Педагогика ғылымы ретінде шет тілдерін оқыту әдістемесі
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
I Педагогика ғылымы ретінде шет тілдерін оқыту әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8
1.1 Әдістеменің ғылым ретінде қарастырылуы, оның пәні және зерттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8
1.2 Оқытудың мақсаттары, міндеттері және мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... .. 11
1.3 Шет тілдерін оқыту құралдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 19
II Араб тілін оқыту әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.1 Тыңдалым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
2.2 Сөйлесім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 27
2.3 Оқылым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
2.4 Жазылым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 37
2.5 Араб тілін үйрету тәсілдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.6 Араб тілін үйрету әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 39
41
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 44
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 47
I Педагогика ғылымы ретінде шет тілдерін оқыту әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8
1.1 Әдістеменің ғылым ретінде қарастырылуы, оның пәні және зерттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8
1.2 Оқытудың мақсаттары, міндеттері және мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... .. 11
1.3 Шет тілдерін оқыту құралдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 19
II Араб тілін оқыту әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.1 Тыңдалым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
2.2 Сөйлесім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 27
2.3 Оқылым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
2.4 Жазылым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 37
2.5 Араб тілін үйрету тәсілдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.6 Араб тілін үйрету әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 39
41
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 44
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 47
Тақырыптың маңыздылығы. Жоғары білімнің және шет тілдерінде жалпы айтқанда проблема, көбінесе көпаспекті және маңызды. Егер білім нағыз ғылым ортасында, қоғамдық өмірдің динамикасы үшін, өзгерістерге бейімділігі төмен болса, онда көптеген гуманитарлы дициплиналар қоғамдық дамудың шақыруына дәл сол күйде жауап береді. Бұл шет тілдерін үйренуге де қатысты. Бірақ, дәстүр бойынша жоғары білім кез-келген жерде өзінің негізімен, фундаментімен ерекшеленеді. Және бұл университеттік білімнің ерекшелігі ешқандай білім жүйесінде, ешқандай қазақстандық қоғамда, ешбір жел араластыра алмайды.
Тәуелсіз Қазақстан Республикасы тәуәлсіздігін алып, жаңа шетел мемлекеттерімен жаңа дәрежеде байланысқа шықты. Осылайша, біздің еліміздің социялды өмірінде түбегейлі өзгеріс шарты бойынша, елімізде шет тілдерін оқыту оқу бөлімдерінде үлкен мән берілді және оқушыларды оқыту мен тәрбиелеудің бірлігін, шет тілдерін еркін меңгеруді және оны практикада қолдана білуді қамту керек. Шет тілдерін оқытуды жасау қажеттігі, білімінің даму стратегиясымен, оның рухани-байлығымен, жоғары білімділікпен творчествалық жеке тұлғалық бағытталу және ұлттық әдеттің жалғасуымен және оқытылатын тідің ,елінің әдеттері мен танысу, ғылым мен мәдениеттің дамуы мен құрылады.
Білім жүйесінің мамандарына деген талаптардың өзгеретінін жеке атап өту керек. Оқытушы үшін еңбек нарығында қабілетті болу, кәсіби дәрежеде болу маңызды. Қазіргі қоғамда шет тілін үйрену, ол әдетті түсінікке жатпайды, ол тек адам адамның білімінің білімділік тәрбиелік компаненті ретінде қарастырады. Ол кәсіби орнығу үшін және қоғамдық өмірде адам белгілі орынға ие болу үшін қажеттілік ретінде танылады.
Педагогикалық ғылым студенттердің әдістемелік дайындығының құрылуынсыз кәсіптік болып табылмайды. Шет тілінің мамандарының конструктивті және кәсіби оқытуы маңызды болуының себебі, ол социалды- политикалық қатынаста, шет тілдеріне деген қызығушылық өсті. Мұндай жол шет тілдеріне оқыту ортасында мамандардың кәсіби біліміне өзгерісін анықтайды.
Жұмыстың мақсаты. Араб тіліне байланысты, оның қазіргі өмірде маңызы өсіп келе жатқанын атап өткім келеді. Себебі, ол БҰҰ-ның арнайы тілдерінің бірі болып табылады, бұл оның практикалық маңызын көтереді.
Одан басқа, бүгінгі күнде Қазақстан Республикасында Сауд Арабиясы, Египет Араб Республикасы, Палестина, Ливия мемлекеттерімен елшілік қатынаста, мұндай кезде араб тілін жақсы меңгерген мамандарды Қазақстан
Тәуелсіз Қазақстан Республикасы тәуәлсіздігін алып, жаңа шетел мемлекеттерімен жаңа дәрежеде байланысқа шықты. Осылайша, біздің еліміздің социялды өмірінде түбегейлі өзгеріс шарты бойынша, елімізде шет тілдерін оқыту оқу бөлімдерінде үлкен мән берілді және оқушыларды оқыту мен тәрбиелеудің бірлігін, шет тілдерін еркін меңгеруді және оны практикада қолдана білуді қамту керек. Шет тілдерін оқытуды жасау қажеттігі, білімінің даму стратегиясымен, оның рухани-байлығымен, жоғары білімділікпен творчествалық жеке тұлғалық бағытталу және ұлттық әдеттің жалғасуымен және оқытылатын тідің ,елінің әдеттері мен танысу, ғылым мен мәдениеттің дамуы мен құрылады.
Білім жүйесінің мамандарына деген талаптардың өзгеретінін жеке атап өту керек. Оқытушы үшін еңбек нарығында қабілетті болу, кәсіби дәрежеде болу маңызды. Қазіргі қоғамда шет тілін үйрену, ол әдетті түсінікке жатпайды, ол тек адам адамның білімінің білімділік тәрбиелік компаненті ретінде қарастырады. Ол кәсіби орнығу үшін және қоғамдық өмірде адам белгілі орынға ие болу үшін қажеттілік ретінде танылады.
Педагогикалық ғылым студенттердің әдістемелік дайындығының құрылуынсыз кәсіптік болып табылмайды. Шет тілінің мамандарының конструктивті және кәсіби оқытуы маңызды болуының себебі, ол социалды- политикалық қатынаста, шет тілдеріне деген қызығушылық өсті. Мұндай жол шет тілдеріне оқыту ортасында мамандардың кәсіби біліміне өзгерісін анықтайды.
Жұмыстың мақсаты. Араб тіліне байланысты, оның қазіргі өмірде маңызы өсіп келе жатқанын атап өткім келеді. Себебі, ол БҰҰ-ның арнайы тілдерінің бірі болып табылады, бұл оның практикалық маңызын көтереді.
Одан басқа, бүгінгі күнде Қазақстан Республикасында Сауд Арабиясы, Египет Араб Республикасы, Палестина, Ливия мемлекеттерімен елшілік қатынаста, мұндай кезде араб тілін жақсы меңгерген мамандарды Қазақстан
1) Баранов Х.К. Арабско-русский сөздігі. М.-2000г.
2) Бим И.Л. Методика обучения иностранным языкам как наука и проблема школьного учебника. М., 1977г.
3) Бим И.Л. Система обучения иностранным языкам в средней школе и учебник как модель ее реализации. М.,1974г.
4) Гальскова Н.Д. Современная методика обучения иностранным языкам. М.,2000г.
5) Гез Н.И., Ляховицкий М.В., Миролюбов А.А. Методика обучения иностранным языкам в средней школе. М., 1982г.
6) Давыдова М.А. Деятельная методика обучения иностранным языкам. М, 1990г.
7) Ковалев А.А., Шарбатов Г.Ш. Учебник арабского языка. М., 1998г.
8) Комков И.Ф. Методика преподавания иностранных языков. Минск, 1979г.
9) Курманбаев Н.М. Методика обучения английскому языку в казахской аудитории. А., 1988г.
10) Лебедев В.В., Бочкарев П.И. Читаем арабские тексты. Завершающий этап. М., 2002 г.
11) Майбуров Н.А. Читаем и переводим арабскую газету. М.,2001 г.
12) Методика преподавания русского языка в школе. М., 2000 г.
13) Миньяр-Белоручев Р.К. Методика обучения французскому языку. М., 1990г.
14) Обучение иностранным языкам как специальность. М., 1982г.
15) Основы методики преподавания иностранных языков. Киев, 1986г.
16) Пассов Е.И. Урок иностранного языка в средней школе. М., 1988г.
17) Рогова Г.В., Верещагина И.Н. Методика обучения английскому языку на начальном этапе в средней школе. М., 1988г.
18) Рогова Г.В., Кабинович Ф.М., Сахарова Т.В. Методика обучения иностранным языкам в средней школе. М., 1991г.
19) Соловова Е.Н. Методика обучения иностранным языкам. М.,2002г.
20) Теоретические основы методики обучения иностранным языкам в средней школе. М.,1981г.
21) Хекболдт П. Изучение иностранных языков. М., 1963г.
22) Шатилов С.Ф. Методика обучения немецкому языку в средней школе. М.,1986г.
23) Бабанский Ю.К. Педагогика. – М., 1983.
24) Яббаров Г.Я. Методы и приемы обучения русскому языку в азербайджанской школе. – Баку, 1972.
25) Цетлин В.С. Заметки об актуальности классических текстов. – ИЯ. 2004. №3.
26) Миролюбов А.А. Сознательносопоставительный метод обучения иностранным языкам. – М.,1988.
27) Леонтьев А.Н. Потребность, мотивы, эмоции. – М.,1971.
28) Кулиев Э.Р. Коран. Перевод смыслов. – М., 2004.
29) Русско-Казахский словарь Алматы, 2005
2) Бим И.Л. Методика обучения иностранным языкам как наука и проблема школьного учебника. М., 1977г.
3) Бим И.Л. Система обучения иностранным языкам в средней школе и учебник как модель ее реализации. М.,1974г.
4) Гальскова Н.Д. Современная методика обучения иностранным языкам. М.,2000г.
5) Гез Н.И., Ляховицкий М.В., Миролюбов А.А. Методика обучения иностранным языкам в средней школе. М., 1982г.
6) Давыдова М.А. Деятельная методика обучения иностранным языкам. М, 1990г.
7) Ковалев А.А., Шарбатов Г.Ш. Учебник арабского языка. М., 1998г.
8) Комков И.Ф. Методика преподавания иностранных языков. Минск, 1979г.
9) Курманбаев Н.М. Методика обучения английскому языку в казахской аудитории. А., 1988г.
10) Лебедев В.В., Бочкарев П.И. Читаем арабские тексты. Завершающий этап. М., 2002 г.
11) Майбуров Н.А. Читаем и переводим арабскую газету. М.,2001 г.
12) Методика преподавания русского языка в школе. М., 2000 г.
13) Миньяр-Белоручев Р.К. Методика обучения французскому языку. М., 1990г.
14) Обучение иностранным языкам как специальность. М., 1982г.
15) Основы методики преподавания иностранных языков. Киев, 1986г.
16) Пассов Е.И. Урок иностранного языка в средней школе. М., 1988г.
17) Рогова Г.В., Верещагина И.Н. Методика обучения английскому языку на начальном этапе в средней школе. М., 1988г.
18) Рогова Г.В., Кабинович Ф.М., Сахарова Т.В. Методика обучения иностранным языкам в средней школе. М., 1991г.
19) Соловова Е.Н. Методика обучения иностранным языкам. М.,2002г.
20) Теоретические основы методики обучения иностранным языкам в средней школе. М.,1981г.
21) Хекболдт П. Изучение иностранных языков. М., 1963г.
22) Шатилов С.Ф. Методика обучения немецкому языку в средней школе. М.,1986г.
23) Бабанский Ю.К. Педагогика. – М., 1983.
24) Яббаров Г.Я. Методы и приемы обучения русскому языку в азербайджанской школе. – Баку, 1972.
25) Цетлин В.С. Заметки об актуальности классических текстов. – ИЯ. 2004. №3.
26) Миролюбов А.А. Сознательносопоставительный метод обучения иностранным языкам. – М.,1988.
27) Леонтьев А.Н. Потребность, мотивы, эмоции. – М.,1971.
28) Кулиев Э.Р. Коран. Перевод смыслов. – М., 2004.
29) Русско-Казахский словарь Алматы, 2005
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
I Педагогика ғылымы ретінде шет тілдерін оқыту
әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..
1.1 Әдістеменің ғылым ретінде қарастырылуы, оның пәні және зерттеу
әдістері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
1.2 Оқытудың мақсаттары, міндеттері және 11
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Шет тілдерін оқыту 19
құралдары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
...
II Араб тілін оқыту 23
әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...
2.1 24
Тыңдалым ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
2.2 27
Сөйлесім ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
2.3 32
Оқылым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
2.4 37
Жазылым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... .
2.5 Араб тілін үйрету 39
тәсілдері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
... ... ...
2.6 Араб тілін үйрету
әдістері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .44
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер 47
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
.
КІРІСПЕ
Тақырыптың маңыздылығы. Жоғары білімнің және шет тілдерінде жалпы
айтқанда проблема, көбінесе көпаспекті және маңызды. Егер білім нағыз ғылым
ортасында, қоғамдық өмірдің динамикасы үшін, өзгерістерге бейімділігі төмен
болса, онда көптеген гуманитарлы дициплиналар қоғамдық дамудың шақыруына
дәл сол күйде жауап береді. Бұл шет тілдерін үйренуге де қатысты. Бірақ,
дәстүр бойынша жоғары білім кез-келген жерде өзінің негізімен,
фундаментімен ерекшеленеді. Және бұл университеттік білімнің ерекшелігі
ешқандай білім жүйесінде, ешқандай қазақстандық қоғамда, ешбір жел
араластыра алмайды.
Тәуелсіз Қазақстан Республикасы тәуәлсіздігін алып, жаңа шетел
мемлекеттерімен жаңа дәрежеде байланысқа шықты. Осылайша, біздің еліміздің
социялды өмірінде түбегейлі өзгеріс шарты бойынша, елімізде шет тілдерін
оқыту оқу бөлімдерінде үлкен мән берілді және оқушыларды оқыту мен
тәрбиелеудің бірлігін, шет тілдерін еркін меңгеруді және оны практикада
қолдана білуді қамту керек. Шет тілдерін оқытуды жасау қажеттігі, білімінің
даму стратегиясымен, оның рухани-байлығымен, жоғары білімділікпен
творчествалық жеке тұлғалық бағытталу және ұлттық әдеттің жалғасуымен және
оқытылатын тідің ,елінің әдеттері мен танысу, ғылым мен мәдениеттің дамуы
мен құрылады.
Білім жүйесінің мамандарына деген талаптардың өзгеретінін жеке атап өту
керек. Оқытушы үшін еңбек нарығында қабілетті болу, кәсіби дәрежеде болу
маңызды. Қазіргі қоғамда шет тілін үйрену, ол әдетті түсінікке жатпайды, ол
тек адам адамның білімінің білімділік тәрбиелік компаненті ретінде
қарастырады. Ол кәсіби орнығу үшін және қоғамдық өмірде адам белгілі орынға
ие болу үшін қажеттілік ретінде танылады.
Педагогикалық ғылым студенттердің әдістемелік дайындығының құрылуынсыз
кәсіптік болып табылмайды. Шет тілінің мамандарының конструктивті және
кәсіби оқытуы маңызды болуының себебі, ол социалды- политикалық қатынаста,
шет тілдеріне деген қызығушылық өсті. Мұндай жол шет тілдеріне оқыту
ортасында мамандардың кәсіби біліміне өзгерісін анықтайды.
Жұмыстың мақсаты. Араб тіліне байланысты, оның қазіргі өмірде маңызы
өсіп келе жатқанын атап өткім келеді. Себебі, ол БҰҰ-ның арнайы тілдерінің
бірі болып табылады, бұл оның практикалық маңызын көтереді.
Одан басқа, бүгінгі күнде Қазақстан Республикасында Сауд Арабиясы,
Египет Араб Республикасы, Палестина, Ливия мемлекеттерімен елшілік
қатынаста, мұндай кезде араб тілін жақсы меңгерген мамандарды Қазақстан
Республикасы қажет етеді. Артықшылығы сол, араб тілі барлық Араб жартылай
аралдарында, солтүстік Африкада қолданылады. Қазіргі оқытудың әдістемесі
бойынша Қазақстанның жоғарғы оқу орындары араб тілінің мамандарын яғни
әмбебап мамандарын шығарады, ол мамандар тек бір ғана мемлекетпен ғана
шектеліп қалмайды, әрине әр елдің ұлттық ерекшеліктерін ескерген жағдайда.
Жоғарыда айтылғаннан басқа, исламтану үрдісінің күшеюінен, араб тілі
діннің тілі ретінде оқытылады.
Бұның барлығы әртүрлі көптекен араб тілін үйрететін орталықтардың
ашылуына себеп болады: елшілік кезінде мәдени орталықтардың, мектептер мен
университеттердің т.с.с. ашылуы. Ал бұл, өз кезегінде, оқытудың жаңа
формаларын үнемі іздеуді қажет етеді, араб тілін оқытудағы бар оқыту
әдістемесінің іске асуын қажет етеді. Дәл осы сұрақтарды зерттеу, дипломдық
жұмыстың мақсаты болып қойылады. Бұл мақсаттарға жету үшін келесі міндеттер
тұр:
• Араб тілі мен шет тілдерін үйрету әдістемесі бойынша оқыту және
ғылыми әдебиеттерді оқу.
• Шет тілдерін үйрету әдістемесінің теориялық сұрақтарын оқу: пән
және әдістеменің, мақсаттың, міндеттің, оқытудың мазмұнын
зерттеу әдістерін оқу, сол сияқты шет тілдерін оқыту құралдарын
үйрену.
• Араб тілін үйрету әдістемесінде сөйлеу әрекетінің негізгі
түрлерін оқыту әдістемесін үйрену.
Жалпы, араб тілін оқытудың оптимизация үрдісі тәсілдердің жиынтығынан
тұрады. Бұл дипломның мақсаты - араб тілін оқытудың оптимизациясының кейбір
тәсілдерін қарастыру: оқытудың әдістері мен тәсілдерін дұрыс
таңдау,оқушылардың теріс тәжірбиелері бойынша оқыту материалдарын таңдау
және оқыту кезінде араб тілінің ерекшелігін оқытушының белгілеуі бойынша
тіркеу.
Теориялық пен практикалық мән, шет тілін үйрену мен үйрету ғылымы
ретінде, оқытудың әдістемесін қарастыруда белгіленеді, анығырақ айтқанда
араб тілін үйренуде қандай мақсаттар, міндеттер қойылады, қандай тәсілдер
мен әдістер қолданылады және үйренушіге араб тілінде тез және таза сөйлеуде
көмектеседі.
Зерттеудің әдістері. Әдістемеде мектептің тәжірбиесін ретроспекті
үйрену әдістері мен бұрынғы және қазіргі этапында әдістемелік оқуы мен
теориясы, оқу орындарында шет тілдерін оқытудың дұрыс тәжірбиелерін
жалпылау, бақылау, әңгімелесу, сауалнама, тестілеу, эксперимент,
тәжірбиелік оқыту сияқты әдістер бар.
Дипломдық жұмысты жазу кезінде араб тілінде және орыс тілінде жазылған
сөйлемдер болды: دكتور فتحي علي يونس
تعليم اللغة العربية للاجانب من النرية الى التطبيق " و رشدي احمد طعيمة "
تعليم دكتور حين سليمان قورة " دراسات، العربية لعير الناطقين بيها مباهجه و
"اساليبيه تحليلية ومواقف تطبيقية في تعليم اللغة العربية و الدين الاسلامي و
جابر توفيق، الهاشمي" الموجه العملي لمدرس اللغة العربية "
Сол сияқты Миньяр- Белоручев Н.Т. Методика преподавание иностанных
языков, Гез Н.И. Методика обучение иностранных языков, Методика
преподавания русского языка в школе, Гальскова Н.Д. Современная методика
обучения иностранным языком.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, 2 бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған
әдебиеттердің тізімінен тұрады.
І Педагогика ғылымы ретінде шет тілдерін оқыту әдістемесі
1.1 Әдістеменің ғылым ретінде қарастырылуы, оның пәні және зерттеу
әдістері
Әдістеме түсінігі көне грек тілі бойынша зерттеу жолдары, теория,
оқу деп аударылады. Осыдан әдістеме арнайы пәнді оқыту заңдылықтарын
зерттейтін педагогика ғылымының бір саласы.
Әдістеме дидактиканың теориялық оқытуынан бөлініп шығып, алғаш рет
өзінің толық мағынасымен және негізін сақтай отыра осы күнгі ұлы педагог
Янь Амос Каменскийдің 17 ғасырда көрсеткен жолымен бізге жетті.
Оқыту әдістемесіне тереңірек ой жүгіртсек – бұл оқыту мен тәрбие туралы
ілім. Бірақ, әдістемені тек қана әдістер, тәсілдкр немесе ұйымдастыру
жолдарының жинағы ретінде қарастыру қате болар еді. Бұл өзінің теориясы,
практикасы және методикасы бар ғылым. Осы жерден кез-келген басқа ғылым
сияқты, бұл ғылымға да сондай көзқарас болу керек.
Шет тілін оқыту әдістемесі шетел тілін оқыту және оны оқу туралы ілім.
Ұзақ уақыт бойы шетел тілін оқыту әдістемесін зерттейтін педагогиканың
саласы ретінде қарастырды. Бірақ та, педагогикада қарастырылатын оқыту
әдістері шет тілдерін оқыту әдістеріне сәйкес келмеді. Олар шет тілін оқыту
үрдісі негізінде емес, жалпы оқыту үрдісінің негізінде құрылды.
Әдістемені грамматикалық ережелер жинағына айналдыра отырып,
лингвистиканың бір саласы ретінде қарастырды. Бірақ мұндай тәсіл тәжірибе
жүзінде іске аспады. Шет тілдерін оқыту әдісін жеке ғылым ретінде
қарастыратын уақыт келді.
Әр ғылымның өзінің зерттеу обьектісі, өзінің пәні, өзінің зерттеу
әдістері болады. Әдістемеде зерттеу обьектісі – бұл шет тілін оқыту үрдіс,
яғни шет тілі туралы және дағдылары мен шет тілінде сөйлеу қабілетінің
қалыптасуы туралы білім беру үрдісі.
Шет тілін оқыту әдістемесінің пәні де бар. Бұл оқыту үрдісі , яғни
зерттеу обьектісі туралы жиналған білім, шет тілін оқыту үрдісі мен оның
фрагменттерін құратын теориялар.
Қоғамдық ғылымдардың оқыту әдістемесі оқытудың жоғары теориялық
деңгейін, қатаң ғылымилықты, материалдың нақты және түсінікті жеткізуін
қамтамассыз етеді. Оқыту әдістемесі белгілі бір тәсілдер жиынтығы
ретінде,оқытылатын ғылым мен оның методологиясының мазмұны мен тығыз
байланысты.
Көптеген мысалдар арқылы методология мен оқыту әдістерінің байланысын
ашық түрде көрсетуге болады. Мысалы, әдістердің жетілдірілмеуі міндетті
түрде лекциялар мен семинарлардың методологиялық деңгейінде кері түрде
талқыланады. Немесе керісінше.
Әдістеме оқыту мен тәрбиелеудің әдістері туралы ілім ретінде: ол
оқытудың мазмұнының әдістері мен формаларының барлық мәселелерін құратын
дидактиканың білім беру мен оқытудың жалпы теориясын көрсетеді. Соңғысы
адамдарға білім беруге, оқытуға және тәрбиелеуге үйрететін пәні бар
педагогиканың органикалық негізгі бөлігі ретінде қарастырылады.
Жеке пәндерді арнайы оқыту әдістемелері педагогика ғылымының негезгі
жүйесі болып табылады. Олар педагогика мен дидактиканың негізгі
принциптерін нақты пәндерді оқыту ерекшеліктерінде қолданады.
Әдістеме ғылым ретінде де, теория ретінде де өзіндік тапсырмалары мен
ерекше мазмұны бар бірнеше нақтыланған әдістерді іске асырады. Жалпы
методика щет тілінің оқыту үрдісінің заңдылықтары мен ерекшеліктерін, қай
шет тілі туралы айтылып тұрғанына қарамастан зерттеумен айналысады. Бірақ,
оқытушы нақтылы бір шет тілінің өзгешеліктерімен қақтығысқанда шет тілінің
жалпы оқыту заңдылықтарын білу жеткіліксіз болып қалады. Арнайы әдістеме
нақтылы бір шет тіліне ерекше болып табылатын тілдік және сөйлеу
құбылыстарын оқытуды зерттейді.
Әдістемеде басқа ғылымдардағы сияқты қорытындылардың дұрыстығы мен
ұсыныстардың сенімділігін зерттеу әдістері мен қамтамассыз етіледі.
Ғылыми зерттеулер іргелі және қолданбалы болып бөлінеді: Біріншісі
тілді оқыту заңдылықтарын ашу мен сөйлеуді дамыту, әдістеменің жалпы
теориялық мәселелерін шешу мақсатында қолданылады, мысалы, жазылым әдісін
анықтау; екіншілері практикалық мәселелерді анықтауға бағытталған (жаңа
тәсілдер мен оқыту әдістерінің жаңа оқыту құралдарының тиімділігі,
жоғарыда айтылғандай әдістемеде мектептің тәжірибесін редроспективті
зерттеу) оқу материалдары мен документтерді) мен методикалық ілім мен
теорияны бұрынғы және қазіргі этапта зерттеу, оқу бөлімдерінде шет тілдерін
дұрыс тәжірбиеде жалпыландыру, бақылаулар, сұқпаттар, сауалнама, тестілеу,
экспериментте, байқау және тәжірбиелік білім қолданылады. Отанымыздың және
шетел мектептерін тәжірибенің ретроспективті зерттеуі оқыту материалдарымен
құжаттарын, зиялы әдіскерлер мен педагогтардың әдістемелік теориялары мен
педагогикалық көзқарастарының талдауын анықтайды. Біздің елімізде және
шетелдерде шет тілін оқыту теориясымен айырмашылықтарын анықтауға, қазірге
дейін құндылықтары жоғалмаған әдістерді өткен тәжірибеге сүйене отырып
қолдануға мүмкіндік береді. Мұндай талдау ғылыми тұрғыда әдістемелік
ойлардың дамуын қадағалауға, олардың айырмашылықтарындағы байланыстар мен
тізбектерін анықтауға, осы кездегі әдістемедегі теориялық және практикалық
мәселелердің шешілуі кезіндегі жаңалықтардың дәрежесін анықтауға мүмкіндік
береді.
Бақылауды зерттеушінің қабылдауына тікелей мүмкіндік беретін
әдістемелік құбылыстардың эмперикалық зерттеу әдістеріне жатқызуға болады.
Бақылаудың маңызды ерекшелігі ол бақылау үрдісінің барысына әсерін
тигізбей, оны тек қана белгілейді. Келесі әдіс - оқытушылардың дұрыс
тәжірибесінің жинақталуын ғылыми-эмперикалық әдіс ретінде қарастыруға
болады. Себебі, ол оқытушылардың тіжірибесін үйрену мен оның жалпы және
маңызды жақтарын қарастыруды болжайды. Жалпылау белгілі бір теориялық
көзқарастары бар нақты факторларының сараптамасын талап етеді. Бақылау мен
жалпылау зерттеу әдістері ретінде ғылымға пайдасын тигізу үшін олар
мақсатқа бағытталған және обьективті болуы керек. Сауалнама жүргізу
оқушылар мен оқытушылардың әртүрлі ой-пікірлерін оқытудың, ұсыныстың және
жағдайлардың жақсаруы бойынша нәтижелерінің бағалануы әдіс-тәсілдерге
қатысты бекітіледі. Бұл әдістің іске асуының негізгі тәсілі зерттеудің
ерекшелігімен анықталатын сауалнама, мазмұн және форма болып табылады.
Сауалнама зерттеудің мақсаты мен сипатына анық жауап бере отырып,
сұралушының мүмкіндіктеріне сәйкес келуі керек және сыналушы мен
зерттеушіге арналған сауалнаманы жеңілдететін формасы болу керек.
Сауалнамада мүмкіндігінше барлық ықтимал жауаптары болуы және нұсқа
балдық жүйеде бағалануы керек. Сауалнаманың артықшылығы осы әдісті қолдану
нәтижесінде алынған мәліметтер сандық өңдеуге жеңіл жіберіледі және белгілі
бір ғылыми құндылығы болады. Алайда, сауалнама сұрақтарына жауаптар
суьективті болуы мүмкін дейік, оларда сыналушының көңіл-күйі мінезінің
белгілері көрінуі мүмкін, олай болса бұл әдісті басқа әдістермен
байланыстыра отырып қолдану қажет, мысалы бақылау, әңгімелеу және тестілеу
сияқты әдістермен.
Әңгімелеу әдісінің мақсаты, жүргізілген зерттеу туралы немесе
эксперименттің сыналушы мен басқа да қатысушылармен бірге тікелей
байланыстарды зерттеу кезіндегі арнайы құбылыстар туралы ақпараттарды алу
болып табылады. Егер бақылаушы күтілетін нәтижелердің нақтылығы мен
обьективтілігінің жоғарғы дәрежесіне ұмтылса, онда сауалнама жүргізу сияқты
әңгімелеу әдісі зерттеудің басқа да әдіс-тәсілімен үйлесуі керек.
Зерттеу әдістемесінің екінші тобына теориялық және ғылыми-
эксперименталды әдістер жатады, нақтырақ айтсақ:
1) Әдебиетті талдау әдісі;
2) Тестілеу;
3) Эксперемент;
4) Бұқаралық эксперименттік - тәжірбиелі оқыту.
1. Әдебиетті талдау әдісі мәселелерді әртүрлі көзқараста сыни және
обьективті талқылау жасап, дәлелдерінің дәрежесін шығарады және сұрақтың
теориялық жағдайын шолады. Ғылыми әдебиеттің қандай талдауы зерттеушіден
жаңалықтардың немесе ғылымда белгілі ашылулардың қайталануын болдырмайды
және әлі зерттелмеген немесе толық зерттеуден өтпеген мәселелердің шешуін
табуға бағытталады.
2. Тестілеу әдісі әдістемеге психоллогиядан келген және іс-әрекеттің
психологиялық ахуалын анықтау мен өлшеуге қолданылады. Шет тілдерін оқыту
әдістемесінде тест барлық оқушыларға тең талапта өткізілетін бақылау жұмысы
ретінде анықталады. Оның орындалу нәтижесі тесттің өтілу кезіндегі оқыту
үрдісінің белгілі қорытындыларының көрсеткіші ретінде сандық өңдеуге
беріледі. Тесттің қарапайым бақылау жұмысынан айырмашылығы оның қатаң
біріңғай және обьектіге тура бағытталған стандартты формасы бар.
Тестілеудің обьектілері экспериментті оқытудық нәтижесі болуы мүмкін және
сол кезде ғана ол оның компаненті болып табылады.
3. Экспиремент - бұл ғылымның дамуына қажетті шарттың бірі болып
табылатын жалпы практиканың ерекше түрі. Ол ғылыми ұсыныстарды дәлелдеуге
немесе теріске шығаруға көмектеседі.
1.2 Оқытудың мақсаттары, міндеттері және мазмұны
Мақсат және міндет сөздері не синоним ретінде жиі қолданылады, не
жеткіліксіз түрде анық дифференцияланбайды. Г.В. Рогова өзінің Шет
тілдерін оқытудың мақсаты мен міндеті статиясында бұл түсініктерді
дифференциялайды. Мақсат деген кезде студенттерді шет тілінде сөйлеуге
уйрету үшін, үлкен, барлығын қамтитын сауалдарды шешудің тәтижелерін
меңзейді.
Қазіргі әдістемеде оқытудың үш мақсатын белгілейді: практикалық, жалпы
білім беретін және тәрбиелік. Оқытудың практикалық мақсаты, ең алдымен
тілді қатынас құралы ретінде практикалық меңгеруді білдіреді. Алайда, бұл
мақсаттың кең ауқымды тура түсінігі, тілді оқытудың нақты шарттарына
байланысты бөледі. Осылайша тілді практикалық меңгеру дәрежесінің мәселесі
мен белгілі бір этап пен оқытудың бағытындағы сөйлеу әрекетінің әр түрінің
аралық және соңғы мақсаттарын айқындау қажеттігі туындайды. Бим И.Л
мақсаттарды белгілеп көрсетеді.
Тыңдауға үйретудің мақсаттары
Мақсаттар Аралық мақсаттар мен Кейбір аралық
міндеттер мақсаттар мен
міндеттер
Шет тілінде сөйлеуді Шет тілінің тармақтарын Белгілі бір тақырыпта
әсіресе келесі бөлшектеуге және таныс тілдік материалды
қатынастардың негізгі елементтерді теңестіругебілу(лексикалар,
ортасы үйрену(сөздер, сүйлеу үлгілері). Оны
а) өндірістік (оқу) морфемдер, сөз айта алуды және тыңдау
б) қоғамдық- тіркестері, фразалар) арқылы қабылдай алу.
политикалық Жеке таныс емес текстің Әдетте таныс
в) тұрмыстық елементтерін елемеуге лексикалық бірліктерді
г) мәдеди-ағартушылық үйрену. Манызды, мәнді есту арқылы тану
2.Шет тілін қабылдау белестерді белгілеуді оқшауланбайды, ал
кезінде-ақпараттарды және оларды жалпылауды басқа да таныс
анығырақ түсіну синтездеуді үйрену. бірліктер мен
үшін:қайта Тындалған ақпараттың байланыстыру таныс
сұрау,қайталауын сұрау негізгі мағынасын есте және таныс емес
және т.с.с. сақтауға және өз контексте оқшауланады.
түсінігіңді талап Негізгіні көмекшіден
етілген формада шығарудыайыра білу.
үйрену. Таныс емес Негізгі ақпаратты
элементтер дегі мәндердітүсіну үшін
ұстап қалу,яғни түсінугебелгіленген орнатуға
кедергі элементтерді сәйкестендір,
түсіндіруді сұрай отырыпболмашыны түсіріп,
қайтара алуға үйрену. мақсатты түрде тыңдай
алу. Тыңдау арқылы
қабылданған тексті
мағына мен мән
дәрежесінде түсіне
алу. Текстің
мазмұнына сәйкес
келетін бақылау
сөйлемдерін таңдай
алу. Текстік біршама
сұрақтарға жауап бере
алады, оларды
өздігінше
сұрай алу. Тексті
қысқаша айтып бере
алу.
Белгілі бір тұрақты
дағдыларды есту арқылы
қабылдау, әдетте
жылдам сөйлеу
реакциясының бар
болуы, кейбір типтік
сұрақтарды білу,
мысалы Не айттыңыз?
Қайталап жіберінізші
өтінемін? т.с.с.
Мақсаттар
Кейбір аралық мақсаттар мен міндеттер
Аралық мақсаттардың орындалуы үшін керекті кейбір алғы шарттар
1. Типтік қатынасты, жағдайларды, көрсетілген қатынас ортасында әңгіме
жүргізе алу.
Әртүрлі сұрақтарға жауап беруді үйрену.
Өздігінен сұрақтар қоюды үйрену. Тақырып бойынша көбірек кең ауқымды
диалог құра білуді үйрену.
Тақырыптың материалын білу ( лексикаларда сөйлеу үлгілерін,
грамматика бойынша анықтамаларды) және басқа да көрнекті құралдар,
картинкалармен жұмыс істей алу.
Сұраушының қатынасты ниетін түсіне алу, сұрақтың мәнін түсіну және ол
сұраққа жауап беру қажет екендігін түсіну.
Іскерлік пен дағдыларды дұрыс таңдай алу және сәйкес келетін сөйлеу
үлгілерін талап етілетін лексикалық толтырулармен қолдану.
Анализ бен синтез, салыстыру мен теңестірулер, айырмашылықтар мен
қарама- қайшылыұтар, таңдау, топтастыру т.б. сияқты парасатты
операцияларды қолдана алу мен дағдылау.
Үлгіге тікелей тірексіз және ынталы түрде қоя білу.
Диалог - үлгінің түрленген элементтерін осы материалға таңдай отырып,
ауыстыруды саналы түрде және тез шығара білу.
2.Сыртқы стимулдарға жылдам жауап бере алу керек және әңгімелесуде шетел
тілінде сөйлеу белсенділігін көрсете білу керек
Әңгімені қатынастың стереотитті күйінде бастауға және қолдауға үйрену.
(Танысу, Кездесу, Құттықтау т.с.с.). Әңгімелесушіні
бағалау қыстырма сөздері арқылы әңгімеге қызықтыру.
Сіңірілген білімді, іскерлікті және даідыны белгілі бір сөйлесудің
жағдайында ұстап тұра білу. Сәйкес келетін лексиканы клишенің кейбір
типтерін білу: Қалай тұрып жатырсыз? Не жаңалық?
Бағалау мен модальдік мінездің ілікпе сөздерін білу, мысалы: Қызық екен;
Шынымен ба; Ал керек болса. Оларды керек жағдайда қолдана білу.
3. Керек жағдайда әңгімені сыпайы түрде тоқтату және әңгімелесушіден
көмек сұрау
Түсіндіруді сұрай білу. Қай с
з белгісіз екенін түсіндіре білуді үйрену.
Сұрақтардың типтерін білу: Сөз қандай мағынаны білдіреді? т.с.с.Оларды
дер кезінде қоя білу.
Монологты сөйлеуді оқыту мақсаттары
( Монологты сөйлеу)
Мақсаттар
Кейбір аралық мақсаттар мен міндеттер
Аралық мақсаттардың орындалуы үшін керекті кейбір алғышарттар
Көрсетілген қатынастың негізгі ортасында, кейбір типтік жағдайларда
байланыс пікірін құра білу:
а ) алғашқы дайындықпен
Сөйлеу үлгілерін қатынас ниетімен сәйкестендіре отырып, ұштастыру.
Үлгіні монологиялық сөйлеу түрінде тыңдау арқылы есте сақтап қалуға
үйрену. Қатынасты монологиялық сөйлеудің
үлгісінің мазмұнын жеткізуге үйрену.
Пікірдің пәнін білу, яғни тақырыптың мазиұнын құратын пәндік обылыстың
құбылыстары мен фактілерін білу.
Лексикамен сөйлеу үлгілерін білу, сондай-ақ тақырыпты түсіну мен осы
тақырыпты пікірін түсіндіру үшін қажетті, грамматика бойынша
анықтамаларды білу.
Тілдік материалды тыңдай отырып тани білу.
Тақырыптың негізгі мазмұнын сақтап қалу мақсатында, жұмысты
іске асыра алу.
Мазмұны мен тілдік формасы жағынан берілген үлгіні жеткілікті , анық
қоса алу.
Маңызды сәттерді белгілей алып, маңызсызын өткізіп жібере алу.
Ойдың берілген үлгісін қоса алу және оған өзіңнің қатысыңды білдіру
б ) алғашқы дайындықсыз
Картинкаларды суреттей алу, тыңдай отырып қабылданған немесе оқылған
текстің мазмұнын айтып бере алу, хабарлама құру немесе дайындалмаған
сөйлеудің уақыты бойынша тақырыпқа сәйкес әңгіме айту.
Жаңа жағдайларға білімді,іскерлікті және дағдыны жылдам жеткізе алу.
Сөйлеу кезінде белсенділік таныту. Түсініктің мазмұнын сипаттай отырып
жеткізе алу.Сөздерге синоним немесе сөзге мағынасы жақын сөз таба білу.
Оқуға үйретудің мақсаты
Мақсаттар
Кейбір аралық мақсаттар мен міндеттер
Аралық мақсаттардың орындалуы
шін керекті кейбір алғышарттар
1. Оқу техникасын иемдену
а) дауыстап оқу
б) іштей оқу
2. Қоғамдық- политикалық, ғылыми- танымал және көркем әдебиеттің
үзінділерін көрсететін түпнұсқа текстерде оқи алу және түсіне алу.
Шет тілдік графемдерді айыра білу және оларды сәйкес келетін дыбыстармен
сәйкестендіруді үйрену, яғни сөздің графикалық бейнесін дыбыспен
сәйкестендіре алу.
Сөйлеудің негізгі ережелерін сақтай отырып, анық ,дауыстап оқуға уйрену.
Кейбір таныс емес элементтері бар текстерді оқуға және түсінуге үйрену.
Толығымен түсінікті материалдан тұратын тексті оқуға және түсінуге
үйрену.
Текстен негізгі ақпаратты шығара алуды үйрену, көбінесе газеттер мен
ғылыми танымал статьяларды қарау.
Әріптерді біліп және оларды жаза алуды және
оқи алуды білу. Орфография мен оқудың негізгі ережелерін білу.
Текстен маңыздыларын белгілей алу, екпіндерді дұрыс қоя білу.
Білімнің, ептіліктің және дағдының жеткізіліуін, тексті іштей, дауыстап,
ақырын оқығанда да орындай алу.
Газеттік стильдің, жеке клишелердің, терминдердің кейбір ерекшеліктерін
білу.
Статьяның аты бойынша, ары қарай не туралы айтылатынын таба білу.
Оқытудың мақсаты таңдаулы болуы мүмкін, мысалы, ғылыми техникалық
әдебиеттің ауызекі немесе оқу дағдысы мен шеберлігін қолдану және
комплексті болуы мүмкін. Сөйлеуді шет тілінде тыңдау, сөйлеу, оқу, жазу
арқылы қабылдай алу.
Мақсатқа көптеген міндеттерді орындау арқылы жетеді. Оқытудық мақсаты-
бұл оқытудың мақсаттарының обьекті көрінісі, яғни сабақтың нақты этапы
мен шартына байланысты. Бір немесе сол мақсаттың айналасында, бірнеше
әртүрлі оқытудың міндеттері шешілуі мүмкін. Әр міндет белгілі бір жалпы
қойылған мақсатты шешу үшін қойылады. Міндеттер білімнің, дағдының,
шеберліктің тізімінде құрылады. Сабақ кезінде студенттермен оқытудың
практикалық мақсатында төмендегідей міндеттер шешіледі:
1. Қатынасты міндет: тілдің тасмалдағышының сөйлеуін түсіну, ауызекі
тілде сөйлей алу, дауыстап, іштей оқи алу, шығарма, реферат жаза алу,
ана тілде және шет тілінде жақсы аудара алу.
2. Филологиялық міндеттер: жүйелілік және шет тілінің теориясы мен оны
үйрету әдістемесі бойынша білімнің тереңдеуі.
3. Кәсіби міндет: болашақтағы кәсіби әрекетке керекті дағдылар мен
шеберліктің дамуы.
4. Дүние тану міндеттері: қоғамдық пәндерді оқу кезінде, мұражайларды
аралағанда немесе т.б. құрылады.
5. Елтану міндеттері: Оқытылатын тілдің елімен толығырақ танысу
Практикалық мақсаттар мен олардың шет тілін оқыту кезінде, тәрбиелік
және жалпы білім беру мақсаттары да шешіледі, себебі олар практикалық
мақсатпен өте тығыз байланысты. Шет тілінде сөйлей алу, студенттерді әр
түрлі ойларын шығаруға, студенттердің сөйлеу қабілеттерін байытады,
олардың назарын шет тілінде және ана тілінде шығаруға салады. Тілмен
айналысу, олардың жадын, өрісін назарын, еңбексүйгіштігін дамытады. Шет
тілін практика жүзінде, ауызекі және жазбаша түрде қолдану,
студенттердің қызығушылығын арттырады, олардың ой - өрісін кеңейтеді,
оқытылатын тілдің елінің тарихымен, мәдениетімен өнерімен,
әдет-ғұрыптарымен танысады.
Шет тіліндегі мәтіндерді оқу кезінде, қызықты, пайдалы ақпараттарды
алу, жалпы білімт беру мен тәрбиенің маңызы зор.
Педагогикалық әдебиетте шет тілдеріне оқытудың мазмұнында әртүрлі
көзқарастар бар. Солардың бірі, оқытудың мазмұны түсінігіне тек тілдік
материал кіреді, яғни оқытудың мақсатымен қамтамассыз етілген, шет
тілінің оқу материалдарының мазмұны мен құрылысы, олар оқыту мен әдіс
үрдісімен байланысын, оқу құрылғыларында орындалады: бағдарламада,
оқулықтарда, оқу құралдарында; басқа әдіскерлер бұл түсінікке материалды
иелік етуді де жатқызады, яғни сәйкес келетін дағдылар мен шеберлік.
Соңғы көзқарас, шет тіліне қатысты дұрысырақ, себебі ол шет тілін
үйренудің мақсаты мен міндеттерінің ерекшелігін ескертеді. Мазмұнына
тілдік материал, білім, дағды, және шеберлік кіреді. Қазіргі
педагогикалық әдебиеттің мазмұнына оқыту, білімнен басқа, дағды және
шеберлік, тағы сол сияқты творчествалық қабілеттің дамуы, әлемге бағалау
- эмоционалды қатынас, әрекеттің мотиві кіреді.
Оқытудың мазмұнының негізгі компанеттері:
1. Тілдік материал. Сөйлеу әрекетінің барлық түрлерін қолдану, тілдік
материалдық белгілі біркөлемін иелік етудің негізінде орындалады, яғни:
граматикалық лексикалық және фонетикалық.
2. Оқытудың мазмұнына лингвистикалық материалдарды ( фонетикалық,
лексикалық және грамматикалық ) иелік ету мен шеберліктердің құрылуы
үрдісіндегі бағдарлы негіздердің ең маңызды компоненті ретінде тілдік
құбылыстардың ережелеріне стратегиялық әрекет жасай білу де кіреді.
3. Білім. Стратегиялық әрекет жасауды сөйлеу материалымен білу қажет,
яғни оның қатынас үрдісі кезінде пайда болуы мен қолданылуының ережесі -
білімнің мазмұны ереже мен нұсқаулық түрінде көрсетіледі, ол оқытудың
мақсатына байланысты, және ең бірінші олардың практикалық қажеттілігімен
анықталады.
4. Дағдылар. Сөйлеу дағдылармен шеберліктің қабылданған білімнің
негізінде құралған, тілді иемденудің соңғы мақсаты болып табылады.
Сөйлеу дағдысы арнайы орындалатын әрекеттің автоматтандырылған
компаненті. Дағдының белгілері: орындалудың дұрыстығы,
автоматтандырылуы, қарқыны, оператцияның беріктігі, оны жаңа материалда
қолдану қабілеті.
5. Шеберлік – бұл қатынастың әртүрлі жағдайларында алынған білім мен
құрылған дағдыларды қолдана білу қабілеттілігі. Шеберлік негізінде,
оқытылатын тілдегі ақпараттың алынуымен және берілуімен байланысты
коммуникативті міндеттер шешіледі. Келесі шеберліктер белгіленеді:
тыңдау, сөйлеу, жазу,оқу.
Шет тілін оқытудың негізгі мақсаттары практикалық болып табылады,
Студенттерді шет тілін қатынас құралы ретінде қолдануды үйрену. Шет
тілін үйрету кезінде тек қана коммуникативті мақсаттар ғана
қарастырылмайды, сондай-ақ практикалық мақсаттардың бірлігі мен олардың
негізінде шешілетін жалпы білім беру мен тәрбиелік мақсаттар шешіледі.
1.3. Шет тілдерін оқыту құралдары
Оқыту құралдары деп оқытушының функциясының орын басуына қабілетті,
немесе оған осы формаларды орындауға көмектесетін материалды нысандар.
Оқыту құралдары егер жүйеде қолданылса немесе олардың байланысы
ескерілсе, олар дұрыс рөл атқарады.
Шет тіліне оқытудың негізгі құралдарына ең бірінші оқулық жатады.
Оқулықтың жоқ болуы оқушыларды көзбен көру жадынан айырады.
Шет тілі сабағында көру көрнектілігінің кең таралған және әдепті
құрылғысы кестелер болып табылады. Кестелердің негізгі функциясы-
оқушыларды ережелерді қолдана білуге, заңдылықтарды ашу, яғни ережелер
мен түсініктердің негізінде жеткен заңдылықтарды ашу, нақты тілдік
материалды сақтау жеңілдігімен қамтамассыз ету. Осыған байланысты олар
тілдік және сөйлеу болып бөлінеді.
Тілдік кестелерде бір қандай да болмасын ереже мен түсініктің заңдылығы,
мәні көрсетілген, бұлар осы түсінікті қабылдауға, белгілі бір норманың
ережелерін сақтауға мүмкіндік береді, т.с.с.
Сөйлеу кестесі сақтауды талап ететін, нақты сөйлеу материалынан тұрады.
Ұқсас кестенің материалы ретінде сөздерді іріктеу ( оқулықтың ішіндегі
тақтадан ) мен оларды тереңдетумен олардың мағынасын түсіндіру
мақсатында, оқушыларға көрсетуді алуға болады, сондай-қ есте сақтау үшін
орфогрфиялық сауаттылығы дамиды. Сондай сөйлеу кестелерінің бірін
көрсету тәсілдерінің бірі, арнайы жасалынған ашық карточкалар. Кестелер
ұғыну, ережелерді, анықтамаларды, түсініктерді пайымдау этапында
оқылғанды бекіту этапында, материалды қайталау кезінде және жүйелеу
кезінде қолданылуы мүмкін. Сурет, әртүрлі шығармалардың түрін оқытқан
кезде оқушылардың пікірін айтуға мүмкіндік береді, мысалы: адамның
сыртқы келбетін сипаттағанда, жануардың сипатын, жердің сипатын
сипаттағанда т.с.с. Дұрыс таңдалынған және әдістеме бойынша дұрыс
қолданылған сурет, оқытушыға оқу міндеттерін ің толық жиынтығын шешуге
көмектеседі: белгілі бір лексиканы енгізуге және өзектілеуге
грамматикалық формалар мен үйлесімдерді белсенділеуге көмектеседі.
1. Оқыту құралы ретінде, шет тілі сабағында негізі арнайы карточкаларда
орналасқан суреттер болып табылатын үлестіргіш карточкалар қолданылады.
Суреттер, сөздердің мағынасын көрнекті түрде түсіндіруге және оқылған
лексиканы қолдануды реттеп беруге көмектеседі. Карточка бойынша
тапсырмалардың артықшылығы, дифференцйялды оқытудың принципін іске
асыруға мүмкіндік беретін, қиындығы бойынша әртүрлі дәрежедегі
жаттығулардың бар болуы. Таратпа материал:
1) Оқушылардың сөздік қорын дамытуға тапсырмаларды қарастырады (сөздің
мағынасын ашу, сөздердің мағынасындағы айырмашылықтарды орнату, синоним,
антоним, туысқан сөздерді таңдай білу т.с.с.)
2) Оқылған лексиканың тура, дұрыс қолдануға үйретумен байланысты
тапсырмаларды қарастырады (пікір айту тапсырмасына ең жоғарғы дәрежеде
сәйкес келетін нұсқаны таңдау).
3) Грамматикалық қателерді ескертетін тапсырмалар: формаларды
түрлендіру, сөз тіркестермен сөйлемдер құру ( суреттерге жазу жазу,
суретке ат қою, суретті сипаттау)
2. Есту көрнекілігінің құралдары. Есту көрнекілігінің іске асуының
негізгі тәсілі грампластина мен магнитафон жазбасы. Дыбыс жазу
оқушылардың ауысша сөйлеуінің мәдениетінің құрылуына мүмкіндік береді.
Дыбысты үлгі дұрыс әдеби айтуға, екпіндеуге интонатциялауға көмектеседі.
Дыбысты үлгілер - бұл дискке немесе диктафонға жазылған эталомды сөйлеу,
бұл шет тілінің нормалары мен әртүрлі аушепі пікірлерді көрсетеді (
әңгіме, сипаттама, диялог, телефонмен әңгімелесу).
3. Оқытудың көру - есту құралдары. Оқытудың экранды - дыбыстық
құралдары кинофильмдер, фидеофильмдер, дыбысты фильмдер, компьютерлік
бағдарламалар арқылы көрсетеді. Дыбыспен сүйемеленген фильмдер,
дикторлық мәтінмен бейнеленген материалды, толықтыруға мүмкіндік береді.
Сөз бен бейнені байланыстыру оқушыларға өздері өзіндік жұмыс жасайтын
базадағы жағдайды толығырақ көрсетуге мүмкіндік береді. Диафильмдердегі
диторлық текст, оқушылардың эмоционалды әсерін күшейтетін музыкамен жиі
сүйемелденеді. Дыбыспен сүйемеленген фильмдер сөйлеуді дамытатын
сабақтарға арналған. Алайда, сөйлеуді дамыту сабақтарында кино жиірек
қолданылады. Себебі оның көмегімен, оқушылардың сөйлеу әрекетін құранын,
әр түрлі жағдайлар қарқынды енгізіледі. Компьютерлік бағдарламаларды
қолдану оқуға деген дифференциялды және дара жолды қамтамассыз етеді,
себебі оларда оқушылардың қабылдау әрекетіне байланысты, әртүрлі
ұзақтықтағы жаттыққан жұмысты қамтамасыз ету мүмкіндігі қарастырылған.
Қазіргі уақытта көрнекіліктің құралдары кеңейіп және толығып келеді. Шет
тілі сабағын оқу мақсатында оқу және радио және телебағдарламалар,
компьютерлік және лингафондық техника қолданылады.
Оқу құралдары келесі мақсаттарда қолданылады:
1) Жаңа сөздерді түсіндіру үшін. Шет тілін үйрету әдістемесінде оқыту
құралдарын қолдану қажет болып есептелінеді, себебі олардың көмегімен
тез есте сақтауға және нәтижелі практикада қолдануға мүмкіндік беретін,
сөздердің мағынасын көрнекі жеткізуге болады;
2) оқу құралдарын қолдану, оқушыларға үлкен қызығушылық шақырады
3) жаңа ақпаратты қорытындылайды
4) оқушылардың қабылдау дәрежесі мен ақыл-ой қабілеттерін арттырады
5) ойлау және сөйлеу дағдыларының дамуына мүмкіндік береді
6) оқушылардың білімге деген құштарлығын дамытады
7) оқушылар мен оқытушылардың достық қарым-қатынасын нығайтады
Сонымен, оқу құралдары деп не оқытушыны, оның функциясына орын басуға,
не оған осы функцияларды орындауға көмектесуге қабілетті материалды
обьектілер. Сондай-ақ, олар оқушының психологиялық белсенділігін
жұмылдыру; сабаққа деген қызығушылықты арттыру; материалды еріксіз есте
сақтау мүмкіндігін арттыру; меңгерілген материалдың көлемін кеңейту;
материалдағы негізгі жерін бөлу және оның жүйелігі сияқты мәселелерді
шешуге көмектеседі. Осылайша, оқу құралдары оқытудың барлық этаптарында,
дағдыны қорыту және құрылу этапында, білімді меңгеру мен шеберліктің
құрылуындағы бақылау этаптарында, материалды жүйелендіру, қайталау,
жалпылау этапында қолданылады.
ІІ АРАБ ТІЛІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
Араб тілін оқыту ауызекі мен жазбаша тілдің бөліну негізінде іске асады.
Ауызекі тіл істің негізгі екі түрінде іске асады - сөйлеу және тыңдау,
ал жазбаша тіл оқу мен жазу кезінде іске асады. Осылайша араб тілін
оқыту келесі рет бойынша болады:
1. تعليم الاستماع
2. تعليم التحدث
تعليم القراءة.3
تعليم الكتابة.4
Араб тілін оқытудағы мұндай тізбек бекер емес. Біріншіден, жазбаша тілге
қарағанда, ауызекі тіл әрқашанда бірінші дамыйды, себебі әріпті оқу үшін
, алдымен оларды шығара білу керек. Екіншіден, оқытуды - الاستماع
тыңдаудан бастау керек, өйткені бірдеңені айтудан бұрын, оқушы оны қалай
айту керек екендігін есту керек. Мұндай тыңдау қатынастың негізін
құрайды, себебі ол ауызекі қатынасты игере алудан басталады.
Тыңдау араб тілін оқыту әдістемесінде үлкен роль атқарады. Бұл тәсіл
арқылы оқушы тілді жеткізушімен сөйлесе алады, өзінің лексикалық қорын
толықтырады, сондай-ақ сөйлеу әрекетінің басқа да түрлерінің дағдыларын
иемделеді:
الكتابة – التحدث – القراءة
التحدث - сөйлеу – бұл да ауызекі қатынасының маңызды құралы болып
табылады.
Араб оқыту әдістемесінің, басқа да оқыту әдістемелері сияқты нақты
мақсаттары бар. Доктор Рушди Ахмад Туайма өзінің
لغير الناطقين بها مناهجة و اساليبة تغليم العربية
кітабында, араб тілін оқытудың негізгі үш мақсатын көрсетеді:
Араб тілін, араб тілінің жеткізушісі сияқты қолдану немесе ең болмағанда
осыған жақынырақ. Бұл мақсат келесіні меңзейді:
а) оқушының ауызекі араб тілін түсіну қабілеттілігін арттыру
ә) жақсы сөйлеудің кабілеттілігін арттыру
б) қиын мәтіндердің барлық азғантай өзгешеліктерін түсіне отырып, оқу
дағдысын дамыту
в) араб тілінде сауатты жаза білу қабілеттілігін арттыру
2. оқушыларға араб тілінің ерекшеліктерін көрсету. Бұл туралы кейінірек
айтылады
3. Араб елдерімен, олардың әдет- ғұрыптарымен оқушыларды таныстыру
Осылайша, араб тілін оқыту, оқушыларды араб тілінде еркін сөйлеу, ол
туралы толық мағлұмат беру, араб елдерінің мәдениетімен таныстыру деген
сөз.
Мұнда араб тілінің ерекшеліктеріне тоқталу керек. Араб тілі өте бай,
басқа тілдерден өте үлкен айырмашылығы бар өзгеше тіл. Негізгі
ерекшеліктері:
1) Оң жақты жазу ( оң жақтан сол жаққа қарай)
2) Араб әліпбиінің әріптері баспа немесе жазбаша болып мүлдем
бөлінбейді, бірақ, сөздерде әріптердің байлануысында өзгешеліктер бар.
Әр әріптің өзіндік, бастапқы, ортанғы және соңғы позициялары бар, екі
позициясы бар алты әріптен басқа: бұл و ز ر ذ د ا
3) араб әліпбиінің барлық әріптері дауыссыз дыбыстар. Араб жазуында
дауысты дыбыстарды шығаратын арнайы әріптер жоқ. Араб тілінде қысқа және
созу дауыстылары бар, дауыссыз дыбыстарды шығару үшін кейбір әріптер,
жазуда созу дауыстылары қолданылады. Қысқа дауыстылар, араб тілінде жол
үсті және жол асты белгілер арқылы берілуі мүмкін, олар тек
сөздіктерде, бастауыш оқу құралдарында, поэзиялық шығармашылықтарда және
қасиетті кітаптарда ғана қолданылады. Осылайша, араб тілінің жазу
жүйесі, тек дауыссыз дыбыстардың бейнеленуінде негізделген, ал сөздің
құрамына кіретін дауыстылар, сөздің мағынасы мен оның сөйлеуіндегі оның
роліне байланысты, оқу кезінде толықтырылады.
4 ) Әдеби араб тілі, грамматикалық жағына байланысты флективтің
дамуымен сипатталады. Әр грамматикалық форманың негізінде үш дауыссыз (
төрт дауыссыз сирек) түбір жатыр. Сөздерді түрленуі, көбінесе сөздің
құрылымдық ішкі өзгерісіне байланысты ( ішкі флекция деп аталынады)
5) Араб тілінде үш грамматикалық түр бар: жекеше, екілік және көпше
түр.
2.1 Тыңдалым ( تعليم الاستماع)
Тыңдалым – бұл есту арқылы қабылданатын түсінік. Ол қабылданған
дыбыстарды дифференциялаудан, оларды мағыналық жиынтығына интегралдай
алудан, оларды тыңдау кезінде есте сақтау, қабылдаған дыбысты тізбекті
түсінуден тұрады.
Араб тілін оқыту әдістемесінде тыңдау құрылымының қажет екендігі
белгіленеді, онсыз сөйлесу мүлдем мүмкін емес деп есептелінеді. Тыңдауды
иемдену тәрбиелік, білімін дамыту мақсаттарын іске асыруға мүмкіндік
береді. Ол оқушыларды ықыласпен тыңдауға, мәтіннің мағыналық мазмұнын
болжауға үйретеді және осылайша араб тілін тыңдау мәдениетіне ғана емес,
өз ана тілін тыңдау мәдениетіне үйренеді. Тыңдау арқылы тілді лексикалық
меңгеру мен оның грамматикалық құрылымын меңгеру жүреді. Тыңдау
сөйлеуге, оқуға және жазуға жеңілдік беруіне септігін тигізеді.
Тыңдалымның технологиясы келесі:
1) дыбыстарды айыра білу
2) оларды нәтижелі есте сақтау
3) сөздерді, сөйлемдерді және мәтінді толығымен анық түсіну.
Тыңдауға үйрету алғашқы сабақтан басталып, оқытудың барлық кезеңінде
жалғасады. Оқушылардың араб тілін түсінудің және ең керекті шарты,
оқытушының сабақты араб тілінде жүргізуі. Бұл жерден оқытушының сабақта
сөйлеу әрекетіне үлкен талаптар қойылады. Олардың ең бастыларының бірі:
1) тілдің нормативтілігі ( дұрыстығы)
2) оқушының оны дәл түсіну мүмкіндігі
Оқытушының аудиториядағы сөйлеу әрекеті біріңғай емес. Біреулер сабақты
әр фразаны аудару арқылы сабақты араб тілінде өткізеді. Мұндай шет
тілінің фразасын ана тіліне аударып қолдану, оқушыларда тыңдау дағдысы
мен шеберлігін құра алмайды. Студенттер, оқытушының аударғандары, оларға
араб тілін түсінуге ешқандай пайда әкелмейтінін түсінеді. Басқалары араб
тіліндегі кейбір бұйрықтармен шектеледі. Алғашқы сабақтан бастап оқытушы
сабақты араб тілінде өткізу керек, кейін де сабақты тек араб тілінде
ғана өткізетін дәрежеге жеткізу керек және міндетті түрде, ол
студенттердің білім қамтитын сөздер мен сөйлемшелерді қолданады және
меңгерілген нәрсені белсенді түрде қосады.
Тыңдалымды келесі ретпен жүргізу керек:
1) студенттерді тыңдау сабағына дайындау, бұл дағдының маңыздылығын
түсіндіру т.с.с.
2) Тыңдау сабағында, бірінші студенттің өзінің түсінуіне мүмкіндік беру.
Егер сөз түсінуге қиын болса, онда оны тағы да түсіндіру: бірінші араб
тілінде, содан кейін ана тілінде түсіндіру маңызды.
3) Оқушылармен тыңдалған және оқылған материалдарды талдау
4) Кейбір оқушыларға айтылған материалдарды қысқаша мазмұндауды тапсыру
5) меңгерілген білімді, өткен материал бойынша, оларға сұрақ қою арқылы
бағалау
Оқыту құралы ретінде қолданылатын тыңдау, оқушылардың оқу және
коммуникативті әрекетін құруға, араб тілін игеру үшін жағымды шарттар
құру мен кері байланыс үнемі жүретіндіктен, оқу үрдісін басқару
қамтамасыз етуге шақырады. Тыңдауды оқытудың мақсаты ретінде
қарастырайық. Тыңдау арқылы оқушылар ең қарапайым ақпаратты қабылдаса
да, бұл әңгіме, презентация, видеофрагмент болуы мүмкін, тыңдауға
үйретуге мақсат ретінде, Айн Шамс және Танта Али Юнус, Мухаммад Абд Рауф
университеттерінің оқытушылары келесіні қосады:
1) материалмен ұйымдастыруылын іріктеу
2) оқушыларға көрсетілетін материалдардың ұйымдастыру формасының сипаты
(барлық класқа, жеке)
3) оқушыларды тыңдауға дайындау ( тірек керек па немесе керек емес па,
егер керек болса қандай );
4) Мәтіннің түрлерін анықтау ( 1-2 рет)
5) бақылаудың ұйымдастырылуы
Нәтижелі нәтижеге жету үшін, оқушыға да, оқытушыға да белгілі бір
талаптар көрсетіледі.
Оқытушы аудиторияны оқыту құралы ретінде қолданған кезде оқытушыдан не
талап етіледі? Доктор Ахмад Туайма мынандай талаптарды көрсетеді:
1) коммуникативтік фунциналрарына көрнекі ашатын ситуацияны таңдау
( осы сөз арқылы жіберуге болады)
2) Айтылғандардың грамматикалық, шығару және лексикалық жақтарын
интегралдап беретін, сөздің презентатциясы үшін құрылысты таңдау
3) Ана тілді жеткізу жоспарында қолдануға бола ма және қалай мұқият
ойлау
4) сөздің мағынасын ұсыну мен тексеруді қамтамассыз ету
Мысал ретінде بساط сөзін келтірейік. Оқытушы мынандай суреттерді
табады: ашық әдемі кілем; қабырғада ілініп тұрған кілемі бар бөлмені;
жерде жайылып тұрған әдемі кілемі бар бөлмені. Кілем сөзі бөлмені
немесе пәтерді сипаттау үшін керек. Оқытушы بساط сөзін келесі жағдайда
қолданады: جميل، البساط البساط على الحائط. بساط فى الخجرة. جميل
және т.с.с. Сөз аударусыз тісілмен, суреттерді қолданумен мағыналанады.
Түсінікте аударусыз басқарылады ( нашар оқитын оқушыдан, б,л сөздің
мағынасын қазақ тілінде сұрауға болады).
Семантика тәсіліне кеңірек тоқталатын боламыз, яғни сөздердің мағынасын
ашу тәсілі. Мұндай тәсіл екеу: аудармасыз ( немесе тура) және
аудармамен. Семантизациялау тәсілін таөдау бірнеше факторларға
байланысты. Олардың ішінде лингвистикалық, психологиялық және
педагогикалық. Егер сөз нақты бір мағына берсе және оны корсетуге болса,
мысалы, пән, түс, пішін, қозғалыс т.б., онда түсінікті қамтамассыз
ететін көрнекілікті қолдана отырып, сөздің мағынасын ашуға болады және
өз ана тілін керек. Мұндай ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
I Педагогика ғылымы ретінде шет тілдерін оқыту
әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..
1.1 Әдістеменің ғылым ретінде қарастырылуы, оның пәні және зерттеу
әдістері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
1.2 Оқытудың мақсаттары, міндеттері және 11
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Шет тілдерін оқыту 19
құралдары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
...
II Араб тілін оқыту 23
әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...
2.1 24
Тыңдалым ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
2.2 27
Сөйлесім ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
2.3 32
Оқылым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
2.4 37
Жазылым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... .
2.5 Араб тілін үйрету 39
тәсілдері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
... ... ...
2.6 Араб тілін үйрету
әдістері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .44
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер 47
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
.
КІРІСПЕ
Тақырыптың маңыздылығы. Жоғары білімнің және шет тілдерінде жалпы
айтқанда проблема, көбінесе көпаспекті және маңызды. Егер білім нағыз ғылым
ортасында, қоғамдық өмірдің динамикасы үшін, өзгерістерге бейімділігі төмен
болса, онда көптеген гуманитарлы дициплиналар қоғамдық дамудың шақыруына
дәл сол күйде жауап береді. Бұл шет тілдерін үйренуге де қатысты. Бірақ,
дәстүр бойынша жоғары білім кез-келген жерде өзінің негізімен,
фундаментімен ерекшеленеді. Және бұл университеттік білімнің ерекшелігі
ешқандай білім жүйесінде, ешқандай қазақстандық қоғамда, ешбір жел
араластыра алмайды.
Тәуелсіз Қазақстан Республикасы тәуәлсіздігін алып, жаңа шетел
мемлекеттерімен жаңа дәрежеде байланысқа шықты. Осылайша, біздің еліміздің
социялды өмірінде түбегейлі өзгеріс шарты бойынша, елімізде шет тілдерін
оқыту оқу бөлімдерінде үлкен мән берілді және оқушыларды оқыту мен
тәрбиелеудің бірлігін, шет тілдерін еркін меңгеруді және оны практикада
қолдана білуді қамту керек. Шет тілдерін оқытуды жасау қажеттігі, білімінің
даму стратегиясымен, оның рухани-байлығымен, жоғары білімділікпен
творчествалық жеке тұлғалық бағытталу және ұлттық әдеттің жалғасуымен және
оқытылатын тідің ,елінің әдеттері мен танысу, ғылым мен мәдениеттің дамуы
мен құрылады.
Білім жүйесінің мамандарына деген талаптардың өзгеретінін жеке атап өту
керек. Оқытушы үшін еңбек нарығында қабілетті болу, кәсіби дәрежеде болу
маңызды. Қазіргі қоғамда шет тілін үйрену, ол әдетті түсінікке жатпайды, ол
тек адам адамның білімінің білімділік тәрбиелік компаненті ретінде
қарастырады. Ол кәсіби орнығу үшін және қоғамдық өмірде адам белгілі орынға
ие болу үшін қажеттілік ретінде танылады.
Педагогикалық ғылым студенттердің әдістемелік дайындығының құрылуынсыз
кәсіптік болып табылмайды. Шет тілінің мамандарының конструктивті және
кәсіби оқытуы маңызды болуының себебі, ол социалды- политикалық қатынаста,
шет тілдеріне деген қызығушылық өсті. Мұндай жол шет тілдеріне оқыту
ортасында мамандардың кәсіби біліміне өзгерісін анықтайды.
Жұмыстың мақсаты. Араб тіліне байланысты, оның қазіргі өмірде маңызы
өсіп келе жатқанын атап өткім келеді. Себебі, ол БҰҰ-ның арнайы тілдерінің
бірі болып табылады, бұл оның практикалық маңызын көтереді.
Одан басқа, бүгінгі күнде Қазақстан Республикасында Сауд Арабиясы,
Египет Араб Республикасы, Палестина, Ливия мемлекеттерімен елшілік
қатынаста, мұндай кезде араб тілін жақсы меңгерген мамандарды Қазақстан
Республикасы қажет етеді. Артықшылығы сол, араб тілі барлық Араб жартылай
аралдарында, солтүстік Африкада қолданылады. Қазіргі оқытудың әдістемесі
бойынша Қазақстанның жоғарғы оқу орындары араб тілінің мамандарын яғни
әмбебап мамандарын шығарады, ол мамандар тек бір ғана мемлекетпен ғана
шектеліп қалмайды, әрине әр елдің ұлттық ерекшеліктерін ескерген жағдайда.
Жоғарыда айтылғаннан басқа, исламтану үрдісінің күшеюінен, араб тілі
діннің тілі ретінде оқытылады.
Бұның барлығы әртүрлі көптекен араб тілін үйрететін орталықтардың
ашылуына себеп болады: елшілік кезінде мәдени орталықтардың, мектептер мен
университеттердің т.с.с. ашылуы. Ал бұл, өз кезегінде, оқытудың жаңа
формаларын үнемі іздеуді қажет етеді, араб тілін оқытудағы бар оқыту
әдістемесінің іске асуын қажет етеді. Дәл осы сұрақтарды зерттеу, дипломдық
жұмыстың мақсаты болып қойылады. Бұл мақсаттарға жету үшін келесі міндеттер
тұр:
• Араб тілі мен шет тілдерін үйрету әдістемесі бойынша оқыту және
ғылыми әдебиеттерді оқу.
• Шет тілдерін үйрету әдістемесінің теориялық сұрақтарын оқу: пән
және әдістеменің, мақсаттың, міндеттің, оқытудың мазмұнын
зерттеу әдістерін оқу, сол сияқты шет тілдерін оқыту құралдарын
үйрену.
• Араб тілін үйрету әдістемесінде сөйлеу әрекетінің негізгі
түрлерін оқыту әдістемесін үйрену.
Жалпы, араб тілін оқытудың оптимизация үрдісі тәсілдердің жиынтығынан
тұрады. Бұл дипломның мақсаты - араб тілін оқытудың оптимизациясының кейбір
тәсілдерін қарастыру: оқытудың әдістері мен тәсілдерін дұрыс
таңдау,оқушылардың теріс тәжірбиелері бойынша оқыту материалдарын таңдау
және оқыту кезінде араб тілінің ерекшелігін оқытушының белгілеуі бойынша
тіркеу.
Теориялық пен практикалық мән, шет тілін үйрену мен үйрету ғылымы
ретінде, оқытудың әдістемесін қарастыруда белгіленеді, анығырақ айтқанда
араб тілін үйренуде қандай мақсаттар, міндеттер қойылады, қандай тәсілдер
мен әдістер қолданылады және үйренушіге араб тілінде тез және таза сөйлеуде
көмектеседі.
Зерттеудің әдістері. Әдістемеде мектептің тәжірбиесін ретроспекті
үйрену әдістері мен бұрынғы және қазіргі этапында әдістемелік оқуы мен
теориясы, оқу орындарында шет тілдерін оқытудың дұрыс тәжірбиелерін
жалпылау, бақылау, әңгімелесу, сауалнама, тестілеу, эксперимент,
тәжірбиелік оқыту сияқты әдістер бар.
Дипломдық жұмысты жазу кезінде араб тілінде және орыс тілінде жазылған
сөйлемдер болды: دكتور فتحي علي يونس
تعليم اللغة العربية للاجانب من النرية الى التطبيق " و رشدي احمد طعيمة "
تعليم دكتور حين سليمان قورة " دراسات، العربية لعير الناطقين بيها مباهجه و
"اساليبيه تحليلية ومواقف تطبيقية في تعليم اللغة العربية و الدين الاسلامي و
جابر توفيق، الهاشمي" الموجه العملي لمدرس اللغة العربية "
Сол сияқты Миньяр- Белоручев Н.Т. Методика преподавание иностанных
языков, Гез Н.И. Методика обучение иностранных языков, Методика
преподавания русского языка в школе, Гальскова Н.Д. Современная методика
обучения иностранным языком.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, 2 бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған
әдебиеттердің тізімінен тұрады.
І Педагогика ғылымы ретінде шет тілдерін оқыту әдістемесі
1.1 Әдістеменің ғылым ретінде қарастырылуы, оның пәні және зерттеу
әдістері
Әдістеме түсінігі көне грек тілі бойынша зерттеу жолдары, теория,
оқу деп аударылады. Осыдан әдістеме арнайы пәнді оқыту заңдылықтарын
зерттейтін педагогика ғылымының бір саласы.
Әдістеме дидактиканың теориялық оқытуынан бөлініп шығып, алғаш рет
өзінің толық мағынасымен және негізін сақтай отыра осы күнгі ұлы педагог
Янь Амос Каменскийдің 17 ғасырда көрсеткен жолымен бізге жетті.
Оқыту әдістемесіне тереңірек ой жүгіртсек – бұл оқыту мен тәрбие туралы
ілім. Бірақ, әдістемені тек қана әдістер, тәсілдкр немесе ұйымдастыру
жолдарының жинағы ретінде қарастыру қате болар еді. Бұл өзінің теориясы,
практикасы және методикасы бар ғылым. Осы жерден кез-келген басқа ғылым
сияқты, бұл ғылымға да сондай көзқарас болу керек.
Шет тілін оқыту әдістемесі шетел тілін оқыту және оны оқу туралы ілім.
Ұзақ уақыт бойы шетел тілін оқыту әдістемесін зерттейтін педагогиканың
саласы ретінде қарастырды. Бірақ та, педагогикада қарастырылатын оқыту
әдістері шет тілдерін оқыту әдістеріне сәйкес келмеді. Олар шет тілін оқыту
үрдісі негізінде емес, жалпы оқыту үрдісінің негізінде құрылды.
Әдістемені грамматикалық ережелер жинағына айналдыра отырып,
лингвистиканың бір саласы ретінде қарастырды. Бірақ мұндай тәсіл тәжірибе
жүзінде іске аспады. Шет тілдерін оқыту әдісін жеке ғылым ретінде
қарастыратын уақыт келді.
Әр ғылымның өзінің зерттеу обьектісі, өзінің пәні, өзінің зерттеу
әдістері болады. Әдістемеде зерттеу обьектісі – бұл шет тілін оқыту үрдіс,
яғни шет тілі туралы және дағдылары мен шет тілінде сөйлеу қабілетінің
қалыптасуы туралы білім беру үрдісі.
Шет тілін оқыту әдістемесінің пәні де бар. Бұл оқыту үрдісі , яғни
зерттеу обьектісі туралы жиналған білім, шет тілін оқыту үрдісі мен оның
фрагменттерін құратын теориялар.
Қоғамдық ғылымдардың оқыту әдістемесі оқытудың жоғары теориялық
деңгейін, қатаң ғылымилықты, материалдың нақты және түсінікті жеткізуін
қамтамассыз етеді. Оқыту әдістемесі белгілі бір тәсілдер жиынтығы
ретінде,оқытылатын ғылым мен оның методологиясының мазмұны мен тығыз
байланысты.
Көптеген мысалдар арқылы методология мен оқыту әдістерінің байланысын
ашық түрде көрсетуге болады. Мысалы, әдістердің жетілдірілмеуі міндетті
түрде лекциялар мен семинарлардың методологиялық деңгейінде кері түрде
талқыланады. Немесе керісінше.
Әдістеме оқыту мен тәрбиелеудің әдістері туралы ілім ретінде: ол
оқытудың мазмұнының әдістері мен формаларының барлық мәселелерін құратын
дидактиканың білім беру мен оқытудың жалпы теориясын көрсетеді. Соңғысы
адамдарға білім беруге, оқытуға және тәрбиелеуге үйрететін пәні бар
педагогиканың органикалық негізгі бөлігі ретінде қарастырылады.
Жеке пәндерді арнайы оқыту әдістемелері педагогика ғылымының негезгі
жүйесі болып табылады. Олар педагогика мен дидактиканың негізгі
принциптерін нақты пәндерді оқыту ерекшеліктерінде қолданады.
Әдістеме ғылым ретінде де, теория ретінде де өзіндік тапсырмалары мен
ерекше мазмұны бар бірнеше нақтыланған әдістерді іске асырады. Жалпы
методика щет тілінің оқыту үрдісінің заңдылықтары мен ерекшеліктерін, қай
шет тілі туралы айтылып тұрғанына қарамастан зерттеумен айналысады. Бірақ,
оқытушы нақтылы бір шет тілінің өзгешеліктерімен қақтығысқанда шет тілінің
жалпы оқыту заңдылықтарын білу жеткіліксіз болып қалады. Арнайы әдістеме
нақтылы бір шет тіліне ерекше болып табылатын тілдік және сөйлеу
құбылыстарын оқытуды зерттейді.
Әдістемеде басқа ғылымдардағы сияқты қорытындылардың дұрыстығы мен
ұсыныстардың сенімділігін зерттеу әдістері мен қамтамассыз етіледі.
Ғылыми зерттеулер іргелі және қолданбалы болып бөлінеді: Біріншісі
тілді оқыту заңдылықтарын ашу мен сөйлеуді дамыту, әдістеменің жалпы
теориялық мәселелерін шешу мақсатында қолданылады, мысалы, жазылым әдісін
анықтау; екіншілері практикалық мәселелерді анықтауға бағытталған (жаңа
тәсілдер мен оқыту әдістерінің жаңа оқыту құралдарының тиімділігі,
жоғарыда айтылғандай әдістемеде мектептің тәжірибесін редроспективті
зерттеу) оқу материалдары мен документтерді) мен методикалық ілім мен
теорияны бұрынғы және қазіргі этапта зерттеу, оқу бөлімдерінде шет тілдерін
дұрыс тәжірбиеде жалпыландыру, бақылаулар, сұқпаттар, сауалнама, тестілеу,
экспериментте, байқау және тәжірбиелік білім қолданылады. Отанымыздың және
шетел мектептерін тәжірибенің ретроспективті зерттеуі оқыту материалдарымен
құжаттарын, зиялы әдіскерлер мен педагогтардың әдістемелік теориялары мен
педагогикалық көзқарастарының талдауын анықтайды. Біздің елімізде және
шетелдерде шет тілін оқыту теориясымен айырмашылықтарын анықтауға, қазірге
дейін құндылықтары жоғалмаған әдістерді өткен тәжірибеге сүйене отырып
қолдануға мүмкіндік береді. Мұндай талдау ғылыми тұрғыда әдістемелік
ойлардың дамуын қадағалауға, олардың айырмашылықтарындағы байланыстар мен
тізбектерін анықтауға, осы кездегі әдістемедегі теориялық және практикалық
мәселелердің шешілуі кезіндегі жаңалықтардың дәрежесін анықтауға мүмкіндік
береді.
Бақылауды зерттеушінің қабылдауына тікелей мүмкіндік беретін
әдістемелік құбылыстардың эмперикалық зерттеу әдістеріне жатқызуға болады.
Бақылаудың маңызды ерекшелігі ол бақылау үрдісінің барысына әсерін
тигізбей, оны тек қана белгілейді. Келесі әдіс - оқытушылардың дұрыс
тәжірибесінің жинақталуын ғылыми-эмперикалық әдіс ретінде қарастыруға
болады. Себебі, ол оқытушылардың тіжірибесін үйрену мен оның жалпы және
маңызды жақтарын қарастыруды болжайды. Жалпылау белгілі бір теориялық
көзқарастары бар нақты факторларының сараптамасын талап етеді. Бақылау мен
жалпылау зерттеу әдістері ретінде ғылымға пайдасын тигізу үшін олар
мақсатқа бағытталған және обьективті болуы керек. Сауалнама жүргізу
оқушылар мен оқытушылардың әртүрлі ой-пікірлерін оқытудың, ұсыныстың және
жағдайлардың жақсаруы бойынша нәтижелерінің бағалануы әдіс-тәсілдерге
қатысты бекітіледі. Бұл әдістің іске асуының негізгі тәсілі зерттеудің
ерекшелігімен анықталатын сауалнама, мазмұн және форма болып табылады.
Сауалнама зерттеудің мақсаты мен сипатына анық жауап бере отырып,
сұралушының мүмкіндіктеріне сәйкес келуі керек және сыналушы мен
зерттеушіге арналған сауалнаманы жеңілдететін формасы болу керек.
Сауалнамада мүмкіндігінше барлық ықтимал жауаптары болуы және нұсқа
балдық жүйеде бағалануы керек. Сауалнаманың артықшылығы осы әдісті қолдану
нәтижесінде алынған мәліметтер сандық өңдеуге жеңіл жіберіледі және белгілі
бір ғылыми құндылығы болады. Алайда, сауалнама сұрақтарына жауаптар
суьективті болуы мүмкін дейік, оларда сыналушының көңіл-күйі мінезінің
белгілері көрінуі мүмкін, олай болса бұл әдісті басқа әдістермен
байланыстыра отырып қолдану қажет, мысалы бақылау, әңгімелеу және тестілеу
сияқты әдістермен.
Әңгімелеу әдісінің мақсаты, жүргізілген зерттеу туралы немесе
эксперименттің сыналушы мен басқа да қатысушылармен бірге тікелей
байланыстарды зерттеу кезіндегі арнайы құбылыстар туралы ақпараттарды алу
болып табылады. Егер бақылаушы күтілетін нәтижелердің нақтылығы мен
обьективтілігінің жоғарғы дәрежесіне ұмтылса, онда сауалнама жүргізу сияқты
әңгімелеу әдісі зерттеудің басқа да әдіс-тәсілімен үйлесуі керек.
Зерттеу әдістемесінің екінші тобына теориялық және ғылыми-
эксперименталды әдістер жатады, нақтырақ айтсақ:
1) Әдебиетті талдау әдісі;
2) Тестілеу;
3) Эксперемент;
4) Бұқаралық эксперименттік - тәжірбиелі оқыту.
1. Әдебиетті талдау әдісі мәселелерді әртүрлі көзқараста сыни және
обьективті талқылау жасап, дәлелдерінің дәрежесін шығарады және сұрақтың
теориялық жағдайын шолады. Ғылыми әдебиеттің қандай талдауы зерттеушіден
жаңалықтардың немесе ғылымда белгілі ашылулардың қайталануын болдырмайды
және әлі зерттелмеген немесе толық зерттеуден өтпеген мәселелердің шешуін
табуға бағытталады.
2. Тестілеу әдісі әдістемеге психоллогиядан келген және іс-әрекеттің
психологиялық ахуалын анықтау мен өлшеуге қолданылады. Шет тілдерін оқыту
әдістемесінде тест барлық оқушыларға тең талапта өткізілетін бақылау жұмысы
ретінде анықталады. Оның орындалу нәтижесі тесттің өтілу кезіндегі оқыту
үрдісінің белгілі қорытындыларының көрсеткіші ретінде сандық өңдеуге
беріледі. Тесттің қарапайым бақылау жұмысынан айырмашылығы оның қатаң
біріңғай және обьектіге тура бағытталған стандартты формасы бар.
Тестілеудің обьектілері экспериментті оқытудық нәтижесі болуы мүмкін және
сол кезде ғана ол оның компаненті болып табылады.
3. Экспиремент - бұл ғылымның дамуына қажетті шарттың бірі болып
табылатын жалпы практиканың ерекше түрі. Ол ғылыми ұсыныстарды дәлелдеуге
немесе теріске шығаруға көмектеседі.
1.2 Оқытудың мақсаттары, міндеттері және мазмұны
Мақсат және міндет сөздері не синоним ретінде жиі қолданылады, не
жеткіліксіз түрде анық дифференцияланбайды. Г.В. Рогова өзінің Шет
тілдерін оқытудың мақсаты мен міндеті статиясында бұл түсініктерді
дифференциялайды. Мақсат деген кезде студенттерді шет тілінде сөйлеуге
уйрету үшін, үлкен, барлығын қамтитын сауалдарды шешудің тәтижелерін
меңзейді.
Қазіргі әдістемеде оқытудың үш мақсатын белгілейді: практикалық, жалпы
білім беретін және тәрбиелік. Оқытудың практикалық мақсаты, ең алдымен
тілді қатынас құралы ретінде практикалық меңгеруді білдіреді. Алайда, бұл
мақсаттың кең ауқымды тура түсінігі, тілді оқытудың нақты шарттарына
байланысты бөледі. Осылайша тілді практикалық меңгеру дәрежесінің мәселесі
мен белгілі бір этап пен оқытудың бағытындағы сөйлеу әрекетінің әр түрінің
аралық және соңғы мақсаттарын айқындау қажеттігі туындайды. Бим И.Л
мақсаттарды белгілеп көрсетеді.
Тыңдауға үйретудің мақсаттары
Мақсаттар Аралық мақсаттар мен Кейбір аралық
міндеттер мақсаттар мен
міндеттер
Шет тілінде сөйлеуді Шет тілінің тармақтарын Белгілі бір тақырыпта
әсіресе келесі бөлшектеуге және таныс тілдік материалды
қатынастардың негізгі елементтерді теңестіругебілу(лексикалар,
ортасы үйрену(сөздер, сүйлеу үлгілері). Оны
а) өндірістік (оқу) морфемдер, сөз айта алуды және тыңдау
б) қоғамдық- тіркестері, фразалар) арқылы қабылдай алу.
политикалық Жеке таныс емес текстің Әдетте таныс
в) тұрмыстық елементтерін елемеуге лексикалық бірліктерді
г) мәдеди-ағартушылық үйрену. Манызды, мәнді есту арқылы тану
2.Шет тілін қабылдау белестерді белгілеуді оқшауланбайды, ал
кезінде-ақпараттарды және оларды жалпылауды басқа да таныс
анығырақ түсіну синтездеуді үйрену. бірліктер мен
үшін:қайта Тындалған ақпараттың байланыстыру таныс
сұрау,қайталауын сұрау негізгі мағынасын есте және таныс емес
және т.с.с. сақтауға және өз контексте оқшауланады.
түсінігіңді талап Негізгіні көмекшіден
етілген формада шығарудыайыра білу.
үйрену. Таныс емес Негізгі ақпаратты
элементтер дегі мәндердітүсіну үшін
ұстап қалу,яғни түсінугебелгіленген орнатуға
кедергі элементтерді сәйкестендір,
түсіндіруді сұрай отырыпболмашыны түсіріп,
қайтара алуға үйрену. мақсатты түрде тыңдай
алу. Тыңдау арқылы
қабылданған тексті
мағына мен мән
дәрежесінде түсіне
алу. Текстің
мазмұнына сәйкес
келетін бақылау
сөйлемдерін таңдай
алу. Текстік біршама
сұрақтарға жауап бере
алады, оларды
өздігінше
сұрай алу. Тексті
қысқаша айтып бере
алу.
Белгілі бір тұрақты
дағдыларды есту арқылы
қабылдау, әдетте
жылдам сөйлеу
реакциясының бар
болуы, кейбір типтік
сұрақтарды білу,
мысалы Не айттыңыз?
Қайталап жіберінізші
өтінемін? т.с.с.
Мақсаттар
Кейбір аралық мақсаттар мен міндеттер
Аралық мақсаттардың орындалуы үшін керекті кейбір алғы шарттар
1. Типтік қатынасты, жағдайларды, көрсетілген қатынас ортасында әңгіме
жүргізе алу.
Әртүрлі сұрақтарға жауап беруді үйрену.
Өздігінен сұрақтар қоюды үйрену. Тақырып бойынша көбірек кең ауқымды
диалог құра білуді үйрену.
Тақырыптың материалын білу ( лексикаларда сөйлеу үлгілерін,
грамматика бойынша анықтамаларды) және басқа да көрнекті құралдар,
картинкалармен жұмыс істей алу.
Сұраушының қатынасты ниетін түсіне алу, сұрақтың мәнін түсіну және ол
сұраққа жауап беру қажет екендігін түсіну.
Іскерлік пен дағдыларды дұрыс таңдай алу және сәйкес келетін сөйлеу
үлгілерін талап етілетін лексикалық толтырулармен қолдану.
Анализ бен синтез, салыстыру мен теңестірулер, айырмашылықтар мен
қарама- қайшылыұтар, таңдау, топтастыру т.б. сияқты парасатты
операцияларды қолдана алу мен дағдылау.
Үлгіге тікелей тірексіз және ынталы түрде қоя білу.
Диалог - үлгінің түрленген элементтерін осы материалға таңдай отырып,
ауыстыруды саналы түрде және тез шығара білу.
2.Сыртқы стимулдарға жылдам жауап бере алу керек және әңгімелесуде шетел
тілінде сөйлеу белсенділігін көрсете білу керек
Әңгімені қатынастың стереотитті күйінде бастауға және қолдауға үйрену.
(Танысу, Кездесу, Құттықтау т.с.с.). Әңгімелесушіні
бағалау қыстырма сөздері арқылы әңгімеге қызықтыру.
Сіңірілген білімді, іскерлікті және даідыны белгілі бір сөйлесудің
жағдайында ұстап тұра білу. Сәйкес келетін лексиканы клишенің кейбір
типтерін білу: Қалай тұрып жатырсыз? Не жаңалық?
Бағалау мен модальдік мінездің ілікпе сөздерін білу, мысалы: Қызық екен;
Шынымен ба; Ал керек болса. Оларды керек жағдайда қолдана білу.
3. Керек жағдайда әңгімені сыпайы түрде тоқтату және әңгімелесушіден
көмек сұрау
Түсіндіруді сұрай білу. Қай с
з белгісіз екенін түсіндіре білуді үйрену.
Сұрақтардың типтерін білу: Сөз қандай мағынаны білдіреді? т.с.с.Оларды
дер кезінде қоя білу.
Монологты сөйлеуді оқыту мақсаттары
( Монологты сөйлеу)
Мақсаттар
Кейбір аралық мақсаттар мен міндеттер
Аралық мақсаттардың орындалуы үшін керекті кейбір алғышарттар
Көрсетілген қатынастың негізгі ортасында, кейбір типтік жағдайларда
байланыс пікірін құра білу:
а ) алғашқы дайындықпен
Сөйлеу үлгілерін қатынас ниетімен сәйкестендіре отырып, ұштастыру.
Үлгіні монологиялық сөйлеу түрінде тыңдау арқылы есте сақтап қалуға
үйрену. Қатынасты монологиялық сөйлеудің
үлгісінің мазмұнын жеткізуге үйрену.
Пікірдің пәнін білу, яғни тақырыптың мазиұнын құратын пәндік обылыстың
құбылыстары мен фактілерін білу.
Лексикамен сөйлеу үлгілерін білу, сондай-ақ тақырыпты түсіну мен осы
тақырыпты пікірін түсіндіру үшін қажетті, грамматика бойынша
анықтамаларды білу.
Тілдік материалды тыңдай отырып тани білу.
Тақырыптың негізгі мазмұнын сақтап қалу мақсатында, жұмысты
іске асыра алу.
Мазмұны мен тілдік формасы жағынан берілген үлгіні жеткілікті , анық
қоса алу.
Маңызды сәттерді белгілей алып, маңызсызын өткізіп жібере алу.
Ойдың берілген үлгісін қоса алу және оған өзіңнің қатысыңды білдіру
б ) алғашқы дайындықсыз
Картинкаларды суреттей алу, тыңдай отырып қабылданған немесе оқылған
текстің мазмұнын айтып бере алу, хабарлама құру немесе дайындалмаған
сөйлеудің уақыты бойынша тақырыпқа сәйкес әңгіме айту.
Жаңа жағдайларға білімді,іскерлікті және дағдыны жылдам жеткізе алу.
Сөйлеу кезінде белсенділік таныту. Түсініктің мазмұнын сипаттай отырып
жеткізе алу.Сөздерге синоним немесе сөзге мағынасы жақын сөз таба білу.
Оқуға үйретудің мақсаты
Мақсаттар
Кейбір аралық мақсаттар мен міндеттер
Аралық мақсаттардың орындалуы
шін керекті кейбір алғышарттар
1. Оқу техникасын иемдену
а) дауыстап оқу
б) іштей оқу
2. Қоғамдық- политикалық, ғылыми- танымал және көркем әдебиеттің
үзінділерін көрсететін түпнұсқа текстерде оқи алу және түсіне алу.
Шет тілдік графемдерді айыра білу және оларды сәйкес келетін дыбыстармен
сәйкестендіруді үйрену, яғни сөздің графикалық бейнесін дыбыспен
сәйкестендіре алу.
Сөйлеудің негізгі ережелерін сақтай отырып, анық ,дауыстап оқуға уйрену.
Кейбір таныс емес элементтері бар текстерді оқуға және түсінуге үйрену.
Толығымен түсінікті материалдан тұратын тексті оқуға және түсінуге
үйрену.
Текстен негізгі ақпаратты шығара алуды үйрену, көбінесе газеттер мен
ғылыми танымал статьяларды қарау.
Әріптерді біліп және оларды жаза алуды және
оқи алуды білу. Орфография мен оқудың негізгі ережелерін білу.
Текстен маңыздыларын белгілей алу, екпіндерді дұрыс қоя білу.
Білімнің, ептіліктің және дағдының жеткізіліуін, тексті іштей, дауыстап,
ақырын оқығанда да орындай алу.
Газеттік стильдің, жеке клишелердің, терминдердің кейбір ерекшеліктерін
білу.
Статьяның аты бойынша, ары қарай не туралы айтылатынын таба білу.
Оқытудың мақсаты таңдаулы болуы мүмкін, мысалы, ғылыми техникалық
әдебиеттің ауызекі немесе оқу дағдысы мен шеберлігін қолдану және
комплексті болуы мүмкін. Сөйлеуді шет тілінде тыңдау, сөйлеу, оқу, жазу
арқылы қабылдай алу.
Мақсатқа көптеген міндеттерді орындау арқылы жетеді. Оқытудық мақсаты-
бұл оқытудың мақсаттарының обьекті көрінісі, яғни сабақтың нақты этапы
мен шартына байланысты. Бір немесе сол мақсаттың айналасында, бірнеше
әртүрлі оқытудың міндеттері шешілуі мүмкін. Әр міндет белгілі бір жалпы
қойылған мақсатты шешу үшін қойылады. Міндеттер білімнің, дағдының,
шеберліктің тізімінде құрылады. Сабақ кезінде студенттермен оқытудың
практикалық мақсатында төмендегідей міндеттер шешіледі:
1. Қатынасты міндет: тілдің тасмалдағышының сөйлеуін түсіну, ауызекі
тілде сөйлей алу, дауыстап, іштей оқи алу, шығарма, реферат жаза алу,
ана тілде және шет тілінде жақсы аудара алу.
2. Филологиялық міндеттер: жүйелілік және шет тілінің теориясы мен оны
үйрету әдістемесі бойынша білімнің тереңдеуі.
3. Кәсіби міндет: болашақтағы кәсіби әрекетке керекті дағдылар мен
шеберліктің дамуы.
4. Дүние тану міндеттері: қоғамдық пәндерді оқу кезінде, мұражайларды
аралағанда немесе т.б. құрылады.
5. Елтану міндеттері: Оқытылатын тілдің елімен толығырақ танысу
Практикалық мақсаттар мен олардың шет тілін оқыту кезінде, тәрбиелік
және жалпы білім беру мақсаттары да шешіледі, себебі олар практикалық
мақсатпен өте тығыз байланысты. Шет тілінде сөйлей алу, студенттерді әр
түрлі ойларын шығаруға, студенттердің сөйлеу қабілеттерін байытады,
олардың назарын шет тілінде және ана тілінде шығаруға салады. Тілмен
айналысу, олардың жадын, өрісін назарын, еңбексүйгіштігін дамытады. Шет
тілін практика жүзінде, ауызекі және жазбаша түрде қолдану,
студенттердің қызығушылығын арттырады, олардың ой - өрісін кеңейтеді,
оқытылатын тілдің елінің тарихымен, мәдениетімен өнерімен,
әдет-ғұрыптарымен танысады.
Шет тіліндегі мәтіндерді оқу кезінде, қызықты, пайдалы ақпараттарды
алу, жалпы білімт беру мен тәрбиенің маңызы зор.
Педагогикалық әдебиетте шет тілдеріне оқытудың мазмұнында әртүрлі
көзқарастар бар. Солардың бірі, оқытудың мазмұны түсінігіне тек тілдік
материал кіреді, яғни оқытудың мақсатымен қамтамассыз етілген, шет
тілінің оқу материалдарының мазмұны мен құрылысы, олар оқыту мен әдіс
үрдісімен байланысын, оқу құрылғыларында орындалады: бағдарламада,
оқулықтарда, оқу құралдарында; басқа әдіскерлер бұл түсінікке материалды
иелік етуді де жатқызады, яғни сәйкес келетін дағдылар мен шеберлік.
Соңғы көзқарас, шет тіліне қатысты дұрысырақ, себебі ол шет тілін
үйренудің мақсаты мен міндеттерінің ерекшелігін ескертеді. Мазмұнына
тілдік материал, білім, дағды, және шеберлік кіреді. Қазіргі
педагогикалық әдебиеттің мазмұнына оқыту, білімнен басқа, дағды және
шеберлік, тағы сол сияқты творчествалық қабілеттің дамуы, әлемге бағалау
- эмоционалды қатынас, әрекеттің мотиві кіреді.
Оқытудың мазмұнының негізгі компанеттері:
1. Тілдік материал. Сөйлеу әрекетінің барлық түрлерін қолдану, тілдік
материалдық белгілі біркөлемін иелік етудің негізінде орындалады, яғни:
граматикалық лексикалық және фонетикалық.
2. Оқытудың мазмұнына лингвистикалық материалдарды ( фонетикалық,
лексикалық және грамматикалық ) иелік ету мен шеберліктердің құрылуы
үрдісіндегі бағдарлы негіздердің ең маңызды компоненті ретінде тілдік
құбылыстардың ережелеріне стратегиялық әрекет жасай білу де кіреді.
3. Білім. Стратегиялық әрекет жасауды сөйлеу материалымен білу қажет,
яғни оның қатынас үрдісі кезінде пайда болуы мен қолданылуының ережесі -
білімнің мазмұны ереже мен нұсқаулық түрінде көрсетіледі, ол оқытудың
мақсатына байланысты, және ең бірінші олардың практикалық қажеттілігімен
анықталады.
4. Дағдылар. Сөйлеу дағдылармен шеберліктің қабылданған білімнің
негізінде құралған, тілді иемденудің соңғы мақсаты болып табылады.
Сөйлеу дағдысы арнайы орындалатын әрекеттің автоматтандырылған
компаненті. Дағдының белгілері: орындалудың дұрыстығы,
автоматтандырылуы, қарқыны, оператцияның беріктігі, оны жаңа материалда
қолдану қабілеті.
5. Шеберлік – бұл қатынастың әртүрлі жағдайларында алынған білім мен
құрылған дағдыларды қолдана білу қабілеттілігі. Шеберлік негізінде,
оқытылатын тілдегі ақпараттың алынуымен және берілуімен байланысты
коммуникативті міндеттер шешіледі. Келесі шеберліктер белгіленеді:
тыңдау, сөйлеу, жазу,оқу.
Шет тілін оқытудың негізгі мақсаттары практикалық болып табылады,
Студенттерді шет тілін қатынас құралы ретінде қолдануды үйрену. Шет
тілін үйрету кезінде тек қана коммуникативті мақсаттар ғана
қарастырылмайды, сондай-ақ практикалық мақсаттардың бірлігі мен олардың
негізінде шешілетін жалпы білім беру мен тәрбиелік мақсаттар шешіледі.
1.3. Шет тілдерін оқыту құралдары
Оқыту құралдары деп оқытушының функциясының орын басуына қабілетті,
немесе оған осы формаларды орындауға көмектесетін материалды нысандар.
Оқыту құралдары егер жүйеде қолданылса немесе олардың байланысы
ескерілсе, олар дұрыс рөл атқарады.
Шет тіліне оқытудың негізгі құралдарына ең бірінші оқулық жатады.
Оқулықтың жоқ болуы оқушыларды көзбен көру жадынан айырады.
Шет тілі сабағында көру көрнектілігінің кең таралған және әдепті
құрылғысы кестелер болып табылады. Кестелердің негізгі функциясы-
оқушыларды ережелерді қолдана білуге, заңдылықтарды ашу, яғни ережелер
мен түсініктердің негізінде жеткен заңдылықтарды ашу, нақты тілдік
материалды сақтау жеңілдігімен қамтамассыз ету. Осыған байланысты олар
тілдік және сөйлеу болып бөлінеді.
Тілдік кестелерде бір қандай да болмасын ереже мен түсініктің заңдылығы,
мәні көрсетілген, бұлар осы түсінікті қабылдауға, белгілі бір норманың
ережелерін сақтауға мүмкіндік береді, т.с.с.
Сөйлеу кестесі сақтауды талап ететін, нақты сөйлеу материалынан тұрады.
Ұқсас кестенің материалы ретінде сөздерді іріктеу ( оқулықтың ішіндегі
тақтадан ) мен оларды тереңдетумен олардың мағынасын түсіндіру
мақсатында, оқушыларға көрсетуді алуға болады, сондай-қ есте сақтау үшін
орфогрфиялық сауаттылығы дамиды. Сондай сөйлеу кестелерінің бірін
көрсету тәсілдерінің бірі, арнайы жасалынған ашық карточкалар. Кестелер
ұғыну, ережелерді, анықтамаларды, түсініктерді пайымдау этапында
оқылғанды бекіту этапында, материалды қайталау кезінде және жүйелеу
кезінде қолданылуы мүмкін. Сурет, әртүрлі шығармалардың түрін оқытқан
кезде оқушылардың пікірін айтуға мүмкіндік береді, мысалы: адамның
сыртқы келбетін сипаттағанда, жануардың сипатын, жердің сипатын
сипаттағанда т.с.с. Дұрыс таңдалынған және әдістеме бойынша дұрыс
қолданылған сурет, оқытушыға оқу міндеттерін ің толық жиынтығын шешуге
көмектеседі: белгілі бір лексиканы енгізуге және өзектілеуге
грамматикалық формалар мен үйлесімдерді белсенділеуге көмектеседі.
1. Оқыту құралы ретінде, шет тілі сабағында негізі арнайы карточкаларда
орналасқан суреттер болып табылатын үлестіргіш карточкалар қолданылады.
Суреттер, сөздердің мағынасын көрнекті түрде түсіндіруге және оқылған
лексиканы қолдануды реттеп беруге көмектеседі. Карточка бойынша
тапсырмалардың артықшылығы, дифференцйялды оқытудың принципін іске
асыруға мүмкіндік беретін, қиындығы бойынша әртүрлі дәрежедегі
жаттығулардың бар болуы. Таратпа материал:
1) Оқушылардың сөздік қорын дамытуға тапсырмаларды қарастырады (сөздің
мағынасын ашу, сөздердің мағынасындағы айырмашылықтарды орнату, синоним,
антоним, туысқан сөздерді таңдай білу т.с.с.)
2) Оқылған лексиканың тура, дұрыс қолдануға үйретумен байланысты
тапсырмаларды қарастырады (пікір айту тапсырмасына ең жоғарғы дәрежеде
сәйкес келетін нұсқаны таңдау).
3) Грамматикалық қателерді ескертетін тапсырмалар: формаларды
түрлендіру, сөз тіркестермен сөйлемдер құру ( суреттерге жазу жазу,
суретке ат қою, суретті сипаттау)
2. Есту көрнекілігінің құралдары. Есту көрнекілігінің іске асуының
негізгі тәсілі грампластина мен магнитафон жазбасы. Дыбыс жазу
оқушылардың ауысша сөйлеуінің мәдениетінің құрылуына мүмкіндік береді.
Дыбысты үлгі дұрыс әдеби айтуға, екпіндеуге интонатциялауға көмектеседі.
Дыбысты үлгілер - бұл дискке немесе диктафонға жазылған эталомды сөйлеу,
бұл шет тілінің нормалары мен әртүрлі аушепі пікірлерді көрсетеді (
әңгіме, сипаттама, диялог, телефонмен әңгімелесу).
3. Оқытудың көру - есту құралдары. Оқытудың экранды - дыбыстық
құралдары кинофильмдер, фидеофильмдер, дыбысты фильмдер, компьютерлік
бағдарламалар арқылы көрсетеді. Дыбыспен сүйемеленген фильмдер,
дикторлық мәтінмен бейнеленген материалды, толықтыруға мүмкіндік береді.
Сөз бен бейнені байланыстыру оқушыларға өздері өзіндік жұмыс жасайтын
базадағы жағдайды толығырақ көрсетуге мүмкіндік береді. Диафильмдердегі
диторлық текст, оқушылардың эмоционалды әсерін күшейтетін музыкамен жиі
сүйемелденеді. Дыбыспен сүйемеленген фильмдер сөйлеуді дамытатын
сабақтарға арналған. Алайда, сөйлеуді дамыту сабақтарында кино жиірек
қолданылады. Себебі оның көмегімен, оқушылардың сөйлеу әрекетін құранын,
әр түрлі жағдайлар қарқынды енгізіледі. Компьютерлік бағдарламаларды
қолдану оқуға деген дифференциялды және дара жолды қамтамассыз етеді,
себебі оларда оқушылардың қабылдау әрекетіне байланысты, әртүрлі
ұзақтықтағы жаттыққан жұмысты қамтамасыз ету мүмкіндігі қарастырылған.
Қазіргі уақытта көрнекіліктің құралдары кеңейіп және толығып келеді. Шет
тілі сабағын оқу мақсатында оқу және радио және телебағдарламалар,
компьютерлік және лингафондық техника қолданылады.
Оқу құралдары келесі мақсаттарда қолданылады:
1) Жаңа сөздерді түсіндіру үшін. Шет тілін үйрету әдістемесінде оқыту
құралдарын қолдану қажет болып есептелінеді, себебі олардың көмегімен
тез есте сақтауға және нәтижелі практикада қолдануға мүмкіндік беретін,
сөздердің мағынасын көрнекі жеткізуге болады;
2) оқу құралдарын қолдану, оқушыларға үлкен қызығушылық шақырады
3) жаңа ақпаратты қорытындылайды
4) оқушылардың қабылдау дәрежесі мен ақыл-ой қабілеттерін арттырады
5) ойлау және сөйлеу дағдыларының дамуына мүмкіндік береді
6) оқушылардың білімге деген құштарлығын дамытады
7) оқушылар мен оқытушылардың достық қарым-қатынасын нығайтады
Сонымен, оқу құралдары деп не оқытушыны, оның функциясына орын басуға,
не оған осы функцияларды орындауға көмектесуге қабілетті материалды
обьектілер. Сондай-ақ, олар оқушының психологиялық белсенділігін
жұмылдыру; сабаққа деген қызығушылықты арттыру; материалды еріксіз есте
сақтау мүмкіндігін арттыру; меңгерілген материалдың көлемін кеңейту;
материалдағы негізгі жерін бөлу және оның жүйелігі сияқты мәселелерді
шешуге көмектеседі. Осылайша, оқу құралдары оқытудың барлық этаптарында,
дағдыны қорыту және құрылу этапында, білімді меңгеру мен шеберліктің
құрылуындағы бақылау этаптарында, материалды жүйелендіру, қайталау,
жалпылау этапында қолданылады.
ІІ АРАБ ТІЛІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
Араб тілін оқыту ауызекі мен жазбаша тілдің бөліну негізінде іске асады.
Ауызекі тіл істің негізгі екі түрінде іске асады - сөйлеу және тыңдау,
ал жазбаша тіл оқу мен жазу кезінде іске асады. Осылайша араб тілін
оқыту келесі рет бойынша болады:
1. تعليم الاستماع
2. تعليم التحدث
تعليم القراءة.3
تعليم الكتابة.4
Араб тілін оқытудағы мұндай тізбек бекер емес. Біріншіден, жазбаша тілге
қарағанда, ауызекі тіл әрқашанда бірінші дамыйды, себебі әріпті оқу үшін
, алдымен оларды шығара білу керек. Екіншіден, оқытуды - الاستماع
тыңдаудан бастау керек, өйткені бірдеңені айтудан бұрын, оқушы оны қалай
айту керек екендігін есту керек. Мұндай тыңдау қатынастың негізін
құрайды, себебі ол ауызекі қатынасты игере алудан басталады.
Тыңдау араб тілін оқыту әдістемесінде үлкен роль атқарады. Бұл тәсіл
арқылы оқушы тілді жеткізушімен сөйлесе алады, өзінің лексикалық қорын
толықтырады, сондай-ақ сөйлеу әрекетінің басқа да түрлерінің дағдыларын
иемделеді:
الكتابة – التحدث – القراءة
التحدث - сөйлеу – бұл да ауызекі қатынасының маңызды құралы болып
табылады.
Араб оқыту әдістемесінің, басқа да оқыту әдістемелері сияқты нақты
мақсаттары бар. Доктор Рушди Ахмад Туайма өзінің
لغير الناطقين بها مناهجة و اساليبة تغليم العربية
кітабында, араб тілін оқытудың негізгі үш мақсатын көрсетеді:
Араб тілін, араб тілінің жеткізушісі сияқты қолдану немесе ең болмағанда
осыған жақынырақ. Бұл мақсат келесіні меңзейді:
а) оқушының ауызекі араб тілін түсіну қабілеттілігін арттыру
ә) жақсы сөйлеудің кабілеттілігін арттыру
б) қиын мәтіндердің барлық азғантай өзгешеліктерін түсіне отырып, оқу
дағдысын дамыту
в) араб тілінде сауатты жаза білу қабілеттілігін арттыру
2. оқушыларға араб тілінің ерекшеліктерін көрсету. Бұл туралы кейінірек
айтылады
3. Араб елдерімен, олардың әдет- ғұрыптарымен оқушыларды таныстыру
Осылайша, араб тілін оқыту, оқушыларды араб тілінде еркін сөйлеу, ол
туралы толық мағлұмат беру, араб елдерінің мәдениетімен таныстыру деген
сөз.
Мұнда араб тілінің ерекшеліктеріне тоқталу керек. Араб тілі өте бай,
басқа тілдерден өте үлкен айырмашылығы бар өзгеше тіл. Негізгі
ерекшеліктері:
1) Оң жақты жазу ( оң жақтан сол жаққа қарай)
2) Араб әліпбиінің әріптері баспа немесе жазбаша болып мүлдем
бөлінбейді, бірақ, сөздерде әріптердің байлануысында өзгешеліктер бар.
Әр әріптің өзіндік, бастапқы, ортанғы және соңғы позициялары бар, екі
позициясы бар алты әріптен басқа: бұл و ز ر ذ د ا
3) араб әліпбиінің барлық әріптері дауыссыз дыбыстар. Араб жазуында
дауысты дыбыстарды шығаратын арнайы әріптер жоқ. Араб тілінде қысқа және
созу дауыстылары бар, дауыссыз дыбыстарды шығару үшін кейбір әріптер,
жазуда созу дауыстылары қолданылады. Қысқа дауыстылар, араб тілінде жол
үсті және жол асты белгілер арқылы берілуі мүмкін, олар тек
сөздіктерде, бастауыш оқу құралдарында, поэзиялық шығармашылықтарда және
қасиетті кітаптарда ғана қолданылады. Осылайша, араб тілінің жазу
жүйесі, тек дауыссыз дыбыстардың бейнеленуінде негізделген, ал сөздің
құрамына кіретін дауыстылар, сөздің мағынасы мен оның сөйлеуіндегі оның
роліне байланысты, оқу кезінде толықтырылады.
4 ) Әдеби араб тілі, грамматикалық жағына байланысты флективтің
дамуымен сипатталады. Әр грамматикалық форманың негізінде үш дауыссыз (
төрт дауыссыз сирек) түбір жатыр. Сөздерді түрленуі, көбінесе сөздің
құрылымдық ішкі өзгерісіне байланысты ( ішкі флекция деп аталынады)
5) Араб тілінде үш грамматикалық түр бар: жекеше, екілік және көпше
түр.
2.1 Тыңдалым ( تعليم الاستماع)
Тыңдалым – бұл есту арқылы қабылданатын түсінік. Ол қабылданған
дыбыстарды дифференциялаудан, оларды мағыналық жиынтығына интегралдай
алудан, оларды тыңдау кезінде есте сақтау, қабылдаған дыбысты тізбекті
түсінуден тұрады.
Араб тілін оқыту әдістемесінде тыңдау құрылымының қажет екендігі
белгіленеді, онсыз сөйлесу мүлдем мүмкін емес деп есептелінеді. Тыңдауды
иемдену тәрбиелік, білімін дамыту мақсаттарын іске асыруға мүмкіндік
береді. Ол оқушыларды ықыласпен тыңдауға, мәтіннің мағыналық мазмұнын
болжауға үйретеді және осылайша араб тілін тыңдау мәдениетіне ғана емес,
өз ана тілін тыңдау мәдениетіне үйренеді. Тыңдау арқылы тілді лексикалық
меңгеру мен оның грамматикалық құрылымын меңгеру жүреді. Тыңдау
сөйлеуге, оқуға және жазуға жеңілдік беруіне септігін тигізеді.
Тыңдалымның технологиясы келесі:
1) дыбыстарды айыра білу
2) оларды нәтижелі есте сақтау
3) сөздерді, сөйлемдерді және мәтінді толығымен анық түсіну.
Тыңдауға үйрету алғашқы сабақтан басталып, оқытудың барлық кезеңінде
жалғасады. Оқушылардың араб тілін түсінудің және ең керекті шарты,
оқытушының сабақты араб тілінде жүргізуі. Бұл жерден оқытушының сабақта
сөйлеу әрекетіне үлкен талаптар қойылады. Олардың ең бастыларының бірі:
1) тілдің нормативтілігі ( дұрыстығы)
2) оқушының оны дәл түсіну мүмкіндігі
Оқытушының аудиториядағы сөйлеу әрекеті біріңғай емес. Біреулер сабақты
әр фразаны аудару арқылы сабақты араб тілінде өткізеді. Мұндай шет
тілінің фразасын ана тіліне аударып қолдану, оқушыларда тыңдау дағдысы
мен шеберлігін құра алмайды. Студенттер, оқытушының аударғандары, оларға
араб тілін түсінуге ешқандай пайда әкелмейтінін түсінеді. Басқалары араб
тіліндегі кейбір бұйрықтармен шектеледі. Алғашқы сабақтан бастап оқытушы
сабақты араб тілінде өткізу керек, кейін де сабақты тек араб тілінде
ғана өткізетін дәрежеге жеткізу керек және міндетті түрде, ол
студенттердің білім қамтитын сөздер мен сөйлемшелерді қолданады және
меңгерілген нәрсені белсенді түрде қосады.
Тыңдалымды келесі ретпен жүргізу керек:
1) студенттерді тыңдау сабағына дайындау, бұл дағдының маңыздылығын
түсіндіру т.с.с.
2) Тыңдау сабағында, бірінші студенттің өзінің түсінуіне мүмкіндік беру.
Егер сөз түсінуге қиын болса, онда оны тағы да түсіндіру: бірінші араб
тілінде, содан кейін ана тілінде түсіндіру маңызды.
3) Оқушылармен тыңдалған және оқылған материалдарды талдау
4) Кейбір оқушыларға айтылған материалдарды қысқаша мазмұндауды тапсыру
5) меңгерілген білімді, өткен материал бойынша, оларға сұрақ қою арқылы
бағалау
Оқыту құралы ретінде қолданылатын тыңдау, оқушылардың оқу және
коммуникативті әрекетін құруға, араб тілін игеру үшін жағымды шарттар
құру мен кері байланыс үнемі жүретіндіктен, оқу үрдісін басқару
қамтамасыз етуге шақырады. Тыңдауды оқытудың мақсаты ретінде
қарастырайық. Тыңдау арқылы оқушылар ең қарапайым ақпаратты қабылдаса
да, бұл әңгіме, презентация, видеофрагмент болуы мүмкін, тыңдауға
үйретуге мақсат ретінде, Айн Шамс және Танта Али Юнус, Мухаммад Абд Рауф
университеттерінің оқытушылары келесіні қосады:
1) материалмен ұйымдастыруылын іріктеу
2) оқушыларға көрсетілетін материалдардың ұйымдастыру формасының сипаты
(барлық класқа, жеке)
3) оқушыларды тыңдауға дайындау ( тірек керек па немесе керек емес па,
егер керек болса қандай );
4) Мәтіннің түрлерін анықтау ( 1-2 рет)
5) бақылаудың ұйымдастырылуы
Нәтижелі нәтижеге жету үшін, оқушыға да, оқытушыға да белгілі бір
талаптар көрсетіледі.
Оқытушы аудиторияны оқыту құралы ретінде қолданған кезде оқытушыдан не
талап етіледі? Доктор Ахмад Туайма мынандай талаптарды көрсетеді:
1) коммуникативтік фунциналрарына көрнекі ашатын ситуацияны таңдау
( осы сөз арқылы жіберуге болады)
2) Айтылғандардың грамматикалық, шығару және лексикалық жақтарын
интегралдап беретін, сөздің презентатциясы үшін құрылысты таңдау
3) Ана тілді жеткізу жоспарында қолдануға бола ма және қалай мұқият
ойлау
4) сөздің мағынасын ұсыну мен тексеруді қамтамассыз ету
Мысал ретінде بساط сөзін келтірейік. Оқытушы мынандай суреттерді
табады: ашық әдемі кілем; қабырғада ілініп тұрған кілемі бар бөлмені;
жерде жайылып тұрған әдемі кілемі бар бөлмені. Кілем сөзі бөлмені
немесе пәтерді сипаттау үшін керек. Оқытушы بساط сөзін келесі жағдайда
қолданады: جميل، البساط البساط على الحائط. بساط فى الخجرة. جميل
және т.с.с. Сөз аударусыз тісілмен, суреттерді қолданумен мағыналанады.
Түсінікте аударусыз басқарылады ( нашар оқитын оқушыдан, б,л сөздің
мағынасын қазақ тілінде сұрауға болады).
Семантика тәсіліне кеңірек тоқталатын боламыз, яғни сөздердің мағынасын
ашу тәсілі. Мұндай тәсіл екеу: аудармасыз ( немесе тура) және
аудармамен. Семантизациялау тәсілін таөдау бірнеше факторларға
байланысты. Олардың ішінде лингвистикалық, психологиялық және
педагогикалық. Егер сөз нақты бір мағына берсе және оны корсетуге болса,
мысалы, пән, түс, пішін, қозғалыс т.б., онда түсінікті қамтамассыз
ететін көрнекілікті қолдана отырып, сөздің мағынасын ашуға болады және
өз ана тілін керек. Мұндай ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz