
анықтауға мүмкіндік беретін, бірақ, бір материалды әр түрлі әдіспен
толтырғыштың бідей емес мөшердегі салыстырмалы беті аламыз. Сол
себепті толтырғыштардың салыстырмалы беттерін әр түрлі түйіршіктермен
салыстырғанда қандайда бір әдісті қолданып анықтау қажет.
Табиғи салыстырмалы беттің орташа түйіршіліктігі құм шамамен 50-
ден 100см2г аралығында болады.
Бүтін бетон алу үшін, цемент қамыры құм түйіршіктерінің
арасындағы бос орынды толтырып қана қоймай, сондай-ақ түйіршіктерді
әдейі қозғалтып олардың арасында цемент жолағының пада болуын
көздейміз. Осыған тәріздес қабықшаны алу үшін жұмсалатын цемент
шығыны толтырғыштың салыстырмалы бетіне байланысты, өседі егер де
түйіршіктердің мөлшері азайса. Нәтижесінде толтырғыштың салыстырмалы
бетін арттырғанда не бетон қоспасының техникалық жапысқақтығын
артады, не белгілі бір қаттылық алады немесе қоспаның
қозғалмалылығын арттыру үшін су шығынын арттырады және сәйкесті
цемент шығыныда, берілген бетон беріктігін қамтамасыз етіп алу
үшін.
Толтырғыштардың бөлек фракцияларының салыстырмалы бетінің есебі.
1.2. кесте
Фракция, мм Бөлшектердің шектік Абсалюттік көлемінің
мөлшері есептік өзіндік бет
ауданыл
20-10 10-20 0,4
10-5 5-10 0,8
2,5-5 2,5-5 1,6
2,5-1,2 2,5-1,2 3,25
1,2-0,6 1,2-0,6 6,67
0,6-0,3 0,6-0,3 13,33
0,3-0,15 0,3-0,15 26,67
0,15тен аз 0-0,15 80
Тозаңды майда бөлшектер0,05-0,15 160
Тұнба бөлшектер 0,005-0,05 218
Саз балшықты майда
бөлшектер 0,005тен аз 2400
Ірі толтырғышқа майданы қосу оның кеуектілігін азайтады, бірақта
бір уақытта салыстырмалы бетті арттырады, сол себепті ең жақсысы
толтырғыштың бетонға түбегейлі әсерін толтырғышты бетонда тікелей
сынап анықтау.
Толтырғыштың беріктілігі тек таулы тұқымның қайсысынан алынғанынан
анықталмайды, ол және түйіршігінің ірілігінеде байланысты.
Желдетуде немесе ұсақтауда тұқымның елеулі әлсіз жері қирайды және
түйіршіктердің мөлшері кішірейгенсоң олардың беріктілігі артады.
Табиғи құм ертінді немесе цемент тасына қарағанда қысу және
созылуға төзімді.Берік тау тұқымынан (граниттен, диабаза және т.б.)
алынған ірі толтырғыштар және ертіндінің беріктігі басым болады.
Ұсақ саңлаулы толтырғыштың беріктігі ертіндінің беріктігімен тең
немесе төмен болуы мүмкін. Бетон беріктілігінің Rб ертінді
беріктігіне Rр тәуелділігі сурет 1,1-те көрсетілген.
Сурет 1.3. Бетон беріктігінің толтырғыштарды қолданғанда ерітінді
беріктігіне тәуелділігі:
1-Жоғары беріктікті гранит; 2-Орта беріктік; 3-Әлсіз (керамзитті қиыршық
тас).
Гранитті шағалда бетонның беріктігі, қашан RзRб, ертінді
беріктігінен бірнеше жоғары.Беріктілігі кемірек ірі толтырғышты
бетонға қолдана отырып оның ертінді беріктігін арттырсақ ол
белгіленген мәнге дейін өседі және ары қарата ертіндінің беріктігін
арттырғаны мен ол бетон беріктігінің артуына алып келмейді. Шектік
қол жету беріктігі бетонның сол ғұрлым төмен, егерде ірі
толтырғыштың беріктігі төмен болса, және де оның мәні құрамындағы
толтырғыш мөлшеріне байланысты, біртіндеп өседі оның санының
көбеюімен. Ірі толтырғыштың жеңіл бетон беріктігіне әсерімен қатар
оның құрамындағы ұсақ саңлаулы толтырғышты да ескеру керек.Осы
жағдайда көлеміне лайықты салмақ алу үшін жеңілді ендіреді, бірақ
әлсіз ұсақ саңлаулы толтырғыш. Байқау қажет, ОN сызығының жоғарысында
цемент шығынын едәуір үнемдейтін аймақ орналасқан, соны өндірісте
мүмкіндігінше қолдану қажет.
Бетонның беріктігіне өте үлкен әсер ететін толтырғыштың тазалығы.
Шаңды және әсіресе сазды қоспа толтырғыштың цемент тасымен
бірігуіне кедергі келтіретін қабыршақ пайда қылады. Нәтижесінде бетон
беріктігі елеулі төмендейді (кейде 30-40%-ға дейін). Сапасыз немесе
таза емес толтырғыштың бетонға деген кері әсерін цементті арттыру
жолымен түзету рұқсат етілмейді.
Толтырғышқа сапалы баға беретін стандарттар бар және толтырғыш
берілген бетонның маркасына жарайды не жарамайды деген сұраққа ғана
жауап бареді. Ірі толтырғышты бетонда тексергенде беріктігі 20-25%-
ке берілген маркадан жоғары болуы керек және әйгілі толтырғышты
сынайтын әдісте осы бағытта жұмыс істейді.
Толтырғыштың құрамына және үнемділігіне баға беру үшін (жеке
жағдайларды ескермей, мысалы, толтырғыштың аязға төзімдігі, отыруы және
т.с.с.) бетон араласпасындағы толтырғыштың қозғалмалылығын немесе су
қажеттілігін, сондай-ақ бетонды қысқан кезіндегі төзімділігін білу
қажет.Егерде толтырғыштың қандай да бір сандақ мінездемесін сынау
мен анықтағанда, онда осы екі мінездеме толтырғыштың технологиялық
және технико-экономикалық есеп-қисабын едәуір анықтар еді.Бірақта
толтырғышты сынайтын әйгілі әдістерден мұндай мінездеме ала
алмаймыз, осы арада Б.Г.Скрамтаев және Ю.М.Баженовтар толтырғышты
бетонның өзінде сынау әдісін ұсынды, бұл толтырғыштың технологиялық
мінездемесін едеуір дұрыс анықтауды қамтамасыз етді: су қажеттілігі
және құм беріктілігінің коэффициенті (немесе шағал).
Толтырғыштың технологиялық мөлшерін ұсынылған әдістеме бойынша
анықтау келесі қатарда:
1. Стандартты селкілдеткіш столға цемент қамырының аққыштығын
(ВЦ)ц өзіне сай қоюлықта жаю. Ол үшін 900г цементі сумен шамамен
5мин армастырамыз, одан кейін конустың (170мм) столдағы аққыштығын
стандартты әдіспен (ГОСТ 310.4-76) анықтаймыз.
2. (ВЦ)р таңдалады, және құм араласпасының ½ қатынасының конусы
дәл сондай аққыштыққа ие. Ол үшін құрғақ цемент және құмды 1мин
арластырамыз және 5мин сумен және содан кейін стандарты әдіспен
конустың селкілдеткіш столда аққыштығын анықтаймыз.
3. Алдында селкілдеткіш столда анықталғандай (ВЦ)р ½ нормалы
араласпасының қоюлығының конусының отыруын (немесе ыңғайлы орнатылуы)
бекітеді. Ол үшін 5 кг цементті және 10 кг құмды құрғақтай өлшеп
алып 1 мин арластырамыз, ал содан кейін судың мөлшерін (ВЦ)р
байланысты анықтап 5 мин арластырамыз.
4. (ВЦ)б алынады, сол арқылы бетон араласпасының құрамын 1:2:3,5...
қылып алып алдыңғыдай конустың отыруына теңестіріп бетон
араласпасының нормалы қоюлығын аламыз. Ол үшін 2,5 кг цементті, 5 кг
құм және 8,75 кг шағалды құрғақтай өлшеп алып 1 мин құрғақтай және
5 мин сумен араластырамыз, содан кейін бетон араласпасының
қозғалғыштығын стандартты әдіспен анықтайды. Зеріттеліп жатқан
толтырғыштың су қажеттілігі жоғары болса онда сынақты қайта 2-ші
рет жүргізу ұысынылады: араласпа дайын бола салысымен және 30 мин
кейін. Толтырғыштар құрғақтай қабылданады.Араласпаға су қосу арқылы
екінші сынақтада бірдей қозғалмалыққа қол жеткіземіз (егер қажет
болса). Бірінші және екінші сынақ арасында араласпаны ылғал матамен
жабады. Бірінші сынақтың нәтижелерін (ВЦ)ц, (ВЦ)р,(ВЦ)б -деп
жазамыз, екінші сынақтікін
(ВЦ)ц, (ВЦ)р,(ВЦ)б.
5. Үлкен араласпаның қозғалғыштығын түзеткеннен кейін кубты эталон
дайындап, оны 28 тәуліктен кейін сынаймыз.
Құм Вп(В'п) және шағал немесе қиыршық тастардың Вш(В' ш) су
қажеттілігін мына формуламен анықтаймыз (%):
Вп=((BЦр)-(BЦ)ц)*1002
немесе
В'п=((BЦ)'р-(BЦ)'ц) · 1002
Вш=((BЦ)б-(BЦ)р) · 1003,5
немесе
В'ш=((BЦ)'б-(BЦ)'р) · 1003,5
бұл бөлгіште – құм немесе шағал санының бөлігі цементтің бір
бөлігіне келеді, өйткені В немесе В толтырғыштың су қажеттілігінің
бірлігінің салмағымен сипаттаиды.
Бетон кубтарды және араласпа эталонын сынағаннан кейін беріктілік
коэффициенті анықталады, құм және шағал бетон және араласпа
беріктігіне әсерін бағдарлап сипаттаиды:
Ап=Aр=Rр(Rц(ЦB)р -0,5);
Аш=Aб=Rб(Rц(ЦB)б -0,5);
мұда А және А – құм мен шағалдың беріктік коэффициенті;
Әр түрлі тлотырғыштарды сынақтардан өткізгеннен кейін құмның су
қажеттілігі 4 – 14 % екні анықталды, ал ірі толтырғыштіңкі 1 - 10%
екні. Ірі түйіршікті құм В=4-6% - ке ие, ірілігі орташа құм - 6 - 8%-
ке, майда түйіршікті құм - 8 -10%-ке және өте майда құм - 10% -тен
жоғары. Стандарты волский құм В=4% -ке ие.қиыршық тастың су
қажеттілігі 1-4%, тығыз атқылаудан пайда болған шағал тұқымы 2-6%,
карбонатты тұқымды шағал ( су жұтуын ескере) -5 -10%.
Тәжірибелердің нәтижелеріне байланысты, толтырғыштардың су
қажеттілігі кең көлемде жатады және технологиялық есептемелер, оның ішінде
бетон құрамының есептері барынша дәл болуы үшін толтырғыштың жаңа қасиеті
су қажеттілігін есепке алу қажет. Бетондағы толтырғыштың су қажеттілігі
кейбір кездерде бұдан алдын толтырғышты суландыруды есепке алу үшін
енгізілген мәндерден (ретімен 1-2%) әлдеқайда жоғары.
Бетонның беріктігіне толтырғыштың әсер етуін сипаттайтын беріктік
коэффициенті А да әжептеуір өзгереді. Әртүрлі құмдар үшін бұл коэффициент
0,25-тен 0,58-ге дейін өзгереді (цементтің белсенділігін ескіше ГОСТ 310-41
бойынша анықтағанда). Шағыл мен қиыршық тастың әртүрлі сорттары үшін,
ВНИИнерудтың тәжірибелері көрсеткендей, Ащ мәні де кең көлемде — 0,28-ден
0,70-ке дейін өзгереді. Құмның сапасы бетонның беріктігіне ірі толтырғышқа
қарағанда әлдеқайда аз мөлшерде әсер ететіндіктен, ұсынылған әдістемеде Ащ
= Аб деп қабылданды. Бұл жағдайда граниттік шағыл үшін Аш мәндері оның
бетондағы сынақтарында ірі (Мір=2,79) және өте майда (Мір=0,69) құмдарда
салыстырмалы түрде тең 0,42 және 0,39, сонымен қатар құмның сапасындағы
үлкен айырмашылыққа қарамастан мәндері жағынан жақын. Тәжірибелер әртүрлі
М400 портландцементтерін қолдану құм мен шағылдың су қажеттілігіне әсер
етуі жоқ дерлік екендігін көрсетті.
1.4 кестеде кейбір толтырғыштардың стандарттық және технологиялық
сипаттамалары көрсетілген. Кестедегі мәліметтер толтырғыштың бетонның
қасиеттеріне әсерін толығырақ есепке алуға мүмкіндік беретін технологиялық
сипаттамаларды қолданудың пайдалылығын растайды. Әртүрлі технологиялық
сипаттамаларға ие толтырғыштар өте жақын стандартты сипаттамаларға ие болуы
мүмкін.
Кейбір толтырғыштардың стандартты және технологиялық сипаттамалары
1.4 – кесте
Қуысты- Вn А
Толтырғыш Мкр %
лық
Қияқ тас 2,69 1,45 45,7 - 3,43 0,5
Әк тасты
қияқ тас 2,6 1,47 42,6 - 5,88 0,59
Құрылыс құмы2,63 1,51 42,5 2,79 7 0,53
2,7 1,37 49 0,69 11,5 0,25
Волга құмы 2,65 1,56 41 2,05 4 0,32
2-ТАРАУ. Әсер етуші факторларды ескере отырып бетон
қасиеттерін басқару.
1.1. Бетон қасиеттерін анықтау
Кәдімгі бетон өндірісінде қолданылатын табиғи құм вулканның
атқылауынан жер бетіне шыққан тау жыныстарының құрамына кіретін түрлі
материалдардың түйіршіктерінің (ірілігі 0,14-5 мм) сусымалы араласпасын
желдің үгітуінің нәтижесінде пайда болады. Табиғи құм болмаған жағдайда
қатты тау жыныстарын майдалау арқылы алынатын құммен алмастырады, бірақ бұл
құм табиғиға қарағанда әлдеқайда қымбатқа түседі.
Жиі кездесетін — кварцты құмдар далалық шпатпен, слюда
тақташаларымен және басқа да минералдардың түйіршіктерінің қоспасынан
тұрады, сирегірек — дала-шпатты, ізбес тасты және т.б. Кварцты құмдар
бетонның кез-келген маркасына жарамды. Қалған құмдар, әсіресе, ізбес тасты
және ұлу тастыларды ерітіндіде немесе қажетті бетон маркасында беріктікке
тексеру қажет.
Құмдардың шөгуіне байланысты өзендік, теңіздік және таулық (жыралық)
деп бөледі. Көп жағдайда өзендік және теңіздік құмдардың түйіршіктері сумен
аққанда егеледі де формасы домалақ болып, ал таулық (жыралық) құмның
түйіршіктері үшкір бұрышты болып келеді. Өзендік және теңіздік құмдар
әдетте таза, сонымен қатар сазды және органикалық қоспалары жыралықтарға
қарағанда аз болады. Теңіздік құмда тез қирайтын ізбес тасты қоспалар және
ұлу тастардың сынықтары жиі кездеседі, ал бұл бетонның беріктігін
төмендетуі мүмкін.
Кедір-бұдырлы бетті құмды пайдаланған дұрыс болады, себебі ол цемент
тасыменен жақсы ұстасады және бетонға жоғары беріктік береді. Сонымен
қатар, бұл құм барынша таза болуы қажет, себебі құмды жуу күрделі әрі
қымбат жұмыс. Әдеттте өзен құмын пайдаланады. Қарапайым бетонды өндіруде
қолданылатын табиғи құм ГОСТ 10268 – 70 талаптарына сай болуы тиіс. Құмның
құрамындағы 0,14 мм-лік електен өтетін түйіршіктері 10 %-дан аспауы тиіс,
лайландыру тәсілімен анықтағанда ал сазды, лайлы және шаң тәрізді
қоспалардың құрамы масса жағынан 3% болуы тиіс. Ең зиянды қоспа сазды,
себебі ол құмның түйіршіктерін қаптап алып цемент тасымен ұстасуына кедергі
жасайды. Құмды сазды қоспалардан мұқият жуумен айырады. Органикалық
қоспалар (мысалы, гумусты) өте аз мөлшерде ғана жіберіледі, себебі олар
(әсіресе, органикалық қышқылдар) цементтің беріктігін төмендетеді және
тіпті цементті қиратады. Олардың құмның құрамында барлығын тексеру үшін
құмды 3 %-ды улы натрдың судағы ерітіндісімен (ерітінді мен құмның ара
салмағы 1:1) өңдейді, содан соң оны 1 тәулік бойы тұндырады. өңдеген соң
ерітінді ашық-сары түске боялуы қажет. Бұл әдісті колориметрикалық (түспен
анықтау) деп атайды. Лабороторияларда ерітінділерді салыстыру үшін түстік
эталон болуы қажет. Егер құмда органикалық қоспалар көп болса, онда олар
улы натрмен қосылыстарға түсіп ерітіндіні түрлі түстерге — органикалық
қоспалардың мөлшеріне байланысты сарыдан қоңырға дейін бояйтын тұздар
түзеді.
Жауапкершілігі жоғары ғимараттарда қолданылатын бетон үшін 3%-дық
NaOH ерітіндісімен өңдеген кезде боялмайтын құмдарды пайдалану қажет.
Ерітінді ашық-сары түске боялған құм тек жауапты емес конструкциялар үшін
ғана жарамды, ал қою түске боялғанда (қою-сары, қызыл немесе қоңыр) —
жуылмаған күйде жарамсыз болады. Себебі осындай құммен дайындалған бетонның
беріктігі 25 %-дан аса төмендеуі мүмкін. Бірақ құмның жарамдылығы туралы
ақырғы пікірді бұл жағдайда тек оны бетонда сынағаннан кейін ғана айтуға
болады.
Түйіршіктердің ірілігін құмды 5; 2,5; 1,25; 0,63; 0,315; 0,14 мм-лік
тесіктері бар стандартты електердің жинағынан өткізу арқылы анықтайды.
Құмда 10 мм-ден ірі түйіршіктер болмауы керек, яғни, 5 – 10 мм-лік
түйіршіктер 5%-дан (массасы жағынан) аспауы тиіс.
1 кг массалы құрғақ құмның сынамасын ең ірі елеуіштен өткізуден
бастайды. Әрбір елеуіште пайызға шағылатын қалдық қалады. Бұл қалдықтарды
жеке деп атайды — олар құмның түйіршіктерінің ірілігінің сатыларымен құмның
түйіршіктік құрамын анықтайды. Сонымен қатар, елеутердегі толық қалдықтарды
осы електердегі жеке қалдықтарды бір-біріне анықтайды.
Құмның ірілігін шартты түрде айту үшін електердегі қалған толық
қалдықтардың жиынтығын 100-ге бөлгенде анықталатын ірілік модулін
пайдаланады:
Құмды елеудің нәтижелерін графикалық түрде жасауға да болады. 1-
суретте штрихталған жолақ түрінде бетонға жарамды құмның түйіршіктік
құрамының тербелу шектері көрсетілген. Құмның түйіршіктік құрамын
бағалағанда тек 5 мм-лік електен өтетін түйіршіктер ғана есептелінеді.
Електік сараптаудың көмегімен алынатын құмның елену қисығы жоғарғы және
төменгі сынық сызықтардың арасында жатуы тиіс.
Ірілік модулі толтырғыштың бетон қоспасы мен бетонның қасиеттеріне
әсерін тек шамалап қана бағалауға мүмкіндік береді. Әртүрлі түйіршіктік
құрамға ие қоспалар бірдей ірілік модуліне ие болуы мүмкін, бірақ әртүрлі
кеуектілік пен салыстырмалы беті және соған сәйкес бетон араласпасы мен
бетонның қасиеттеріне әртүрлі әсер етеді. 1-кестеде бұл жағдайды растайтын
тәжірибелік мәліметтер келтірілген.
Құмдардың салыстырмалы сипаттамасы
1-кесте
Құмның түрі
Көрсеткіштердің аталуы
№1 құм №2 құм
Жеке (алымы) және толық (бөлгіш)
қалдықтар, %, мынадай өлшемді тесікті
елеуіштерде, мм:
2,5 1010 3535
1,25 1020 35
0,63 2040 35
0,315 3070 35
0,14 2090 5590
0,14-тен өтті 10 10
Ірілік модулі 2,3 2,3
... ... ... ... ... ... ... ... .. .. 72 38
Салыстырмалы бет, см2г 42 39
... ... ... ...
Кеуектілік, %
... ... ... ... ... ... ... ... ..
Ірілігіне байланысты құмдарды ірі, орташа, майда және өте майда деп
бөледі (2-кесте).
Егер құм ірі болса, бұл оның бетон үшін жарамды дегенді білдірмейді.
Ірі құм көп мөлшерлі кеуектерге ие болуы мүмкін, оларды цементті қамырмен
толтыруға толтыруға тура келеді, бұл өз кезегінде бетонның өзіндік құнын
арттырады. Сондықтан құмның толық сипаттамасы үшін оның кеуектілігінің
мөлшері қажет. Бірдей дерлік ірілікке ие түйіршіктерден тұратын екі жақын
нөмірлі елеуіштерден өткізілген құм үлкен кеуектілікке (40 – 47%) ие. Құмда
ірі, орташа және майда түйіршіктердің ең жақсы қатынасында кеуектілік 30 %-
ға дейін төмендеуі мүмкін. Сапалы құмда кеуектілік 38 %-дан аспауы тиіс.
Егер құм ірі болса, бұл оның бетон үшін жарамды дегенді білдірмейді.
Ірі құм көп мөлшерлі кеуектерге ие болуы мүмкін, оларды цементті қамырмен
толтыруға толтыруға тура келеді, бұл өз кезегінде бетонның өзіндік құнын
арттырады. Сондықтан құмның толық сипаттамасы үшін оның кеуектілігінің
мөлшері қажет. Бірдей дерлік ірілікке ие түйіршіктерден тұратын екі жақын
нөмірлі елеуіштерден өткізілген құм үлкен кеуектілікке (40 – 47%) ие. Құмда
ірі, орташа және майда түйіршіктердің ең жақсы қатынасында кеуектілік 30 %-
ға дейін төмендеуі мүмкін. Сапалы құмда кеуектілік 38 %-дан аспауы тиіс.
Толтырғыштар бетон көлемінің 80% алады және физика-
механикалық қасиеттеріне үлкен әсерін тигізеді, және бетонның өзіндік
құнының 30...50% құрайды. Сонымен қатар цемент тасының қату
барысында шөгуінің әсерінен пайда болатын ішкі кернеулерді
толтырғыштар өзіне қабылдап, цемент тасының шөгуін бірнеше есе
азайтады.
Бетон араласпасы мен бетонның қасиеттеріне толтырғыштың түйіршікті
құрамы, беріктігі, су қажеттілігі және тазалығы едәуір елеулі әсерін
тигізеді. Сондықтан, бетон техналогиясындағы маңызды мәселелердің
бірі қолданылатын толтырғыштарды дұрыс таңдау болып саналады.
Қазіргі кезде толтырғыштың ең оңтайлы түйіршікті құрамын таңдап
алу туралы бірнеше ғылыми ұсыныстар бар, соның ішінде едәуір
тиімдісі болып "үздіксіз түйіршікті құрам" саналады. Іс жүзінде
қуыстылығы мен өзіндік беті өте төмен араласпа алу мүмкін
болмағандықтан , електеу қисығы келесі шартқа сүйене отырып
қабылданады: бетон араласпасының қажетті жайғасымдығын мен бетонның
жобалық беріктігін қамтамасыз ету үшін араласпаның қуыстылығы мен
өзіндік бетінің шамасы цементтің шығынын мүмкіндігінше аз қажет
етуі керек. Нормалық құжаттардың талаптарына сәйкес келетін майда
толтырғыштардың сипаттамалары 1-сурет пен 1-кестеде көрсетілген.
1-сурет. Құмның түйіршіктік құрамы:
А-толық қалдық;
D-бақылау електері
тесіктерінің өлшемдері;
В.В.Охотинның мәліметтері бойынша араласпаның тығыздығы мен
түйіршіктік құрамының арасында тығыз байланыс бар. Ең оңтайлы болып
шамалары әртүрлі түйіршіктері бар және диаметрлері 2 есе кішірейіп
отыратын араласпалар саналады, яғни:
(1)
Бұл жағдайда, көршілес қатар тұрған екі фракцияның салмақтық
қатынасы, яғни, қатынас коэффициенті 0,8 болуы қажет:
(2)
Құмның ірілігі бойынша сипаттамасы
2-кесте
Құмның топтары Ірілік модулі0,63 електегі толықСу қажеттілігі,%
қалдық,%
Ірі 3,5-2,5 50-70 4-6
Орта 2,5-2,0 35-50 6-8
Майда 2,0-1,5 20-35 8-10
Өте майда 1-1,5 20-дан кемірек 10-нан көбірек
Мұндай параметрлерде араласпаның тығыздығы өте жоғары болады. Алайда,
қатынас коэффициентінің мұндай мәнінде араласпаның құрамын есептеу аса
қиындық туғызатын болғандықтан, К=0,7 және 0,9 құрамдарды есептеп олардың
орташасын алу әдістемесі ұсынылып, бетон үшін едәуір жарамды құмдардың
құрамында орташа және майда түйіршіктердің мөлшері жеткілікті болатындай
болуы керек деген тұжырымға келді. Мұндай араласпалардағы қуыстардың көлемі
де, өзіндік бет ауданы да мүмкіндігінше төмен болады.
Ғылыми және өндірістік практикада құмның түйіршіктік құрамын шартты
түрде ірілік модулімен сипаттайды:
(3)
Ірілік модулі толтырғыштың бетон араласпасы мен бетонның
қасиеттеріне тигізетін әсерін жуықтап қана бағалауға мүмкіндік береді,
десекте, құмның түйіршіктік құрамын сипаттайтын аталмыш немесе басқа да
бір параметр бетонның құрамын жобалағанда да және басқада есептеулерде
ескерілмейді, яғни бетонның құрамы құмның түйіршіктік құрамының
ерекшеліктерін ескермей, соның салдарынан, бетон қасиеттерін басқару
жұмыстары түйіршіктік құрамның ерекшеліктерінсіз жүргізіледі. Өйткені,
ірілік модулі бірдей құмның түйіршіктік құрамы әртүрлі болуы мүмкін,
соның салдарынан құмның қуыстылығы, өзіндік бет ауданы, су сұранысы әртүрлі
болып және бетон араласпасы мен бетонның қасиеттеріне әртүрлі әсерін
тигізеді. Қазіргі кезде қолданылып жүрген құмды сынақтан өткізудің
стандартық тәсілдері, негізінен, құмды сапалық тұрғыдан ғана бағалауға
мүмкіндік береді. Ал, сапалық тұрғыдан бағалау үшін бетон технологиясында
Скрамтаев-Баженов әдісі қолданылады. Бұл әдістің көмегімен майда
толтырғыштың су сұранысы және беріктік коэффициенті сияқты технологиялық
сипаттамалары туралы толық мағлұматтар ала аламыз. Аталған сипаттамалар
келесі өрнектермен анықталады:
(4), (5)
Өкінішке орай, бұл параметрлерді анықтау ұзақ мерзімді, сонымен
қатар, заводтық лабороториядағы мамандардың жоғарғы кәсіби біліктілігін
қажет ететін процесс. Бетон технологиясындағы көп жылдық тәжірибенің
арқасында майда толтырғыштың су сұранысы мен ірілік модулінің арасында
белгілі бір тәуелделік бар екендігі анықталғанымен, ол байланыс әлі күнге
дейін толық зерттеліп математикалық теңдеулермен сипатталмаған. Егер де осы
байланысты математикалық теңдеумен өрнектеген болсақ, онда түйіршіктік
құрамның өзгерісіне қарай су сұранысының өзгеруін тез анықтап бетон
қасиеттерін басқаруға шұғыл шаралар қолдануға мүмкіндік туғызған болар
едік.
Құмның қасиетін математикалық модельдеу және сынақтан алынған
мәліметтерді “өте кіші квадраттар” әдісімен статискалық өңдеу арқылы
құмның су сұранысы мен ірілік модулінің арасындағы байланыстың
апрoксимациялық теңдеуі алынды:
(6)
Бұл алынған теңдеу құмның су сұранысы мен ірілік модулінің арасындағы
тәуелділікті өте дәл сипаттайды және бұл тәуелділікті қолдану
өндіріс жағдайында құмның түйіршіктік құрамы өзгеруіне байланысты бетонның
қасиетін басқаруға шұғыл шаралар қолдануға мүмкіндік береді. Өйткені,
ірілік модулінің өзгеруі су сұранысының өзгеруіне алып келеді. Соңғы
өзгеріс бетон араласпасының жылжымалылығын өзгертеді. 2-кестеде құмның су
сұранысының Ю.М.Баженов мәліметтері бойынша, (6)-теңдеу бойынша есептік
мәндері және ауытқуы көрсетілген.
3-кесте
№ Мі Вп Вп Ауытқуы,
Баженов мәліметі есептік %
1. 3,5 4 4 0
2. 2,5 6 6 0
3. 2,0 8 8 0
4. 1,5 10 10 0
Біздің ойымызша 3-ші кестеде келтірілген мәліметтер електеу қисығының
“идеал” түріне сәйкес келеді. Өйткені, Ю.М.Баженовтың мәліметтеріне
қарасақ, ірілік модулі 3,5...2,5 құмның су сұранысы 4...6%, ірілік модулі
2,5...2 сәйкесінше 6...8%-ке дейін, дәлірек айтсақ, мысалы: ірілік
модулі 3,5 болғанда құмның су сұранысы 4...6% болуы мүмкін. Мұндай
алшақтық ірілік модулінің майда толтырғыш қасиетінің жалпылама (
интегралдық ) сипаттамасы екендігін білдіреді.
Майда толтырғыштың қасиеттерін сипаттауға дифференциалық көзқарас,
яғни стандарт електердегі бөлшек қалдықтарды есепке алу сандық-
сапалық тұрғыдан қарағанда едәуір толыққанды сипаттама берген болар
еді.
Майда толтырғыштың өзіндік бет ауданы S үлкейгенде, яғни, Мкр
кішірейгенде оның су артатындығы белгілі. Егер Мкр =f`(S) және S=F(ai
) тәуелділіктерін анықтаған болсақ, онда майда толтырғыштың су
сұранысы сияқты өте маңызды технологиялық сипаттамасы туралы стандарт
електер жиынтығындағы бөлшек қалдықтар бойынша толық мәлімет алған
болар едік, ол үшін түрлі фракциялардың жиынтық өздік бет ауданын
есептеуіміз керек. Есептеу барысында келесі қағиданы ұстанамыз: әр-бір
фракцияның (d1...d2) диапозонында диаметрлерінің айырмашылығы (7)
болатын шар тәріздес n түйіршік орналасқан деп қарастырамыз. Сонда әрбір
түйіршік үшін өзіндік бет ауданы (S) мен көлемі (V) келесі формулалармен
есептелінеді:
(8), (9)
фракциясындағы барлық түйіршіктердің бетінің жиынтық
ауданы.
(10)
ал, барлық түйіршіктердің жиынтық көлемі
(11)
Осы екі теңдеуді n жағдайда бірге шешіп
(12)
екендігін анықтаймыз. d1=2d2 болған жағдайда
(13)
4-ші кестеде толтырғыштың әрбір фракцияларының есептік өзіндік бетінің
ауданы Ю.М.Баженовтың мәліметтері бойынша, 12-шы формула бойынша және
олардың айырмашылықтары көрсетілген.
4-кесте
Есептік өзіндік аудан,
Фракциялар, Түйіршіктердің м2л абсолюттік көлемде Айырма,
мм шамасы, мм %
Ю.М.Баженов (12) формула
20...10 10...20 0,4 0,37333... 6,666...
10...5 5...10 0,8 0,74666... 6,666...
5...2,5 2,5...5 1,6 1,49333... 6,666...
2,5...1,2 1,2...2,5 3,25 3,03333... 6,666...
1,2...0,6 0,6...1,2 6,67 6,22533... 6,666...
0,6...0,3 0,3...0,6 13,33 12,4444... 6,666...
0,3...0,15 0,15...0,3 26,67 24,8922... 6,666...
3-ТАРАУ. Бетон құрамына талаптарды техника – экономикалық және
технологиялық талдау.
1. Тапсырманың технологиялық талдау
Тапсырманы алғаннан кейін бұйымның жасалыну технологиясымен танысып
және бір әдісті таңдап алуы тиіс. Олар: стендті, агрегатты-ағымды немесе
конвейірлі. Одан кейін, тапсырманың әрбір пунктіне технологиялық
ерекшеліктер қою қажет. Бетон және бетон араласпалардың құрамына шектеулер
мен нұсқауларды пайдаланып шикі материалдарға, бетон қоспасын дайындауға,
оларды тасмалдауға, жалғастыру және қату мүмкіншіліктерін белгілеу қажет.
Ғимараттың технологиялық анализі шикі материалды дұрыс таңдау үшін
жүргізіледі.
Анализдің нәтижесі графикалық текст, таблица, монограмма, формула
арқылы көрсетуге болады.
1-кесте
Тапсырма талабы Технологиялық ерекшелігі
талап өлшем мәні
бірлігі
А.Бетон МПа 30 1А. Бетон класы – бетон кубигінің беріктігін
класы қамтамассыз етеді, 95-ке кепілдік береді. Бетон
құрамын таңдау А бетон классы арқылы
өндірілмейді, орташа беріктігімен, келесі бетон
класында:
В = R(1- tv)
Б3. пунктінде тапсырманың вариация коэффициенті:
V = 0,15
Онда бетонның орташа беріктігі:
R=B(1-tv)=151-1.64·0,15)=39,8
2. Ауыр бетонның орташа тығыздығы:
2200 2500кгм3
3. Қолданатын цементтің маркасы 500. Қолдануға
ұсынылатын 550, 600.
4. Темірбетон конструкциясының min цемент
шығыны:
1м3 бетонға 220кг.
5. Ірі толтырғыштың ең төменгі беріктігі бетон
беріктігінен 1,5 есе жоғары болуы қажет.
39,8х1,5 =59,7
ГОСТ 10268-80
Б.Бетонның % 15
беріктігі
бойынша
біртектілігі
В. Тығыздаудың Жылдам қалыптанатын құрама
әдісі және темірбетон, дірілалаңда немесе
конструкциясы дірілді нығыздау арқылы
қалыптанады
Г.бұйымның мм а = 300 Толтырғыштың максимал ірілігі
минималды b = 150 плитаның қалыңдығынан
қалыңдығы (а) =12 · а, =13 · b,
арматура болуы қажет.
стерженьдердің =3002 =150;
арақашықтығы (в) =1503=50
Толтырғыштың максимал ірілігі 20мм
Д. Бетонға Су агрессивті орталардың әсеріне
арнайы қойылатын байланысты ВЦ шегі:
талаптар: ВЦ 0,4
Суөткізбеушілік:
Марка W10 Су мен аяздың әсеріне байланысты
бетонның ВЦ шегі:
ВЦ 0,55
Аязғатөзімділік цикл F200 Тұщы және тұзды судың әсеріне
Агрессивті байланысты бетонның ВЦ шегі:
ортада ВЦ 0,42
қарсыласу:
Е. Қату шарты төмен немесе Шығынының коэффициенті:1
теріс
темпера-турада
табиғи қатаю
Ж. Булау кезінде% 73 Бумен өңдеу кезінде цемент
цементтің белсенділігінің коэффициенті: 0,93
белсенділігі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МИНИСТРЛІГІ
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті
ӘОЖ 666.972.5
қолжазба құқығында
САРСЕНБАЕВ БАҒДАТ БАҚТИЯРҰЛЫ
ЖОЛ БЕТОННЫҢ САПАСЫН ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ КЛИМАТТЫҚ ФАКТОРЛАРЫН ЕСКЕРЕ
ОТЫРЫП БАСҚАРУ
6N0729 Құрылыс
Құрылыс магистрі академиялық дәрежесіне ізденудегі магистірлік
диссертация
Ғылыми жетекші:___________________т.ғ.к. Мамыркулов М.Ы.
Қазақстан Республикасы
Шымкент
2007жыл
РЕФЕРАТ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1-ТАРАУ. Бетон толтырғыштарға қойылатын стандарттық
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1. Бетон толтырғыштарының стандартты және технологиялық
сипаттамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2-ТАРАУ. Әсер етуші факторларды ескере отырып бетон
қасиеттерін
басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...
1.1. Бетон қасиеттерін
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...
3-ТАРАУ. Бетон құрамына талаптарды техника – экономикалық және
технологиялық
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ..
3.1.Тапсырманың технологиялық
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2. Бетон араласпасының компоненттерін таңдау және
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2.1. Цементті
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... .
3.2.2. Ірі толтырғыштарды
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .
3.2.3. Құмды
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ...
3.2.4. Бетон құрамының
есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...
3.2.5.Бетон құрамын алгоритм тәсілімен
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4-ТАРАУ. Тығыз құрылым қалыптасуының теориялық
негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.1.Жалпы
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...
4.2. Оңтайлы құрылымының
қалыптасуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.3.Гексогональды призмалық
құрылым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.3.1. Кубтық
құрылым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...
5-ТАРАУ. Теориялық есептерді бетонның басқа түрлеріне
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.1.Бұйымдар мен конструкциялар құрылысындағы бетондар
5.2.Кәсіпорынның жұмыс істеу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5.3. Жобалық қуаттылығы және өнімділік
бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.4. Минералды тұтқыр негізінде жасалынған жылуоқшаулағыш және
конструктивті жылуоқшаулағыш материалдар
(автоклавты
емес) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ..
5.5.Түрі мен қасиеттері. Шикі зат
материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.6. Ұялы бетондарды өндіру кезіндегі өтетін
процесстер ... ... ... ... ... ... . ... ... .
5.7. Эффективті көбікбетон материалдарының құрылым ерекшелігі және алуының
технологияның
негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... .
5.8. Көбікбетонның пайда болуы туралы қысқаша тарихи
мағлұмат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.9. Ұялы бетондардын
түрі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...
5.10. Шикі зат
материалдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ..
5.11. Автоклавты емес көбікбетоннан жасалған бұйымдарды
өндіру ... ... ... ...
5.12. Көбікбетонның құрамын
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.13. Су цемент қатынасын
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.
5.14. Ұялыбетондардың
қолданылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..
6-ТАРАУ. Технологиялық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..
6.1. Көбікбетонды өндіру тәсілін технико экономикалық
негіздеу ... ... ... ... ... 6.2. Көбікті бетонды өндірудің технологиялық
нобайы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..
6.3. Көбікбетон мен цемент-құм араласпаларының және де басқа
материалдардың техникалық
сипаттамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6.4. Автоклавты емес көбікбетоннан жасалған бұйымдарды
өндіру ... ... ... ... ... ...
6.5. Қондырғы-құралдар мен ғимараттардың техникалық
сипаттамасы.
7-ТАРАУ. Техникалық
бақылау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..
7.1. Бұйымды дайындау процесіндегі сапа
бақылауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7.2. Дайын өнімнің сапа
бақылауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... .
7.3. Дайын өнімнің маркировкасы және
құжаттандырылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7.4. Бетонтаратқыш.
7.5.Қондырғы-құралдар мен ғимараттардың техникалық
сипаттамасы.
КІРІСПЕ
1-ТАРАУ. Бетон толтырғыштарға қойылатын стандарттық
талаптар
1.1. Бетон толтырғыштарының стандартты және технологиялық
сипаттамалары
Бетонда 80% орынды толтырғыштар алады және толтырғыштар бетонның
сапасына, ұзақ мерзімділігіне, құрамына және құнына елеулі әсер
етеді.
Бетонға толтырғыштар қоса отырып оның құрамындағы ең қымбат және
тапшы компонент цемент шығынын азайтуға болады. Сонымен қатар
толтырғыштар бетонның техникалық қасйетін жақсартады. Жоғары төзімді
толтырғыштардан жасалған қатты қаңқаның бірнеше есе түр өзгеруге
қарсы төзімділігі артады.Сонымен қатар конструкцияға салмақ
түскендегі түр өзгеруін кемітеді және бетонның жорғалап жүру, сондай-
ақ ұзақ мерзімді салмақ түсу салдарынан болатын қайтымсыз түр
өзгеруді де азайтады. Толтырғыш бетон отыруын азайтады. Цемент тасы
қатқан кезде шамамен 1-2ммм-ге шейін отырады. Бетонның біркелкі
отырғызылмауынан ішкі күштердің әсерінен микра шелдер пайда болады.
Толтырғыштар осы ішкі күштенуді азайтады және бірнеше есе цемент
тасына қарағанда отыру процесін азайтады.
Ұсақ саңлаулы және жасанды толтырғыштар аз көлемді салмаққа ие
бола отырып бетонның көлемдік салмағын азайтады және жылу
техникалық құрамын жақсартады. Арнайы бетондарда (ыстыққа төзімді,
радиациядан қорғау т.б) толтырғыштардың рөлі өте жоғары, себебі құрамы
көп жағдайда бетонның арнайы құрамын анықтайды.
Силикатты бетондарда толтырғыш негізгі қолдануынан бөлек, оның
түйнектері біріктіргіш затпен байланысады, бұл оның минералды құрамы
мен үлестік беткейінен алынатын бетонның құрамына ықпалын тйгізеді.
Бетонды және темірбетонды конструкциялардың бағасына қарағанда
толтырғыш бағасы 30-50% құрайды. Толтырғышты қолдану оңай, әрі ол
арзан, бұл құрылыстың бағасын төмендетуге ықпал етеді. Транспорттың
тасмалдауының көлемін азайтады, құрылысты тез аяқтауға болады.
Бетон технологиясының басты міндеті - бетон үшін дұрыс толтырғыш
таңдау.
Бетонда ірі және майда толтырғыштар қолданады. Түйнектерді 5мм-
ден ірі болатын ірі толтырғыштарды ірі құм мен ұсақталған тасқа
бөледі: малта толтырғыштар, жасанды және табиғи құм.
Толтырғыштар бетон құрамына әсер ететініне байланысты, оларға
қойылатын талаптар бар. Толтырғыш әр түрлі түйіршіктерден тұрады,
яғни ол түйіршікті материал болып табылады. Бетонның құрамына
толтырғыштың түйіршікті құрамы, тұрақтылығы және тазалығы әсер етеді.
Түйіршікті құрам толтырғыштағы түйіршіктердің әр түрлі іріліктерін
көрсетеді.Оны үлкендігі 0,14 мм-ден 70 мм-ге дейінгі тесіктері бар
стандартты електерден өткізу арқылы анықтайды. Құрамында әр түрлі
түйіршіктері бар қатарлы толтырғыш және түйіршіктерінің өлшемдері
бір-біріне жақын (мысалы:5-10мм және 20-40мм) жеке фракцияларға
бөлінген, фракциялы толтырғыштар болады. Толтырғыштар өлшемдеріне
байланысты ең майда және ең ірі түйіршікті болып бөлінеді. Тұрақты
көрсеткішпен бөлек толтырғыштарда өте майда және өте ірі
түйіршіктер болуы мүмкін, бірақ олар 5% құрау керек. Толтырғыштың
құрамында өте майда түйіршіктен өте ірі түйіршікке дейін болса оны
түйіршікті құрамды үздіксіз деп атайды. Егер толтырғыштың құрамында
түйіршіктің белгілі бір аралық өлшемі жоқ болса, бұндай түйіршікті
құрамды үзілмелі деп атайды.
Толтырғыштың оптимальді түйіршік құрамына арналған ұсыныстар бар.
Көп зерттеушілер толтырғыштың үздіксіз түйіршікті құрамын қолдануды
дұрыс көреді. Ал үзілмелі түйіршікті құрамды қолданғанда орталық
фракциялы өлшемдері болмағанда, майда түйіршіктердің ірі түйіршіктер
арасында қймылдауы шектеледі, сол үшін бетонды қоспаның нақты бір
қимылын алу үшін, түйіршіктерді сылау үшін цементті қалың қылып
жағу керек. Бұл түйіршіктерді сылау үшін цементті қалың қылып жағу
керек. Бұл түйіршіктерді сылау үшін цементті көп жаратуды қажет
етеді. Үзілмелі түйіршікті құрамы бар толтырғыштар қабаттарға
бөлінеді, бұл бетонның біртекті болуына септігін тйгізеді.Үздіксіз
түйіршікті құрамы бар толтырғыштарды алу үшін әртүрлі идеалды
жанама өткізулер ұсынылды. Өйткені бір уақытта минимальді көлемді
кеңістікті және түйіршіктердің өте аз үлестік беткейінің қоспасын
алу мүмкін емес. Идеалді жанама өткізу кеңістіктердің аз болуына
және түйіршіктердің беткейін сылауда аз цемент жұмсалуы үшін,
бетонды қоспаның қозғалмалы болуы үшін және бетонның мықты болуына
әсерін тигізеді. Идеалды жанама арқылы түйіршіктердің әр түрлі
өлшемдерінің қатынастарын таңдау арқылы едәуір қозғалмалы қоспа
алуға, цементті аз жұмсауға болады және бұл жағдайда бетонның
қабаттануы көп болмайды.
Идеалды жанаманың мысалы ретінде жанама өткізу болып табылады.
Фуллер және Боломей ұсынған теңестіру.
Y=Kф +(100-Кф ) хDпр
Мұнда, Kф – пішін коэффиценті, Kф =8-14; х-нақты фракция
түйіршіктерінің өлшемдері, Dпр -толтырғыштың шеткі өлшем ірілігі.
Тәжірибеде толтырғыштың дәл құрамын таңдауда идеалды қисық
бойынша құм мен шағылды қосымша електен өткізу операциясын қажет
етеді. Малта фракциясының жеке бөлігі артық болып қалуы мүмкін, ал
өзге фракцияларды толықтыру үшін кейде қосымша ұсықтау қажет. Сол
себептен бұл әдіс тәжірибеде кеңінен қолданылмайды.
Құрылыс объектісінде немесе зауытта темірбетонға құрамы арнайы
түйіршіктерден тұратын толтырғыштар таңдайды, жақсы құм және шағал
қолдана отырып олардың фракцияларын орнатады, түйіршік қисығын идеал
қисығына мүмкіндігінше жақындатады, алайда бір-біріне айнытпай ұқсату
қажет емес. Үлкен емес ауытқулар жіберіледі. Түйіршіктердің кейбір
нашар бөлігі оңай өтеледі немесе өте аз мөлшерде цемент
құрамын арттырады, немесе өте тиімдісі бетон қоспасын тығыздау және
осы орайда технологиясында елеулі жеңілдікке және бетон құнының
төмендеуіне қол жеткізуге болады. Сол себепті ГОСТ және ТУ-да
әрқашан бір емес бірнеше түйіршікті құрам ұсынылады, ал жеке бір
фракцияға байланысты балгілі бір айырмашылығы болады, қоспа
құрамындағы толтырғыштардың елеулі нашарлауы байқалған емес.
Бетонның құрамына байланысты толтырғыштың дұрыс таңдалған
түйіршіктері немесе құм мен шағалдың қатнасы анықталады, сондай-ақ
су мен цемент мөлшерін ескере отырып. Төмен және орта маркалы
бетонның цемент шығыны 200-300 кгм3 - болғанда бетон қоспасының
қозғалмалылығына түйіршіктер өте жақсы көрсеткішке ие. Жоғары сапалы
берік бетонда цемент шығыны жоғары соған байланысты құм немесе
майда фракциялы толтырғыштарды бүкіл көлемнен бір шама азайтады.
Түйіршіктің құрамы толтырғыштың кеуектілігіне, тығыз отырғызылу
мүмкіндігіне байланысты анықталады. Түйіршіктің пішіні кеуектілігіне
әсер етеді. Кеуектілік толтырғыштың маңызды мінездемесі болып
табылады, себебі белгілі мөлшерде цемент шығынын (қаншалықты
кеуектілік көп болса, соншалықты бос орынды толықтыруға цементті
көп қажет етеді) және бетонның басқа қасиетін анықтайды.
Толтырғыштардың теориалық бос орындарының көлемі оның
түйіршіктерінің үлкендігіне байланысты емес. Өзімізге барлық
түйіршіктер өлшемге ие деп елестетейік, және жеке текшеге қатар
бойынша немесе шахматты жинақтылықпен орнатайық. Бірінші жағдайда
шарлардың сандары, кубтың бір беткейіне орнатылған, құрайды n=1d,
бүкіл көлемдегі шарлардың жиынтығы N=n3 =1d3 , ал бүкіл шарлардың
көлемі
Vш=Nπd3 6=π6
Демек, кеуектің көлемі шардың диаметріне байланысты емес және
мынаған тең
Vп=1-π6=1-3.146=0.476
Сәйкесінше шарлардың (көбірек тығыз) шахматты орналасуынан аламыз:
n1=1h=2d 3
N1=nn12==1d(2d 3)2=43d3
Vш=N1πd36=2π9=0.7; Vп=0,3
Түйіршіктердің пішіні кеуектіліктің көлеміне белгілі бір әсерін
тйгізеді.(кесте. 1,1.)
Түйіршіктердің пішініне байланысты қуыстылығы (%)
1.1. кесте
Түйіршік пішіні Қосу
Ең көп Ең аз Орта
тығыздық тығыздық тығыздық
Куб 0 87,1 43,55
Октаэдр 12,2 83,9 48,05
Додекаэдр 14,1 60,7 37,40
Икосаэдр 10,8 59,9 35,10
Шар 26,2 47,6 36,90
Толтырғыштардың бөлек фракцияларының салыстырмалы бетінің есебі.
1.2. кесте
Фракция, мм Бөлшектердің шектік Абсалюттік көлемінің
мөлшері есептік өзіндік бет
ауданыл
20-10 10-20 0,4
10-5 5-10 0,8
2,5-5 2,5-5 1,6
2,5-1,2 2,5-1,2 3,25
1,2-0,6 1,2-0,6 6,67
0,6-0,3 0,6-0,3 13,33
0,3-0,15 0,3-0,15 26,67
0,15тен аз 0-0,15 80
Тозаңды майда бөлшектер0,05-0,15 160
Тұнба бөлшектер 0,005-0,05 218
Саз балшықты майда
бөлшектер 0,005тен аз 2400
Шындығында ең тығыз және ең тығыз емес отырғызулар аз болуы
мүмкін және тәжірибеде салу аралық жүйесінде орын алады және,
демек, орташа кеуектілік, нығыздау дәрежесімен анықталатындар да.
Түйіршіктердің бұрыштылығының өсуінен болуы мүмкін кеуектіліктер
өседі. Әсіресе кеуектілік пішіні ұзартылған түйіршіктерді қолданғанда
өседі ( инелілерді, табандыларды).
Егерде толтырғыш құрамы пішіндері әр түрлі түйіршіктерден тұратын
болса, онда әр түрлі пішінді түйіршіктердің артуына байланысты
кеуектілік азаяды, және сурет 1,1-те келтірілген мәліметтер растайды.
Біріктірген кезде әр түрлі түйіршіктердің ірі түйіршіктерінің
арасындағы
бос орындарға майда түйіршіктер орналасып кеуектілігін азайтады.
Сурет 1.1. Толтырғыш түйіршіктері Сурет 1.2. Араласпа кеуектілік
көлемінің формасының
ірі және майда толтырғыштардың
мөлшеріне тәуелділігі.(%)
кеуектілікке әсері.
Егерде екі фракциядан тұратын түйіршіктер болса, мөлшерлеріне
байланысты елеулі өзгешеліктер болса, онда оларды араластырғанда әр
түрлі мінез көрсетеді және сурет 1,2-те келтірілген.
Белгілердің аттары: Vп-кеуектіліктің көлемі; Vз-толтырғыштың
түйіршіктерінің абсолюттік көлемі; V= Vп+ Vз- араласпаның толық көлемі;
Пот= VпV- салыстырмалы мөлшердегі кеуектілік; Па=VпV- толтырғыштардың
түйіршіктерінің абсолюттік көлеміне кеуектіліктің қатынасы.
Ірі толтырғыштардың бос аумақтарын майда фракциялы түйіршіктермен
толтырғанда кеуектілік мына формулаға байланысты азаяды
Vп=Па.к Vз.к- Vз.м=Пот.к V- Vз.м. (1,2)
Майда фракциялы түйіршіктерге ірі түйіршіктерді араластырғанда және
оның көлемінің бір бөлігінің орнын қуыстары жоқ соңғы аталған фракция
басқанда, толтырғыштың кеуектілігі мынаған сәйкес анықталады
Vп2 = Па.м Vз.м= Пот.м(V-Vз.к). (1,3)
Формула (1,2) мына шартта қолданады VмПа.к Vз.к, егер майда
фракцияның көлемі ірі фракцияның кеуектілік көлемінен асып
кетпегенде. Формула (1,3) шарты нақты егер VмПа.к Vз.к , ірі
фракцияның кеуектілік көлемімен салыстырғанда құм артық болса. Теория
жүзінде кеуектіліктің ең аз көлемін мына формуламен анықтауға
болады
Vп min=Пот.м Пот.к V
Нақты минималды кеуектіліктің көлемі Vп min әр қашан бірнешеге
артық, ал тәжірибеде түйіршіктерді идеалды таратуға қол жеткізу
мүмкін емес.
Егерде араласқан түйіршіктердің фракциясының өлшемінің айырмашылығы
үлкен емес болса, онда майда түйіршіктердің мөлшері, ірі
түйіршікткрдің арасындағы кеуектілікке қарағанда көбірек, және майда
түйіршіктер, бос орынға симай, ірі толтырғыштарды біраз ығыстырады.
Қортындысында бүкіл қоспаның кеуектілігі азайып қана қоймай ұлғаюы
мүмкін. Екі фракциядан нәтижелі аса тығыз қоспа алу үшін, бірші
фракцияның мөлшері екінші фракцияның мөлшерінен 6,5 есе аз болуға
тиіс (ірі толтырғышты құм мен араластырғанда). Брақта үлкен таралуға
ие болған толтырғыш толасыз түйіршікті толтырғыш, жоғары кеуектілікке
ие болғанымен, қабаттануға азрақ бейімді және тәжірибеде жиі
кездеседі.
Толтырғыш кеуектілігі 20-дан 50% аралығында болады. Мүмкіндігінше
бетонда бірнеше фракциялы және аса аз кеуектілікке ие толтырғышты
қолданған жөн.
Шағал мен құмның арасындағы қатынасы (қиыршық таспен), соның
арқасында минималды кеуектілікті алынады, бағдарлап анықтауға, және
ірі түйіршікті толтырғыштардың арасын құм толығымен толтыратынын
болжауға болады. Онда
Пγп= Пот.щЩαγщ
Ондағы П,Щ-құм мен шағал шығыны; α- қозғалу коэффициенті; Пот.щ-
шағалдың салыстырмалы кеуектілігі; γп, γщ-құм мен шағалдың көлемдік
салмағы.
Құм мен шағалдың кеуектілігін анықтау оңай, егер материалдың
тығыздығын білсек немесе шағалдың көлемдік салмағын немесе қиыршық
тасты бөлшектеп γ' (ұсақ саңлаулы шағал немесе қиыршық тас) және
үйінді көлемінің салмағын γн:
Пот=ρ-γнρ=1-γнρ
Пор= γ'- γн γ'=1- γн γ'
Негізгі көп сынақтарды қабылдап α=1,1, аламыз
ПЩ= Пор γп 1,1γщ
.
Бірақта қоспаның минимальді кеуектілігі әр қашан бетонға үйлесімді
емес, өйткені дұрыс таңдалған құм мен шағалдың арасындағы
қатынасына цемент және судың шығынын көбейту қажет.
Цементті көп шығындағанда құмның кеуектілігін толтырып қана
қоймай, сондай-ақ оған қосымша көлем қысқартылған құмның орнына,
өйткені осы жағдайда ботон қоспасының қозғалтқыштығын жақсарады.
Технологиялық есептеулерде кейде шағал кеуектілігін есептеп қана
қоймай, сондай-ақ матариалдың бүкіл ұсақ тесіктілігін р (түйіршіктердің
арасындағы бос орын көлемі шағал мен қиыршық тас бетіндегі ұсақ
тесіктер мен қоса) есептеу. Сол үшін мына формуланы қолданады
р=1-γнρ
немесе
р=(1- γн ρ)100%
түйіршікті толтырғыштардың ұсақ тесіктілігін мына формуламен табады
р=1- γ'ρ
немесе
р=(1- γ'ρ)100%
мұндағы, γ'-толтырғыштың көлемдік салмағы кесектегенде.
Толтырғыштың басты мінездемесі, оның түйіршікті құрамы және бетон
қасиетін оның анықтағыштық әсері және бетон қоспасы мен
байланыстылығы, түйіршікті толтырғыштардың салыстырмалы беті болып
табылады.
Сәйкесінше қатармен орналастырған шарлардың түйіршік бетінің
жиынтығы, бекітілген көлем бірлігінде, құрайды.
S=Nπd2=1d3∙πd2=πd
Осы арадан бастап, түйіршіктердің беттері түйіршіктің диаметрне
пропорциянал өңделген. Түйіршіктердің мөлшері азайғаны мен олардың
беті өседі. Бұрыштылау түйіршіктер көп болса салыстырмалы беті
бірнешеге өседі. Тап осылар, түйіршіктердің салыстырмалы бетінің
кішіреюі олардың есептік өзгеруі (шар тәрізді пішінде) табл 1,2
келтірілген. Әсіресе диаметрі 1 мм-ден кем емес түйіршіктердің
салыстырмалы беті артады.
Толтырғыштың салыстырмалы беті А.С.Ладинскидің формуласының
бағытымен анықталуы мүмкін:
Sз=16.5kф1000(a+2b+4c+8d+16e+32f)
Мұндағы: kф- коэффициент, түйіршіктердің пішінін және толтырғыштардың
басқа да ерекшеліктерін ескеретін; В.М.Москвиннің берілгенімен, kф=1,5-
2,5; a,b,c,d,e,f-сәйкесінше електің тесігінің мөлшері
2,5;1,25;0,63;0,315;0,14 мм-дегі жеке қалдықтар және толтырғыштың саны,
електің 0,14мм тесігінен өткендер.
Шағалдың салыстырмалы бетін анықтағанда жеке қалдықтар
коэффициенті түйіршіктің өлшемінің өсу мөлшері: 5мм-лік електегі жеке
қалдық - коэффициенті 2; 10,20,30мм-лік електегі жеке қалдық –
сәйкесінше 4,8,16.
Құралдар бар, салыстырмалы бетті тікелей тәжірибелік жол мен
анықтауға мүмкіндік беретін, бірақ, бір материалды әр түрлі әдіспен
толтырғыштың бідей емес мөшердегі салыстырмалы беті аламыз. Сол
себепті толтырғыштардың салыстырмалы беттерін әр түрлі түйіршіктермен
салыстырғанда қандайда бір әдісті қолданып анықтау қажет.
Табиғи салыстырмалы беттің орташа түйіршіліктігі құм шамамен 50-
ден 100см2г аралығында болады.
Бүтін бетон алу үшін, цемент қамыры құм түйіршіктерінің
арасындағы бос орынды толтырып қана қоймай, сондай-ақ түйіршіктерді
әдейі қозғалтып олардың арасында цемент жолағының пада болуын
көздейміз. Осыған тәріздес қабықшаны алу үшін жұмсалатын цемент
шығыны толтырғыштың салыстырмалы бетіне байланысты, өседі егер де
түйіршіктердің мөлшері азайса. Нәтижесінде толтырғыштың салыстырмалы
бетін арттырғанда не бетон қоспасының техникалық жапысқақтығын
артады, не белгілі бір қаттылық алады немесе қоспаның
қозғалмалылығын арттыру үшін су шығынын арттырады және сәйкесті
цемент шығыныда, берілген бетон беріктігін қамтамасыз етіп алу
үшін.
Толтырғыштардың бөлек фракцияларының салыстырмалы бетінің есебі.
1.2. кесте
Фракция, мм Бөлшектердің шектік Абсалюттік көлемінің
мөлшері есептік өзіндік бет
ауданыл
20-10 10-20 0,4
10-5 5-10 0,8
2,5-5 2,5-5 1,6
2,5-1,2 2,5-1,2 3,25
1,2-0,6 1,2-0,6 6,67
0,6-0,3 0,6-0,3 13,33
0,3-0,15 0,3-0,15 26,67
0,15тен аз 0-0,15 80
Тозаңды майда бөлшектер0,05-0,15 160
Тұнба бөлшектер 0,005-0,05 218
Саз балшықты майда
бөлшектер 0,005тен аз 2400
Ірі толтырғышқа майданы қосу оның кеуектілігін азайтады, бірақта
бір уақытта салыстырмалы бетті арттырады, сол себепті ең жақсысы
толтырғыштың бетонға түбегейлі әсерін толтырғышты бетонда тікелей
сынап анықтау.
Толтырғыштың беріктілігі тек таулы тұқымның қайсысынан алынғанынан
анықталмайды, ол және түйіршігінің ірілігінеде байланысты.
Желдетуде немесе ұсақтауда тұқымның елеулі әлсіз жері қирайды және
түйіршіктердің мөлшері кішірейгенсоң олардың беріктілігі артады.
Табиғи құм ертінді немесе цемент тасына қарағанда қысу және
созылуға төзімді.Берік тау тұқымынан (граниттен, диабаза және т.б.)
алынған ірі толтырғыштар және ертіндінің беріктігі басым болады.
Ұсақ саңлаулы толтырғыштың беріктігі ертіндінің беріктігімен тең
немесе төмен болуы мүмкін. Бетон беріктілігінің Rб ертінді
беріктігіне Rр тәуелділігі сурет 1,1-те көрсетілген.
Сурет 1.3. Бетон беріктігінің толтырғыштарды қолданғанда ерітінді
беріктігіне тәуелділігі:
1-Жоғары беріктікті гранит; 2-Орта беріктік; 3-Әлсіз (керамзитті қиыршық
тас).
Гранитті шағалда бетонның беріктігі, қашан RзRб, ертінді
беріктігінен бірнеше жоғары.Беріктілігі кемірек ірі толтырғышты
бетонға қолдана отырып оның ертінді беріктігін арттырсақ ол
белгіленген мәнге дейін өседі және ары қарата ертіндінің беріктігін
арттырғаны мен ол бетон беріктігінің артуына алып келмейді. Шектік
қол жету беріктігі бетонның сол ғұрлым төмен, егерде ірі
толтырғыштың беріктігі төмен болса, және де оның мәні құрамындағы
толтырғыш мөлшеріне байланысты, біртіндеп өседі оның санының
көбеюімен. Ірі толтырғыштың жеңіл бетон беріктігіне әсерімен қатар
оның құрамындағы ұсақ саңлаулы толтырғышты да ескеру керек.Осы
жағдайда көлеміне лайықты салмақ алу үшін жеңілді ендіреді, бірақ
әлсіз ұсақ саңлаулы толтырғыш. Байқау қажет, ОN сызығының жоғарысында
цемент шығынын едәуір үнемдейтін аймақ орналасқан, соны өндірісте
мүмкіндігінше қолдану қажет.
Бетонның беріктігіне өте үлкен әсер ететін толтырғыштың тазалығы.
Шаңды және әсіресе сазды қоспа толтырғыштың цемент тасымен
бірігуіне кедергі келтіретін қабыршақ пайда қылады. Нәтижесінде бетон
беріктігі елеулі төмендейді (кейде 30-40%-ға дейін). Сапасыз немесе
таза емес толтырғыштың бетонға деген кері әсерін цементті арттыру
жолымен түзету рұқсат етілмейді.
Толтырғышқа сапалы баға беретін стандарттар бар және толтырғыш
берілген бетонның маркасына жарайды не жарамайды деген сұраққа ғана
жауап бареді. Ірі толтырғышты бетонда тексергенде беріктігі 20-25%-
ке берілген маркадан жоғары болуы керек және әйгілі толтырғышты
сынайтын әдісте осы бағытта жұмыс істейді.
Толтырғыштың құрамына және үнемділігіне баға беру үшін (жеке
жағдайларды ескермей, мысалы, толтырғыштың аязға төзімдігі, отыруы және
т.с.с.) бетон араласпасындағы толтырғыштың қозғалмалылығын немесе су
қажеттілігін, сондай-ақ бетонды қысқан кезіндегі төзімділігін білу
қажет.Егерде толтырғыштың қандай да бір сандақ мінездемесін сынау
мен анықтағанда, онда осы екі мінездеме толтырғыштың технологиялық
және технико-экономикалық есеп-қисабын едәуір анықтар еді.Бірақта
толтырғышты сынайтын әйгілі әдістерден мұндай мінездеме ала
алмаймыз, осы арада Б.Г.Скрамтаев және Ю.М.Баженовтар толтырғышты
бетонның өзінде сынау әдісін ұсынды, бұл толтырғыштың технологиялық
мінездемесін едеуір дұрыс анықтауды қамтамасыз етді: су қажеттілігі
және құм беріктілігінің коэффициенті (немесе шағал).
Толтырғыштың технологиялық мөлшерін ұсынылған әдістеме бойынша
анықтау келесі қатарда:
1. Стандартты селкілдеткіш столға цемент қамырының аққыштығын
(ВЦ)ц өзіне сай қоюлықта жаю. Ол үшін 900г цементі сумен шамамен
5мин армастырамыз, одан кейін конустың (170мм) столдағы аққыштығын
стандартты әдіспен (ГОСТ 310.4-76) анықтаймыз.
2. (ВЦ)р таңдалады, және құм араласпасының ½ қатынасының конусы
дәл сондай аққыштыққа ие. Ол үшін құрғақ цемент және құмды 1мин
арластырамыз және 5мин сумен және содан кейін стандарты әдіспен
конустың селкілдеткіш столда аққыштығын анықтаймыз.
3. Алдында селкілдеткіш столда анықталғандай (ВЦ)р ½ нормалы
араласпасының қоюлығының конусының отыруын (немесе ыңғайлы орнатылуы)
бекітеді. Ол үшін 5 кг цементті және 10 кг құмды құрғақтай өлшеп
алып 1 мин арластырамыз, ал содан кейін судың мөлшерін (ВЦ)р
байланысты анықтап 5 мин арластырамыз.
4. (ВЦ)б алынады, сол арқылы бетон араласпасының құрамын 1:2:3,5...
қылып алып алдыңғыдай конустың отыруына теңестіріп бетон
араласпасының нормалы қоюлығын аламыз. Ол үшін 2,5 кг цементті, 5 кг
құм және 8,75 кг шағалды құрғақтай өлшеп алып 1 мин құрғақтай және
5 мин сумен араластырамыз, содан кейін бетон араласпасының
қозғалғыштығын стандартты әдіспен анықтайды. Зеріттеліп жатқан
толтырғыштың су қажеттілігі жоғары болса онда сынақты қайта 2-ші
рет жүргізу ұысынылады: араласпа дайын бола салысымен және 30 мин
кейін. Толтырғыштар құрғақтай қабылданады.Араласпаға су қосу арқылы
екінші сынақтада бірдей қозғалмалыққа қол жеткіземіз (егер қажет
болса). Бірінші және екінші сынақ арасында араласпаны ылғал матамен
жабады. Бірінші сынақтың нәтижелерін (ВЦ)ц, (ВЦ)р,(ВЦ)б -деп
жазамыз, екінші сынақтікін
(ВЦ)ц, (ВЦ)р,(ВЦ)б.
5. Үлкен араласпаның қозғалғыштығын түзеткеннен кейін кубты эталон
дайындап, оны 28 тәуліктен кейін сынаймыз.
Құм Вп(В'п) және шағал немесе қиыршық тастардың Вш(В' ш) су
қажеттілігін мына формуламен анықтаймыз (%):
Вп=((BЦр)-(BЦ)ц)*1002
немесе
В'п=((BЦ)'р-(BЦ)'ц) · 1002
Вш=((BЦ)б-(BЦ)р) · 1003,5
немесе
В'ш=((BЦ)'б-(BЦ)'р) · 1003,5
бұл бөлгіште – құм немесе шағал санының бөлігі цементтің бір
бөлігіне келеді, өйткені В немесе В толтырғыштың су қажеттілігінің
бірлігінің салмағымен сипаттаиды.
Бетон кубтарды және араласпа эталонын сынағаннан кейін беріктілік
коэффициенті анықталады, құм және шағал бетон және араласпа
беріктігіне әсерін бағдарлап сипаттаиды:
Ап=Aр=Rр(Rц(ЦB)р -0,5);
Аш=Aб=Rб(Rц(ЦB)б -0,5);
мұда А және А – құм мен шағалдың беріктік коэффициенті;
Әр түрлі тлотырғыштарды сынақтардан өткізгеннен кейін құмның су
қажеттілігі 4 – 14 % екні анықталды, ал ірі толтырғыштіңкі 1 - 10%
екні. Ірі түйіршікті құм В=4-6% - ке ие, ірілігі орташа құм - 6 - 8%-
ке, майда түйіршікті құм - 8 -10%-ке және өте майда құм - 10% -тен
жоғары. Стандарты волский құм В=4% -ке ие.қиыршық тастың су
қажеттілігі 1-4%, тығыз атқылаудан пайда болған шағал тұқымы 2-6%,
карбонатты тұқымды шағал ( су жұтуын ескере) -5 -10%.
Тәжірибелердің нәтижелеріне байланысты, толтырғыштардың су
қажеттілігі кең көлемде жатады және технологиялық есептемелер, оның ішінде
бетон құрамының есептері барынша дәл болуы үшін толтырғыштың жаңа қасиеті
су қажеттілігін есепке алу қажет. Бетондағы толтырғыштың су қажеттілігі
кейбір кездерде бұдан алдын толтырғышты суландыруды есепке алу үшін
енгізілген мәндерден (ретімен 1-2%) әлдеқайда жоғары.
Бетонның беріктігіне толтырғыштың әсер етуін сипаттайтын беріктік
коэффициенті А да әжептеуір өзгереді. Әртүрлі құмдар үшін бұл коэффициент
0,25-тен 0,58-ге дейін өзгереді (цементтің белсенділігін ескіше ГОСТ 310-41
бойынша анықтағанда). Шағыл мен қиыршық тастың әртүрлі сорттары үшін,
ВНИИнерудтың тәжірибелері көрсеткендей, Ащ мәні де кең көлемде — 0,28-ден
0,70-ке дейін өзгереді. Құмның сапасы бетонның беріктігіне ірі толтырғышқа
қарағанда әлдеқайда аз мөлшерде әсер ететіндіктен, ұсынылған әдістемеде Ащ
= Аб деп қабылданды. Бұл жағдайда граниттік шағыл үшін Аш мәндері оның
бетондағы сынақтарында ірі (Мір=2,79) және өте майда (Мір=0,69) құмдарда
салыстырмалы түрде тең 0,42 және 0,39, сонымен қатар құмның сапасындағы
үлкен айырмашылыққа қарамастан мәндері жағынан жақын. Тәжірибелер әртүрлі
М400 портландцементтерін қолдану құм мен шағылдың су қажеттілігіне әсер
етуі жоқ дерлік екендігін көрсетті.
1.4 кестеде кейбір толтырғыштардың стандарттық және технологиялық
сипаттамалары көрсетілген. Кестедегі мәліметтер толтырғыштың бетонның
қасиеттеріне әсерін толығырақ есепке алуға мүмкіндік беретін технологиялық
сипаттамаларды қолданудың пайдалылығын растайды. Әртүрлі технологиялық
сипаттамаларға ие толтырғыштар өте жақын стандартты сипаттамаларға ие болуы
мүмкін.
Кейбір толтырғыштардың стандартты және технологиялық сипаттамалары
1.4 – кесте
Қуысты- Вn А
Толтырғыш Мкр %
лық
Қияқ тас 2,69 1,45 45,7 - 3,43 0,5
Әк тасты
қияқ тас 2,6 1,47 42,6 - 5,88 0,59
Құрылыс құмы2,63 1,51 42,5 2,79 7 0,53
2,7 1,37 49 0,69 11,5 0,25
Волга құмы 2,65 1,56 41 2,05 4 0,32
2-ТАРАУ. Әсер етуші факторларды ескере отырып бетон
қасиеттерін басқару.
1.1. Бетон қасиеттерін анықтау
Кәдімгі бетон өндірісінде қолданылатын табиғи құм вулканның
атқылауынан жер бетіне шыққан тау жыныстарының құрамына кіретін түрлі
материалдардың түйіршіктерінің (ірілігі 0,14-5 мм) сусымалы араласпасын
желдің үгітуінің нәтижесінде пайда болады. Табиғи құм болмаған жағдайда
қатты тау жыныстарын майдалау арқылы алынатын құммен алмастырады, бірақ бұл
құм табиғиға қарағанда әлдеқайда қымбатқа түседі.
Жиі кездесетін — кварцты құмдар далалық шпатпен, слюда
тақташаларымен және басқа да минералдардың түйіршіктерінің қоспасынан
тұрады, сирегірек — дала-шпатты, ізбес тасты және т.б. Кварцты құмдар
бетонның кез-келген маркасына жарамды. Қалған құмдар, әсіресе, ізбес тасты
және ұлу тастыларды ерітіндіде немесе қажетті бетон маркасында беріктікке
тексеру қажет.
Құмдардың шөгуіне байланысты өзендік, теңіздік және таулық (жыралық)
деп бөледі. Көп жағдайда өзендік және теңіздік құмдардың түйіршіктері сумен
аққанда егеледі де формасы домалақ болып, ал таулық (жыралық) құмның
түйіршіктері үшкір бұрышты болып келеді. Өзендік және теңіздік құмдар
әдетте таза, сонымен қатар сазды және органикалық қоспалары жыралықтарға
қарағанда аз болады. Теңіздік құмда тез қирайтын ізбес тасты қоспалар және
ұлу тастардың сынықтары жиі кездеседі, ал бұл бетонның беріктігін
төмендетуі мүмкін.
Кедір-бұдырлы бетті құмды пайдаланған дұрыс болады, себебі ол цемент
тасыменен жақсы ұстасады және бетонға жоғары беріктік береді. Сонымен
қатар, бұл құм барынша таза болуы қажет, себебі құмды жуу күрделі әрі
қымбат жұмыс. Әдеттте өзен құмын пайдаланады. Қарапайым бетонды өндіруде
қолданылатын табиғи құм ГОСТ 10268 – 70 талаптарына сай болуы тиіс. Құмның
құрамындағы 0,14 мм-лік електен өтетін түйіршіктері 10 %-дан аспауы тиіс,
лайландыру тәсілімен анықтағанда ал сазды, лайлы және шаң тәрізді
қоспалардың құрамы масса жағынан 3% болуы тиіс. Ең зиянды қоспа сазды,
себебі ол құмның түйіршіктерін қаптап алып цемент тасымен ұстасуына кедергі
жасайды. Құмды сазды қоспалардан мұқият жуумен айырады. Органикалық
қоспалар (мысалы, гумусты) өте аз мөлшерде ғана жіберіледі, себебі олар
(әсіресе, органикалық қышқылдар) цементтің беріктігін төмендетеді және
тіпті цементті қиратады. Олардың құмның құрамында барлығын тексеру үшін
құмды 3 %-ды улы натрдың судағы ерітіндісімен (ерітінді мен құмның ара
салмағы 1:1) өңдейді, содан соң оны 1 тәулік бойы тұндырады. өңдеген соң
ерітінді ашық-сары түске боялуы қажет. Бұл әдісті колориметрикалық (түспен
анықтау) деп атайды. Лабороторияларда ерітінділерді салыстыру үшін түстік
эталон болуы қажет. Егер құмда органикалық қоспалар көп болса, онда олар
улы натрмен қосылыстарға түсіп ерітіндіні түрлі түстерге — органикалық
қоспалардың мөлшеріне байланысты сарыдан қоңырға дейін бояйтын тұздар
түзеді.
Жауапкершілігі жоғары ғимараттарда қолданылатын бетон үшін 3%-дық
NaOH ерітіндісімен өңдеген кезде боялмайтын құмдарды пайдалану қажет.
Ерітінді ашық-сары түске боялған құм тек жауапты емес конструкциялар үшін
ғана жарамды, ал қою түске боялғанда (қою-сары, қызыл немесе қоңыр) —
жуылмаған күйде жарамсыз болады. Себебі осындай құммен дайындалған бетонның
беріктігі 25 %-дан аса төмендеуі мүмкін. Бірақ құмның жарамдылығы туралы
ақырғы пікірді бұл жағдайда тек оны бетонда сынағаннан кейін ғана айтуға
болады.
Түйіршіктердің ірілігін құмды 5; 2,5; 1,25; 0,63; 0,315; 0,14 мм-лік
тесіктері бар стандартты електердің жинағынан өткізу арқылы анықтайды.
Құмда 10 мм-ден ірі түйіршіктер болмауы керек, яғни, 5 – 10 мм-лік
түйіршіктер 5%-дан (массасы жағынан) аспауы тиіс.
1 кг массалы құрғақ құмның сынамасын ең ірі елеуіштен өткізуден
бастайды. Әрбір елеуіште пайызға шағылатын қалдық қалады. Бұл қалдықтарды
жеке деп атайды — олар құмның түйіршіктерінің ірілігінің сатыларымен құмның
түйіршіктік құрамын анықтайды. Сонымен қатар, елеутердегі толық қалдықтарды
осы електердегі жеке қалдықтарды бір-біріне анықтайды.
Құмның ірілігін шартты түрде айту үшін електердегі қалған толық
қалдықтардың жиынтығын 100-ге бөлгенде анықталатын ірілік модулін
пайдаланады:
Құмды елеудің нәтижелерін графикалық түрде жасауға да болады. 1-
суретте штрихталған жолақ түрінде бетонға жарамды құмның түйіршіктік
құрамының тербелу шектері көрсетілген. Құмның түйіршіктік құрамын
бағалағанда тек 5 мм-лік електен өтетін түйіршіктер ғана есептелінеді.
Електік сараптаудың көмегімен алынатын құмның елену қисығы жоғарғы және
төменгі сынық сызықтардың арасында жатуы тиіс.
Ірілік модулі толтырғыштың бетон қоспасы мен бетонның қасиеттеріне
әсерін тек шамалап қана бағалауға мүмкіндік береді. Әртүрлі түйіршіктік
құрамға ие қоспалар бірдей ірілік модуліне ие болуы мүмкін, бірақ әртүрлі
кеуектілік пен салыстырмалы беті және соған сәйкес бетон араласпасы мен
бетонның қасиеттеріне әртүрлі әсер етеді. 1-кестеде бұл жағдайды растайтын
тәжірибелік мәліметтер келтірілген.
Құмдардың салыстырмалы сипаттамасы
1-кесте
Құмның түрі
Көрсеткіштердің аталуы
№1 құм №2 құм
Жеке (алымы) және толық (бөлгіш)
қалдықтар, %, мынадай өлшемді тесікті
елеуіштерде, мм:
2,5 1010 3535
1,25 1020 35
0,63 2040 35
0,315 3070 35
0,14 2090 5590
0,14-тен өтті 10 10
Ірілік модулі 2,3 2,3
... ... ... ... ... ... ... ... .. .. 72 38
Салыстырмалы бет, см2г 42 39
... ... ... ...
Кеуектілік, %
... ... ... ... ... ... ... ... ..
Ірілігіне байланысты құмдарды ірі, орташа, майда және өте майда деп
бөледі (2-кесте).
Егер құм ірі болса, бұл оның бетон үшін жарамды дегенді білдірмейді.
Ірі құм көп мөлшерлі кеуектерге ие болуы мүмкін, оларды цементті қамырмен
толтыруға толтыруға тура келеді, бұл өз кезегінде бетонның өзіндік құнын
арттырады. Сондықтан құмның толық сипаттамасы үшін оның кеуектілігінің
мөлшері қажет. Бірдей дерлік ірілікке ие түйіршіктерден тұратын екі жақын
нөмірлі елеуіштерден өткізілген құм үлкен кеуектілікке (40 – 47%) ие. Құмда
ірі, орташа және майда түйіршіктердің ең жақсы қатынасында кеуектілік 30 %-
ға дейін төмендеуі мүмкін. Сапалы құмда кеуектілік 38 %-дан аспауы тиіс.
Егер құм ірі болса, бұл оның бетон үшін жарамды дегенді білдірмейді.
Ірі құм көп мөлшерлі кеуектерге ие болуы мүмкін, оларды цементті қамырмен
толтыруға толтыруға тура келеді, бұл өз кезегінде бетонның өзіндік құнын
арттырады. Сондықтан құмның толық сипаттамасы үшін оның кеуектілігінің
мөлшері қажет. Бірдей дерлік ірілікке ие түйіршіктерден тұратын екі жақын
нөмірлі елеуіштерден өткізілген құм үлкен кеуектілікке (40 – 47%) ие. Құмда
ірі, орташа және майда түйіршіктердің ең жақсы қатынасында кеуектілік 30 %-
ға дейін төмендеуі мүмкін. Сапалы құмда кеуектілік 38 %-дан аспауы тиіс.
Толтырғыштар бетон көлемінің 80% алады және физика-
механикалық қасиеттеріне үлкен әсерін тигізеді, және бетонның өзіндік
құнының 30...50% құрайды. Сонымен қатар цемент тасының қату
барысында шөгуінің әсерінен пайда болатын ішкі кернеулерді
толтырғыштар өзіне қабылдап, цемент тасының шөгуін бірнеше есе
азайтады.
Бетон араласпасы мен бетонның қасиеттеріне толтырғыштың түйіршікті
құрамы, беріктігі, су қажеттілігі және тазалығы едәуір елеулі әсерін
тигізеді. Сондықтан, бетон техналогиясындағы маңызды мәселелердің
бірі қолданылатын толтырғыштарды дұрыс таңдау болып саналады.
Қазіргі кезде толтырғыштың ең оңтайлы түйіршікті құрамын таңдап
алу туралы бірнеше ғылыми ұсыныстар бар, соның ішінде едәуір
тиімдісі болып "үздіксіз түйіршікті құрам" саналады. Іс жүзінде
қуыстылығы мен өзіндік беті өте төмен араласпа алу мүмкін
болмағандықтан , електеу қисығы келесі шартқа сүйене отырып
қабылданады: бетон араласпасының қажетті жайғасымдығын мен бетонның
жобалық беріктігін қамтамасыз ету үшін араласпаның қуыстылығы мен
өзіндік бетінің шамасы цементтің шығынын мүмкіндігінше аз қажет
етуі керек. Нормалық құжаттардың талаптарына сәйкес келетін майда
толтырғыштардың сипаттамалары 1-сурет пен 1-кестеде көрсетілген.
1-сурет. Құмның түйіршіктік құрамы:
А-толық қалдық;
D-бақылау електері
тесіктерінің өлшемдері;
В.В.Охотинның мәліметтері бойынша араласпаның тығыздығы мен
түйіршіктік құрамының арасында тығыз байланыс бар. Ең оңтайлы болып
шамалары әртүрлі түйіршіктері бар және диаметрлері 2 есе кішірейіп
отыратын араласпалар саналады, яғни:
(1)
Бұл жағдайда, көршілес қатар тұрған екі фракцияның салмақтық
қатынасы, яғни, қатынас коэффициенті 0,8 болуы қажет:
(2)
Құмның ірілігі бойынша сипаттамасы
2-кесте
Құмның топтары Ірілік модулі0,63 електегі толықСу қажеттілігі,%
қалдық,%
Ірі 3,5-2,5 50-70 4-6
Орта 2,5-2,0 35-50 6-8
Майда 2,0-1,5 20-35 8-10
Өте майда 1-1,5 20-дан кемірек 10-нан көбірек
Мұндай параметрлерде араласпаның тығыздығы өте жоғары болады. Алайда,
қатынас коэффициентінің мұндай мәнінде араласпаның құрамын есептеу аса
қиындық туғызатын болғандықтан, К=0,7 және 0,9 құрамдарды есептеп олардың
орташасын алу әдістемесі ұсынылып, бетон үшін едәуір жарамды құмдардың
құрамында орташа және майда түйіршіктердің мөлшері жеткілікті болатындай
болуы керек деген тұжырымға келді. Мұндай араласпалардағы қуыстардың көлемі
де, өзіндік бет ауданы да мүмкіндігінше төмен болады.
Ғылыми және өндірістік практикада құмның түйіршіктік құрамын шартты
түрде ірілік модулімен сипаттайды:
(3)
Ірілік модулі толтырғыштың бетон араласпасы мен бетонның
қасиеттеріне тигізетін әсерін жуықтап қана бағалауға мүмкіндік береді,
десекте, құмның түйіршіктік құрамын сипаттайтын аталмыш немесе басқа да
бір параметр бетонның құрамын жобалағанда да және басқада есептеулерде
ескерілмейді, яғни бетонның құрамы құмның түйіршіктік құрамының
ерекшеліктерін ескермей, соның салдарынан, бетон қасиеттерін басқару
жұмыстары түйіршіктік құрамның ерекшеліктерінсіз жүргізіледі. Өйткені,
ірілік модулі бірдей құмның түйіршіктік құрамы әртүрлі болуы мүмкін,
соның салдарынан құмның қуыстылығы, өзіндік бет ауданы, су сұранысы әртүрлі
болып және бетон араласпасы мен бетонның қасиеттеріне әртүрлі әсерін
тигізеді. Қазіргі кезде қолданылып жүрген құмды сынақтан өткізудің
стандартық тәсілдері, негізінен, құмды сапалық тұрғыдан ғана бағалауға
мүмкіндік береді. Ал, сапалық тұрғыдан бағалау үшін бетон технологиясында
Скрамтаев-Баженов әдісі қолданылады. Бұл әдістің көмегімен майда
толтырғыштың су сұранысы және беріктік коэффициенті сияқты технологиялық
сипаттамалары туралы толық мағлұматтар ала аламыз. Аталған сипаттамалар
келесі өрнектермен анықталады:
(4), (5)
Өкінішке орай, бұл параметрлерді анықтау ұзақ мерзімді, сонымен
қатар, заводтық лабороториядағы мамандардың жоғарғы кәсіби біліктілігін
қажет ететін процесс. Бетон технологиясындағы көп жылдық тәжірибенің
арқасында майда толтырғыштың су сұранысы мен ірілік модулінің арасында
белгілі бір тәуелделік бар екендігі анықталғанымен, ол байланыс әлі күнге
дейін толық зерттеліп математикалық теңдеулермен сипатталмаған. Егер де осы
байланысты математикалық теңдеумен өрнектеген болсақ, онда түйіршіктік
құрамның өзгерісіне қарай су сұранысының өзгеруін тез анықтап бетон
қасиеттерін басқаруға шұғыл шаралар қолдануға мүмкіндік туғызған болар
едік.
Құмның қасиетін математикалық модельдеу және сынақтан алынған
мәліметтерді “өте кіші квадраттар” әдісімен статискалық өңдеу арқылы
құмның су сұранысы мен ірілік модулінің арасындағы байланыстың
апрoксимациялық теңдеуі алынды:
(6)
Бұл алынған теңдеу құмның су сұранысы мен ірілік модулінің арасындағы
тәуелділікті өте дәл сипаттайды және бұл тәуелділікті қолдану
өндіріс жағдайында құмның түйіршіктік құрамы өзгеруіне байланысты бетонның
қасиетін басқаруға шұғыл шаралар қолдануға мүмкіндік береді. Өйткені,
ірілік модулінің өзгеруі су сұранысының өзгеруіне алып келеді. Соңғы
өзгеріс бетон араласпасының жылжымалылығын өзгертеді. 2-кестеде құмның су
сұранысының Ю.М.Баженов мәліметтері бойынша, (6)-теңдеу бойынша есептік
мәндері және ауытқуы көрсетілген.
3-кесте
№ Мі Вп Вп Ауытқуы,
Баженов мәліметі есептік %
1. 3,5 4 4 0
2. 2,5 6 6 0
3. 2,0 8 8 0
4. 1,5 10 10 0
Біздің ойымызша 3-ші кестеде келтірілген мәліметтер електеу қисығының
“идеал” түріне сәйкес келеді. Өйткені, Ю.М.Баженовтың мәліметтеріне
қарасақ, ірілік модулі 3,5...2,5 құмның су сұранысы 4...6%, ірілік модулі
2,5...2 сәйкесінше 6...8%-ке дейін, дәлірек айтсақ, мысалы: ірілік
модулі 3,5 болғанда құмның су сұранысы 4...6% болуы мүмкін. Мұндай
алшақтық ірілік модулінің майда толтырғыш қасиетінің жалпылама (
интегралдық ) сипаттамасы екендігін білдіреді.
Майда толтырғыштың қасиеттерін сипаттауға дифференциалық көзқарас,
яғни стандарт електердегі бөлшек қалдықтарды есепке алу сандық-
сапалық тұрғыдан қарағанда едәуір толыққанды сипаттама берген болар
еді.
Майда толтырғыштың өзіндік бет ауданы S үлкейгенде, яғни, Мкр
кішірейгенде оның су артатындығы белгілі. Егер Мкр =f`(S) және S=F(ai
) тәуелділіктерін анықтаған болсақ, онда майда толтырғыштың су
сұранысы сияқты өте маңызды технологиялық сипаттамасы туралы стандарт
електер жиынтығындағы бөлшек қалдықтар бойынша толық мәлімет алған
болар едік, ол үшін түрлі фракциялардың жиынтық өздік бет ауданын
есептеуіміз керек. Есептеу барысында келесі қағиданы ұстанамыз: әр-бір
фракцияның (d1...d2) диапозонында диаметрлерінің айырмашылығы (7)
болатын шар тәріздес n түйіршік орналасқан деп қарастырамыз. Сонда әрбір
түйіршік үшін өзіндік бет ауданы (S) мен көлемі (V) келесі формулалармен
есептелінеді:
(8), (9)
фракциясындағы барлық түйіршіктердің бетінің жиынтық
ауданы.
(10)
ал, барлық түйіршіктердің жиынтық көлемі
(11)
Осы екі теңдеуді n жағдайда бірге шешіп
(12)
екендігін анықтаймыз. d1=2d2 болған жағдайда
(13)
4-ші кестеде толтырғыштың әрбір фракцияларының есептік өзіндік бетінің
ауданы Ю.М.Баженовтың мәліметтері бойынша, 12-шы формула бойынша және
олардың айырмашылықтары көрсетілген.
4-кесте
Есептік өзіндік аудан,
Фракциялар, Түйіршіктердің м2л абсолюттік көлемде Айырма,
мм шамасы, мм %
Ю.М.Баженов (12) формула
20...10 10...20 0,4 0,37333... 6,666...
10...5 5...10 0,8 0,74666... 6,666...
5...2,5 2,5...5 1,6 1,49333... 6,666...
2,5...1,2 1,2...2,5 3,25 3,03333... 6,666...
1,2...0,6 0,6...1,2 6,67 6,22533... 6,666...
0,6...0,3 0,3...0,6 13,33 12,4444... 6,666...
0,3...0,15 0,15...0,3 26,67 24,8922... 6,666...
3-ТАРАУ. Бетон құрамына талаптарды техника – экономикалық және
технологиялық талдау.
1. Тапсырманың технологиялық талдау
Тапсырманы алғаннан кейін бұйымның жасалыну технологиясымен танысып
және бір әдісті таңдап алуы тиіс. Олар: стендті, агрегатты-ағымды немесе
конвейірлі. Одан кейін, тапсырманың әрбір пунктіне технологиялық
ерекшеліктер қою қажет. Бетон және бетон араласпалардың құрамына шектеулер
мен нұсқауларды пайдаланып шикі материалдарға, бетон қоспасын дайындауға,
оларды тасмалдауға, жалғастыру және қату мүмкіншіліктерін белгілеу қажет.
Ғимараттың технологиялық анализі шикі материалды дұрыс таңдау үшін
жүргізіледі.
Анализдің нәтижесі графикалық текст, таблица, монограмма, формула
арқылы көрсетуге болады.
1-кесте
Тапсырма талабы Технологиялық ерекшелігі
талап өлшем мәні
бірлігі
А.Бетон МПа 30 1А. Бетон класы – бетон кубигінің беріктігін
класы қамтамассыз етеді, 95-ке кепілдік береді. Бетон
құрамын таңдау А бетон классы арқылы
өндірілмейді, орташа беріктігімен, келесі бетон
класында:
В = R(1- tv)
Б3. пунктінде тапсырманың вариация коэффициенті:
V = 0,15
Онда бетонның орташа беріктігі:
R=B(1-tv)=151-1.64·0,15)=39,8
2. Ауыр бетонның орташа тығыздығы:
2200 2500кгм3
3. Қолданатын цементтің маркасы 500. Қолдануға
ұсынылатын 550, 600.
4. Темірбетон конструкциясының min цемент
шығыны:
1м3 бетонға 220кг.
5. Ірі толтырғыштың ең төменгі беріктігі бетон
беріктігінен 1,5 есе жоғары болуы қажет.
39,8х1,5 =59,7
ГОСТ 10268-80
Б.Бетонның % 15
беріктігі
бойынша
біртектілігі
В. Тығыздаудың Жылдам қалыптанатын құрама
әдісі және темірбетон, дірілалаңда немесе
конструкциясы дірілді нығыздау арқылы
қалыптанады
Г.бұйымның мм а = 300 Толтырғыштың максимал ірілігі
минималды b = 150 плитаның қалыңдығынан
қалыңдығы (а) =12 · а, =13 · b,
арматура болуы қажет.
стерженьдердің =3002 =150;
арақашықтығы (в) =1503=50
Толтырғыштың максимал ірілігі 20мм
Д. Бетонға Су агрессивті орталардың әсеріне
арнайы қойылатын байланысты ВЦ шегі:
талаптар: ВЦ 0,4
Суөткізбеушілік:
Марка W10 Су мен аяздың әсеріне байланысты
бетонның ВЦ шегі:
ВЦ 0,55
Аязғатөзімділік цикл F200 Тұщы және тұзды судың әсеріне
Агрессивті байланысты бетонның ВЦ шегі:
ортада ВЦ 0,42
қарсыласу:
Е. Қату шарты төмен немесе Шығынының коэффициенті:1
теріс
темпера-турада
табиғи қатаю
Ж. Булау кезінде% 73 Бумен өңдеу кезінде цемент
цементтің белсенділігінің коэффициенті: 0,93
белсенділігі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz