Қазақстандағы бастауыш мектептердің қалыптасуы мен дамуы (1861-1930 ж.ж. материалдар негізінде)

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:

ОӘЖ 373. 3. 012. 2. (574) (091) Қолжазба құқығында

ЫБЫРАИМЖАНОВ ҚАЛИБЕК ТҰРДЫҒАЗЫҰЛЫ

Қазақстандағы бастауыш мектептердің қалыптасуы мен дамуы

(1861-1930 ж. ж. материалдар негізінде)

13. 00. 01 - Жалпы педагогика, педагогика және білім тарихы, этнопедагогика

Педагогика ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертациясының

А В Т О Р Е Ф Е Р А Т Ы

Қазақстан Республикасы

Түркістан, 2007

Жұмыс Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінде орындалған.

Ғылыми кеңесшісі: педагогика ғылымдарының докторы,

профессор Сарыбеков М. Н.

Ресми оппоненттері: педагогика ғылымдарының докторы,

профессор Мұханбетжанова Ә.

педагогика ғылымдарының докторы,

профессор Әлсатов Т. М.

педагогика ғылымдарының докторы,

профессор Халитова И. Р.

Жетекші ұйым: Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық

университеті

Диссертация 2007 ж. «___» сағат Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің ОД 14. 61. 35 біріккен диссертациялық кеңесінің жәжілісінде қорғалады. Мекен-жайы: 161200, Түркістан қаласы, Университет қалашығы, Мәдениет орталығы, кіші мәжіліс залы.

Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің кітапханасында диссертация жұмысымен танысуға болады. Мекен-жайы: 161200, Түркістан қаласы, Университет қалашығы, Мәдениет орталығы

Автореферат 2007 ж. «___» таратылды.

Диссертациялық кеңестің

ғалым хатшысы: Е. О. Омар

Кіріспе

Біздің зерттеу жұмысымыздың нысанасы етіп, қазақ жеріндегі бастауыш мектептердің қалыптасу, даму кезеңдерін (1861-1930) қарастырып, бірқатар кереғар ой-пікірлер мен отарлық саясаттың ықпалымен жұмыс жасаған бастауыш білім беру жүйесіне талдау жүргізіп, даму кезеңдерін негіздеуде тарихи - философиялық, саяси - әлеуметтік, психологиялық - педагогикалық жағдайларды анықтап, білім беру саласындағы ғылыми-теориялық, оқу-әдістемелік және ұйымдастыру бағытындағы педагогикалық тұрғыдан сипаттама беруге талпындық. Анықталған кезеңдегі педагогикалық ой-пікірдің қалыптасуы мен бастауыш білім берудің тарихына саяси және мемлекеттік құрылым мен әлеуметтік-экономикалық ахуалдың тікелей ықпалы болғандығын ескере отырып, Ресейдегі 1861-1930 жылдардағы орыс бастауыш білім беру жүйесінің дамуына К. Д. Ушинский, Л. Н. Толстой, Л. Н. Модзалевский, М. Ф. Владимирский-Буданов, А. Г. Неболсин, Г. А. Фальборк, В. И. Гарнолуский, 1900-1917 жылдардағы Н. В. Чехов, И. Алешинцев, И. М. Маскин, И. Н. Миклашевский, М. С. Палаев, Е. О. Лехачев, С. В. Рождественский, В. И. Чарнолуский, А. Е. Грузинский, Н. М. Королков, Д. Д. Протопопов, И. С. Симанов, М. И. Демков, С. А. Золотарев, П. Ф. Каптерев, А. П. Медведьков, П. А. Сололов болса, 1918-1930 жылдар аралығында Н. К. Крупская, Н. Медынский, Г. Шахвердов, А. П. Пинкеевич, П. П. Блонский-Сватковский, М. М. Рубинштейн, А. А. Фортунатов, В. А. Зеленко сияқты ғалымдар өз үлестерін қосты. Дегенмен, көрсетілген кезеңдегі ғалымдардың еңбектерінде Ресей мемлекетінің ішкі жағдайындағы мәселелер қамтылып, шет аймақ болып саналған Қазақстандағы оқу-ағарту, білім беру мәселелері жөнінде ешнәрсе қамтылмаған.

Мемлекеттік құрылымдар жөнінен біз зерттеп отырған уақытта Қазақстан Ресейдің құрамына еніп, өз дербестігінен айрылған уақыт болып саналады.

Қазақстанда педагогикалық ой-пікірлердің және оқу-ағарту ісінің тарихында зерттеушілер Ә. Сыдықов, Т. Тәжібаев, Ә. Сембаев, И. Я. Гармс, С. Мусин, Қ. Бержанов, И. Б. Мадин, А. Т. Колмаков, Ж. Есекеев, А. Көбесов, К. Құнантаева, К. Б. Сейталиев, Қ. Б. Жарықбаев, С. Қ. Қалиев, Т. М. Алсатов, Е. Омарұлы, Ә. Н. Көшербаева, К. Ж. Ибраева, А. Ильясова және т. б. ғалымдар тобы өз орындарын алады.

Ә. Сыдықов зерттеуі қазақтың көрнекті педагогы Ы. Алтынсариннің педагогикалық мұрасына арналып, сол кездегі қазақ даласындағы оқу-ағарту жұмыстары мен ХІХ ғасырдың 60-жылдарынан бастау алған мектептің оқу-тәрбие жұмыстары, ондағы әдістемелік жағдай мен мұғалімнің ролі жөнінде кеңінен талдаулар жасаған.

Т. Тәжібаевтың ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы Қазақстанның мектебі мен ағарту ісі туралы зерттеу жұмысында Қазақстанның Ресейге қосылуының саяси-әлеуметтік маңызындағы халық ағарту, мәдениет саласына кеңінен тоқталады. Сондай-ақ, бұл зерттеуде қазақ жеріндегі педагогикалық ой-пікірдің қалыптасу тарихына (Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбаев) педагог және ағартушы тұлғалардың қызметіне ерекше мән беріп талдаған. Бұнда отаршылдық кезеңдегі қазақ жерінде алғаш құрыла бастаған әр түрлі оқу орындарының Азият мектебі (Омбы), Кадет корпусы, хан ордасы мен шекара комиссиясы жанындағы қазақ мектептері мен екі сыныпты орыс-қазақ және бір сыныптық үкімет мектебі, ауылдық жердегі болыстық мектептерді, сонымен бірге кәсіптік-техникалық білім беру және еңбекке үйрету ісі тарихының қалыптасуы жөнінде арнайы тоқталып, онда мұғалімдер, кіші дәрігер қызметкерлерін, қолөнершілер мен ауыл шаруашылық мамандарын даярлау, кәсіптік-техникалық оқу мекемелерінің даму тарихын сөз етеді.

Ал, Т. Тәжібаев еңбегінің жалғасы ретінде Кеңес өкіметінің орнауына, яғни төңкеріске дейінгі Қазақстандағы мектеп пен ағарту ісінің дамуын толықтыра түсетін Г. М. Храпченковтың еңбегі болды.

Ә. Сембаевтың зерттеу еңбегінде төңкеріске дейінгі Қазақстанда оқыту ісінің түрліше ұйымдастырылуы, орыс және орыс-қазақ мектептерімен кәсіптік оқу орындарында қазақ жастарын оқыту жайы, сонымен бірге Қазақстанда кеңес мектебін құру тарихы жөніндегі мәселелер қамтылып, мектептерге, әсіресе, бастауыш сынып мұғалімі мамандарын даярлауда ескіше оқып даярланған мұғалімдерді қайта тәрбиелеуде кәсіптік білім беру жұмыстарының өркендеуі мен дамуын тарихи тұрғыдан талдап берді.

И. Я. Гармстың ғылыми еңбегінде бір тарау бастауыш білім берудің тарихына арналып, орыс-қазақ бастауыш мектептеріне сипаттама беріліп, Н. И. Ильминскийдің, М. Н. Григорьевтің, Ы. Алтынсариннің педагогикалық ой-пікірлері талданады. Сондай-ақ, қоғамдағы болған түрлі төңкеріс пен өзгерістер қазақ өлкесіндегі оқу-ағарту жұмыстарына тигізген ықпалын баян етеді.

Қ. Б. Бержановтың ғылыми-зерттеу жұмысының негізінде жарық көрген монографиясында, орыс-қазақ арасында ынтымақтастық және оның халық ағарту ісіне тигізген ықпалы, қазақ мектептері, орысша білім беру мәселелері жөнінде өз пікірлерін түйіндеп береді.

С. Мусиннің зерттеу жұмысында 1920-1936 жылдарда Кеңес өкіметі кезіндегі мектептер бастауыш, жеті жылдық және орта мектеп болып қалыптасуы жалпыға бірдей міндетті оқу заңының орындалуы кезеңін толығымен қамтиды .

Ж. Есекеев зерттеу жұмысында 1917-1930 жылдар аралығындағы Қазақстандағы педагогикалық білім мәселелері қамтылса, А. Т. Колмаков 1925-1954 жылдардағы Қазақстандағы жоғарғы педагогикалық білім берудің дамуын қарастырады. Ал бұл кезеңге дейінгі бастауыш мектеп мұғалімдерін даярлау мәселесіне А. П. Герасимова қазан төңкерісіне дейінгі Қазақстандағы орта дәрежелі педагогикалық оқу орындары жөнінде тұңғыш пікір айтты. Қазақстанда мұғалім мамандарын даярлаудағы сырттай оқыту арқылы білім беру ісін дамыту мәселесіне И. Б. Мадиннің зерттеулері арналған. А. К. Тлебалдиеваның кандидаттық зерттеу жұмысы Қазақстандағы бастауыш білім беру жүйесінің қалыптасуы мен дамуын (1917-1941ж. ж. ) қамтыса, Е. М. Байзақованың диссертациясын бастауыш мектептердегі түрлі оқыту әдістерінің даму тарихына талдау жасаған еңбек ретінде танимыз.

Қазақстанда қыз балаларға білім беру мәселесі жөнінде М. Қозғамбаеваның «Қазақстандағы әйелдерге білім беру тарихынан» (1968 ж) атты еңбегі қыз балаларға оқу-тәрбие жұмысын арнайы мектепте ұйымдастыру Ы. Алтынсариннен бастама алған үлкен әлеуметтік-педагогикалық қозғалыс ретінде көрсетіп, Торғайдағы екі сыныптық қыздардың тұңғыш қолөнер мектебі бастамасының қалай қазақ жерінде өркендеп дамығаны жөнінде мәліметтер береді. Осы бағытта қыз балаларға білім беру жұмыстарының ғылыми-теориялық және тарихи дамуын тереңдете зерттеген К. Құнантаеваның еңбектері бар.

Қазақстандағы педагогика тарихы мен оқу-ағарту жұмыстарының дамуындағы педагогикалық ой-пікірлердің қалыптасуына А. Ильясова, К. К. Актаева, С. Утаназаров т. б. ғалымдардың ғылыми-зерттеу жұмыстары арналып, бұл тұрғыдағы еңбектер бірін-бірі толықтырып жетілдірілсе, Е. Омарұлы қосымша білім беру жүйесіне арналған зерттеуінде мектептен тыс мекемелердің қалыптасуы мен дамуының (1917-1990 ж. ж. ) теориясын әрі тарихын қарастырып, сүбелі үлес қосты. Бұлар біздің эерттеуімізге тірек болды.

Біздің анықтап алған уақытқа дейінгі кезеңдерде Қазақстандағы педагогикалық ой-пікірлер мен тәлім-тәрбиелік даналық жолдың өскелең ұрпақты тәрбиелеу тарихының мәселелеріне Т. М. Алсатов, К. Ж. Ибраева, т. б. ғалымдар өз зерттеулерін арнаса, Қазақстандағы халықтық педагогиканың өзектілігі мен бүгінгі күнге қажеттігін дәлелдей отырып, олардың ғылыми-теориялық және тарихилығына мән берсе, осы тұрғыдағы зерттеулер С. Қ. Қалиев, С. А. ¦зақбаева, С. Ғаббасов т. б. әр қырынан қамтыған. Сондай-ақ, Қазақстандағы рухани дүниенің әлеуметтік-мәдени салаға ықпалы, оның ішкі бірлігі мен табиғи үйлесімділіктерімен даналық бейненің берілуі, ондағы білім, тәрбие, ұлттық мәселенің төңірегінде ой-түйіндер жасап, пікір қалыптастырған философ-ғалымдарымыз, Ә. Нысанбаев, Ж. Әбділдин, Ғ. Есімов, О. А. Сегізбаев, Ә. Сағатова, Н. Елікбаев т. б. болды.

Қазақ жеріндегі жеке тұлғалардың педагогикалық мұралары мен көзқарастары жөнінде жазылған еңбектерде ұлттық бастауыш мектептің қалыптасуы мен дамуына зор күш салып, еңбек еткен зиялы қауым өкілдерінің педагогика тарихында алатын орындары анықталып, сараланып дәлелденді. Кеңестік кезеңде осы сынды зерттеулер 30-жылдары сталиндік жүйеге ұшырап, жазылған еңбектер мен қолжазбаларды (А. Байтұрсынов, М. Жұмабаев, Х. Досмұхамедов, М. Дулатов, Ж. Аймауытов, Қ. Кемеңгеров, Т. Шонанов, т. б. ) оқуға, сараптап талдауға, авторлардың аттарын атауға тиым салынғандығына байланысты елеусіз қалған еді. Аттары аталған қазақ зиялыларының алғашқы ұлттық негіздегі қазақ тілі мен әдебиетінен, тарих, математикадан, т. б. оқулықтар мен оқу құралдарын жазудағы қосқан үлесі орасан зор. Оның маңыздылығы жайлы тарихшылар М. Қойгелдиев, Ж. Қасымбаев, М, Қозыбаев, К. Нұрпейісов, Х. Табылдиев, филологтар Р. Бердібаев, Т. Кәкішұлы, Р. Нұрғалиев, Ш. Сәтбаева, Р. Сыздықова, С. Сейітов, Ш. Елеукенов, С. Дәуітов, А. Мектепов, Т. Қожакеев, Н. Омаш, математика саласы бойынша Т. Оспанов, Б. Қосанов, Ж. Қайынбаев, т. б. ғылыми-зерттеу және ғылыми мақалалары ауқымды талданды және олардың көмегі зор болды.

Сонымен бүгінгі таңда елімізде жүріп жатқан жаңару үдерісі өткен тарихымызды объективтік тұрғыдан дұрыс бағалауға, мәдени құрылыс саласында, әсіресе ағарту, мектеп, оқу-тәрбие жұмысына қатысып, талай ғасырлар бойы жинақталған тәлім-тәрбиелік мұраларды егеменді еліміздің бүгінгі күн талаптарына сай пайдалануға қолайлы жағдай тудырып отыр. Осы тұрғыдан алғашқы білім беру саласы тарихының бір бөлігі бастауыш білім берудің ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен 1930 жылдар аралығында қалыптасып, дамуын белгілі жүйемен зерттеу көкейкесті мәселенің бірі деп санаймыз.

Демек, аталмыш мәселенің қазіргі кездегі қажеттілігі мен оның педагогика тарихында бұрын-соңды жүйелі түрде қарастырылмауы арасында; тарихи тексерістен өткен әр типтегі бастауыш мектептердің алдыңғы қатарлы тәжірибелік мұралары мен олардың бүгінгі бастауыш мектептің оқу-тәрбие үдерісінде жүйелі пайдаланылмауы арасында; бастауыш мектеп тарихнамасын студенттерге меңгерту қажеттілігі мен оны жүзеге асыруға қажетті ғылыми-әдістемелік еңбектердің жоқтығы арасында қарайшылықтар бар екені байқалады.

Осындай көкейтесті мәселенің шешімін табуда, яғни, ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен 1930 жылдар аралығындағы еліміздегі бастауыш білім берудің даму үдерісін белгілі бір жүйеге келтіру мәселесі тұрғысында тақырыпты «Қазақстандағы бастауыш мектептердің қалыптасуы мен дамуы (1861-1930 ж. ж. материалдар негізінде) » деп таңдауға негіз болды.

Зерттеудің мақсаты: ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстандағы бастауыш мектептің қалыптасуы мен дамуының белгілерін, кезеңдерін жүйелеп, бүгінгі білім беру мекемелерінің оқу-тәрбие жүйесінің дамуында басшылыққа алу.

Зерттеу объектісі: ХІХ ғасырдың мен ХХ ғасырдың аралығындағы Қазақстандағы бастауыш білім беру тарихы.

Зерттеу пәні: ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы бастауыш мектептердің қалыптасуы мен дамуы.

Зерттеудің ғылыми болжамы: Егер ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстандағы бастауыш мектептің қалыптасып, даму тарихын жүйелеуге ғылыми-педагогикалық негізін айқындауға мүмкіндік туғызылса, онда ол оқыту мен тәрбие жүйесін жетілдіруге байланысты жаңа педагогикалық идеяларды және зерттеліп отырылған мәселені одан әрі дамытуға болжалдық мәні бар мүмкіндіктерді ашып көрсетуде ықпал етеді.

Зерттеу міндеттері:

1. Қазақстандағы бастауыш білім берудің қалыптасып дамуына ықпал жасаған саяси - әлеуметтік, экономикалық, мәдени - рухани, тарихи-философиялық негіздерін айқындау;

2. ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстандағы бастауыш мектептердің қалыптасып, даму тарихнамасын анықтау;

3. 1861-1930 жылдарда Қазақстандағы бастауыш мектептердің оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастырудың ғылыми-педагогикалық негіздерін айқындау;

4. Зерттеу аумағына енген кезеңдердегі әр типті бастауыш мектептердің оқу жоспары, бағдарламалары, оқулықтар мен оқу құралдарына сипаттама беру;

5. ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы білім беру үдерісінің қазіргі бастауыш мектептерінің педагогикалық үдерісі мен сабақтастығын дәлелдеу;

Қазіргі кездегі бастауыш білім беруді жетілдіру болашағын белгілеу.

Жетекші идея. Қазақ педагогика тарихы даму үрдісінде еліміздегі жинақталған тәлім-тәрбиелік жұмыстарды, соның ішіндегі ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы бастауыш мектептердің дамуын зерттеп қорытындылау және бағалау, бүгінгі ұрпақ тәрбиесіне арқау ету.

Зерттеу жұмысының әдіснамалық және теориялық негізі: Жеке тұлғаны дамыту мен қалыптастыру жайлы тарихи диалектикалық даму заңдылықтары, тарихи педагогикалық құбылыстарды зерттеудегі объективті, тарихи жүйелілікті сабақтастыру.

Зерттеудің көздері: ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы мерзімді басылымдар, Орталық мемлекеттік мұрағат материалдары қазақстандық, шет елдік және ТМД елдеріндегі педагогика тарихы, ғалым мамандардың ғылыми зерттеу еңбектері, Қазақстан Республикасы ¦лттық кітапханасының сирек кітаптары мен қолжазбалар қорындағы материалдар.

Зерттеу әдістері: Тарихи-педагогикалық еңбектерге мұрағаттағы іс-құжаттары сирек кездесетін қолжазбалар, тарихи-салыстырмалы талдау жасау, қорыту, бағалау.

Зерттеудің кезеңдері:

Бірінші кезең (2003-2004) зерттеу тақырыбы анықталып, ғылыми-педагогикалық және арнаулы әдебиеттерде бұл мәселенің зерттелу жайы қарастырылды. Тақырып бойынша тарихи, тарихи-педагогикалық, тарихи-этнографиялық, психологиялық, педагогикалық әдебиеттерге шолу жасалды. Зерттеу нысанасындағы оқу жоспарлары мен бағдарламалары, оқулықтармен танысып талданды.

Ғылыми және ұғымдық аппараттар белгіленіп, мұрағат материалдары жинақталып, олар бұрынғы баспаға жарық көрген еңбектермен салыстырылып, ғылыми дәйектелігіне көз жеткізілді.

Зерттеу материалдары негізінде бірнеше ғылыми еңбектер, мақалалар мен кітапшалар жарық көрді.

Екінші кезең (2004-2006) жинақталған деректер қазіргі педагогика ғылымдарының теориялық қисындары тұрғысынан талдауға алынды, ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстандағы бастауыш білім беру кезеңдері белгіленіп, сипаттама берілді.

Үшінші кезең (2006-2007) жүргізілген зерттеу жұмысының нәтижелері қорытындыланып, жүйеге келтірілді. Кезеңге бөлудегі қолданылған әдістер: талдау, жинақтау, тарихи салыстырмалы, тарихи генетикалық, құрылымдық және функционалдық ерекшеліктері айқындалды.

Ізденушінің тікелей араласуымен педагогика тарихы пәніне қажетті зерттеу нысанының материалдары сыныптан тыс тәрбие және факультативтік сабақтар бағдарламасында, хрестоматия, семинар және практикалық сабақтарда арнайы және жоғары оқу орындары студенттеріне ұсынылды.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық маңыздылығы:

1. Қазақстандағы бастауыш білім берудің қалыптасып дамуына ықпал жасаған саяси - әлеуметтік - экономикалық, мәдени - рухани, тарихи-философиялық негіздерін айқындау;

2. ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстандағы бастауыш мектептердің тарихнамасы (1861-1930 ж. ж. ) ;

3. 1861-1930 жылдарда Қазақстандағы бастауыш мектептердегі оқу-тәрбие үрдісінің ғылыми-педагогикалық негіздері айқындалып, алғаш рет ғылыми жүйеге келтіріліп, тұжырымдамалық тұрғыдан талдауға алынды.

4. Зерттеу аумағына енген кезеңдердегі әр типті бастауыш мектептердің оқу жоспары, бағдарламалары, оқулықтар мен оқу құралдарына сипаттама берілді.

5. ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстандағы білім беру үдерісі мен қазіргі бастауыш мектептерінің педагогикалық үдерістері мен сабақтастығы сараланды.

6. Қазіргі бастауыш білім беру жүйесін жетілдірудің болашағы айқындалды.

Зерттеудің практикалық мәнділігі:

Зерттеудің көкейкесті мәселесі бойынша «Қазақстандағы бастауыш мектептердің тарихы» атты арнайы курс бағдардағы түйінделген ой-пікірлер негізінде «1861-1930 жылдардағы Қазақстанда бастауыш білім берудің тарихы» атпен монография және бүгінгі ғылыми-педагогиканың теориялық негіздеріне «Жалпы бастауыш білім беру педагогикасы», «Педагогикалық сөздік» атты оқу құралдары (Р. М. Қоянбаевпен авторлық бірлестікте) дайындалды. Олар Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінде, Қазақстан-Ресей институтында пайдалануда.
Зерттеу жұмысының теориялық қағидалары мен деректі материалдары және ғылыми негізделген ұсыныстар бастауыш сынып мұғалімдерін даярлайтын жоғары және арнаулы оқу орындары мен жалпы білім беретін бастауыш мектептердің білім беру ісіне ендірілді.
Зерттеу жұмысының нәтижелерін жалпы білім беретін бастауыш мектеп бағытына жұмыс жасайтын бөлімдері бар университеттер мен педагогикалық институттарда және мұғалімдер біліктілігін арттыру мен білімін жетілдіру мекемелерінің тәжірибесінде, сондай-ақ, келешекте жазылатын «Педагогика тарихы», «Қазақтың ұлттық педагогикалық энциклопедиясы» мен ұлттық тәлім-тәрбиелік негізге бағындырыла жазылатын педагогикалық ой-пікірлер антологиясын жасауда пайдалануға болады.
Зерттеуде қамтылған материалдар жүйесі ұлттық болмысты бейнелейтін педагогика, психология ғылымдары саласынан оқылатын пәндердің оқу жоспарларын жетілдіруге ықпалы бар. Мысалы, «Педагогика», «Педагогика тарихы», «Бастауыш білім беру педагогикасы», «Этнопедагогика», «Этнопсихология», т. б. курстардың жекелеген бөлімдері бойынша лекция, семинарлық және тәжірибелік сабақтарды өткізуде қолдануға болады.

Қорғауға ұсынылған негізгі қағидалар:

ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы (1891-1930ж. ж. ) Қазақстандағы әр типті бастауыш мектептердің қалыптасуы мен даму тарихы, оның өзіндік белгілерін анықтау бүгінгі заманауи қоғамның құрамы ретінде педагогикалық ғылымның қоғамдық-тарихи міндеттерін дәлелдейді.
Анықталып зерттелеген кезеңдегі Қазақстанда әр типті бастауыш мектептердің оқу-тәрбие үдерістері қазіргі бастауыш білімнің ғылыми-педагогикалық негіздері қалыптасуының алғы шарттары болып табылады.
ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстандағы бастауыш мектептердің оқу жоспары, бағдарламалары, оқулықтар мен оқу құралдарының жасалу тәжірибесінің жүйесі бүгінгі заман сұранысынан туындайтын мәселенің шешімін табуға негіз болады.
1861-1930 жылдарда Қазақстандағы әр типті бастауыш мектептерде білім беру ісінің қазіргі педагогикалық үдерістері мен сабақтастығы және өзара байланысы, бастауыштағы берілетін тәрбие мен білімнің ұлттық негізін ескеру қажеттілігін дәлелдейді.
Зерттелген кезеңдегі әр типті бастауыш мектептерде білім берудің тәжірибелері, Қазақстандағы ұлттық бастауыш білім беру жүйесі мен педагогика ғылымының дамуына, жетілуіне оң ықпал тигізеді.

Зерттеу нәтижелерінің дәлелдігі мен негізділігі: диссертациялық зерттеу жұмыстарында алынған нәтижелердің ғылыми-теориялық және әдістемелік негізде дәлелденуімен, Қазақстандағы бастауыш мектептердің (1861-1930 ж. ж. ) қалыптасуы мен даму тенденцияларын сипаттайтын тарихи-педагогикалық, мұрағаттық құжаттарға сүйену барысындағы деректердің теориялық тұрғыдан талдануы және зерттеу жұмысы қорытындысының жалпы білім беретін мектептер мен жоғары оқу орындарындағы оқу-тәрбие ісіне енгізілуімен қамтамасыз етіледі.

Зерттеу нәтижелерін сынақтан өткізу және тәжірибеге ендіру - халықаралық ғылыми-әдістемелік конференцияларда (Қызылорда, Түркістан, Шымкент, Алматы, Ақтөбе - 2004, 2005, 2006, 2007), Республикалық және облыстық ғылыми-әдістемелік конференцияларда (Шымкент, Алматы - 2004, 2005, 2006, 2007), жоғарғы оқу орындарының педагог-проофессорларының ғылыми-теориялық, әдістемелік, практикалық конференцияларында (М. Сапарбаев атындағы институт пен Әл-Фараби атындағы Қазақ ¦лттық мемлекеттік университетіндегі М. Әуезов оқуларында) баяндалды, басылым көрген оқу құралдары, мақалалар мен тезистерде көрініс тапты.

Зерттеудің құрылымы: Зерттеу кіріспе, 3 бөлім, қорытынды, әдебиеттер тізімі және қосымшалардан тұрады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.