Жатақхана меңгерушісінің жұмысын автоматтандыру

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:

Қазіргі заманғы өмір нәтижелі басқару болмаса санаға сыймайды. Маңызды категориясы болып кез - келген мекеме мен кәсіпорын жұмысының көптеген нәтижелілігі тәуелді болатын ақпаратты өңдеу жүйесі табылады. Мұндай жүйе қажет:

жұмыс нәтижесінің жалпы және/немесе бөлшектенген есептеулерін алуды қамтамасыз ету үшін;
маңызды көрсеткіштердің өзгеру тенденцияларын жеңіл рұқсат ету;
айтарлықтай кешігусіз, уақыт бойынша критикалық ақпаратты алуды қамтамасыз ету үшін;
деректерді талдауды нақты және толық орындау үшін.

Деректер қорының басқару жүйесінің ең жарқын өкілдерінің бірі ретінде мыналарды атап өтуге болады: Lotus Approach, Microsoft Access, Borland dBase, Borland Paradox, Microsoft Visual FoxPro, Microsoft Visual Basic, және сондай - ақ «клиент - сервер» технологиясы бойынша құрылған, қосымшаларда қолданылатын Microsoft SQL Server және Oracle деректер қоры. Нақтылы айтқанда, қазіргі заманғы кез - келген ДҚБЖ - де басқа компаниямен шығарылатын, ұйқастық қолдану аймағы мен мүмкіндігі болатын аналогы бар.

Сонымен қатар, «де-факто» стандартымен «қосымшаларды тез өңдейтін» немесе әдебиетте кең дикларацияланатын «ашық қатынас жасау» негізіндегі RAD (Rapid Application Development ағылшын тілінен) болады, яғни әр түрлі қолданбалы программалардың мүмкіндіктері мен қажеттіліктерін және деректерді өңдеудің қуатты және иілгіш жүйесін жасау қолданылады. Сондықтан, ДҚБЖ - ның «классикалық» қатарының бірінде жиі - жиі Visual Basic 4. 0 және Visual C++ прораммалау тілдері айтылады, олар жылдамығы бойынша сынды, ал кейде ДҚБЖ-ның «классикалық» құралдарымен жасалмайтын, қажет қосымша компоненталарды тез құруға мүмкіндік береді. Деректер қорын басқаруға қазіргі заманғы қатынас құруда сондай - ақ «клиент - сервер» технолоиясын кең қолдануды түсіндіреді.

Сол себептен, бүгінгі таңда программалаушы қай бір нақты дестенің рамкасымен байланысы жоқ, ал алға қойған мақсатқа байланысты әр түрлі қосымшалар қолдану мүмкіндігі бар. Сондықтан, ең маңызды болып, ДҚБЖ-ның жалпы бағытты дамуы және қазіргі уақыттағы қосымшаларды өңдеудің басқа құралдары ұсынылады.

Ұсынылып отырған дипломдық жобаның тақырыбы «Жатақхана» ақпараттық-анықтамалық тіркеу жүйесі Microsoft Access қаптамасы арқылы, ал тұтынушы интерфейсін Borland Company ұсынған Delphi 7 нұсқасы арқылы құрдым. Microsoft Access деректер қорын және Delphi бағдарламалау тілінің базалық мүмкіндіктерін пайдаланып, ADO connection құрамдас бөлігінің көмегімен жасалған.

1 НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. 1 ДҚБЖ дамуының жаңа тенденциялары және олардың қолдану аймақтары

Ақпаратты технологиялар терминологияға қатысты екі өте қызық тенденциямен сүйемделеді. Бір жағынан біздер бір заттың бірнеше атаумен өзгеретінін байқаймыз (әрине, технология дамып жатыр, бірақ олардың атауы тез қарқынмен өзгеріп жатыр) . Былай қарасақ біздер ескі терминдерді мағынасы басқа бұрынғыдай болмасада түсіну үшін қолданамыз. Екінші жағдай нақ ДҚБЖ-ға қатысты.

2002 жылы шыққан есептеу техникасының түсініктеме сөздігінде, деректер қорының басқару жүйесіне мынадай анықтама келтірілген (database management system) : «деректер қорында ақпаратты құру, сақтау, жаңарту мен іздеуді қамтамасыз ететін қосымша және де деректердің бүтіндігі мен қауіпсіздігін басқару». Шынына келсе бұл түсінік 30 жыл бұрында расталған, бірақ қазір ДҚБЖ-ның маңызды бөлімінде бұрынғы кездегі мағынасына қарағанда басқа (сегіз жыл бұрын ұғымды анықтау үшін қолданған қосымша сөйлем анықтамада жоқ екенін айта кеткен жөн, - «пайдаланушы мен деректер қорының арасында орналасқан программалық қабықша») .

Соңғы онжылдықта біз ДҚБЖ-ның аса ішкі технологиялық толықтырулардан қолданбалы программалардың айналасында пайдаланушы үшін қосымша құрылып дербес өнімге айналғанын байқап отырмыз; басқаша айтқанда ақпараттық жүйенің бір компонентін осындай жүйені құру үшін платформаға айналдыру.

Бұл жағдайда «Microsoft платформасы» мазмұнының өзгеруіне мән берген жөн. Дәстүрлі түрде бұл терминде Windows операциялық жүйесі туралы айтылады. Бірақ серверлік платформаға сәйкес көбінесе Windows Server + SQL Server байланысын жиі кездестіреміз. Сонымен қатар, Microsoft SQL Server-дің (жұмыстық атауы Yukon) жаңа нұсқасы шығысымен біз Microsoft өнімдерінің Windows емес, ал Yukon деген атаумен аталатын жағдайға соқтығысамыз. Дегенмен үстелдік деректер қоры бар және болады: таңғаларлық жай Microsoft-тың ұсынысы бойынша Microsoft Access - бұл да ДҚБЖ. Тарихи тұрғыдан деректер қорының басқару жүйесі бірінші кезекпен құрылымдық ақпараттың транзакциялық өңдеуімен байланысты есептерді шығаруға дағдыланды. Сөзсіз, бұл жерде ең жақсы, уақытпен тексерілген шешім ДҚБЖ-ның реляционды моделі болып табылады. Бірақ соңғы уақытта деректер қорын қолдану аймақтары өзгеріссіз кеңейді. Бір жағынан, бірлескен ақпараттарды басқарудың жалпы мәселелерін шешуден өтіп, мәліметтер форматын кең терімде басқару қажет. Басқаша айтқанда - нақ ДҚБЖ өзіне мәліметтер интеграциясының негізгі функциялары мен бірлескен жүйе қосымшаларын алады. (Gartner Group-тың деректері бойынша, мекеменің ақпараттық бөлімдері деректер қорының жұмыс істейтін компонента интеграциясын шешу үшін өзінің қаражатының 40% жұмсайды) . Нақ осы жағдай сәулеттік принципін талқылаудағы белсенді назар және постреляцондық, объектті-реляционды, XML сияқты әр түрлі моделді деректер қорын жүзеге асыру мүмкіндігімен түсіндіріледі [1] .

1. 2 Деректер қорын қолданудың жаңа аймақтары

Егер деректер қорын қолдану аймақтарын жіктеп тырысса, және де қазіргі уақыттағы олардың даму перспективасын бағаласа, онда деректер қорын қолданудың барлық аймақтарын қолдану және таратудағы кең таралым класстарының үлгілі тізімін аламыз. Бұл тізім келесі түрде келтіріледі:

Құжатты графикалық және құжаттылық барлық басқару мен өкімет органдар қорында қолданылады:

өнеркәсіп, құрылыс және ауылшаруашылық өнімдеріне байланысты деректер қоры;
экономика және конъюктурлы ақпаратқа байланысты деректер қоры (статикалық, несие-финансылық, сыртқы саудалық) ;
әлеуметтік орта және халық туралы мәліметтен құралған фактографиялық әлеуметтік деректер қоры;
көлік жүйесінің деректер қоры;
мекеме және халық үшін анықтама мәліметтер (энциклопедиялар және анықтамалар, расписания самолет және поезд кестесі, мекеме мен азаматтардың мекен-жайы және телефон нөмімірлері) ;
табиғи ресурс туралы фактографиялық ақпараттан тұратын факресурсты деректер қоры (жер, су, жер қойнауы, биоқорлар, гидрометеорология, екінші қайтара қор және қалдықтар, экологиялық жағдай) ;
ғылыми зерттеулер негізі қамтамасыз ететін ғылыми мәліметтердің фактографиялық қоры және ақпараттары;
мәдениет және өнер саласындағы фактографиялық деректер қоры;
лингвистикалық деректер қоры, яғни әр түрлі аймақтағы және түрдегі машиналы сөздіктер.

Экономикалық есептерді шешу үшін қажет ДҚБЖ программалық қамтамасы өте кең және әр түрлі. Оның негізінде әр түрлі деңгейдегі мекеменің ақпараттық жүйесі құрылады (кішкенесіне ірісіне дейін) . Деректер қорын қолдану аймақтарын дәстүрлі түрде үлкен көлемдегі әр түрлі ақпараттармен соқтығысатын адам қызметінің аймақтары алып жатыр. Ең бірінші деректер қоры мынадай ғылым негіздерінде, ядролық физика, химия, космановтика және тағы басқа мәліметтермен жүйелік жұмысты талап ететін ғылымда қолданылды. Алдағы уақыттағы компьютерлік технология мен қоғамның дамуы деректер қорының адам қызметінің барлық сферасында өңделіп және ауылшарушылықтан бастап финансты-экономикалы жүйеге дейін әр түрлі мекемелерде қолдануға болатын мүмкіндікке әкеп соқты. Деректер қорын қолданудың соңғы ( шығады, қалай қай уақытта және қандай мақсатта қолданылады. Мәліметтер мен ақпарат арасында қандай айырмашылық бар. Мәліметтер тек олардың мәні қажет болған кезде ақпаратқа айналады, шешім қабылдауға керек болғанда мәліметтер ақпарат болады.

Мәліметтер базасын құру

Мәліметтер базасын бір-бірімен байланысқан мәліметтер жиынтығы ретінде анықтайды мынадай сипаты бар. Көп қосымшаларға қолдану мүмкіндігі бар. Қажетті ақпаратты жылдам алып және өзгертуге мүмкіндік бар. Ақпараттың артық қайталануын минималды түрде сақтайтын қолданбалы программаларға тәуелсіз жалпы ақпаратты іздеу жүйесі бар. Бұлардың ішіндегі ең негізгісі ол ақпаратты басқаратын мәліметтердің оларды өңдейтін программа тәуелсіздігі.

Мәліметтер базасының жіктелуі

Мәліметтер базасын екіге бөлуге болады.

1. Жергілікті мәліметтер базасы. Жергілікті мәліметтер базасындағы деректер бір локальді құрылымында сақталады. Диск, дискілік торапта сақталады. Бірнеше қолданушылар арасында мәліметтерді алу үшін жергілікті мәліметтер базасында «блакировка файл» әдісі қолданылады.

2. Қашықтағы мәліметтер базасы. Қашықтықтағы мәліметтер базасы деректер алыста орналасқан компьютерде сақталады. Қашықтықтан мәліметтер базасында жұмыс істейтін программалар 2 бөлімнен тұрады:

Клиенттік;
Серверлік.

Клиенттік бөлімі қолданушы компьютерде жұмыс істейді. Программаның серверлік бөлімінде қарым-қатынасты қамтамасыз етеді. Қашықта орналасқан компьютермен байланыс сұраныс арқылы жүргізіледі. Программаның серверлік бөлімі қашықтағы компьютерде жұмыс істейді.

Ақпараттық жүйенің жабдықталуы

Барлық ақпарат жүйеге бірдей болады. Олардың функционалдық бөлімдеріне қарамайды. Зерттеу облысына тәуелді емес. Жабдықтау бөлімінің құрамына келесілер кіреді:

ұйымдастыру бөлімі-одан бүкіл жүйенің мақсаты және атқарылатын функциялары тәуелді. Ұйымдастыру бөлімінің 4 топ компоненттері болады.

1-топ. Ол маңызды методикалық материалдар, жүйені жасау және оның қызметін регламенттайды, оған жатады:

жалпы салалық әдістемелік материалдар ақпарат жүйесін жасауға арналған;
тіптік жобалау шешімдері;
кәсіпорынды зерттеу, оны ұйымдастыру және жүргізу әдістемелік материалдары;
жобалау құжаттарын жасау, еңгізу сұрақтарының әдістемелік материалдары.

2-топ. Компоненттеріне ақпарат жүйелерін тиімді жобалап және қызметін жүргізу құралдар жиынтығы, бұған жатады:

басқару есептерінің кешені, оны шығаратын программалық пакеттермен бірдей;
кәсіпорынды типтік басқару құрылымдары;
унификацияланған құжаттар жүйесі;
жалпы жүйелік және салалық.
3-топ. Ол техникалық құжаттар жүйені зертеу, жобалау және енген процесте жасалады, оған жатады:
Технико-экономикалық зерттеу;
Техникалық тапсырма;
Техникалық және жұмысшы жобалар және құжаттар.

Құқықтық жабдық мақсаты ол ақпарат жүйені жасау процесін және пайдалану регламентін көрсетеді. Заңды құжаттар жиынтығы ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу, нәтижелік ақпаратты беру қатынастарын реттейді.

Ақпараттық жүйені

Жүйе жасаушылармен және тапсырыс беруші арасындагы келісім шарт.

Жүйені жасаушылар арасындағы қатынастарды реттейтін құжаттар

Ақпарат жүйенің бөлімдерінің құқықтық мүмкіндіктері. Техникалық құралдары қолданатын адамдардың құқықтық қатынастары.

Ақпарат жүйелерінің жабдықтау бөлімдері барлық жүйелерге бірдей. Олар қандай функцияда орындауға қарамастан және қай облыста қолданатынына қарамастан жабдықтау бөлімінің құрамына мына бөлімдер кіреді.

Ұйымдастыруды жабдықтау;

Құқықтық, техникалық, математикалық, программалық, ақпараттық және технологиялық жабдықтар.

С ы р т қ ы о р т а

І ш к і о р т а

М ә л і м е т т е р

Мәліметтерді электронды өңдеу жүйесі

1. 1-сурет. Мәліметтерді электронды өңдеу жүйесінің құрылымы

Ұйымдастыру жабдықтау мынандай топтан тұрады:

Жүйені құруды және оның формасын регламенттайтын методикалық материалдарға ақпараттық жүйені тиімді жобалау құралдары жатады.

Ақпараттық жүйелермен мамандардың екі түрі жұмыс істейді: басқарушы ақырғы пайдаланушылар, деректерді өңдеу бойынша мамандар.

Ақырғы пайдаланушы - бұл өзі шығаратын ақпараттық жүйені немесе ақпаратты қолданатын адам. Бұған жүйені кәсіби талдап, жобалап құратын мәліметтерді автоматтандырылған өңдеу мамандары (инженер-системоаналитиктер, инженер жобалаушылар, программистер) кірмейді.

АЖ жабдықтарын қолдану тәсілдері бойынша ақырғы пайдаланушылардың екі түрін атап өтуге болады: тікелей ақырғы пайдаланушы, ол АЖ жабдығымен қолмен жұмыс істеу арқылы бірлесе атқарады, тура емес ақырғы пайдаланушы, ол АЖ ақпаратты тек қана қолданады, оның жабдығымен жұмыс істемейді. Жүйенің құрылымын, технологияларды, алгоритмдерді т. с. с бейнелеу стандарттарын қолданбай үлкен, динамикалық және эффективті АЖ жасау мүмкін емес. Жүйелерді жобалаудағы көпжылдық тәжірибе жобаның осы эелементтерін көрнекі түрде бейнелеуде графикалық құралдарды қолданудың ыңғайлы екендігін көрсетті. Жүйенің жобасын кәдімгі мәтін түрінде жазуға да болады, бірақ онда блок-схемалар болмаса оны түсіну қиынға түседі. Жобалаудың арнайы құралдары қолдану ресурстары, процестерді және коммуникацияны құжаттандырылған түрде бейнелей отырып, концептуалды айқындылықты алуға мүкіндік береді. Бұл кезде кестелік формалар, диаграммалар, белгілер қосылған блок-схемалар және т. б кеңінен қолданылады.

Ақпараттық жүйелердің ресурстары

Ақпарарттық жүйені матрицалық көрсету екі түрлі элементтің жинағын бейнелейді: процесстер (енгізу, өңдеу, шығару, сақтау, бақылау) және ресурстар (қондырғылар, программалар, мәліметтер, адамдар, өнімдер) . Нақты жағдайда Менеджменттің ақпараттық жүйесімен (МАЖ) адамдар жұмыс істейді. Олар қондырғыларға мәліметтерді енгізеді және ақпаратты (жүйе өнімін) қолданады.

МАЖ - бұл адамдық-машиналық жүйе (1. 1-сурет) . МАЖ жұмыс адамдардың екі түрлі ресурсынсыз - ақырғы пайдаланушы (менеджер) және консультант (жүйелік аналитик, программист, инженер) жұмыс істеуі мүмкін емес. Адамдар жүйенің басқа барлық ресурстарын біріктіреді, толықтырып, өзара әсерін ұйымдастырады. Консультанттардың қажеттілігі ақырғы пайдаланушылар саны көбейіп, ақпарарттың біріктірілуі күшті болатын ірі ұйымдарда туындап, ұлғаяды.

Ақпарарттық технологиялар рыногында сатылып, сатып алынатын басқа ресурстар төрт топқа бөлінеді: техникалық ресурстар (жабдықтар), программалық ресурстар, мәліметтер базасы, телекоммуникациялар.

Телекоммуникацияларда да ақпараттық жүйелер байланысы процестерін қамтамасыз ететін, арнайы ресурстар топтарына ерекшеленген жабдықтар мен программалар пайдаланылатындықтан, халықаралық сауда жүйесінде біршама басқаша номенклатура қолданылады.

Анағұрлым тармақталған топ - жабдықтар ресурсы. Программалық ресурстар номенклатуралары да кең. Мәліметтер ресурсы - бұл әртүрлі деңгейдегі (корпоративті, фирмалар, жұмыс топтары, жеке) мәліметтер базасы жиыны.

Ақпараттық жүйені құру кезінде жобалаушылар жұмыс істеп тұрған жүйенің ресурстары мен процестерін талдайды, одан кейін оларды жаңа ақпараттық технологиялар негізінде неғұрлым эффектвті өзара әсерлесетіндей етіп жобалайды.

АЖ жобаларын ендіру сатысында ресурстар бөлігі рынокта алынады, ал біраз бөлігі (мәліметтер базасы және «кілт арқылы» программалар) ұйымның өз күшімен тікелей объектіде жасалады. Ресурстарды сатып алу мәселелері менеджерлер мен директорлардың қатысуы арқылы шешіледі, сондықтан болашақ менеджерлер ақпараттық жүйелердің ресурстарының қызметі мен түрлерін білуі қажет.

АЖ негізгі ресурстарын анықтау жүйесі

Қазіргі кезде мамандар күнделікті жұмыстарында компьютермен программаларды көмекші ретінде қолданып қана қоймай, ақпараттық технологияларды өз бизнестерінің негізгі объектісі жасай алады. Сондықтан осы құралдарды әлемдік стандарттарда анықталатын номенклатурада талдай білуі керек.

Сауда статистикасы аймағында ЕС стандарттары талаптарын қанағаттандыратын Халықаралық жұмыс топтары EITO TASK FORCE мен IDC корпорациясының келісімдеріне сәйкес келетін негізгі анықтамалар жүйесі бар. Осы материалдарды шолу мен меңгеруді жеделдету үшін класстар мен подкласстардың құрылымын графикалық түрде көрсетеміз.

Ақпараттық технологиялар (АТ) және Ақпараттық коммуникациялық технологиялардың (АКТ) жалпы анықтамалары «Ақпараттық технология» (АТ) түсінігі көрсетілген келісімдегі мәтінде өндіріске қатысты айтылады:

техникалық жабдықтау компоненттері (есептеуіш жүйелер мен желілер, офистік жүйелер, мәліметтерді өңдеу және тарату құралдары және т. б. ) немесе аппараттық құралдар (компьютерлік жабдықтар) ;
программалық жабдықтар компоненттері (жүйелік, қолданбалы, көмекші) немесе программалық өнім (программалық құралдар) ;
әртүрлі қызметтер түрлері (кәсіби, есептеуіш, желілік, ақпараттық, техникалық) .

«Ақпараттық және коммуникациялық технологиялардың» неғұрлым кең түсінігі телекоммуникациялық құрылғылар және коммуникациялық қызметтермен бірге қарастырылған ақпараттық технологияларға қатысты.

Аппараттық құрылғылардың сауда номенклатурасында жалпы қолданылатын құралдардың алты тобы ерекшеленген: мәліметтерді өңдеу жүйелері, көппайдаланушылар жүйесі, жұмыс станциялары, дербес компьютерлер, ДК арналған принтерлер, офистік жабдықтар. Офистік желілік құрылғылар құрамында мәліметтерді тарату аппаратураларының топтары бар.

Мәліметтерді өңдеу жүйелері (есептеуіш жүйелер) орталық процессорлар және негізгі периферииялық құрылғыларды қамтиды. Перифериялық құрылғыларға мәліметтерді жинақтау және сақтау құрылғылары, терминалдар және т. б., сонымен бірге негізгі конфигурацияны кеңейту кезінде қосылатын компоненттер жатады.

Үш түрлі (үлкен, орташа, кіші) жүйені қамтитын «Көппайдаланушылар жүйесі» түсінігі бірпайдаланушыға арналған жұмыс станциялары мен дербес компьютерлерге қатысты емес. Әдетте көппайдаланушы жүйелердің ортақ белгісі, олар екі одан да көп пайдаланушылардың көпмәселелі режимінде жұмысын қолдау болып табылады.

Үлкен жүйелерге жалпы қолдануға арналған қуатты әмбебап ЭЕМ, суперкомпьютерлер, ғылыми зерттеулерге арналған мамандандырылған жоғары жылдамдықты ЭЕМ жатады. Есептеуіш жүйелердің үлкен топтарға жатқызылуының кретрииі бірінші кезекте оның бағасы болып табылады.

Көппайдаланушы орта жүйелерге кіші әмбебап ЭЕМ деп аталатын, осыған ұқсас кретерийлер бойынша дәстүрлі супермини ЭЕМ жатады.

Көпмәселелі режимде екі және одан да көп пайдаланушылар жұмысын қолдамайтын бірпайдаланушыға арналған компьютерлік жабдықтардың көппайдаланушылар жүйесінен ерекшелігі, олар 2. 3 топқа жұмыс станцияларына жатқызылды.

«Дербес компьютерлер» (ДК немесе ДЭЕМ) 2. 4 тобын екі түрлі компьютерлер құрайды: портальды және үстел үстіндегі (настольные) .

Жабдықтарды таңдау кезінде дербес компьютерлердің сапасын бағалау, әдетте көрсеткіштердің көп бөлігін келесі топтарға біріктіру арқылы жүзеге асырылады: (1) сенімділік (надежность), (2) жалпы сапа, (3) қолданбалы программалардың болуы, (4) бар программалық жабдықтармен сәйкестілігі, (5) қолданыстағы компьютерлермен аппараттық сәйкестігі, (6) қолдану қарапайымдылығы.

ДК арналған принтерлер 2. 5 топқа жатады.

«Офистік жабдықтар» түсінігі (2. 6 топ) әртүрлі жазу машинкаларын (электрондық, электрлік және механикалық), калькуляторлар (қол, қалта, настольный, кәсіби), көшіру техникаларын (дербес, сандық және түрлі-түсті), сонымен бірге басқа офистік және функциональды жабдықтарды (мысалы, электрондық кассалық аппараттар, электрондық сауда жабдықтары, банкомат есептеуіштері т. с. с. ) қамтиды. Офистік жабдықтарға бірнеше бөлімдерден тұратын желілік жабдықтар да жатады (2. 6. 5 позиция)

Желелік жабдық анықтауына көппайдаланушы жүйелерді, ДК немесе жұмыс станцияларын жергілікті желіге қосу құрылғылары, сонымен бірге техникалық және программалық жабдықтың басқа категорияларында саналатын серверлер жатады.

Желілік жабдықтың негізгі категориялары жергілікті есептеуіш желі интерфейстері, терминалды серверлер, желіаралық жабдық және мәліметтерді таратудағы басқа аппаратуралар болып саналады. «Басқа» категорияларына модемдер, дестелерді коммутациялау құралдары, сандық ауыстырып-қосқыштар, коммутациялық процессорлар, топтық контролерлер т. б. жатады.

Аталған жалпы қолдануға арналған аппараттық құралдар экономиканың әртүрлі салаларында кеңінен қолданылады. Бұдан басқа арнайы құралдар (специальные средства) да бар. Мысалы, банктік ақпараттық жүйелерде банктік автомат-кассирлер, кредиттік карточканы авторизаторлары, пластикалық карточкаларды оқуға арналған құрылғылар кеңінен қолданылады. Сонымен бірге әскери, полициялық және т. б. арналған ерекше құралдар бар.

Телекоммуникациялық жабдықтар пайдаланушы категориясына қатынасқа негізделіп топтастырылған. Сәйкесінше жабдықтардың екі тобы бар. Біріншісі пайдаланушының жұмыс істейтін орнына байланысты топтастырылған. Телекоммуникациялық жабдықтардың екінші тобы коммуникациялық қызметтерді көрсетуді қамтамасыз етеді. Мұнда программалық өнім құрамында оның 4 тобы ерекшеленген: жүйелік программалық жабдық, көмекші программалық-утилиттер, қолданбалы программалық құралдар, қолданбалы программалық шешімдер.

Ақырғы пайдаланушының ақпараттық жүйесі (АПАЖ) концепциясы.

АПАЖ ресурстары: ақырғы пайдаланушының компьютерлік қосымшалары, қондырғылар, программалар, адамдар, көпшілік мәліметтер базасы.

1. 5 Деректер қорының жіктелуі

Деректерді өңдеу технологиясы бойынша деректер қоры орталықтандырылған және үйлестірілген болып бөлінеді.

Орталықтандырылған деректер қоры бір есептеу жүйесінің жадысында сақталады. Егер бұл есептеу жүйесі ЭЕМ желісінің компонентасы болса, бұндай базаға үйлестірілген қол жеткізу мүмкін болады. Деректер қорының мұндай қолдану әдісі ДК-ның жергілікті желісінде жиі қолданылады.

Үйлестірілген деректер қоры әр түрлі ЭЕМ есептеу желісінде сақталған бірнеше қиылысатын немесе бір-бірін қостайтын бөлігінен тұрады. Мұндай қормен жұмыс үйлестірілген деректер қорын басқару жүйесі көмегімен орындалады (ҮДҚБЖ) .

Деректер қорының деректеріне қол жеткізу әдісі бойынша жергілікті қол жеткізу арқылы деректер қоры және алыстатылған (желілік) қол жеткізу арқылы деректер қоры болып бөлінеді.

Желілік қол жеткізу арқылы орталықтандырылған деректер қорының жүйесі әр түрлі ұқсас жүйелер архитектурасын ұсынады: