Агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті жетілдіру

Пән: Маркетинг
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 133 бет
Таңдаулыға:

Қ. А. Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті

ӘӨЖ 338. 09 :658. 800 92 қолжазба құқығында

АЛЬМУХАМБЕТОВА БОТОГӨЗ ЖЕҢІСҚЫЗЫ

Агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті жетілдіру

(Оңтүстік Қазақстан облысының мысалында)

08. 00. 05-Экономика және халықшаруашылығын басқару

(салалар және қызмет сфералары бойынша)

Экономика ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация

Ғылыми жетекші

э. ғ. д., профессор Исабеков Б. Н.

Қазақстан Республикасы

Түркістан, 2007

МАЗМҰНЫ

Қысқартулар, шартты белгілер, символдар және терминдер

тізімі

КІРІСПЕ

1. АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ САЛАСЫНДА МАРКЕТИНГТІ

ҚОЛДАНУДЫҢ ІЛІМДІК-ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ

Ауыл шаруашылығындағы маркетингтің ілімдік маңызы
Агроөнеркәсіп кешенінде маркетингті ұйымдастыру әдістемесінің негіздері
Ауыл шаруашылығындағы маркетингтің ерекшеліктері

АГРОӨНЕРКӘСІП КЕШЕНІНДЕГІ МАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТТІҢ

ДАМУ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ

Агроөнеркәсіп кешені экономикасының қазіргі таңдағы жалпы

жағдайы

Ауыл шаруашылығы өнідірісінде маркетингтік қызметті ұйымдастыру мүмкіндігін бағалау
Ауыл шаруашылығындағы маркетингтік қызметтің дамуына

кедергі келтіруші факторларды талдау

АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫНДА МАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТТІ

ЖЕТІЛДІРУ БАҒЫТТАРЫ

Агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті дамыту жолдары
Агроөнеркәсіп кәсіпорындарында маркетингтік қызметті ендіру әдістемесін жетілдіру
Кәсіпорындарда маркетингтік қызметтің тиімділігін бағалау

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

ҚОСЫМШАЛАР

Қысқартулар, шартты белгілер, символдар және терминдер тізімі:

АӨК − Агрооөнеркәсіп кешені

АҚШ - Америка Құрама Штаттары

КСРО - Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы

ЖШС - Жауапкершілігі шектеулі серіктестік

ЖАҚ - Жабық Акционерлік Қоғам

ҚР - Қазақстан Республикасы

ААҚ - Ашық Акционерлік Қоғам

ОҚО − Оңтүстік Қазақстан облысы

ТМД - Тәуелсіз Мемлекеттер Достығы

ЖОО - Жоғары оқу орындары

МЖ - Маркетинг жүйесі

ММФ − Мақсаттар-міндеттер-функциялар жүйесі

ҚФҰ - “Құрлымдық, функционалдық және ұйымдық” сызбаларды

басқару жұйесі

ТА - Тауар қозғалысының Арналары

ККӘ - Кіші квадраттау әдісі

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі заманғы маркетинг әдістері мен қағидаларын қолданбастан, бүгінгі экономикалық шарттарда агроөнеркәсіп кешеніндегі кәсіпорындардың алдында тұрған сапалы жаңа міндеттерді шешу мүмкін емес. Соңғы уақытта маркетинг АӨК кәсіпорындарында кеңінен жүргізіле бастады, әсіресе, ауқымды нарықтары бар үлкен қалалардағы ірі кәсіпорындардың барлығында дерлік маркетинг бөлімінің құрылғаны анық байқалады. Жалпы, тамақ өнеркәсібінің өнімдері адам үшін бірінші кезектегі қажеттілік деп есептелгендіктен, бұрынғы кездері кейбір басшылар агроөнеркәсіп кешені үшін маркетингтің рөлі мен маңызы аса қажетті емес деп бағалап, маркетингке жете көңіл бөлмеді. Ал, қазір АӨК кәсіпорындарының мақсаттары мен кәсіпкерлік философиясы әркелкі болғандықтан, олардың маркетингтік және өндірістік-өтімдік қызметтерге мұқтаждығы күшейді.

Нарықтарда сан қилы тауар түрлерінің көбеюі салдарынан кәсіпорын-дардың өндірістік-шаруашылық қызметін басқаруда маркетинг әдістері мен қағидаларын қолдануға қажеттілік артып отыр. Мұндай жағдайда кәсіпорынның нарықта сәттілікке қол жеткізуі, ең алдымен, оның нарықтағы барлық өзгерістер мен жаңа қажеттіліктерге жаңа өнімдер мен технологияларды игеру арқылы қаншалықты жылдам әрі икемді жауап бере алатындығына және тұтыну сұранысындағы белгісіздіктерге тез бейімделу деңгейіне тәуелді болады. Кәсіпорындарда мүлдем жаңа басқару жүйесін қалыптастыру барысында маркетинг - қазақстандық шаруашылық тәжірибесі үшін кәсіпорындардың өндірістік-өтімдік қызметін ұйымдастыру мен басқарудың жаңа әдісі болып табылады. Бұл әдіс бұрынғы әкімшіл-әміршіл жүйеде қалыптасқан пікірлерден мақсаты мен міндеттері тұрғысынан едәуір ерекшеленеді.

Қазақстанда маркетингті енгізу қажеттігі басқару теориясы мен практикасын дамытудағы жалпы әлемдік тенденциялардан туындап отыр. Сонымен қатар, маркетинг қоғамның даму бағдарын, уақыт пен сыртқы ортаның ерекшеліктерін көрсетеді. Сол себептен, маркетинг саласындағы батыс тәжірибесі бірқатар өлшемдері бойынша қазақстандық шарттарға сәйкес келмейді. Оның үстіне, отандық тәжірбие маркетингтің экономикасы дамыған елдерге тән емес, беймәлім тұстарын ашып берді.

Біздің шарттарда маркетингтің классикалық сызбасын пайдалану және енгізу процесі өте қиын әрі баяу жүзеге асады. Өйткені, отандық кәсіп-орындарда маркетингті қалыптастыру шарттарының өзіндік ерекшеліктері бірқатар проблемалардың туындауына алып келуі және маркетингтің дамыған үлгісінің қолданысына кедергі келтіруі мүмкін.

Сонымен, маркетинг туралы шетелдік және отандық әдебиеттерді зерттеуге және нақты кәсіпорындарда маркетинг қызметін ұйымдастыру процесінің ерекшеліктері бойынша мәліметтерді сараптауға негізделген осы тақырып бойынша жұмыс істеу оның нәтижелерін отандық кәсіпорындардың іс-жүзінде әрі қарай пайдалануы тұрғысынан өзекті мәселе болып табылады. Зерттеу мәселесінің өзектілігі әзірге қолданбалы материалдары мен теориялық негіздері жеткіліксіз Қазақстан үшін жаңа бір мәселе болуымен де айқындалады. Жұмыс нәтижелерін маркетинг қызметінің даму бағыттарын анықтау үшін қазақстандық кәсіпорындар мен ұйымдардың қызметінде іс-жүзінде қолдану мүмкіндігі де осы тақырыптың маңыздылығын күшейте түседі. Осылайша, аталмыш мәселенің өзектілігі мен тақырыптың ғылыми тұрғыдан жеткіліксіз өңделгендігі зерттеу мақсатын, пәнін және нысанын таңдауда негіз болып табылады. Мұндай жағдайда ауыл шаруашылығында маркетинг қызметін қалыптастыру және дамыту жөніндегі кеңестер мен ұсыныстарды дайындау қажеттігі туындайды.

Маркетингтің теориялық аспектілерін әзірлеуге әртүрлі мектептердің өкілдері саналатын Ф. Котлер, П. Друкер, К. Ланкастер, Т. Левитт, И. Ансофф, Б. Берман, Д. Эванс, А. Дайан, Л. Роджерс, К. Исикява, С. Блэк, Г. Картер, Ж. Ж. Ламбен секілді көптеген шетелдік ғалымдар өзіндік үлесін қосты. Осы орайда, ресейлік ғалымдардан Г. Г. Абрамишвилиді, Г. Л. Багиеваны, А. Вайсманды, Г. А. Васильеваны, И. Н. Герчакованы, Е. П. Голубковты, Р. Дамариді, Е. Дихтельді, А. Дайанды, И. И. Кретованы, Н. В. Прокопенконы, Е. В. Попованы, А. Н. Романованы, Б. А. Соловьеваны, Х. Хершгенді айрықша атап өтуге болады.

Агромаркетинг саласында Г. П. Абрамованың, Г. В. Астратованың, Л. Н. Байготтың, В. Г. Гусакованың, А. В. Клюкачтың, А. Н. Семиннің, П. П. Сорокиннің, В. П. Неганованың, Ю. А. Цыпкиннің, С. Б. Шапироның еңбектері ерекше назар аудартады.

Ауыл шаруашылығын дамыту, нарық инфрақұрылымын қалыптастыру және ауыл шаруашылық өнімдерін қайта өңдеу мен өткізу мәселелері бойынша В. Л. Берсенов, Ю. А. Нагаев, А. Ф. Новоселов, А. Л. Пустуев, А. Н. Семин, Н. Н. Филиппов және т. б. авторлар зерттеу жұмыстарын жүргізді.

Нарықтық экономика жағдайында отандық кәсіпорындардағы маркетингтің даму бағыттын зерттеуге өзіндік үлесін қосқан экономист-ғалымдарға А. К. Қошанов, Р. Ю. Куватов, К. А. Сағадиев, А. Ш. Нурсеитов, А. А. Сатыбалдин, С. Р. Есімжанова және т. б ерекше атауға болады.

Дегенмен, Қазақстанда АӨК кәсіпорындарының салалық маркетинг қызметінің тұжырымдамасын дайындаудың ғылыми негізделген тәсілдері және әртүрлі формадағы шаруашылықтарда маркетинг қызметтерін ұйымдастыру, маркетингтік құрылымдарды өзара байланыстыру және ауыл шаруашылығында жұмыс істейтін маркетингтік ұйымдарды біртұтас жүйеге біріктіру мүмкіндіктері әзірге болмай отыр.

Зерттеу мақсаты мен міндеттері. Зерттеу мақсаты - нарықтық экономика жағдайында ауыл шаруашылық кәсіпорындарындағы маркетингтік қызметті жетілдірудің негізгі бағыттарын негіздеу. Бұл қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет:

- аграрлық маркетинг қызметінің қазіргі ұйымдастырылу барысы мен даму тенденцияларын сараптау;

- ауыл шаруашылық өнімдерінің өндіріс саласында маркетингтік қызмет жүйесін екі деңгейде (кәсіпорын - аудан) дайындау;

- әртүрлі типтегі ауыл шаруашылық кәсіпорындарының маркетингтік құрылымдарының ұйымдық түрлерін бөліп көрсету және олардың жұмыс істеу механизмін анықтау;

- агро өндірістік кәсіпорындарда маркетингтік жүйені ендірудің әдістемелік тәсілдері мен сызбасын әзірлеу.

Зерттеу пәні - АӨК кәсіпорындары мен ұйымдарының нарықтық және маркетингтік қызметтері, маркетинг функциясын орындайтын басқару органдары және АӨК-дегі маркетингтің кешенді жүйесі болып табылады.

Зерттеу нысаны - ОҚО обылысының АӨК-дегі ұйымдар мен кәсіпорындардың маркетингтік қызметі.

Зерттеудің ілімдік және әдістемелік негіздері ретінде маркетинг саласындағы отандық және шетелдік жетекші ғалымдардың ғылыми еңбектері алынды.

Зерттеудің тәжірбиелік нормативтік-құқықтық базасы Қазақстан Республикасының заңнамалық актілері, Республиканың статистика жөніндегі Агенттігінің мәліметтері, қазақстандық және шетелдік ғылыми әдебиеттер, ғылыми-практикалық конференциялар мен семинарлардың материалдары және маркетингтік қызметпен айналысатын шаруашылықтардың басшылары мен мамандары қатысқан сауалнама нәтижелері құрады.

Диссертацияда зерттеулердің жүйелік, салыстырмалы және құрылымдық сараптау, сауалнамаларды өңдеудің статистикалық әдістері және экономикалық-математикалық модельдеу әдістері қолданылды.

Диссертациялық зерттеудің ғылыми жаңалығы. Жіргізілген зерттеулер нәтижесінде диссертацияның ғылыми жаңалығын анықтайтын келесі ғылыми-әдістемелік және тәжірбиелік нәтижелер алынды :

- экономикалық өзара байланыстардың жиынтығын біртұтас қарастыруға негізделген және нарықтың бір-бірімен қарым-қатынастарын барынша тиімді пайдалануға бағытталған шығармашылық қызметтің арнайы кешенді түрі ретінде агромаркетингтің маңызы айқын көрсетілді;

- агромаркетингтің қазіргі жағдайын нарықтық зерттеу, оның дамуына және ауыл шаруашылық кәсіпорындарының маркетингтік қызметінің тиімділігіне әсер ететін факторлар кешенін анықтау мақсатында сауалнама жүргізілді;

- ауыл шаруашылық кәсіпорындарының маркетингтік қызметін қалыптастыру механизмі ұсынылды, әртүрлі кәсіпорындардағы алғашқы құрылымдардың маркетингтік мәселелерін шешуге арналған ұйымдық механизм құрылымы дайындалды және кәсіпорындардың мүмкіншіліктерін ескеретін оңтайластырылған ұйымдық маркетингтік құрылымдар ұсынылды;

- бүкіл жүйенің қызметін үйлестіретін аудандық маркетинг орталығына барынша арқа сүйейтін аудандық маркетингтік қызметті ұйымдастырудың логикалық үлгісі әзірленді;

- агроөнеркәсіп кәсіпорындарындағы маркетингтік қызметтің тиімділігін бағалау әдісі ұсынылды;

Қорғауға шығарылатын диссертацияның ғылыми тұстары :

- шетелдік және отандық тәжірибені жалпылама қорытындылау негізінде агромаркетингтің салалық және қолданбалы маңызы мен мәні айқындалды;

- АӨК маркетингттік қызметтің қазіргі жағдайы мен даму келешегіне сараптама жасалды;

- АӨК-дегі маркетингтің дамуын тежеп отырған факторлар анықталды;

- ауыл шаруашылық өндірісінде маркетингті кешенді қолдану мәселелерін шешуге мүмкіндік беретін АӨК маркетинг жүйесін құрудың авторлық үлгісі ұсынылды;

- ауыл шаруашылық кәсіпорындарының маркетингтік қызметін қалыптастыру механизмі ұсынылды;

- агро өндірістік кәсіпорындардағы маркетингтік қызметтің тиімділігін бағалаудың әдістемелік тәсілдері әзірленді.

Зерттеудің ғылыми-тәжірибелік маңызы. Диссертациялық жұмыста қамтылған ілімдік және әдістемелік ережелерді, тұжырымдар мен қорытындыларды аймақтың агроөнеркәсіп кәсіпорындары, облыстық және аудандық ауыл шаруашылық органдары пайдалануда. Осының арқасында олар басқару саласында экономикалық тұрғыдан аса тиімді шешімдерді қабылдауға және кәсіпорындар арасындағы күшейген бәсеке жағдайында жоспарлардың ғылыми деңгейі мен негізділігін арттыруға мүмкіндік алуда. Сондай-ақ, диссертация материалдарын автордың өзі де Қ. А. Ясауи атындағы ХҚТУ-нің «Маркетингті басқару», «Менеджмент» және «Маркетинг», «Халықаралық маркетинг» пәндері бойынша лекция оқуда және оқу-әдістемелік әдебиеттерді әзірлеуде қолданды.

Зерттеу нәтижелерін барлық меншік түріндегі кәсіпорындарда маркетинг қызметін ұйымдастыру мен жетілдіру барысында да пайдалануға болады.

Диссертациялық жұмыстың ғылыми-зерттеу жоспарларымен байланысы . Диссертациялық жұмыс Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің ғылыми-зерттеу бағдарламаларына сәйкес орындалды.

Зерттеу нәтижелерін сынақтан өткізу. (апробация) . Диссертацияда қамтылған зерттеу нәтижелері халықаралық және республикалық ғылыми-практикалық конференцияларда баяндалды. Диссертация материалдары бойынша жалпы көлемі 2, 4 баспа табақ 8 ғылыми еңбек жарияланды.

Әзірленген маркетингтік жүйені ендіру және оның тиімділігін бағалау әдістемесі Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ Түрік Университетінің ғылыми-әдістемелік ізденістерінде қолданысқа енгізілді.

Диссертациялық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Диссертациялық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, 92 әдебиетті қамтитын пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және 5 қосымшадан тұрады. Жұмыстың мазмұны 14 сурет пен 26 кестені қамтитын 133 беттік негізгі мәтінде баяндалады.

1. АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ САЛАСЫНДА МАРКЕТИНГТІ

ҚОЛДАНУДЫҢ ІЛІМДІК-ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ

Ауыл шаруашылығындағы маркетингтің ілімдік маңызы

Нарыќтыќ экономика жағдайында Ќазаќстан Республикасыныњ єлеуметтік-экономикалыќ дамуын ныѓайту ‰дерісі µндірістіњ, єсіресе ауыл шаруашылыѓыныњ тиімділігін т±раќты єрі бекем арттыру үшін шаруашылыќ ж‰йенің т‰бегейлі ќайта ќ±рылуын талап етеді.

Қазіргі таңда отандық экономиканы қайта құру кезінде бірқатар мәселелер туындады. Әсіресе, Қазақстан халқының өмір сүру деңгейін анықтайтын аса маңызды стратегиялық қызмет саласы ретінде агроөнеркәсіп өндірісінің тиімділігін арттыруға елеулі назар аударылды[1, 2] . Бүгінгі таңда агроөнеркәсіп кәсіпорындары шаруашылық механизмнің жетілмеуінен, коммерциялық ақпараттың жеткіліксіздігінен, сыртқы орта факторларының (тұтынушылардың іс-әрекеті, нарықтық конъюнктураның өзгеруі, жаңа тауарлардың пайда болуы, т. б. ) әлсіз талдануынан және нарықта жұмыс істеу тәжірибесінің жоқтығынан тұрақсыз шарттарда әрекет етіп келеді. Сондықтан, ауыл шаруашылық өнімін тұтынушыға дейін тиімді жеткізуге бағытталған зерттеулерді қайта қарастыру және күшейту қажет.

А¤К-нде маркетингті ќолдану -- нарыќтыќ ќатынастарды дамыту мен ауыл шаруашылыќ саласындаѓы оњтайлы мамандануды орнықтырудың қажетті шарты болып табылады. Маркетинг нарыќтаѓы ауыл шаруашылыќ µнімдері мен µзге де тауарларѓа деген с±раныс пен ±сынысты жєне олардыњ даму тенденцияларын зерттеу, А¤К-ніњ ±тымды ќ±рылымын т‰зу жєне Ќазаќстанныњ жекелеген облыстары мен аймаќтары арасында µнім айырбасын ынталандыру арќылы А¤К кєсіпорындарыныњ мамандануын терењдету мен дамыту ‰шін ќажетті шарттарды ќалыптастырады [3, 4] .

Ағымдағы стратегиялық мәселелерді шешу барысында маркетинг әдісі кәсіпорындарға қолында бар материалдарды, еңбек және қаржы ресурстарын ұтымды пайдалануға мүмкіндік береді. Нарық жағдайында маркетинг кәсіпорынның бүкіл өндірістік және өтімдік (өнім сату) қызметін ұйымдастыру мен жоспарлаудың негізіне, ал маркетингті басқару оларды басқару жүйесінің маңызды бөлігіне айналады. Сол себептен, кәсіпорын-дарда маркетинг - дербес маманданған ішкі шаруашылық бөлімше ретінде қызмет атқаруға тиіс.

Нарықтық экономикаға жағдайында, сөзсіз, басқа елдердің тәжірибесіне де назар аудару қажет. Жалпы әлемдік тәжірибеден кез-келген елдің өркендеуі мен дамуының тек қана нарықтық жүйеге байланысты емес екендігін, бұған маркетингтің де елеулі дәрежеде ықпал ететінін аңғаруға болады. Өйткені жер бетінде нарықтық экономикасы бар артта қалған мемлекеттер де, дамыған елдер де қатар кездескенімен, жоғары дамыған мемлекеттердің барлығында дерлік экономиканың өркендеуі маркетингтің жоғары даму деңгейіне келіп саятындығы анық байқалады. Сондай-ақ, көптеген ірі фирмалар да маркетингті өз шаруашылық қызметінің басты алғышарттарының бірі ретінде жете бағалайды. Әлемге танымал бірқатар шаруашылық субъектілері маркетингтік іс-шараларды белсенді жүргізу нәтижесінде өз өнімдерінің өндірісі мен сату көлемін бірден ұлғайта білді [5, 6] .

Қазіргі таңда маркетингтің 2000-ға жуық анықтамасы бар. Сондықтан-да күрделі де, көпқырлы ұғым саналатын маркетингтің экономикалық әдебиеттердегі әртүрлі анықтамаларына жан-жақты талдау жасау қажет. Кейбір ғалымдар маркетингті өнім сату іс-шаралары деп қарастырады. Бірақ өнім сату қоғамдық өндірістің ең соңғы аяқтаушы кезеңі болып табылатындықтан, бұл анықтама маркетингтің мәнін толық ашып көрсете алмайды. Ал, бірқатар ғалымдар маркетингке өндіріс ретінде қараса, базбіреулері оны басқару жүйесі деп есептейді, енді біреулері оны нарықтан ақпарат алу жүйесі деп сипаттайды. Өкінішке орай, әзірге маркетинг туралы қысқа да нұсқа жалпыға ортақ бір анықтама жоқ. Себебі маркетинг тауардың бүкіл өмірлік кезеңін, яғни тауардың кескінін дайындаудан оны сатуға дейінгі барлық процесті, тіпті сатылғаннан кейінгі қызмет көрсету кезеңін де қамтиды.

Маркетинг - әртүрлі аспектіге ие, кең мағыналы ұғым. Жалпы алғанда, маркетинг:

- тауарларды өндірушіден тұтынушыға айырбас арқылы жеткізуге бағытталған қызмет түрі;

- қарым-қатынастың әлеуметтік-этикалық және моральдық нормаларына, сондай-ақ, тұтынушылар мен жалпы қоғамның мүдделеріне негізделген, нарықтық қоғамдық өндіріске қатысты көзқарастардың жаңа жүйесі;

- маркетинг негізінен, микроэкономикалық деңгейде жетілдірілген ілімдік және тәжірбиелік білім жүйесі, ғылым саласы;

- өндіріске, өнім өткізуге, нарыққа және тұтынушыға бағытталған, кәсіпорын қызметі мен тауар сату ісін басқару тұжырымдамасы;

- белгілі бір тауарларды таңдап алынған нарық бөліктерінде қалыптастыруға, ұйымдастыруға, өндіруге және сатуға арналған кешенді бағдарламаларды кәсіпорын деңгейінде дайындау шаралары.

Маркетинг өндірістік-өтімдік және ғылыми-техникалық қызметтерді басқару тұжырымдамасы ретінде басқарудың мақсаттын белгілеу; жоспарлау; сараптау; бақылау; үйлестіру секілді жалпы функциялары мен нарықты кешенді зерттеу; кәсіпорынның даму стратегиясын таңдау; тауарлық, инновациялық, бағалық, өтімдік, жарнамалық және сервистік саясаттарды жүзеге асыру секілді жеке арнайы функцияларына ие болып табылады [7, 8, 9, 10] .

Маркетингті кәсіпорынды дамытудың біртұтас тұжырымдамасы және оны іске асыру философиясы деп сипаттауға болады. Мұнда кәсіпорынды басқару жүйесі маркетинг қағидаларының негізінде құрылады, ал басқару процесі маркетингтік басқару ретінде жүзеге асырылады [11, 12, 13, 14] .

Экономикалық әдебиеттерде маркетинг туралы әртүрлі анықтамалар кездеседі. Осы анықтамалардың кейбіреулеріне тоқтала кетейік.

Г. Абрамишвилидің пікірінше, маркетинг - фирманың өндірістік-өтімдік қызметінің нарыққа бағытталуын қамтамасыз ететін басқару тұжырымдамасы болып табылады [15] .

Ф. Котлер маркетингті айырбас арқылы адамдардың қажеттіліктері мен мұқтаждықтарын қанағаттандыруға бағытталған қызметтің ерекше түрі деп есептейді [16] .

Т. Левитт маркетинг туралы былай дейді: «Маркетингті тауар сату ісімен теңестіруге болмайды. Өйткені, сауда жүйесінің функциясы сатып алушыны өндіріліп қойған өнімді сатып алуға көндіру болса, маркетингтің міндеті тұтынушыға шын мәнінде қажетті тауарды нарыққа шығаруға бағытталады» [17] .

А. Н. Романовтың айтуынша: «Маркетинг - басқару қызметінің бір түрі. Ол тұтынушылардың талаптарын анықтау және оларды қанағаттандыру арқылы өндіріс пен сауда-саттықтың кеңеюіне әсерін тигізеді. Сондай-ақ, маркетинг тұтынушылардың тауарды сатып алуын қамтамасыз ету мақсатында тауарлар мен қызметтерді өндіру және өткізу мүмкіндіктерін ұштастырады» [18] .

Ал, Дж. Эванс пен Б. Берман маркетингке мынадай анықтама береді: «Маркетинг - өндірушіден тұтынушыға немесе пайдаланушыға тауарлар мен қызметтерді өткізу ісін басқаратын кәсіпкерлік қызмет немесе тауарлар мен қызметтерді дайындау, сату және өткізу арқылы сұранысты болжауға, кеңейтуге және қанағаттандыруға мүмкіндік беретін әлеуметтік процесс» [5] .

Кесте1- Маркетингтің даму кезеңдері

№

Уақыт аралығы

Кезеңнің атауы және сипаттамасы

Маркетинг тұжырымдамасы. Кезеңге тән ерекшеліктер

№: 1

Уақыт аралығы:

ХІХ ғасыр соңы -

ХХ ғасыр басы

Кезеңнің атауы және сипаттамасы: Жаппай өндіріс кезеңі: машина өндірісі қалып-тасып, тұрақты токпен жұмыс істейтін генератор, электрлі двигатель, іштей жану двигателі және көлік ойлап табылған кезең

Маркетинг тұжырымдамасы. Кезеңге тән ерекшеліктер: Өндірістік тұжырымдама. Өндіріс шығындары мен өнім бағасының төмендеуі нарықтағы жетістікті қамтамасыз етті.

№: 2

Уақыт аралығы: 1930-1950 жж.

Кезеңнің атауы және сипаттамасы: Сұраныс қаныққан кезең. Өндірілетін өнім түрі мен көлемі жоғары қарқынмен өсті.

Маркетинг тұжырымдамасы. Кезеңге тән ерекшеліктер: Сауда тұжырымдамасы. Тауардың өндірушіден тұтынушыға дейін сатылу процесіне баса мән берілді.

№: 3

Уақыт аралығы: 1960-1980 жж.

Кезеңнің атауы және сипаттамасы: Қазіргі заманғы марке-тинг, ғылыми-техникалық прогресс және тұтыну мәдениеті өскен кезең

Маркетинг тұжырымдамасы. Кезеңге тән ерекшеліктер: Әлеуметтік-этикалық маркетинг қалыптасты және кәсіпкерлік қызмет саласындағы маркетинг өзгерді.

№: 4

Уақыт аралығы: 1980 жылдан бастап қазірге дейін

Кезеңнің атауы және сипаттамасы: Жаңа еуропалық өркениет кезеңі.

Маркетинг тұжырымдамасы. Кезеңге тән ерекшеліктер: Әлеуметтік-этикалық маркетинг кеңінен дамыды.

Маркетингтің басқару теориясы мен тәжірбиесі ретінде пайда болуы маркетингтің отаны саналатын АҚШ-пен тікелей байланысты. Кейіннен маркетинг Батыс Еуропада, Жапонияда және өзге елдерде тарай бастады. Маркетингтің кезеңдер бойынша даму барысы (19, 20, 21) 1-кестеде берілген.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.