Іnternet желісі туралы ақпарат

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе
1. ІNTERNET желісін алғашқы дүниеге келуі.
2. Компьютерді желімен жұмыс істеуге даярлау.
3. Интернет құрылымы
4. WORLD WIDE WEB
4.1. World Wide Web құрылымы
4.2. Web жүйесімен қатынас құру тәсілі
6. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ПОЧТА
6.1. Хатты дайындау
6.2 Хаттарды жөнелту
6.3 Хатка жауап
6.4 Келген почтамен жұмыс істеу
7. FTР архивтері
7.1 FТР.mail серверлері
Қорытынды

Әлеуметтік пенде болғандықтан адам әрқашанда өзі сияқтылармен араласу тәсілдерін іздестіреді. Соңғы кездегі INTERNET желісінің күрт дамып кетуі (қазіргі кезде 18000 эртүрлі желілерді біріктіріп, күнбе-күн жаңаларымен толықтыруда) қашықтық ұғымын жоққа шығарып, планетамыздың кез келген нүктесін бір-бірімен бейнелі түрде байланыстыруда. Информацияның көзді тартар ертеңі таң қалдырып, өзіңнің соны пайдалана алатының қуантады. Бірақ адам жаңалыққа тез үйренеді ғой, қазір де INTERNET жалпыға бірдей информациялық қор тәрізді ертектегі "хашда-лардан" күнделікті "күніңізге" айналыи барады. Оның қүрамында миллиондаған компыотерлер, компьютер терминалдары және қарапайым пайдаланушы адамдар бар. Кейбір есептер бойынша екі миллиондай компьютермен 30 миллионға жуық адам жұмыс істеп жатыр. INTERNET желісіне күніне 1000 компьютер қосылады екен. ІSОС (Іnternet Society-Іnternet қоғамдастыгы) президентінің жақында INTERNET желісін пайдаланушылар саны бір милиардқа жетеді деуі де бекер емес шығар. Мүнда таңданарлық ешнәрсе жоқ. Сол себепті INTERNET бізге "даналық көзі" болып көрінсе де, оньщ өзін қалай пайдалатынымызды білген артық болмайды.
Internet (бас әрілпен жазылса) - кез келген компъютерді жер шарында орналасқан басқа жұмыс станциясымен, ягни телефон арнасына қосылған басқа компьютермен жылдам байланыстыратын Дұниежүзілік Желі. Оны дүниедегі ең үлкен ауқымды (глобальный) желі деп атайды. Осылай телефон арнасы арқылы байланыса алатын компыотерлер бір-бірімен ТСР/ІР хатгама (протокол) ережелерімен мәлімет алмасады, оларды бір нұсқада, ягни бір тілде «сөйлейді» деп айтса да болады. Дүниежүзілік Халықаралық телефон желісі сияқты оны еіикім басқармайды, ол ешкімнің жеке меншігі емес. Міне, осы Интернет желісі көмегімен электрондық почта арқылы хабар алып (беріп), басқа компьютерлердегі ақпаратты көріп, кдшыктан телеконференцияларға катынасу жүмыстарын жүргізуге мүмкіндік бар.

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Әлеуметтік пенде болғандықтан адам әрқашанда өзі сияқтылармен араласу
тәсілдерін іздестіреді. Соңғы кездегі INTERNET желісінің күрт дамып кетуі
(қазіргі кезде 18000 эртүрлі желілерді біріктіріп, күнбе-күн жаңаларымен
толықтыруда) қашықтық ұғымын жоққа шығарып, планетамыздың кез келген
нүктесін бір-бірімен бейнелі түрде байланыстыруда. Информацияның көзді
тартар ертеңі таң қалдырып, өзіңнің соны пайдалана алатының қуантады. Бірақ
адам жаңалыққа тез үйренеді ғой, қазір де INTERNET жалпыға бірдей
информациялық қор тәрізді ертектегі "хашда-лардан" күнделікті "күніңізге"
айналыи барады. Оның қүрамында миллиондаған компыотерлер, компьютер
терминалдары және қарапайым пайдаланушы адамдар бар. Кейбір есептер бойынша
екі миллиондай компьютермен 30 миллионға жуық адам жұмыс істеп жатыр.
INTERNET желісіне күніне 1000 компьютер қосылады екен. ІSОС (Іnternet
Society-Іnternet қоғамдастыгы) президентінің жақында INTERNET желісін
пайдаланушылар саны бір милиардқа жетеді деуі де бекер емес шығар. Мүнда
таңданарлық ешнәрсе жоқ. Сол себепті INTERNET бізге "даналық көзі" болып
көрінсе де, оньщ өзін қалай пайдалатынымызды білген артық болмайды.
Internet (бас әрілпен жазылса) - кез келген компъютерді жер шарында
орналасқан басқа жұмыс станциясымен, ягни телефон арнасына қосылған басқа
компьютермен жылдам байланыстыратын Дұниежүзілік Желі. Оны дүниедегі ең
үлкен ауқымды (глобальный) желі деп атайды. Осылай телефон арнасы арқылы
байланыса алатын компыотерлер бір-бірімен ТСРІР хатгама (протокол)
ережелерімен мәлімет алмасады, оларды бір нұсқада, ягни бір тілде
сөйлейді деп айтса да болады. Дүниежүзілік Халықаралық телефон желісі
сияқты оны еіикім басқармайды, ол ешкімнің жеке меншігі емес. Міне, осы
Интернет желісі көмегімен электрондық почта арқылы хабар алып (беріп),
басқа компьютерлердегі ақпаратты көріп, кдшыктан телеконференцияларға
катынасу жүмыстарын жүргізуге мүмкіндік бар.
ТСРІР — Интернет желісіне қосылған компьютерлер арасында ақпарат
алмасуды қамтамасыз ететін мәліметгерді бір жүйеге келтіру ережелері немесе
оларды қүрастыру хаттамасы.
ІР (Іnternet Ргоtосоl) — мәліметтерді оны алушының адресі көрсетілген
шағын тақырыптары бар бірнеше бөліктерге немесе дестелерге бөлетін
желіаралық хаттама.
ТСР (Transmisson Control Protocol) — мәліметті жөнелту ісін басқаратын
хаттама, ол желідегі ақпарат дестелерін дүрыс жеткізу үшін жауапты болып
саыалады.
Интернет жүйесін пайдалана отырып, үйден шықпай-ақ, көптеген елдерді,
қалаларды аралап, музейлерді, кітапханаларды көріп, дүниежүзілік мәдени
және ғылыми жетістіктермен танысып, оларға өркениетті елдің азаматы ретінде
өз үлесіңізді қосып, өзіңізді дүниенің бір кішкене бөлігі ретінде сезіну
мүмкіндігіне ие боласыз.
интернет (кіші әрішіен жазылса) — ТСРІР хатгамалары негізінде желіаралық
байланысу технологиясы.

1. ІNTERNET желісін алғашқы дүниеге келуі.
ІNTERNET желісін алғашқы дүниеге келтіруге себеп болған 70 жылдар басыңда
АҚШ қорғаныс министірлігінің АРRANET компьютерлік жүйесі болып саналады,
онда соғыс жағдайында байланыс желілерінің жұмысы зерттелген еді. Желі
нүктелерінің үлкен аумақта шашырап жатқандығына және олардың бір-бірімен
қосылу желілерінің күрделілігіне байланысты оның аздаған бөліктері
бұзылғанмен сау желілердің өзара байлаңысы жылдам қайта құрылып, қалыпты
жағдайына келе алатыны айқындалды.
Дегенмен INTERNET тек желі ғана емес, ол — желілердң желісі. INTERNET
көптеген байланыс желілерін бір-бірімен біріктіріп, дүниедегі ең үлкен
компьютерлер торабын құрайды.
Оның қарапайым желілік нүктелері өкімет мекемелерінде, университеттерде,
коммерциялық фирмаларда, жергілікті кітапхана жүйелерінде, тіпті
мектептерде де орналасқан.
INTERNET-тің бір ерекшелігі оның құрамындағы көптеген компьютерлер нақты
BBS тәрізді жұмыс істейді (шындығында, INTERNET компьютерлерінің көпшілігі
ВВS сияқты істемейді, бірақ әркім одан файлдар алып, мәліметтер базасын
пайдаланып, яғни оның ішкі мәліметтерін пайдалануға мyрсат алады). INTERNET-
ке қосылу дегеніміз — басқа жерлерде тұрған 1000-даған компьютерлік
жүйелермен байланысу деген сөз. Желідегі компьютерлерден өкімет
архивіндегі, университеттің мәлімет базаларындағы, жергілікті қорлардағы
көлеміндегі, кітапхана каталогтарындағы құжаттық мәліметтерді, суреттерді,
дыбыс клиптерін, бейнелерді және т. б. цифрлық түрге айнала алатын барлық
информацияны ала аласыз.

2. Компьютерді желімен жұмыс істеуге даярлау.
Интернет желісімен жүмыс істеу үшін компьютер, модем, телефон арнасы,
осыларды байланыстыру ісін аткаратын программалық жасақ қажет және белгілі
бір провайдермен байланысу керек. Интернетпен жүмыс істеуге мүмкіндік
беретін компьютердің ең кіші (шгаималды) параметрлері мынадай болады:
Windows 95 операциялық жүйесі (желі жұмысына Windows 98 ыңғайлырақ);
48666 МГц DХ процессоры немесе одан жоғарғы модельдердің бірі;
компьютердің жедел жады (RАМ) көлемі - 8 Мб немесе одан жоғары;
қатты магниттас диск (HDD) көлемі - 500 Мб немесе одан жоғары;
модемді қосуға арналган СОМ РORТ болуы тиіс;
SVGА мониторы;
модем (модулятор-демодулятор);
тышқан тетігі,
Қазіргі кездегі желімен жұмыс істейтін ең кең тараған компютер құрамы:
Pentium 2 350 МГц немесе АМD К6-2 350 МГц;
RАМ көлемі — 64 Мб;
HDD көлемі - 5000 Мб;
LG не Samsung фирмаларының SVGA монигоры;
дыбыстык карта мен акустикалық жуйе;
UR Robotics модемі, мәлімет алмасу жылдамдығы 33,6 Кбитсек.
Модем дегеніміз — провайдер торабымен дербес комньютердің байланысын
қамтамасыз ететін арнайы күрылғы. Модемнің негізгі сипатгамасы болып ол
аркылы бір секундтагы тасымалданатын биттер санымен өлшенетін оның
мәліметгерді қабылдаужөнелту жылдамды-ғы (битс немесе кбитс - bs, kbs)
саналады. Модемнің жылдамдығы жоғары болған сайын оның бағасы да өсіп
отырады. Модемдер орнала-суларына қарай ішкі және сыртқы болып екіге
бөлінеді. Ішкі модемдер арзанырақ болады, оларды сатып алу кезідце
провайдерлермен ақыл-дасқан абзал. Бірақ Алматыда көптеген провайдерлер 50
кбитс-тан жоғары жылдамдықты қамтамасыз ете алмайды, оның үстіне біздегі
телефон желтері де әлсіз келеді, сондықтан жылдамдығы 56 кбитс модем
алудың қажеті шамалы.

3. Интернет құрылымы
Жалпы Интернет қүрылымын 1-суретте көрсетілгендей түрде бейнелеуге
болады. Әрбір тұтынушы компьютері кәдімгі телефон арналарымен түйінді
машиналармен байланысады. Ал түйінді немесе негізгі машиналар бір-бірімен
қуатты оптикалық талшықты немесе спутникті арналармен жалғасады. Түйінді
машиналар кез келген жай компъютерлер арасында байланыс орнату үшін қажет,
олар: тәулік бойынша үзіліссіз жұмыс істеп, байлаяыс сеанстарының
арасындағы уақытта жолда жүрген ақпараттарды уақытша сақтайды; ақпараттық
серверлер деп аталатын мәлімет жинақтауыш компьютерлермен жылдам істейтін
оптикалық түрдегі байланыстыру ісін қамтамасыз етеді.
Ақпараттык сервер - дегеніміз қалың көпшілікке арналған, әрбір тұтынушы
пайдалана алатын көптеген ақпараттар түрлері жинакталған арнаулы компыотер.
Мұнда жаңалықтар, мерзімді баспасөз (газет-журналдар), жарнамалар, т.с.с.
мәлімеітер сақталады.
Желіге қосылған әрбір компьютерге қайталанбайтын айрықша өнімдік адрес
(ІР-адрес) беріледі, адрес компьютердін типімен (ІВМ, Масіntoch),
операциялық жүйенін түрімен (MS DOS, Windows 98, Windows NТ) байланыста
болмайды, демек жіберілген ақпарат тура адрес көрсетілген компьютерге келіп
түседі. Түйінді машина мәліметтерді тасымалдау кезінде хабарды жіберген
және оны алатын компыотерлер арасындағы ең қысқа жолды таңдайды, жұмыс
барысында ол байланыс арнасының бос аралыктарын тиімді түрде пайдаланады.
Бұл мүмкіндік Интернетті қазіргі кездегі ең жылдам, әрі арзан, әрі сенімді
байланыс жабдығына айналдырды деуге болады.
Ал, енді түйінді машиналар жұмысы қалай ұйымдастырылатын, Интернетте
адресті кім тағайындайды, компьютерлер арасындағы байланыс қалай қамтамасыз
етіледі, компьютер телефонмен қалай қосылады деген мәселелерге келсек,
бұның бәрін істейтін арнайы қоғам - Интернет провайдері деген ұйым, мекеме
бар. Мысалы, Алматыда Интернет провайдері болып қызмет атқаратын Интернет
трейнинг орталығы, Nursat, S&G Communications, Раrаsаng, Қазақтелеком,
Астел Арна Спринт т.с.с. мекемелер жұмыс істейді.
Internet-пк қызмет көрсету провапдері - ІSР (Internet Servise Рrovider),
Internet-пен қарапайым тұтынушьшардың тікелей қатынас құруын жүзеге
асыратын заңды тұлға.

спутник

қабылдауыш тарелка
қабылдауыш тарелка

түйінді машина
түйінді машина

ақпараттықсервер
ақпараттықсервер

ұсынушылар
ұсынушылар

1-сурет. Интернеттің құрылымы

2. Бағыттаушылар
Ақпаратты сақтау - желіге қосылған тұтынушыларға қызмет етуге арналған
сервердің ішкі функциясы. Бұл кызметі үшін сервер провайдер ретінде ақша
алады. Ал, сервердің сыртқы функциясына — ақпаратты тасымалдау жатады.
Мысалы, Лос-Анджелестегі сервермен Алматыдағы компыотер (клиент) арасында
байланыс болуы үшін, жіберілген ақпарат жолдағы он шақты серверлерден өтуі
керек. Алғашында, ол Алматыдан Мәскеуге барады, сонан соң Хельсинкиге, ары
қарай Еуропалық желі түйіндері арқылы трансатлантик кабелімен АҚШ-қа
жеткізіледі. Ал, егер ол бағыт бос болмай қалса, онда мәлімет бірден
спутникалық арналармен Мәскеуден тура Нью-Йоркке кетіп қалуы да мүмкін.
Ақпараттың қай жолмен жүретінін алдын-ала болжауға болмайды, бұл ешкімді
қызықтырмайды да. Желідегі әрбір сервер бір жерден ақпарат дестесін
алғаннан кейін, ол жөнелтілуге тиіс сервердің адресін біледі де, ақпаратты
сол башттағы жакындау орналасқан серверге жібереді. Жақьщцау дегеніміз
тегін емес, жақьшдау орналасқан сервер байланыс мүмкіндігше, белгілі бір
арнаның жүмыс өнімділігіне, оның қуатына т.б. факторларга тәуелді болады.
Екі ауыл арасындағы ең төте жолмен машина арқылы жетудің қиындыгы тәрізді,
мысалы, жол тегіс емес немесе жауьшнан соң тас төселген алыс жолмен жүру
ыңғайлы, т.с.с. шаралар сияқты байланыс арналарьшда да арасы қашык болса
да, ең жыдцам орындалаіъш мүмкіндік таңцалып алынады.
Желі бойындағы түйінді серверлерде мәліметтерді реттеу мақсатында арнайы
аппараттык-программалық жабдықтар жүмыс істейді, оларды бағыттауыштар
(маршрутизаторлар) деп атайды. Олар келіп түскен мәлшетгі қайда жіберу
керектігін анықтайды, мысалы, хабар жеткізілуге тиіс керекгі сервер уақытша
жүмыс істемей қалса, онда мәлімет айналма жолмен басқа компьютерге
жіберіледі, Жогарыда айтылған мысадца, Мәскеу меи Хельсинки арасында
байланыс болмаса да, Алматыдан шыққан мәлімет бәрі бір бағытгауыш
программалар көмегімен Лос-Анджелеске жылдам жетеді.

5. Internet-тің қызмет баптары
Қазақстанның темір жол желісін қарастырайық, бәріміз де сол жолмен
жүрдік, теміржол желісі - жолаушыларды тасымалдау жүйесі. Бірақ бұл толық
түсінік емес, өйткені жолаушыларды тасымалдау - теміржоадың көптеген
функцияларының бірі. Бұдан басқа почта жеткізу ісі бар, өндірістік
жүктерді тасымалдау қызметі тағы бар. Бұл қызмет баптары әр түрлі топқа
жатқанмен, барлығы темір жол желісін пайдаланады. Адамдар да, бір қап бвдай
да теміржол арқшш елдің бір шетінен екінші шетіне жете алады. Ал, бірақ
олардың жодда орналасу шарты да, жүру мерзімі де әртүрлі болады ғой. Оларды
жеткізу кезінде әртүрлі мамандар қызмет етеді, әртүрлі техника
пайдаланылады, оларды тасу қүжаттары да әртүрлі екені белгілі.
Сонымен, темір жол желісінде өртүрлі қызмет баптары жұмыс істегені сияқты
Internet-те де сондай бірнеше қызмет түрлері бар. Олар - World Wide Web деп
аталатын дүниежүзілік тармақталган өрмек, яғни желі, оны WWW немесе Web деп
те айта береді, элекгрондық пчта (Е-mail), Internet News (Usenet) —
Интернеттік жаңалықтар жүйeсі, FТР, Сорhег. Іnternet Таlk Rаdіо, Іnternet
Rеlау Сhаry (ІRС),Теlnеt т.б. Бұлардың ішіндегі ең жиі қолданылатындары —
алғашқы үшеуі.

INTERNET информация магистральда өте ұқсас, институт, мектеп терминалы
арқьшы оған жеңіл кіруге болады. Ол үшін INTERNET-тегі жүйенің нөмірін теру
керек. Мұнан кейін керекті жердегі (қала, мемлекет) желі нүктесімен
байланысып, өзіңізге қажетті материалдарға қол жеткізесіз. Керек етсеңіз,
NASA құжаттарын да, айта берсек, соңғы оқиғалар көрсететіндей, ЦРУ құпия
архивтерін де оқуыңызға болады екен.
INTERNET желісінін сипаттау үшін оны телефон жүйесімен салыстыру
қалыптасқан. Жалғыз телефон компаниясы болмайтыны сияқты INTERNET
компаниясы да тек біреу емес. Дүние жүзілік немесе мемлекеттік телефон
жүйесінің иесі кім? Ешкім де емес. Әрине, оның бөліктерін біреулер
иеленеді, бірақ жүйеге толық ешкім ие емес, бұл жүйе өзара келісім арқылы
ортақ пайдалануға арналған. Дүние жүзіндегі ірі телефон компаниялары
бірігіп, "телефон жүйесі" қалай пайдаланатыны жөнінде келісіп отырады, яғни
әр елдің кодын, төлейтін ақшасын, мұхитаралық кабіл кұнын — кімдер, қалай
бөлісіп көтеретінін және де әр елдің телефон жүйесінің қосылу техникалық
мәселелерін бірігіп анықтап отырады. ІNTERNET желісі де дәл осы телефон
жүйесі тәрізді басқарьiлады.
INTERNET-ті пайдаланудың нақты себептері өте көп. Мысалы, сіздің Бурабайға
барып дем алғыңыз келіп отыр, сол жердегі аквалангпен жүзуге ыңғайлы орын
туралы білгіңіз келеді дейік.
Олай болса, "scuba" (акваланг) жаңалықтар тобын қарап шығу керек, мүмкін
сонда демалған біреу мәлімет берген болар, әйтпесе сүрағыңызды сонда
енгізіп, күтіңіз. Біреу сізге жауап беріп қалар (үлкен ықтималдықпен жауап
алатыныңызға сенгіміз келеді).
Әлде әртүрлі заттар жинайтын коллекционермен танысқыңыз келе ме, жоқ әлде
торт жасау рецептерін іздейсіз бе? ІВМ суперкомпьютерімен шахмат ойнауға
қандайсыз? Периодты әдебиет жөніндегі анықтамалықты қарап, Ресей
журналдарын оқуыңызға болады.
INTERNET-тің бар мүмкіндігін, онда жиналған мәліметтерді де түгел айтып
беру қиын. Оның үстіне күнбе-күн оған жаңа мәліметтер келіп түсіп жатады.
INTERNET-пен байланысқан провайдер компаниясы деп аталатын мекемелер
әрбір компьютерді INTERNET-ке қосып бере алады. Желіге қосылудың бірнеше
түрі бар, олар:
- қосылып тұратын тікелей байланыстар (кіру жолдары);
- тұрақты қосылып тұрмайтын байланыстар (кіру жолдары);
- почталық байланыстар.
Бұл атаулар әзірге түсініксіз шығар, енді олардың ерекшеліктерін
қарастырайық.
Тұрақты қосылып тұратын байланыс — мұнда жеке компьютер тікелей ТСРІР
желісіне қосылған (Transmission Соntгоl Ргоtосоl Іnternet; Ргоtосоl -
жеткізуді басқару протоколы интержелі протоколы түрінде болады, бұл
INTERNET-тің бір шеткі бөлігі, яғни жеке компьютер мекемедегі желімен
тұрақты байланыстағы негізгі компьютермен жалғасып тұр. Мұндай байланыс
ерекшеленген немесе тұрақты тікелей байланыс деп аталады.
Ерекшеленген немесе тұрақты тура байланыс тек ірі компаниялар мен
корпорацияларда болады. Провайдер-компания осындай мекемеде бағдарлауыш
орнатып, бағдарлауыш INTERNET-ке қызмет ететін компьютермен хост-компьютер;
қосатын телефон каналын жалдап алады. Телефон каналы мен Іntегnеt
арасындағы байланыс тұрақты сақталады, сондықтан провайдер-компанияның
компьютерімен байланысуға телефон шалу қажет емес, ауқымды желіге әрбір
адам өз компьютерімен кіреді де, қалаған жеріне Іnternet арқылы мәлімет
жібере береді.
Қосылып тұратын тура байланыс көбінесе SLIP, CSLIP немесе РРР деп аталады
(Serial Line Іnternet Ргоtосоl — тізбекті желі үшін Іnternet хаттамасы,
Сompessed Slip — тығыздалған S1ір, Роіnг-tо-Роіnі Ргоtokоl — "нүкте-нүкте"
хатгамасы). Ал ХRemote деп аталатын байланыс түрі сирек кездеседі, бұл да
ТСРІР секілді, бірақ телефон каналын тұрақты пайдалануға негізделген,
ыңғайлылығы жағынан бұл түрі тұрақты қосылып тұрмайтын байланыстан кейінгі
орында тұр.
Тұрақты қосылып тұрмайтын байланыс қымбаттылығына қарай әр компьютерге
қойылмайды да, оның орнына ЗПР (арзан болғандықтан) қолданылып келеді. Ол
желіге телефон арқылы қосылатындықтан, модем мен бір телефон нөмірі қажет
болады. Солар арқылы хост-компыотермен байланыс орнатылган соң, ЗПР пен
қосылып тұрмайтын байланыс аралығында (жылдамдығынан басқа) ешбір өзгеріс
жоқ.
Почталық байланыс. Іnternet-пен қосыла алатын бірнеше почталық байланыс
түрлері бар. Провайдері СоmpuServe Amerika Online болып келген компьютерлер
бірден Internet -пен почталық байланысқа кіре алады. Олар өз почтасын
Іпіегпеі-ке беріп, одан да бірден хат-хабар ала береді. СоmpuServe
жүйесінде почта адресі алдына Internet деп жазып қойылады. Бүл ортада
әртүрлі тақырыптардағы дискуссияларға қатысу үшін INTERNET жүйесін
пайдаланған абзал. Осы секілді почталық байланыстар желілік көмей деп
аталады, олар Іnternet желісімен шектеулі тәсілдер арқылы байланысады.
Почталық қатынастың қолмен терілетін терминалдық байланыс түріндегі тағы
бір түрі бар, бірақ ол тек почта жүйесімен гана қосьша алады. Тағы да UUСР
деген почталық байланыс түрі бар, онда байланыс тек осы мақсат үшін жұмыс
істейтін программа арқылы орнатылады (бұл туралы келесі сабақта айтылған).

4. Internet-пен қатынас кұру
Бізге кенеттен бір файл керек болып қалды делік және оның қай жерде екені
бізге белгілі болсын. Ол файл тегін берілетін программа, жүмысқа керекті
ақпарат (қүжат), сурет немесе кітап та болуы мүмкін. Енді сол файлды өз
компьютерімізге қалай әкелу жолын қарастырайық.
Мүндай мақсат үшін файлды жеткізу хаттамасы деп аталатын жүйе қолданылады
(File Тransfer Ргоtосоl — FТР). Практикада FТР не ftp термині жиі
ұшырасады. Каталогта немесе почталық хабарда "файлды алу үшін компьютерге
йр жеткізу" деген сөздер кездесуі мүмкін. Ол осы файлды алу үшін FТР жүйесі
қолданылатынын білдіреді. FТР арқылы қызмет ететін арнаулы программасы бар
желіге қосылған компьютер FТР-сервер деп аталады. Көптеген FТР-серверлер
барлық адамдар үшін ашық болады, кез келген адам одан администратор
рүхсатымен әртүрлі мәліметгер ала алады. Бүл тәсіл анонимдік ftp деп
аталады, өйткені мәлімет алу үшін ешкім өз атын айтпайды, белгісіз (аноним)
болып қала береді. Көбінесе пароль ретінде әркім өз почталық адресін
енгізеді. Ал кей кезде мәліметті пайдалану үшін (кіру үшін) кіру атауын
патеісі және немесе паролін (разкшогй) білу қажет болады.
FТР-сервершің мәліметтерімен қатынас құру үшін әркім стандартты кіру
сүқбатын орындауы керек. Оның бір мысалы мынадай болуы ықтимал:
ореn ftp.relcom.su nameid passworol — FТР-серверге кірердегі сүраныс
тізбегі, мүндағы:
ореn FТР-сервермен қатынас қүру сүранысы;
ftp.relcom.rsu — FТР-серверінің қажетті информациямен толықтырылған аты;
nomeid — пайдаланушының кіру аты немесе аnоnіmоus;
раsword — сүраушы адамның паролі немесе оның почгалық (Е-mаіl) адресі;
Парольді немесе өз атын дұрыс енгізбегенде, FТР-сервер тек шектеулі
командалар жиынын орындай алады, атап айтқанда:
ореn
hеlр — сервер командалары бойынша анықтама беру;
quit — сеансты аяқтау.
Пароль мен атау дүрыс болса, қатынас құру қүқығына байланысты командалар
орындауға болады. Олардың қүрамына мыналар кіреді:
сd каталог_аты — каталогты ауыстыру;
сd.. — жоғарғы деңгейдегі каталогқа қайту;
gеt файл_аты — FТР-серверден файл алу;
binary — екілік файлдарды жіберуалу режиміне ауысу (типтері ехе, соm,
аrj, rаr, tаr, zір және т. б.)
dir — ағымдағы каталог файддары тізімін беру.
FТР-сервермен байланысу сеансында пайдалануға болатын командалар
жиынтығын НЕLР командасы арқылы алуға болады.
FТР-серверден файлдар алу кезіндегі әдеттегі командалар жиынтығынан мысал
келтірейік.
сd рub — барлық FТР- серверін пайдаланушыларға ашық РUB каталоган
(директориын) пайдалану;
dir — сол каталог файлдар тізімін беру;
get Оіndех.txt: — FТР-серверден аты көрсетілген мәтіндік файлды алу;
bіnаrу — екілік файлдарды өндеуге өту;
get FТР 140b.ziр — FТР-серверден екілік файл алу;
quit — FТР-серверден ажырау (байланысты үзу).
Осы мысалдан командалық интерфейстің қолайсыз екені көрініп түр. Ал егер
әртүрлі каталогтардан файлдар алу керек болса және олар ішкі деңгейлерде
орналасса, олардың аттары да үзақ 256 символға дейін созылса, бір сеанстағы
жүмыс өнімділігінің онша болмайтынына көз жеткіземіз.
Netscape Navigator және Іnternet Ехрlоrеr тәрізді ыңғайлы графикалық
интерфейсі бар браузерлердің шығуына байланысты әрбір адамның жүмысы керек
кезінде "тышқан" тетігінің батырмасын басуға ғана тірелгенін айтуға болады.
Мысал ретінде Місrosoft Іnternet Ехрlоrеr 3.01 программасын пайдалану
кезіндегі FТР-сервермен ftр:ftp.rе1kom.ru қатынас қүру сеансын талқьшап
шығайық.
Браузерді іске қосу үшін жүмыс столынан немесе есептер тақтасынан
Іnternet Ехрlоrеr пиктограммасын табу қажет (2-сурет), соған курсорды алып
барып, тышқанның негізгі батырмасын екі рет шерту керек.

Бұл мысал Internet Ехрlоrеr жұмысын Windows 95 ортасында көрсетеді,
сондықтан оның іс әрекетгері осы операциялық жүйеге сәйкес баяндалады
Windows З.х ортасында жүйенің хабарлары мен терезе бейнелері басқаша
болады, бірақ негізгі жүмыс кезендері мен орындалатын әрекеттер бірдей.
Іnternet Ехрlоrеr - ді іске қосар алдында желімен алыстан қатынас құру
программасы іске кіріседі, ол провайдер серверімен сіздің компьютеріңізді
байланыстырады.
Мұндайда үш терезеге мәліметтер енгізілуі тиіс (3-сурет).
Сіздің желідегі аты-жөніңіз және пароль (бүлар сізге провайдер-компания
арқылы Іпіегпеі-ке қосылып тізімге тіркелген кезде бекітіледі), оған қоса
провайдер серверімен байланыстыратын олардың телефон нөмірі. Сіздің сеанс
алдындағы ең соңғы әрекетіңіз "Байланыс орнату" (Установить связь)
батырмасын басу болып табылады.
Осы сәттерде сіздің экраныңызға алыстагы компьютермен қатынас қүрған
программаның бірнеше терезелері шығады (4-сурет). Сеанс кезінде кез келген
сәтте "Болдырмау" (Отмена) батырмасын басу арқылы байланысты үзуге болады.

3-сурет. Алыстан қатынас жасау программасының терезесі

Жүйелік хабарлар терезелері Егер барлық әрекетгер дүрыс орындалса,
экранға Іntrnet Ехрlоrеr терезесі шығады. Одан әрі жүмыс істеу барысында
сізге аспаптар тақтасында бірнеше батырмалар мен меню жолдарын пайдалану
керек болады. Соларды қарастырып өтейік. Батырмалар астындағы жазулар
олардың қызметін көрсетеді, бірақ қай кезде оларды басу керектігі онша
түсінікті бола бермейді. Ал, сеанс кезінде оқып үйрену оңай емес, өйткені
желідегі байланыс орнатылғаннан сәтген бастап, ол біткенше уақытқа ақы
төленеді.
Алдымен "Адрес" өрісін қарастырайық, бұл өрісте ҒТР адресі былай
теріледі: Йр:Йр.ге1сот.ги.
Адрес терілген соң, "Епіег" пернесі басьшады. Осы сәттен бастап сеанс
соңына дейін пернелер қажет болмайды, өйткені барлық әрекеттер тышкднмен
орындалады.
Адрес енгізілген сәттен бастап, Іпіегпеі терезесінің жоғарғы оң жақ
бүрышындяғы жер шарының бейнесі көрсетілген сурет қозғалып айнала бастайды.
Қозгалып түрған сурет бейнесінің Іпіегпег Ехріогег эмблемасына айналуы FТР-
сервермен байланыстың толық орнатьшып, тікелей қатынас басталғанын
мәлімдейді.
Internet Ехріlоrеr терезесінің жүмыс аймағындағы 1 цифры (5-сурет) түрган
орында FТР-серверге кіріп отырған адамга арналған мәтін көрсетіледі. Одан
ары қарай орындалатын әрекеттер осы мәтін нүсқауларына сәйкес жүргізіледі.
Қүрал-саймандар тақтасындағы "Тоқта" (стоп) батырмасын кез келген
кезде басып қалып, FТР-сервермен өз компьютеріңіздің байланысын тоқтатуға
болады. Егер сеанс кезінде бірнеше парақ мәтін алған болсаңыз, "алға"және
"артқа" батырмалары сол мәтін бойышла жылжу мүмкіндігін береді. "тацдамалы"
(избранное) батырмасы арқылы қабылданған парақты өз бумаңызда сол күйінде
сақтауга болады. Сонымен FТР-сервермен сеанс аяқталғаннан кейін ол мәтінді
аспай-саспай қарап шығуға болады.
"Баспа" батырмасы экранда көрініп тұрған бетті баспаға шығаруға арналған.
Егер сізге шрифт мөлшері үнамаса, онда "Шрифт" батырмасы арқылы оны
үлкейтуге немесе кішірейтуге мүмкіңцік бар.
Релком желісінің серверлерімен жұмыс істегеңце ЕГР-сервері
мен өз компьютеріміздің символдарды белгілеу кодтары сәйкес келмей-тіні
байқалуы (6-сурет) ықтимал. Өйткені Windows жүйесі 1251 шарттаңбалау
тәсілін, ал РЕЛКОМ желісі RОІS кодтау тәсілін пайдаланады. Мүндай жағдай
туындаса, мәтін символдары кодтары түрлендіру үшін басты меню пунктін
пайдаланған жөн. Басты менюдің "Түр" (Вид) пунктінің "Параметрлер" жолын
таңдап алсақ (7-сурет), сол командаға сәйкес терезе экранға шығады. Сол
терезедегі "Шрифт" батырмасын басу керек те, "МІМЕ кодтары" параметрлері
ішінен қажеттісін тандап алу қажет (8.-сурет).
Мүның себебі кодтардың стандартты кестесінде кириллица әріптері (орыс,
қазақ әріптері) жоқ, сондықтан әркім өзі енгізген әріптерін немесе өзі
ойлап шығарған әріптер программасын пайдаланып жүр (әрбір программалаушы
осыған өз "үлесін" ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.