Интернет технологиялары пәнінен электронды оқулық жасау
Кіріспе
1 Жоба сұрағының қойылуы
2 Техникалық.экономикалық негіздеме
3 Жоба тақырыбына сипаттама
3.1 Қазақстандық ақпараттық технологиялар
3.2 Қазіргі жай.күйін талдау
3.2.1 Халықаралық тәжірибе
3.2.2 Қазнеттің қазіргі жай күйі
3.3 Тұжырымдаманың мақсаты мен міндеттері
4 Тұжырымдаманы іске асырудың негізгі бағыттары мен тетіктері
4.1 Интернет желісінің ұлттық сегментін дамыту саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру
4.2 Ұлттық заңнаманы жетілдіру
4.3 Инфрақұрылымды дамыту
4.4 Ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесін дамыту, оны ұйымдастыруды жетілдіру
4.5 Қазнетті дамыту мониторингі және бағалау
4.6. Қазақстанның ғаламдық ақпараттық желілер мен жүйелерді құру мен пайдалану үдерістеріне қатысуы
4.7 Күтілетін нәтижелер
5 Электронды оқулықтың ішкі мазмұны
5.1 Ақпарат және ақпараттық технологиялар
5.2 Технологиялық шешімдер
5.2.1 Клиент.сервер технологиясы
5.4 HTML тілінің негіздері
5.4.1 PHP дағы серверлік сценарилер негіздері
5.4.2 РНР сипаттамалары
5.4.3 Объектілер жайында жалпы мағлұматтар
5.5 Ақпаратты қорғау
5.6 Вирусқа қарсы құралдар
5.7 Вирусқа қарсы бағдарламалар
5.8 Компьютерлік желілер
5.8.1 Компьютерлік желілер
5.9 Компьютерлік желілерді аппарттық.бағдарламалық қамтамасыз ету
5.10 Интернетте адрестеу
5.11 INTERNET хаттамасы
6 Электронды оқулық жайлы мәліметтер
6.1 Білім беруді ақпараттандыру
7 «Интернет технологиялар» пәнінен электронды оқулықты пайдалану
7.1 Білім беру үрдісін ақпараттандыру
7.1.1 Программалау жасалған Delphi ортасына түсініктеме
7.2 ЭО.ң жасалу ортасы және жұмыс істеу кезеңдері
8 Тіршілік қауіпсіздігі
8.1 Еңбек қорғау
8.2 Электрқауіпсіздігі
8.3 Шу деңгейлеріне және дірілдеуге талаптар
8.4 Шаң және зиянды химиялық заттар
8.5 Микроклимат
8.6 Ақпаратты көрсету жүйелеріне эргономикалық талаптар
8.7 Оператордың жұмыс орнын ұйымдастыру
8.8 Жұмыс орынының эргономикалық талаптары
8.9 Жұмыс орынның жарық болуы
8.10 Жарықтандыруды үйрену және бағалау
8.11 Қоршаған ортаны қорғау туралы
9 Экономикалық тиімділік есебі
9.1 Программалық қамсыздандыруды енгізу құны және шығындар есебі
9.2 Келтірілген шығындар және экономикалық тиімділік есебі
Қортынды
Әдебиеттер тізімі
1 Жоба сұрағының қойылуы
2 Техникалық.экономикалық негіздеме
3 Жоба тақырыбына сипаттама
3.1 Қазақстандық ақпараттық технологиялар
3.2 Қазіргі жай.күйін талдау
3.2.1 Халықаралық тәжірибе
3.2.2 Қазнеттің қазіргі жай күйі
3.3 Тұжырымдаманың мақсаты мен міндеттері
4 Тұжырымдаманы іске асырудың негізгі бағыттары мен тетіктері
4.1 Интернет желісінің ұлттық сегментін дамыту саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру
4.2 Ұлттық заңнаманы жетілдіру
4.3 Инфрақұрылымды дамыту
4.4 Ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесін дамыту, оны ұйымдастыруды жетілдіру
4.5 Қазнетті дамыту мониторингі және бағалау
4.6. Қазақстанның ғаламдық ақпараттық желілер мен жүйелерді құру мен пайдалану үдерістеріне қатысуы
4.7 Күтілетін нәтижелер
5 Электронды оқулықтың ішкі мазмұны
5.1 Ақпарат және ақпараттық технологиялар
5.2 Технологиялық шешімдер
5.2.1 Клиент.сервер технологиясы
5.4 HTML тілінің негіздері
5.4.1 PHP дағы серверлік сценарилер негіздері
5.4.2 РНР сипаттамалары
5.4.3 Объектілер жайында жалпы мағлұматтар
5.5 Ақпаратты қорғау
5.6 Вирусқа қарсы құралдар
5.7 Вирусқа қарсы бағдарламалар
5.8 Компьютерлік желілер
5.8.1 Компьютерлік желілер
5.9 Компьютерлік желілерді аппарттық.бағдарламалық қамтамасыз ету
5.10 Интернетте адрестеу
5.11 INTERNET хаттамасы
6 Электронды оқулық жайлы мәліметтер
6.1 Білім беруді ақпараттандыру
7 «Интернет технологиялар» пәнінен электронды оқулықты пайдалану
7.1 Білім беру үрдісін ақпараттандыру
7.1.1 Программалау жасалған Delphi ортасына түсініктеме
7.2 ЭО.ң жасалу ортасы және жұмыс істеу кезеңдері
8 Тіршілік қауіпсіздігі
8.1 Еңбек қорғау
8.2 Электрқауіпсіздігі
8.3 Шу деңгейлеріне және дірілдеуге талаптар
8.4 Шаң және зиянды химиялық заттар
8.5 Микроклимат
8.6 Ақпаратты көрсету жүйелеріне эргономикалық талаптар
8.7 Оператордың жұмыс орнын ұйымдастыру
8.8 Жұмыс орынының эргономикалық талаптары
8.9 Жұмыс орынның жарық болуы
8.10 Жарықтандыруды үйрену және бағалау
8.11 Қоршаған ортаны қорғау туралы
9 Экономикалық тиімділік есебі
9.1 Программалық қамсыздандыруды енгізу құны және шығындар есебі
9.2 Келтірілген шығындар және экономикалық тиімділік есебі
Қортынды
Әдебиеттер тізімі
Қазіргі кездегі жапшаң жүріп жатқан жаһандану үрдісі әлемдік бәсекелестікті күшейте түсуде. Тіпті бірқатар дамыған елдерде бұл идея ұлттық қағидаға айналған. Сондықтан халықаралық ұйымдар әлем елдерінің бәсекеге қабілеттілігінің рейтингін анықтауға кірісті. Елбасы Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы атты жолдауында «Білім беру реформасы – Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдарының бірі» деп атап көрсетті.
Қай заманда да өркениеттің дамуы интеллектуалдық шығармашылық қабілеттіліктің негізінде жасалынған, әлі де солай болып келеді. Шығармашылық адам санасының жасампаздығын және іс-әрекетінің биік белсенділігін көрсетеді. Адам қабілетінің дәрежесі, оның кәсіби іскерлік шеберлігі, бизнес пен кәсіпкерліктің нәтижелілігі, жаңалық ашуы тұлғаның шығармашылық ойлауына қатысты анықталады.
Мұғалім жеке көзқарасы бар, соны қорғай білетін жігерлі тұлға, зерттеушілік, ойшылдық қасиеті бар маман, білімді де білікті, көп оқитын, көп тоқитын, білімін күнделікті ісіне шебер қолдана білетін, өзінің оқушысын өз бетінше білім алуға үйрете алатын болу керек. Бұл өмір талабы. Мұғалімде ұйымдастырушылық, құрылымдық, бейімділік, сараптамалық қабілеті болуы шарт. Ол сонымен қоса ұлттық құндылықтарды яғни, этнопедагогика, этнопсихология негіздерін меңгеру қажет. Ғаламдасуға байланысты «интернет» жүйесін жетік меңгерген, әлемдік білімге сай, мәдениеті жоғары, жеке тұлға тәрбиелей алатын ұстаз болуы қажет. Осыған қарап ХХІ ғасырда мұғалімге қойылатын талаптар зор екенін көреміз.
ХХІ ғасыр – бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет дәуірі, айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына, кәсіби мәдениеттілігіне мұқият қарайтын дәуір. Бүгінгі білім мазмұны мұғалім мен оқушының арасындағы байланысты субъективті деңгейде көтерудегі демократиялық бастамалардың барлығы мұғалімдер арқылы жүзеге асырылады. Бүгінгі мұғалімге тек пән мұғалімі ретінде қабылдау олқылық көрсетеді. Мұғалім қоғам айнасы.
Ертеңгі күнімізге аттамас бұрын бүгінгі ұстаздың кім екендігіне баға беріп көрейік. Бүгінгі мұғалім ата-ана, бала бағбаны, қоғам қайраткері. Мұғалім – оқытушы, мұғалім – ұстаз, мұғалім – оқулық авторы, мұғалім – технолог, мұғалім-жаңалықты дәріптеуші, таратушы.
Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық білім беруге, меңгертуге кепілдік бермейтіндігін мектеп тәжірибесі көрсетіп отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу үшін оны технологияландыру қажеттілігі туады.
Қай заманда да өркениеттің дамуы интеллектуалдық шығармашылық қабілеттіліктің негізінде жасалынған, әлі де солай болып келеді. Шығармашылық адам санасының жасампаздығын және іс-әрекетінің биік белсенділігін көрсетеді. Адам қабілетінің дәрежесі, оның кәсіби іскерлік шеберлігі, бизнес пен кәсіпкерліктің нәтижелілігі, жаңалық ашуы тұлғаның шығармашылық ойлауына қатысты анықталады.
Мұғалім жеке көзқарасы бар, соны қорғай білетін жігерлі тұлға, зерттеушілік, ойшылдық қасиеті бар маман, білімді де білікті, көп оқитын, көп тоқитын, білімін күнделікті ісіне шебер қолдана білетін, өзінің оқушысын өз бетінше білім алуға үйрете алатын болу керек. Бұл өмір талабы. Мұғалімде ұйымдастырушылық, құрылымдық, бейімділік, сараптамалық қабілеті болуы шарт. Ол сонымен қоса ұлттық құндылықтарды яғни, этнопедагогика, этнопсихология негіздерін меңгеру қажет. Ғаламдасуға байланысты «интернет» жүйесін жетік меңгерген, әлемдік білімге сай, мәдениеті жоғары, жеке тұлға тәрбиелей алатын ұстаз болуы қажет. Осыған қарап ХХІ ғасырда мұғалімге қойылатын талаптар зор екенін көреміз.
ХХІ ғасыр – бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет дәуірі, айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына, кәсіби мәдениеттілігіне мұқият қарайтын дәуір. Бүгінгі білім мазмұны мұғалім мен оқушының арасындағы байланысты субъективті деңгейде көтерудегі демократиялық бастамалардың барлығы мұғалімдер арқылы жүзеге асырылады. Бүгінгі мұғалімге тек пән мұғалімі ретінде қабылдау олқылық көрсетеді. Мұғалім қоғам айнасы.
Ертеңгі күнімізге аттамас бұрын бүгінгі ұстаздың кім екендігіне баға беріп көрейік. Бүгінгі мұғалім ата-ана, бала бағбаны, қоғам қайраткері. Мұғалім – оқытушы, мұғалім – ұстаз, мұғалім – оқулық авторы, мұғалім – технолог, мұғалім-жаңалықты дәріптеуші, таратушы.
Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық білім беруге, меңгертуге кепілдік бермейтіндігін мектеп тәжірибесі көрсетіп отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу үшін оны технологияландыру қажеттілігі туады.
1. Кандзюба С.П. Delphi 6\7. Базы данных и приложения. Лекции и упражнения. Спб.: ООО «ДиаСофтЮП», 2002. –576с.
2. Архангельский А.Я. Object Pascal в Delphi. -М., 2002г.
3. Гофман В.Э., Хомоненко А.Д. Delphi 5. –СПб.: БХВ – Санкт-Петербург, 1999. – 800 с.:ил.
4. Дарахвелидзе П.Г., Марков Е.П., Котенок О.А. Программирование в Delphi 5. –СПб.: БХВ-Питербург, 2001.
5. Епанешников А.М., Епанешников В.А. Delphi 5. Язык Object Pascal. –М: «Диалог –МИФИ» 2000
6. Епанешников А.М., Епанешников В.А. Программирование в среде Delphi: Часть 3. Проектирование программ. –М: «Диалог –МИФИ» 1998
7. Культин Н. Delphi 6. Программирование на языке Object Pascal.
8. Дарахвелидзе П.Г., Марков Е.П. Delphi-среда визуального программирования. Спб.: BHV - Санкт-Петербург, 1996г.
9. Архангельский А.Я. Приемы программирования в Delphi. –М.: ООО «Бином-Пресс», 2003 г. –784 с.
10. Джон Матчо, Дэвид Р. Фолкнер. Delphi на примерах. –М.: БИНОМ, 1995г.
11. Орлик С.В. Секреты на примерах: –М.: Восточная книжная компания, 1996г.
12. Конопка Рэй Создание оригинальных компонент в среде Delphi. Киев: DiaSoft Ltd, 1996г. -512с.
13. Епанешников А.М., Епанешников В.А. Программирование в среде Delphi: Часть 4. Работа с базами данных. Организация справочной системы. –М: «Диалог –МИФИ» 1998
14. Пономарев В.А. COM и ActiveX в Delphi. –СПб.: БХВ-Питербург, 2001.
15. Елманов Н.З., Трепалин С.В. Delphi 4. Технология COM, OLE, ActiveX, Automation, MIDAS, Microsoft Transaction Server. –М.: Диалог-МИФИ, 1999 –320с.
16. Федоров А., Елманов Н. ADO в Delphi. Пер. с англ. –СПб.: БХВ-Питербург, 2002.
2. Архангельский А.Я. Object Pascal в Delphi. -М., 2002г.
3. Гофман В.Э., Хомоненко А.Д. Delphi 5. –СПб.: БХВ – Санкт-Петербург, 1999. – 800 с.:ил.
4. Дарахвелидзе П.Г., Марков Е.П., Котенок О.А. Программирование в Delphi 5. –СПб.: БХВ-Питербург, 2001.
5. Епанешников А.М., Епанешников В.А. Delphi 5. Язык Object Pascal. –М: «Диалог –МИФИ» 2000
6. Епанешников А.М., Епанешников В.А. Программирование в среде Delphi: Часть 3. Проектирование программ. –М: «Диалог –МИФИ» 1998
7. Культин Н. Delphi 6. Программирование на языке Object Pascal.
8. Дарахвелидзе П.Г., Марков Е.П. Delphi-среда визуального программирования. Спб.: BHV - Санкт-Петербург, 1996г.
9. Архангельский А.Я. Приемы программирования в Delphi. –М.: ООО «Бином-Пресс», 2003 г. –784 с.
10. Джон Матчо, Дэвид Р. Фолкнер. Delphi на примерах. –М.: БИНОМ, 1995г.
11. Орлик С.В. Секреты на примерах: –М.: Восточная книжная компания, 1996г.
12. Конопка Рэй Создание оригинальных компонент в среде Delphi. Киев: DiaSoft Ltd, 1996г. -512с.
13. Епанешников А.М., Епанешников В.А. Программирование в среде Delphi: Часть 4. Работа с базами данных. Организация справочной системы. –М: «Диалог –МИФИ» 1998
14. Пономарев В.А. COM и ActiveX в Delphi. –СПб.: БХВ-Питербург, 2001.
15. Елманов Н.З., Трепалин С.В. Delphi 4. Технология COM, OLE, ActiveX, Automation, MIDAS, Microsoft Transaction Server. –М.: Диалог-МИФИ, 1999 –320с.
16. Федоров А., Елманов Н. ADO в Delphi. Пер. с англ. –СПб.: БХВ-Питербург, 2002.
Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 84 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 84 бет
Таңдаулыға:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ
ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ сму
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар факультеті
Автоматтандыру және басқару кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
_________Золотов А.Д.
______________2009ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
Тақырыбы: Интернет технологиялары пәнінен электронды оқулық жасау
Орындаған ВТ-527 топ студенті ____________ Айткешұлы Е.
қолы
Жетекші: аға оқытушы ____________ Мадиев Т.Б.
қолы
Семей
2009
Реферат
Дипломдық жоба 88 беттен, 36 суреттен, 5 кестеден, 1 қосымшадан тұрады.
ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚ, АҚПАРАТ, ИНТЕРНЕТ, ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯ, ПРОГРАММА, ПӘН
АЙМАҒЫ, КЛИЕНТ, ШЫҒЫСТЫҚ ЖӘНЕ КІРІСТІК ҚҰЖАТТАР, АВТОМАТТАНДЫРУ, МӘЛІМЕТ,
АҚПРАТТЫ БЕРУ, АЖО
Дипломдық жобаның тақырыбы: Интернет технологиялары пәнінен
электронды оқулық жасау
Дипломдық жобаның мақсаты Delphi ортасында HTML тілінде құрылған
электронды оқулық құру.
Зерттеудің нысаны – жоғары оқу орнындағы педагогикалық процесс.
Зерттеудің пәні – ақпараттық технологиялар арқылы студенттерді іс
қағаздарын жүргізуге оқытуды ұйымдастыру.
Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық
білім беруге, меңгертуге кепілдік бермейтіндігін мектеп тәжірибесі көрсетіп
отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу
үшін оны технологияландыру қажеттілігі туады.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарлатуды көздейді.
Кіріспе
Қазіргі кездегі жапшаң жүріп жатқан жаһандану үрдісі әлемдік
бәсекелестікті күшейте түсуде. Тіпті бірқатар дамыған елдерде бұл идея
ұлттық қағидаға айналған. Сондықтан халықаралық ұйымдар әлем елдерінің
бәсекеге қабілеттілігінің рейтингін анықтауға кірісті. Елбасы
Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы
атты жолдауында Білім беру реформасы – Қазақстанның бәсекеге нақтылы
қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдарының
бірі деп атап көрсетті.
Қай заманда да өркениеттің дамуы интеллектуалдық шығармашылық
қабілеттіліктің негізінде жасалынған, әлі де солай болып келеді.
Шығармашылық адам санасының жасампаздығын және іс-әрекетінің биік
белсенділігін көрсетеді. Адам қабілетінің дәрежесі, оның кәсіби іскерлік
шеберлігі, бизнес пен кәсіпкерліктің нәтижелілігі, жаңалық ашуы тұлғаның
шығармашылық ойлауына қатысты анықталады.
Мұғалім жеке көзқарасы бар, соны қорғай білетін жігерлі тұлға,
зерттеушілік, ойшылдық қасиеті бар маман, білімді де білікті, көп оқитын,
көп тоқитын, білімін күнделікті ісіне шебер қолдана білетін, өзінің
оқушысын өз бетінше білім алуға үйрете алатын болу керек. Бұл өмір талабы.
Мұғалімде ұйымдастырушылық, құрылымдық, бейімділік, сараптамалық қабілеті
болуы шарт. Ол сонымен қоса ұлттық құндылықтарды яғни, этнопедагогика,
этнопсихология негіздерін меңгеру қажет. Ғаламдасуға байланысты интернет
жүйесін жетік меңгерген, әлемдік білімге сай, мәдениеті жоғары, жеке тұлға
тәрбиелей алатын ұстаз болуы қажет. Осыған қарап ХХІ ғасырда мұғалімге
қойылатын талаптар зор екенін көреміз.
ХХІ ғасыр – бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет
дәуірі, айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына, кәсіби мәдениеттілігіне
мұқият қарайтын дәуір. Бүгінгі білім мазмұны мұғалім мен оқушының
арасындағы байланысты субъективті деңгейде көтерудегі демократиялық
бастамалардың барлығы мұғалімдер арқылы жүзеге асырылады. Бүгінгі мұғалімге
тек пән мұғалімі ретінде қабылдау олқылық көрсетеді. Мұғалім қоғам айнасы.
Ертеңгі күнімізге аттамас бұрын бүгінгі ұстаздың кім екендігіне баға
беріп көрейік. Бүгінгі мұғалім ата-ана, бала бағбаны, қоғам қайраткері.
Мұғалім – оқытушы, мұғалім – ұстаз, мұғалім – оқулық авторы, мұғалім –
технолог, мұғалім-жаңалықты дәріптеуші, таратушы.
Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық
білім беруге, меңгертуге кепілдік бермейтіндігін мектеп тәжірибесі көрсетіп
отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу
үшін оны технологияландыру қажеттілігі туады.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарлатуды көздейді.
Жаңа ақпараттық технологияларға (ЖАТ) ғалымдар әр түрлі анықтама
беріп отыр. Мысалы, Н.Макарова ЖАТ – қысқаша компьютер негізіндегі
технология деп тұжырымдайды. М.И.Жильдак бұл терминнің неғұрлым кеңірек
анықтамасын береді. Ол ЖАТ – адамдардың білімін кеңейтіп, олардың
техникалық және әлеуметтік үрдістерді басқару мүмкіндігін дамытатын,
ақпаратты жинау, ұйымдастыру, сақтау, өңдеу, тасымалдау және жеткізудің
техникалық құралдары мен әдістерінің жиынтығы дейді.
Біз жоғарыдағы анықтамаларды өз іс-тәжірибемізге қолдану бағытында
оларды негізге ала отырып жұмыс істеп жатырмыз. Әсіресе ақпаратты оқушыға
компьютер арқылы әзірлеу мен тарату үрдісіне ерекше мән беріп отырамын.
Себебі әр түрлі зерттеулерге қарағанда дәстүрлі оқыту кезінде кез келген
жақсы оқитын оқушы информатика заңдылықтарын тұжырымдайды, мысалдар
келтіреді. Оқушылардың көпшілігі алған білімдерін практикада қолдана алады.
Бұл оқушылардың оқу материалын формальды жағынан да жақсы білетінін
көрсетеді. Кез келген сабақта электронды оқулықты пайдалану оқушылардың
танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуге жағдай жасайды.
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту үрдісін үздіксіз
және толық деңгейде бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту.
1 Жоба сұрағының қойылуы
Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті
Автоматтандыру және басқару кафедрасы
БЕКІТЕМІН
Каф. меңгерушісі____________А.Д.Золотов
______________________2009 ж.
(күні) (айы)
Дипломдық жобаның тақырыбы - Интернет технологиялары пәнінен
электронды оқулық жасау.
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту үрдісін үздіксіз
және толық деңгейде бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту.
Мемлекеттікті нығайту және ұлттық қызығушылықтардың дамуы
мәселелерінде студенттерді мемлекеттік тілге үйретуге айтарлықтай көңіл
бөлінген. Сонымен қоса ақпараттық технологияларды енгізуді қолдану және
кеңейтуде үлкен қажеттілік туындап отыр.
Сондықтан кәсіби даярлау жүйесінде іс қағаздарын жүргізуге оқыту,
жоғары мектептің педагогикалық процесіне ақпараттық технологияларды енгізу
жолдарын іздестіру мен жетілдіру мәселерінің көкейкестілігі ерекше орынға
ие.
Осы қарама-қайшылық зерттеудің проблемасын тудырды, яғни -
студенттерді іс қағаздарын жүргізуге ақпараттық технологиялар арқылы оқыту,
ғылыми түрде негізделген және бәсекеге қабілетті маманды даярлау,
Ақпараттық технологиялар арқылы студенттерді іс қағаздарын жүргізуге
оқытудың педагогикалық шарттары тақырыбын таңдап алуға негіз болды.
Зерттеудің мақсаты – ақпараттық технологиялар арқылы студенттерді іс
қағаздарын жүргізуге оқытудың педагогикалық шарттар жүйесін теориялық
тұрғыда негіздеп құрастыру.
Зерттеудің нысаны – жоғары оқу орнындағы педагогикалық процесс.
Зерттеудің пәні – ақпараттық технологиялар арқылы студенттерді іс
қағаздарын жүргізуге оқытуды ұйымдастыру.
Зерттеудің негізіне келесі ғылыми болжам қойылды: егер жоғары оқу
орнының оқу-тәрбие процесінде ақпараттық технологиялар арқылы студенттерді
іс қағаздарын жүргізуге оқытудың педагогикалық шарттар жүйесі енгізілсе,
онда іс қағаздарын жүргізуге оқыту қызметінің білім берудегі тиімділігі
арта түседі, өйткені мұнда бәсекелі маманды оқытуда жүйелілік пен
біртұтастық принциптері жүзеге асады.
Зерттеудің міндеттері:
- іс қағаздарын жүргізуге оқытуда ақпараттық технологиялардың мәнін ашу;
- ақпараттық технологиялар арқылы студенттерді іс қағаздарын жүргізуге
оқытудың педагогикалық шарттар жүйесін құрастыру;
- іс қағаздарын жүргізуге оқытудың нәтижелерінің өлшемдері мен
көрсеткіштерін анықтау;
- ақпараттық технологиялар арқылы іс қағаздарын жүргізуге оқытудың
педагогикалық шарттар жүйесінің тиімділігін эксперимент жүзінде тексеру.
Зерттеудің жетекші идеясы – жоғары оқу орнының педагогикалық процесіне
ақпараттық технологиялар арқылы іс қағаздарын жүргізуге оқытуды енгізген
жағдайда студенттерде іс қағаздарын жүргізу білімі, білігі және дағдысы
қалыптасады, ақпараттық қоғамда бәсекеге қабілетті мамандарды оқытуға кең
мүмкіндіктер жасалынады.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері - тұлға дамуының жалпы
диалектикалық теориясы; таным теориясы; біртұтас педагогикалық процесс
теориясы; аксиологиялық және жүйелілілк қатынас теориясы; зерттеу
проблемасы бойынша философиялық, психологиялық-педагогикалық ілімдер,
педагогикалық технология, педагогикалық эксперимент жүргізу және
математикалық статистика тұжырымдамалары.
Зерттеудің көздері - зерттеу проблемасы бойынша философтардың,
педагогтардың, психологтардың, құжаттанушылардың және іс қағаздарын
жүргізушілердің еңбектері, ресми құжаттар: Қазақстан Республикасының
Конституциясы, Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы, Қазақстан
Республикасының Тілдер туралы Заңы және Қазақстан-2030 стратегиясы,
мамандықтардың білім беру стандарттары және жұмыс оқу жоспарлары; бірқатар
жоғары оқу орындарының жұмыс оқу бағдарламалары; оқулықтар; сөздіктер;
мәселе бойынша ғылыми зерттеу жұмыстар (диссертациялар, монографиялар,
авторефераттар).
Зерттеу әдістері - педагогтардың, психологтардың, философтардың,
құжаттанушылардың, іс қағаздарын жүргізушілердің, тіл және информатика
саласының мамандарының әдебиеттерін теория жүзінде талдау; оқытуда,
педагогикалық іс қағаздарын жүргізуде және құжаттамада, оқулықтарда
ақпараттық технологиялар бойынша жинақталған педагогикалық тәжірибе бойынша
талдау және жалпылау; байқау, әңгімелесу, анкета жүргізу, тестілеу,
педагогикалық тәжірибе, тәжірибелі-педагогикалық эксперимент, математикалық
статистика әдістері.
Зерттеу кезеңдері:
– бірінші кезеңде (2000-2002 ж.ж.) зерттеу проблемасы бойынша
философиялық, психологиялық-педагогикалық, іс қағаздарын жүргізу,
құжаттану бойынша әдебиеттер қарастырылды, жалпыланды, ғылыми-
әдістемелік, диссертациялық жұмыстар талданды. Зерттеудің ғылыми
аппараты (болжам, мақсаты, міндеттері, нысаны, пәні) қалыптасты,
базалы ұғымдар нақтыланды.
– екінші кезеңде (2002-2005 ж.ж.) айқындаушы эксперимент іске
қосылды, іс қағаздарын жүргізуге оқытуды ұйымдастырудың
педагогикалық шарттары жасалды, студенттерді іс қағаздарын
жүргізуге оқыту білімін, білігін және машығын қалыптастыру
деңгейлері анықталды және негізделді; арнайы курс жасалды;
жасалған технология практика жүзінде тексерілді.
– үшінші кезеңде (2005-2007 ж.ж.) студенттерді іс қағаздарын
жүргізуге оқытуды ұйымдастырудың педагогикалық шарттар жүйесін
қолдану және енгізу тиімділігі бойынша қалыптастырушы эксперимент
өткізілді, алынған эксперимент берінділері талданды және өңделді.
Алынған нәтижелер салыстырылды және жалпылама қорытындылар,
ұсыныстар жасалды, диссертациялық зерттеу материалдары рәсімделді.
Зерттеудің негізгі базасы: Эксперименттік жұмыс Е.А.Бөкетов атындағы
Қарағанды мемлекеттік университетінің кәсіби көркем-өнер, шет тілдері,
педагогика факультеттері.
Орындаушы ____________ Айткешұлы Е.
(қолы)
(аты-жөні)
Дипломдық жоба жетекшісі ____________ Мадиев Т.Б.
(қолы) (аты-жөні)
2 Техникалық-экономикалық негіздеме
Әзірленген программалық қамсыздандыру Интернет технологиялары
пәнінен электронды оқулық жасаумен негізделеді.
Әлемдік білім кеңестігіне толығымен кіру білім жүйесінің халықаралық
денгейде дамуын талап етуде. Сондықтан білім беру жүйесі, білім берудің
мақсаты, мазмұны, мен технологиялары ғылыми тұрғыдан зерттеліп, егемен
елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңестігіне
бағыт алуда.
Жаңа ақпараттық қоғамның негізін қалаушы сипаттамаларының бірі оның
ғаламдық сипаты болып табылады. Жаңа ақпараттық қоғамды қалыптастыру
үдерісінде біртіндеп ақпарат тарату және алмасу тәсілдері мен әдістері
жаңартылады, уақыт үнемделеді, ұлттық шекаралар мен кедергілер бұзылады,
әлемдік ақпараттық кеңістігінің, экономика, сауда, қаржы, адамзат өмірінің
басқа салаларының құрылымы түбірімен өзгереді, адамдардың көзқарасы мен
адамзат құндылықтарының интенсивті гомогенизациясы, мәдениет пен мәдени
моделдердің әмбебаптығы (ықшамдау) байқалынады, динамизмі жылдамдатылады,
бәсекелестік күшейе түседі.
Осы аталған барлық дәлелдемелерден қазіргі таңда жоғары білім саласына
ақпараттық технологиялардың, соның ішінде электронды оқулықтардың қажет
екендігі айқындалып отыр.
Осы дипломдық жобалау барысында жобаның техникалық- экономикалық
тиімділік есебі жасалды.
Әзірленген программалық қамсыздандыру жоғары білім саласында қолдану
үшін арналған. Оқулықта өңделетін ақпараттардың көлемінің өсуіне байланысты
құжатайналымның автоматтандырылған жүйесі маңызды болып табылады.
Осы дипломдық жобада әзірленген программдық қамсыздандыру пәндік
құжатайналымының автоматтандырылған тапсырмаларын шешеді. Өнім шығындарды
және фирмалардағы құжаттармен жұмыс істеу (іздеу, сақтау, орындалуды
бақылау) уақытын азайтады. Сонымен қатар өнім барлық жерде қолданыла алады.
Программдық қамсыздандыруды әзірлеуге және шығындарды есептеу үшін
шығындар калькуляциясы бойынша іске асырылады.
Экономикалық тиімділік есебінің көрсеткіштері енгізілетін программаның
тиімді екенін көрсетеді:
Төмендегі кестеде дипломдық жобаның экономикалық тиімділік
көрсеткіштері берілген.
Кесте 2.1 Экономикалық тиімділік
Есеп түрі Программаны Программаны Үнемдеу
енгізгенге енгізгеннен кейін
дейін
Бір жылғы жалпы шығындар349609,5 тенге 306058,35 тенге 43551,15 тенге
Құрал-жабдықтың жылдық 1524 сағат 1333,5 сағат 190,5 сағат
жұмыс уақыты
Жылдық еңбек ақысы 344080 тенге 301070 тенге 43010 тенге
Жұмыс уақытының тиімді 2024 сағат 1771ағат 253 сағат
қоры
Енгізілетін программаның 11,3
ақтау мерзімі, ай
3 Жоба тақырыбына сипаттама
3.1 Қазақстандық ақпараттық технологиялар
Қазіргі таңда бүкіл әлемде болып жатқан кең ауқымды қайта құрулар
ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (бұдан әрі - АКТ) қарқынды
дамуына байланысты. Ғаламдық ақпарат қоғамның Хартиясында (Окинава) атап
көрсетілгендей, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар жиырма бірінші
ғасыр қоғамының қалыптасуына әсер ететін ең маңызды факторлардың бірі болып
табылады. Олардың революциялық әсері адамдардың жүріс-тұрысына, олардың
біліміне және жұмысына, сондай-ақ үкімет пен азаматтық қоғамның өзара қарым-
қатынасына қатысты болып отыр. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар
әлемдік экономиканың қарқынды түрде дамуына маңызды стимул болып отыр.
Көптеген дамыған және дамушы елдер АКТ-ң дамуы мен таратылуы алып келетін
зор артықшылықты түсініп отыр. Ақпараттық қоғамға қозғалыс - бұл адамзат
өркениетінің болашағына жол болатындығы ешкімді де күмән туғызбайды.
Қазақстан өз егемендігін алған сәтінен бастап, әлемдік қауымдастыққа
ықпалдасу позициясынан нақты орын алды, өзін өндірістік және ауылшаруашылық
өнімдерін өндіретін тең деңгейдегі халықаралық кооперацияның мүшесі ретінде
ғана емес, сонымен қатар ақпараттық қоғамды құрудың белсенді қатысушы
екенін көрсетті.
Қазақстанның индустриалды қоғамнан ақпараттық қоғамға өтуі
ақпараттық теңсіздікті жеңуі, Қазақстандағы азаматтық қоғам мен
демократиялық дәстүрдің дамуына, ақпараттық теңсіздікті еңсеруге
байланысты. Бұл міндеттерді шешу тұрақты экономикалық өсуді, қоғамдық
жағдайдың көтерілуін, демократияны нығайту саласында әлеуметтік келісімді
ынталандыру, ашық және жауапты басқаруды, адам құқығы және бүкіл әлемде
Қазақстанның саяси және экономикалық тұрақтылығын нығайтуда және
Қазақстанның азаматтарының тең дәрежеде ғаламдық ақпараттық қоғамдастыққа
енуін қамтамасыз ететін мақсаттарға жету негіз болып табылады. Республикада
жоғарғы қарқынмен дамып келе жатқан ақпараттық-коммуникациялық
технологиялар ғаламдық желідегі Интернеттің ақпараттық сегментін, оның
рөлін және қазақстандық қоғамда алатын орны туралы түсінікті қайта қарауды
талап етеді.
Бұған елді тұрақты компьютерлендіруден ақпараттандыруға және
Интернеттің ғаламдық желісінде Интернет-Қазнеттің (бұдан әрі - Қазнет)
қазақстандық сегментінің бірыңғай дамыған ақпараттық кеңістігін құруға өту
әрекеті негіз болып отыр.
Қазнеттің бірыңғай ақпараттық кеңістігін дамыту осы үдеріске көптеген
қатысушылардың қызметін үйлестіруді талап ететін салааралық,
ведомоствоаралық және мемлекеттік міндеттер болып табылады. Мұндай
үйлестірулер тек қажетті әрекеті мен олардың тізбегін анықтайтын және
негіздейтін бірыңғай тұжырымдамасының негізінде болуы мүмкін.
Тұжырымдама Қазақстан Республикасының бірыңғай ақпараттық кеңістікке
орнықты, жоспарлы, қауіпсіз және тиімді қозғалысын қамтамасыз етуге
арналған шаралар кешенін әзірлеуге, Қазнетті дамыту үшін негізгі саяси,
әлеуметтік-экономикалық, мәдени және техникалық-технологиялық алғы Шарттары
мен жағдайын, оның динамизмі мен тұрақтылығын қамтамасыз ететін мемлекеттік
саясаттың ережелері мен басымдығын айқындауға бағытталған.
3.2 Қазіргі жай-күйін талдау
3.2.1 Халықаралық тәжірибе
Жаңа ақпараттық қоғамның негізін қалаушы сипаттамаларының бірі оның
ғаламдық сипаты болып табылады. Жаңа ақпараттық қоғамды қалыптастыру
үдерісінде біртіндеп ақпарат тарату және алмасу тәсілдері мен әдістері
жаңартылады, уақыт үнемделеді, ұлттық шекаралар мен кедергілер бұзылады,
әлемдік ақпараттық кеңістігінің, экономика, сауда, қаржы, адамзат өмірінің
басқа салаларының құрылымы түбірімен өзгереді, адамдардың көзқарасы мен
адамзат құндылықтарының интенсивті гомогенизациясы, мәдениет пен мәдени
моделдердің эмбебаптығы (ықшамдау) байқалынады, динамизмі жылдамдатылады,
бәсекелестік күшейе түседі.
Қазіргі әлемдік даму кезеңінде ғаламдық ақпараттық интернет желісі
бүкіл әлемдік ақпараттық кеңістігінің ең көлемді және жаппай жайылған
сегменті болып табылады. Сонымен бірге, уақыт өте, ғаламдық ақпараттық
интернет желісі ақпарат алу және алмасудың, сондай-ақ жаппай
пайдаланушылардың коммуникациясы үшін ең қол жетерлік құралы болғаны айдан
анық.
Қазіргі уақытта Интернеттің ақпараттық кеңестігінің жұмыс істеуіне сай
келетін халықаралық ұйымдарға мыналар жатады:
1) The Internet Corporation for Assigned Names and Numbers (бұдан әрі
- ICANN) - IP-адрестерін, протоколдардың параметрлерін бөлу, домендік
атаулардың жүйесін әкімшілеу (Domain Name System, DNS), түбірлік серверлер
(Root Server System) деп аталатын жүйенің жұмыс істеуін әкімшілеу және
қолдау үшін құрылған коммерциялық емес ұйым;
2) Интернет желісінде нөмірлеуді бөлу жөніндегі уәкілетті ұйым (бұдан
әрі - IANA, The Internet Assigned Numbers Authority);
3) Еуропалық желілік үйлестіру орталығы (бұдан әрі - RIPE NCC) -
тіркеушілер үшін ІР-адрестерді бөлуді және тіркеуді қамтамасыз етеді. RIPE
NCC тіркеушілер үшін ІР-адрестерді бөлу мен тіркеуді қамтамасыз етеді. RIPE
NCC қызмет көрсету аймағында Интернеттің ғаламдық ресурстарын әділетті
бөлуге кепілдеме бере отырып, Еуропа, Таяу Шығыс, Солтүстік Африка және
Азияның бөлігінің тіркеушілеріне қызмет көрсетеді;
4) The Internet Engineering Task Force (бұдан әрі - IETF) - Интернет
сәулетін дамыту және қолданыстағы инфрақұрылымның үздіксіз қызмет етуінің
біріктірілген міндеттерін дамытуға жұмыс жасайтын желілік хаттамаларын
дайындаушылар, операторлар, өндірушілер және зерттеушілердің халықаралық
ашық бірлестігі болып табылады;
5) Дүниежүзілік зияткерлік жеке меншік ұйымы (бұдан әрі - ДЗЖҰ).
Жоғарғы деңгейдегі домендер (бұдан әрі - TLD, Top Level Domain) екі
үлкен бөлікке бөлінеді: Біріншісі - жалпы пайдаланатын домендер (generic
TLD немесе gTLD) және екіншісі - ұлттық екі әріпті домендер (country code
TLD немесе ccTLD). Жалпы пайдаланатын домендерге COM, NET, ORG, INFO, BIZ,
MUSEUM, NAME, AERO, COOP, PRO, INT, GOV және басқа да домендер жатады.
Қазіргі сәтте ISO 3166-1 халықаралық стандартқа сәйкес елдер мен
аумақтардың екі әріпті кодтар саны бойынша ұлттық домендер - 250 (RU -
Ресей үшін, DE - Германия үшін, UK - Ұлыбритания үшін) Ұлттық домендерді
басқару бойынша өкілеттік елдердің интернет-қауымдастықтарының келісімдері
бойынша IANA ұйымымен беріледі.
Ұлттық домендерді дамытудың жалпы үрдістері мынадай: біріншіден,
академиялық желілерден ұлттық домендердің операторлар (провайдерлер)
бірлестігіне өтуі, сондай-ақ қатар тіркеу ережелерін дайындауға елдің
интернет-қауымдастығының қатысуы: нарықтың кәсіби қатысушылары,
тұтынушылар, қоғамдық (кейде үкіметтік) ұйымдар; екіншіден, домендік
атауларды тіркеуде операторлар қатысуының коммерциялық кестелерін дайындау;
үшіншіден, домендерді тіркеудің ашық ережелеріне біртіндеп өтуі,
шектеулердің алынуы.
Кез-келген субъектінің Интернеттегі қызметі құқықтық проблемалардың
тұтас сериясын қалыптастырады. Олар пайдаланушының қызметін, сайттың
мәртебесін және оның мазмұнын реттеуге (рұқсат етілген, реттелмеген,
заңсыз); авторлық және аралас құқықтардың орындалуына; киберэкономиканы
қалыптастыру (электрондық ақшалар, төлемдік жүйелер, құнды қағаздар,
электрондық банктер, жарнама, маркетинг, электрондық контрактілер,
салықтар); жеке және мемлекеттік мүдделердің ақпараттық қауіпсіздігіне
бөлінеді.
Интернет желісін құру және нормативтік негіздерінің ұтымдылығы бойынша
үдеріс 80 жылдардың басынан бастап Еуропа және АҚШ-та (және бірқатар басқа
да шет елдерде) басталған.
Қазіргі уақытта Интернет желісі қарым-қатынастарын құқықтық реттеудің
бірнеше деңгейі қалыптасты:
1) халықаралық;
2) өңірлік (Еуропалық одақ және ТМД шеңберінде);
3) ұлттық.
Осы деңгейлердің әрқайсысында өкілетті заң шығарушы қарастырып отырған
құқықтық қарым-қатынастар саласын реттеуге ұмтылады.
Интернет желісінің трансшекаралылығы Интернет желісіндегі құқықтық
қарым-қатынастарды халықаралық құқықтық реттеу, қолданыстағы ережелер мен
әдеттегіліктерді біріздендіру қажеттілігін құрайды.
Біріздендірудің нормалары ЕО шеңберінде, сондай-ақ БҰҰ шеңберіндегі
(УНИДРУА жеке құқықты біріздендіру институты) халықаралық деңгейде,
Дүниежүзілік Зияткерлік Жеке меншік Ұйымы (ДЗЖҰ), Халықаралық сауда
палатасы (ХСП), БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссиясы, сауда және
электрондық бизнеске ықпал ету БҰҰ Орталығымен жүргізіледі.
ТСРІР желі хаттамаларының ыңғайсыз цифрлық адрестерінің жеңіл есте
қалатын әріптік сөз тіркестеріне ауыстыруға мүмкіндік берген домен атаулары
жүйесінің пайда болуы, интернеттің белсенді түрде коммерциализациялануы мен
әйгілі болуы соңғы жылдары домен өздерінің белгілері бойынша олардың
қолданыстағы түрлеріне ұқсас - тауар белгілері, фирманың атаулары бойынша
материалдық емес актив белгілерін иеленді. Мазмұнында домендік атауы ғана
берілген жарнамалық тақталар жиі кездеседі. Қымбат тұратын интернет-жобалар
жүзеге асырылып жатыр, олар үшін домен олардың коммерциялық табыстарының
едәуір бөлігін құрайды, өйткені тұтынушылар доменді электрондық бизнес
субъектісінің қандай да бір тауар, жұмыс немесе қызмет көрсетулерімен
байланыстырады.
3.2.2 Қазнеттің қазіргі жай күйі
Қазнет ақпараттық ресурстар желісінің, ақпараттық-телекоммуникациялар
жүйесі мен желісінің, ұйым мен азаматтардың ақпаратпен қарым-қатынасын
қамтамасыз ететін бірыңғай қағидаттар мен жалпы ережелер негізінде жұмыс
істейтін, оларды жүргізу және пайдалану технологияларының, сондай-ақ
олардың ақпараттық қажеттілігін қанағаттандыру жиынтығынан тұрады.
Осылайша, Қазнет бірыңғай ақпараттық кеңістігі мынадай басты құрамдас
бөліктерден тұрады:
1) Қазнеттегі ақпаратты, деректерді, мәліметтерді және білім беруді
құрайтын ақпараттық желілік ресурстар;
2) бірыңғай ақпараттық кеңістіктің (ақпаратты жинау, өңдеу, сақтау,
тарату, іздеу және беру бөлігінде) жұмыс істеуі мен дамытуды қамтамасыз
ететін ұйымдық құрылымдардан тұратын және тиісті технологиялар мен
бағдарламалық-техникалық құралдарды пайдаланумен, олардың ақпараттық
ресурстарға қол жеткізуін қамтамасыз ететін азаматтар мен ұйымдардың өзара
ақпараттық іс-қимылының құралдарынан тұратын ақпараттық инфрақұрылым;
3) Қазнетті қалыптастыруға және дамытуға қатысушылар арасындағы өзара
қарым-қатынасы мен қызметін реттейтін құқықтық, ұйымдастырушылық,
нормативтік және ақпарат құжаттары.
Қазнетті дамыту және реттеу объектілеріне мыналарды жатқызуға болады:
1) сақтау және меншік түріне тәуелсіз ақпараттық ресурстар,
коммерциялық құпияны құрайтын мәліметтер, құпиялы ақпараттар сияқты және
ашық қолжетімді ақпараттық ресурстар;
2) жеке және заңды тұлғалардың мемлекеттік ақпараттарды алу, тарату
және пайдалану құқығы, құпия ақпарат пен зияткерлік меншікті қорғау;
3) Интернет ғаламдық желіде таратылатын ақпаратқа негізделген қоғамдық
сананы (көзқарастар, саяси көзқарастар, моральдық және этикалық құндылықтар
және басқалар) қалыптастыру жүйесі;
4) көп жағдайда ақпаратпен қамтамасыз ету мен сапасына тәуелді болып
келетін саяси шешімдерді қабылдау үдерісіне әсер ету жүйесі;
5) мемлекеттік органдардың халықты елдің қоғамдық-саяси және
әлеуметтік-экономикалық аспектілерімен ақпараттау жүйесі;
6) Интернет желісінде орналасқан бұқаралық ақпарат құралдарына өзінің
көзқарастарын насихаттайтын қоғамдық ұйымдардың қатысу жүйесі;
7) мәлімет беру желісінің жалпы ұлттық, өңірлік және жергілікті
ақпараттық-телекоммуникациялық жүйе, оның ішінде арнайы мақсаттағы, сондай-
ақ спутниктік байланыс жүйесі;
8) электрондық сауда жүйесі - Интернет арқылы тауарлармен және
қызметтермен сауда-саттық.
Желілік ақпарат ресурстар - веб-сайттары Қазнеттің негізгі бөлігі
болып табылады. Қазнеттің ресми тарихы 1994 жылғы 19 қыркүйектен басталады.
Бұл күні IANA дерекқорында жоғарғы деңгейдегі KZ домені тіркелді. Ал 1995
жылы маусым айында бірінші қазақстандық веб-сайттардың - Kazakh Internet
Yellow & White Pages (қазір жұмыс істемейтін) каталогы шықты. 1997 жылы
желтоқсан айында қазіргі уақытта ең танымал қазақстандық веб-ресурстар
рубрикаторы каталогының - "Весь WWW Казахстан" (Catalog.Site.KZ) жобасы
шықты.
Қазнет кеңістігі ресурстардың мынадай түрлерін:
1) KZ домен аймағындағы дербес интернет-ресурстарды;
2) қазақстандық провайдерлердің алаңында орналасқан басқа домен
аймақтарының желілік ресурстарын;
3) Қазақстан аудиториясына бағытталған шетелдік ресурстарды;
4) басқа домен аймағында орналасқан қазақстандық компаниялардың
ресурстарын біріктіреді.
Қазіргі уақытта КZ аймағында домен атауларды әкімшілендіру, Қазақстан
Республикасының Ақпараттандыру және байланыс агенттігінің төрағасы міндетін
атқарушының 2005 жылғы 5 сәуірдегі № 88-б бұйрығымен бекітілген Интернет
желісі қазақстан сегментінің домен кеңістігін бөлу ережесіне сәйкес
жүргізіледі.
Қазақстанда үш деңгейдегі - Тіркеу орны, тіркеуші және тіркеленуші -
домендер тіркелімін бөлу жүйесі (Shared Registry System - SRS) қолданылады.
KZ доменін басқару және реттеумен екі ұйым айналысады: іс-жүзінде -
доменнің техникалық жағынан жұмыс істеуіне жауапты Қазақ желілік ақпарат
орталығы (бұдан әрі - KazNIC) және де-юре - құрамында ұлттық доменді тіркеу
және дамыту идеологиясы әзірлеумен айналысатын Қазақстандық ІТ-
компаниясының қауымдастығы. Қазіргі уақытта домендерді тіркеу нарығында KZ
аймағында "Жұмыс істеп тұрған тіркеуші" мәртебесі бар 9 компания тіркелді.
SPS-ті пайдалана отырып, домен атауларын тіркеу мүмкіндігі бар шексіз
тіркеушілердің санын көрсететін моделіне қарамастан, тұтынушыларға тұрақты
және үздіксіз қызметтерді ұсыну аккредитацияның жеткілікті қатаң
талаптарымен қамтамасыз етіледі. Тіркеушілерді аккредитациялау рәсімі домен
атауларын тұтынушыларға тіркеу және қолдау бойынша қызметтерді ұсыну
ретінде қажетті сенімділікті алуға мүмкіндік береді.
Электрондық ақпараттық ресурстар туралы мәліметтерді жүйелеу, сондай-
ақ жеке және заңды тұлғаларды мәліметтермен хабардар ету және мемлекеттік
органдарды ақпаратпен қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасы
Үкіметінің 2007 жылғы 21 қарашадағы № 1124 қаулысымен Электрондық
ақпараттық ресурстар мен ақпараттық жүйелердің мемлекеттік тіркелімін және
депозитарийді жүргізу ережесі бекітілді.
Қазнет желісі ресурстарын контентпен толықтыру бірінші кезектегі және
басым роль атқарады. Кез келген ресурстың ақпараттылығы, оған қол жеткізу,
ашықтығы негізінен оны құрушылар мен иелері қамтамасыз етеді. Интернеттегі
желілік ресурс Интернет ғаламдық желісінің пайдаланушылары үшін
құрылатынын, өмір сүретінін түсіну маңызды сәт. Қазнет те жүйелік құрылым
құру үдерісі оған келіп-кетушілер, яғни еркін қолжетім ақпаратын
ізденушілерге нақты бағытталуы керек. Қазақстандық контентті бүгінгі
ресурстарын "дамымаған" және "әлсіз" деп сипаттауға болады. Контенттің
"дамымағаны" ресурсты контентті құру және қалыптастыруға қажет білім мен
ережелердің жоқтығымен, ал контенттің "әлсіздігі" ресурстағы ақпаратқа
релеванттықты елемеу және контентті уақтылы жаңартпаумен негізделген.
Ресурс контенті және оның маңыздылығы Google, Yahoo, MSN және кириллица
әрпіндегі Yandex, Rambler және т.б. ғаламдық ізденіс жүйесіне қол
жетімділік және көріну қабілеттілігімен анықталатынын түсіну қажет.
Қазақстандық ресурстардың мазмұнды бөлігі стихиялық түрде қалыптасады,
ақпаратты таратушылардың мүдделері мен торабына сәйкес құқықтық, моральды-
этикалық және басқа нормалар мен ұлттық мүддені ескермейді.
Қазақстандық контенттерді дамыту маңыздылығы оның көп тілділігі. 2006
ж. Miniwatts Marketing Group компаниясы жүйеде нүкте қолданатын тілдердің
рейтингін жариялады, онда орыс тілі 10 орын алды. 2006 жылғы 30 маусымдағы
мәліметтер бойынша орыс тілді пайдаланушылар әлемдік интернет-
аудиториясының 2,3 % құрайды. Жүйе ресурстарындағы орыс тілінің өсу
динамикасы оның жетекшілік орындарын көрсетеді - тілдер арасында веб-
аудиторияның өсуі бойынша (664,5%). Miniwatts Marketing орыс тілді веб-
пайдаланушыларға 23,7 млн., ал орыс тілді ортаға Интернеттің өту деңгейі
16,5 % деп бағаланды. Пайдалану бойынша рейтингте ағылшын тілі (30 %, 1,12
млрд. пайдаланушылар), екінші орында - қытай тілі (13,8 %, 1,34 млрд.
пайдаланушылар) үшінші орында - жапон тілі (8,3 %, 128 млн.
пайдаланушылар). Көптеген интернетті пайдаланушылар екі немесе одан да көп
тілдерді меңгергенін атап өткен жөн. Қазнеттегі кириллица контентінің дамуы
болашақта перспективті және дамуы үшін жоғарғы әлеуетке ие.
Қазнетте мемлекеттік тілін пайдалану өте төмен деңгейде қалып отыр.
Олар бұрын қазақ тілін кодтау және тану проблемасы болса, қазір ондай
проблема жоқ. Қазнетте кітапхана жоқ, білім мен ғылым жүйесінің ресурстары
әлсіз дамыған, Қазнеттің мультимедиялық контенті оны тек мобильді пайдалану
бөлігінде пайдаланады. Осы уақытқа дейін мемлекеттік тілдің билік
органдарына, күнделікті тұрмыста пайдалануға арналған сөздік, және глосарий
терминдердің ресми жүйелік ресурсы жоқ. 2002 жылы құрылған Мемлекеттік
тілді жеделдете оқыту республикалық орталығы сайты (www.kazakhtili.kz)
бүгінгі күні жоқ. Қазнет тарихын дамытудың және сақтаудың жалғыз ақпараттық
ағартушы портал "Lyakhov.KZ - Қазнеттің үлкен энциклопедиясы - Александр
Ляховтың жеке жобасы (www.lyakhov.kz)" болып отыр.
Халықтың көпшілік топтары арасында ақпараттық сұраныс қалыптаспаған
немесе дәстүрлі сұраныстарды қанағаттандыруда ақпарат ролі білінбей отыр.
Қазнеттің ақпараттық кеңістігі Қазақстан халқының көпшілігі үшін күнделікті
өмірдің бөлігі болмай отыр. Қазнеттің контентті дамыту қолданушылар
сұранысына ғана сәйкестенбей, потенциалды қолданушыларға арналуы керек,
олардың өмірін жеңілдету және табысы үшін ақпараттық ресурстың қажеттілігін
түсінуі керек. Контентті қалыптастырудағы мақсатты бағыт стратегиясы
Қазнеттің ірі порталдар шеңберінде басталып отыр. Ол қолданушылар немесе
потенциалды қолданушылар қалыптасқан сұранысқа сәйкес құрылмай, ақпаратқа
маңызды ресурс ретінде қарау көзқарасын қалыптастырумен байланысты.
Қазақстанның ақпараттық-коммуникациялық нарығы қосалқы және бірінші
провайдерлерді ұсынады. Бүгінгі күн қызметтің осы түріне 391 компанияның
лицензиясы бар, оның ішінде 2007 жылы 34 лицензия берілді.
Интернеттің қазақстандық бөлігінің аудиториясы жылдан жылға өсуде,
бұған елдегі компьютерлер паркінің қарқынды өсуі және күнделікті өмірде
Интернетті қолдану қажеттілігін түсіну себепкер болып отыр.
2006 жылғы жүргізген зерттеулеріне сәйкес Қазақстан Республикасында
Интернет жүйесіне қолжетімдік арасында ең танымалы 8 арқылы (Интернет
зонасы) телефон желісіне (dial-up) қосылу, бұл туралы ҚР тұрғындарының
33,2 % хабардар. Екінші орында тасымалдығы жөнінен аванстық Интернет-
карталар арқылы телефон желісі бойынша қосылу тұр. Интернеттің осындай
қолжетімдігі туралы ҚР тұрғындарының 25,6 % хабардар. Ұялы телефон арқылы
интернетке қосылу туралы хабардарлық ересек халықтың 18,7% үлесін құрайды.
Қазақстан халқының жартысы (53,1%) Интернетке кірудің жоғарғы аталған
түрлерін білмейтіндігін атап өткен жөн. 2007 жылдың қорытындысы бойынша
Интернет желісіне Қазақстандық мектептердің 7405 немесе 95% (барлық
мектептер саны - 7724) қосылған, оның ішінде ауылдық мектеп - 5785 немесе
94% (барлық ауылдық мектептер саны - 6095). Алынған мәліметтер бойынша ҚР
қалаларының 1 095 403 ересек тұрғындары немесе 6% ғана Интернет желісіне
қолжетімділік қызметін пайдаланады.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 7 маусымдағы № 519
қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының телекоммуникация саласын
дамытудың 2006 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасында Интернет желісіне
жаппай, кең жолақты қол жетімділікті дамыту, Интернеттің қазақстандық
контентін дамыту, сондай-ақ Интернет қызметтеріне Қазақтелеком АҚ
тарифтерін төмендету көзделген. Қазақтелеком АҚ Интернет желісіне
коммутирланған қол жеткізу қызметтерінің және Интернет желісінің кеңжолақты
қол жетімділігі қызметтерінің (бір жалғы телемдерді қоспағанда) тарифтерді
төмендету жөнінде біршама іс-шаралар жүргізілді.
Ағымдағы жылға ресурстардың хостингі қызметтеріне тарифтерді
төмендету, сондай-ақ Қазақтелеком АҚ ұсынатын тарифтік жоспарлардың
құрылымын, яғни Қазнетті дамытуға және танымал етуге ықпал ететін
қызметтерді кеңейту және қайта қарау жоспарланған.
Nursat АҚ Интернет желісінің ресурстарына сапалы қолжеткізуді
қамтамасыз ету үшін Европа және Мәскеуге жоғарғы жылдамдықты спутник
арналарын пайдаланады. Жетекші ресейлік сервис-провайдерлері мен өзара
алмасу трафигінің нүктесіне қосылу интернет желісіндегі ресейлік
ресурстарға тез жетуге мүмкіндік береді. Коммутацияланатын қолжетімдіге
электрондық почта, түнде және демалыс күндері шексіз қолжетімділік, қол
жеткізудің жылдамдығы 56 кбитс (протокол V.90), Қазақстан бойынша роуминг
кіреді.
Kazakhstan-Online деректерін берудің ұлттық желісі Қазақстан
Республикасының 96 елді мекенін және 162 торапты қамтиды. Желінің жалпы
өткізу қабілеттігі - секундына 698 мбит. Kazakhstan-Online желісіне кең
жолақты АТМ - желісі болып табылады және АТМ - форумының әлемдік
стандарттарына сәйкес. 1999 жылы қыркүйекте Kazakhstan-Online желісі
базасында Интернет - аймағы жобасы коммерциялық пайдалануға берілді. Бұл
қызмет түрі Қазақстанның, барлық аумағында Интернетке коммутациялық
қолжетім мүмкіндігін ұсынады және ұтқыр және үйде пайдаланушыларға, сондай-
ақ ұйымдардағы жеке пайдаланушыларға арналған. Интернет желісіне қол
жеткізу қалалық телефон желісінің арналары бойынша Kazakhstan-Online
торабына нүкте-нүкте қосуын орнату арқылы жүзеге асырылады. Интернет-
аймағы жобасымен бірге 2000 жылы маусымда жалпы білім беру оқу орындарына
бағытталған жаңа жоба енгізілді. Бұл жоба Қазақстандық интернет деп
аталады және Қазақстандық интернет-ресурстарына коммутациялық қол жеткізу
мүмкіндігін береді.
Қазіргі уақытта Интернеттің ғаламдық ақпараттық желісінде Қазнеттің
саны жағынан да (операторлар мен пайдаланушылар саны) сапасы жағынан да
(көрсетілетін қызметтер спектрінің кеңеюі) белсенді өсуі байқалады.
Интернет саласындағы қазақстандық заңнама өз дамуының бастапқы кезеңінде
тұр.
3.3 Тұжырымдаманың мақсаты мен міндеттері
Тұжырымдаманың мақсаты Интернет Қазнеттің бірыңғай ақпараттық
кеңістігін дамыту болып табылады.
Осы мақсаттарға жету үшін мынадай міндеттер қойылды:
1) Интернет желісінің ұлттық сегментін дамыту саласындағы мемлекеттің
саясатты және оны іске асырудың кешенді шаралары мен әдістерін әзірлеу;
2) Интернет желісінің ұлттық сегментін дамыту саласындағы ұлттық
заңнаманы жетілдіру;
3) Қазнеттің инфрақұрылымын дамыту;
4) ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесін дамыту, оны
ұйымдастыруды жетілдіру;
5) бірыңғай ақпараттық кеңестігін дамытудың мониторингі мен бағалау
жүйесін әзірлеу;
6) ғаламдық ақпараттық желілер мен жүйелерді құру мен пайдалану
үдерістеріне Қазақстанның қатысуы.
4 Тұжырымдаманы іске асырудың негізгі бағыттары мен тетіктері
4.1 Интернет желісінің ұлттық сегментін дамыту саласындағы мемлекеттік
саясатты іске асыру
Мемлекеттік басқару органдарына Интернеттің қазақстандық сегментін
қалыптастыру және дамуын тегіс қамтитын, перспективті және тұрақты ұлттық
бағдарламасын дайындау және жүзеге асырудың алдыңғы ролі берілген. Жеке
сектор және азаматтық қоғам мемлекеттік басқару органдарымен диалог жүргізу
арқылы өте маңызды кеңес беру ролін атқаруы тиіс. Тұрақты дамуды қамтамасыз
етуде белгілі бір рольді орындай отырып, ақпараттық және коммуникациялық
технологиялар, инфрақұрылым, контент және қосымшаларды дамыту және таратуда
жеке сектордың қатысуының өте үлкен тәжірибелік мәні бар.
Мемлекеттік басқару органдары билік органдарының қызметінің айқындығы
және жұртшылықтың игілігі болып табылатын ресми ақпараттарға тиісті қол
жеткізуі болуы тиіс.
Мемлекет болып жатқан өзгерістердің катализаторы, Қазнеттің барлық
қатысушылары әрекеттерін үйлестіру ролін атқаруы тиіс, ол қоғам мен
тұлғаның дамуын жағымды жаққа бағыттайтын құқықтық және нормативтік базаны
қалыптастыруы тиіс.
Қазіргі таңда мемлекеттік басқару органдарының қызметінде Қазнеттің
бірыңғай ақпараттық кеңістігін кең пайдалану негізінде мемлекеттік билік
жүйесін жетілдіру, халық және ұйымдарға мемлекеттік қызметтерді ұсынудың
сапасын жоғарылату, мемлекеттік ақпарат жұмысының нәтижелілігі мен
ашықтығын жоғарылату, жемқорлықты жүйелі түрде жою үшін жағымды жағдайлар
қалыптасты.
Ақпараттық кеңістікті дамытудың мемлекеттік саясаты халықаралық
құқықтың кең қабылданған нормалары мен қағидаттарының басымдылығы,
Қазақстан Республикасында заңнамалық тәртіпте бекітілген халықаралық
келісім-шарттарды және халықаралық құқықтың басқа да актілерін сақтау
арқылы, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалардың құқықтарын, өңірлік,
жергілікті билік органдарының, Қазақстан Республикасының заңды мүдделерін
қорғау және ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуді ескере отырып құрылуы
тиіс.
Қазнет саласында мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарына мыналар
жатады:
1) азаматтардың ақпарат алуға деген конституциялық құқықтарын жүзеге
асыруға кепілдеме беретін жағдайларды қамтамасыз ету, олардың ақпараттық
қажеттіліктерін қанағаттандыру;
2) Қазнет ақпараттық кеңістігін тарату, қолдану және пайдалану
үдерісінде мемлекеттің, аймақтық және жергілікті құрылымдардың, жеке және
заңды тұлғалардың ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
3) оларды пайдалану бойынша технологиялар мен қоғамдық қатынастардың
өзгеруін ескере отырып, ақпараттық кеңістікті тарату, қолдану және
пайдалану саласында құқықтық реттеу тетігін уақытылы жетілдіріп отыру;
4) Қазнет ақпараттық инфрақұрылымын дамыту және жетілдіру;
5) қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар, халықаралық стандарттар,
ақпаратты топтастыру және кодтаудың ұлттық жүйесі негізінде ақпараттандыру
жүйесінің өзара әрекеттесу және сыйысушылығын қамтамасыз ету.
Бұдан басқа, Қазнеттің бірыңғай ақпараттық кеңістігін дамыту үшін
мемлекет пен жеке сектордың ынтымақтастығы шешуші мәнге ие. Осы жоспарда
барлық қызығушылық білдірген жақтардың қатысуымен ұйымдасқан диалогты
жалғастыру қажет, сонымен қатар ұлттық және аймақтық деңгейде Қазнет
ақпараттық кеңістікті дамытатын қызығушылық білдірген тараптар арасында
әріптестік қарым-қатынастарды орнату және дамытуға қажет тетіктерді анықтау
қажет. Осы жүзеге асырылып жатқан бастамалардан барынша артықшылық алу үшін
дамудың орнықтылық қағидатын басшылыққа алу керек.
Қазнеттің бірыңғай ақпараттық кеңістігін қалыптастыру және дамытудың
қағидатты ерекшелігі мемлекеттік ақпараттық ресурстарды қалыптастыру
кезінде барлығына міндетті болып табылатын қатаң технологиялық тәртіпті
бекіту қажеттілігі тұр.
4.2 Ұлттық заңнаманы жетілдіру
Интернет саласындағы нормативтік құқықтық актілерді әзірлеудің басты
мақсаты: қазақстандық қолданушылар, коммерциялық емес ұйымдар, билік және
басқару органдары мүддесіне орай Қазақстан Республикасында Интернеттің
дамуы үшін тұрақты және тиімді қолданылатын нормативтік базаны құру;
Интернет дамуының техникалық, технологиялық және ұйымдық-құқықтық
аспектілерін реттейтін халықаралық нормаларды әзірлеу және қабылдауда
Интернет желісінің қазақстандық сегментінің операторлары мен мемлекеттің
қатысуы үшін жағдайларды қамтамасыз ету; қазақстандық азаматтар мен
ұйымдардың, қоғамдық мүдделердің (оның ішінде Қазақстанның экономикалық
және әлеуметтік дамуы бойынша мүдделерді қоса), Қазақстан Республикасының
мемлекеттік мүдделердің, аймақтық және жергілікті құрылымдардың Интернетпен
байланысты қатынастардағы құқықтары мен заңдық мүдделерін қорғауда
мемлекеттік кепілдікті бекіту.
Интернет саласындағы нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу кезінде
Интернеттің ғаламдық ақпараттық желі ретіндегі қызметі мен құрылу
ерекшелігінен туындайтын келесі қағидаттарды ұстанған жөн:
1) Интернет құқықтық реттеудің объектісі не субъектісі болмайды.
Интернет операторлары мен қолданушыларының өзара қатынастары, Интернет
арқылы ақпарат беру және қызмет көрсетуге байланысты мемлекеттік органдар
және жеке тұлғалардың қатынастары құқықтық қатынастардың реттеу пәні болып
табылады (пәндік реттеу қағидаты).
2) Интернетпен байланысты құқықтық қатынастар экстра-ұлттық мазмұнда
болады. Мұндай қарым-қатынастарға басқа елдердің заңнамасын есепке алмай
және байланыстырмай жергілікті құқықтық нормаларды қолдану тиімді болмайды.
Бұл Интернеттің құқықтық нормаларын халықаралық-құқықтық деңгейде әзірлеу
кезінде әмбебап халықаралық келісімдерді (сәйкес нормаларды қазақстандық
заңнамаға көшіру арқылы) түзу және орындау (құқықтың халықаралық деңгейінің
басымдылығы) жолымен басым назар аударуды талап етеді);
3) Интернетке байланысты нормативтік мәселелердің басым көпшілігі
мемлекеттік-құқықтық реттеусіз, интернет-қоғамдастыққа қатысушылардың
өзара ұйымдық әрекеті әрі Интернетте қолданылатын ережелерді алгоритмдеу
және автоматтандыру деңгейінде (реттеудің заңды емес әдістерін қолдану)
шешімін табуы;
4) Интернеттің ғаламдық ақпарат ресурстарына шексіз қосылудың қол
жетімдігі ретінде әлеуметтік маңыздылығы Интернетте тұлға, қоғам және
мемлекеттің заңдық мүдделерімен маңызды құқықтарын қамтитын аспектілерді
реттейтін нормалар мен ережелердің заңдық (құқықтық) бекітілуін қажет етеді
(мысалы, азаматтардың жеке өмірін қорғау, қоғамдық ізгіліктің бұзылуымен
күрес, мемлекеттік ақпарат қауіпсіздігі саласындағы мүдделерін қорғау,
құқық қорғауды сақтау) (реттеудің саналы жеткілікті қағидаты);
5) Интернетпен байланысты құқықтық қатынастардың әртүрлілігімен жан-
жақтылығы сәйкес құқықтық базаны әзірлегенде, жеке арнайы нормативтік
құқықтық реттеумен шектелуге рұқсат бермейді. Интернет желісінің ерекше
жұмыс істеуімен байланысты жаңа құқықтық нормаларды әзірлеумен қатар,
қолданыстағы қазақстандық заңнамаға, оның Интернет қызметіне қатысты қарым-
қатынастарда тікелей қолдану мүмкіндігін қамтамасыз ету мақсатында (кешенді
әдіс қағидаты) қажетті өзгерістер (бірқатар жағдайда маңызды өзгерістер)
енгізу қажет.
Қазнеттің заңнамалық базасының қазіргі жай-күйі және жоғарыда аталған
қағидаттарын ескере отырып, оны дамыту және өзгерту қажеттілігі Интернет
саласындағы мемлекеттік заңнаманы ішінде дамытудың екі негізгі бағытын
білдіреді:
1) Қазнеттің жұмыс істеуі мен даму ерекшеліктерін ескеретін
нормативтік құқықтық актілерді жетілдіру;
2) қолданыстағы заңнамалық актілердің мазмұнын өзгертпей Интернетке
қатысты бөлігінде тікелей қолдану (немесе түсіндіру) тетіктерін құру.
Ұлттық интернет сегментінің жалпы әлемдік тенденциялардан қалып
кетпеуін болдырмау және осы салада Қазақстан Республикасының мемлекеттік
мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету үшін тез арада нормативтік реттеуді
талап ететін негізгі мәселелер қатарына мыналарды жатқызу керек:
1) Қазақстандық тұтынушылардың Интернет желісіне және оған сәйкес желі
ақпараттық ресурстарға еркін қол жеткізуін, сонымен қатар кедергісіз
ақпараттық алмасу, оның ішінде халықаралық алмасуды да қамтамасыз ету
керек;
2) Интернетте орналастыратын және Интернетте ұсынылатын алмасу
құралдары арқылы берілетін ақпараттың құқықтық жүйесін анықтау;
3) Интернетте іске асатын қоғамға қауіпті әрекеттерді болдырмау (оның
ішінде, балағатты және ұятсыз ақпараттарды тарату, қоғамға қарсы үндеулер),
сонымен бірге осындай құқық бұзушы адамдарды тиімді анықтау және жазалау
үшін нормативті жағдайлар құру;
4) Интернетте орналастыратын зияткерлік меншік объектілерінің авторлық
және басқа да ерекше құқықтарын қорғау;
5) жеке деректерді қорғау, атап айтқанда өздері арасында өзара іс-
қимыл үдерісінде және Интернетте қызмет көрсету операторлары арасында
жиналатын Интернет тұтынушылары туралы деректерді қорғау;
6) Интернетте электрондық құжат айналымы үшін нормативті жағдайлар
құру, Интернеттің адрестік кеңістігін пайдалану қағидаттары мен тәртібін
орнату, ақпараттық өнімдерге, көрсету құралдары және ақпаратты тасымалдауда
ақпараттың авторлығын растау;
7) электрондық коммерция үшін нормативті базаны қамтамасыз ету,
Интернетте жасалған келісімдердің заңды күшін мойындау.
Нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу кезінде, ең алдымен мемлекет,
қоғам және жеке тұлға мүдделерінің балансын басшылыққа алу қажет.
Интернет желісінің ұлттық сегментінің нормативтік құқықтық базасын
құру үдерісінің қатысушылары болып өз құзыретінің шегіндегі мемлекеттік
биліктің тиісті органдары және интернет желісінің операторлары мен
тұтынушыларының мемлекеттік емес қоғамдық бірлестіктері бола алады, ол
қоғамдық қажеттілік шеңберінен шығатын интернет проблемасын шешуге
интернет - қоғамдастықты тартудың жалпы әлемдік үрдістерін көрсетеді.
Қазнеттің нормативтік құқықтық базасын құру кезінде, қолданыстағы
нормативтік құқықтық актілердің және тәжірибелік пайдалануды біріздендіруді
қамтамасыз ету үшін басқа мемлекеттердегі тиісті заңнамалық актілерді
қабылдау тәжірибесін максимальды деңгейде ескеру қажет, сондай-ақ
халықаралық келісімдер деңгейінде тиісті нормаларды әзірлеуге белсенді
қатысу қажет.
4.3 Инфрақұрылымды дамыту
Қазнет ақпараттық инфрақұрылымын дамыту - үлкен қаржылық инвестицияны
талап ететін ІТ-өнімдер өндіретін өндіріс саласын құру, ақпараттық
коммуникациялық технологиялардың дамуын қажет ететін күрделі үдеріс.
Инфрақұрылымды қалыптастыру үдерісіне мемлекеттің билік органдары сияқты
ірі коммерциялық ұйымдарда тартылуы тиіс.
Интернетке қол жетімділік қызметінің сапасын жақсарту ақпараттық
ресурстар инфрақұрылымын дамытудағы қазіргімен салыстырғанда қолдаушылар
санын ғана емес клиенттер және инвесторлардың санын арттырады. Интернетке
қосылу қол жетімдігі Қазнетке жергілікті ақпараттық инфрақұрылымдардың
тартылуын және қысқа мерзімде еліміздің экономикалық өсуінің осы маңызды
сегменттерінің бірін кеңейттіреді.
Барлық ақпараттық ресурстардың іске қосылған инфрақұрылымы, оның
ішінде ақпараттық технологияның қолданыстағы инфрақұрылымы, Қазнет
бәсекелеске қабілетті нарығына және дамытуға ықпал етеді.
Ақпараттық инфрақұрылым, технологиялар және жүйелер Қазнет бірыңғай
ақпараттық кеңістігін құруды қамтамасыз етеді. Қазнет ақпараттық
инфрақұрылымын жетілдірудің басты міндет - ақпараттандырудың техникалық
базасын қамтамасыз ету, Интернетте ақпараттық қызметтер саласының жоғары-
технологиясын құру.
Қазнет ақпараттық инфрақұрылымының маңызды құрамдас бөлігі оның
телекоммуникациялық ортасы - деректерді беру үшін байланыс линиясы кешені,
көлік желісін қалыптастыратын аппараттық және бағдарламалық құралдардың
кешені болып табылады.
Қазақстан тұрғындарына Интернет қызметтері мен қызмет көрсетудің толық
кешенін ұсынуды қамтамасыз ететін, (облыстық, қалалық және аудандық
деңгейлер үшін) сыртқы ғаламдық телекоммуникация желісіне және ғаламдық
жүйелерге шығатын телекоммуникациялық ортаның әрі қарай дамуын қамтамасыз
ету керек.
Осы міндетті шешу үшін Қазнеттің ақпараттық инфрақұрылымын дамыту
мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылуы тиіс:
1) Интернет желісіне қосылған компьютерлік құралдарды пайдаланудың
коммерциялық емес және басқа да Интернет желісіне қосу қызметтерін ұсынатын
мемлекеттік және қоғамдық орталықтардың инфрақұрылымын құру және қолдау
арқылы Интернет желісіне қосудың қызметтеріне жалпы және тең қол
жетімділігін қамтамасыз ету;
2) осы Тұжырымдама ережелерінің негізінде мемлекеттік ақпараттық және
телекоммуникациялық жүйелер мен желісін дамытудың бағдарламалары мен
жобаларын іске асыру, олардың мемлекеттік ақпараттық жүйелер мен өзара іс-
қимылы мен үйлесімділігін қамтамасыз ету;
3) корпоративтік желілер мен коммерциялық жүйелерді құруды және
дамытуды ынталандыру;
4) телекоммуникациялық желілерді автоматтандыру және ыңғайландыру,
олардың жұмыс істеуінің қауіпсіздігі мен орнықтылығын арттыру.
4.4 Ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесін дамыту, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ сму
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар факультеті
Автоматтандыру және басқару кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
_________Золотов А.Д.
______________2009ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
Тақырыбы: Интернет технологиялары пәнінен электронды оқулық жасау
Орындаған ВТ-527 топ студенті ____________ Айткешұлы Е.
қолы
Жетекші: аға оқытушы ____________ Мадиев Т.Б.
қолы
Семей
2009
Реферат
Дипломдық жоба 88 беттен, 36 суреттен, 5 кестеден, 1 қосымшадан тұрады.
ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚ, АҚПАРАТ, ИНТЕРНЕТ, ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯ, ПРОГРАММА, ПӘН
АЙМАҒЫ, КЛИЕНТ, ШЫҒЫСТЫҚ ЖӘНЕ КІРІСТІК ҚҰЖАТТАР, АВТОМАТТАНДЫРУ, МӘЛІМЕТ,
АҚПРАТТЫ БЕРУ, АЖО
Дипломдық жобаның тақырыбы: Интернет технологиялары пәнінен
электронды оқулық жасау
Дипломдық жобаның мақсаты Delphi ортасында HTML тілінде құрылған
электронды оқулық құру.
Зерттеудің нысаны – жоғары оқу орнындағы педагогикалық процесс.
Зерттеудің пәні – ақпараттық технологиялар арқылы студенттерді іс
қағаздарын жүргізуге оқытуды ұйымдастыру.
Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық
білім беруге, меңгертуге кепілдік бермейтіндігін мектеп тәжірибесі көрсетіп
отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу
үшін оны технологияландыру қажеттілігі туады.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарлатуды көздейді.
Кіріспе
Қазіргі кездегі жапшаң жүріп жатқан жаһандану үрдісі әлемдік
бәсекелестікті күшейте түсуде. Тіпті бірқатар дамыған елдерде бұл идея
ұлттық қағидаға айналған. Сондықтан халықаралық ұйымдар әлем елдерінің
бәсекеге қабілеттілігінің рейтингін анықтауға кірісті. Елбасы
Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы
атты жолдауында Білім беру реформасы – Қазақстанның бәсекеге нақтылы
қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдарының
бірі деп атап көрсетті.
Қай заманда да өркениеттің дамуы интеллектуалдық шығармашылық
қабілеттіліктің негізінде жасалынған, әлі де солай болып келеді.
Шығармашылық адам санасының жасампаздығын және іс-әрекетінің биік
белсенділігін көрсетеді. Адам қабілетінің дәрежесі, оның кәсіби іскерлік
шеберлігі, бизнес пен кәсіпкерліктің нәтижелілігі, жаңалық ашуы тұлғаның
шығармашылық ойлауына қатысты анықталады.
Мұғалім жеке көзқарасы бар, соны қорғай білетін жігерлі тұлға,
зерттеушілік, ойшылдық қасиеті бар маман, білімді де білікті, көп оқитын,
көп тоқитын, білімін күнделікті ісіне шебер қолдана білетін, өзінің
оқушысын өз бетінше білім алуға үйрете алатын болу керек. Бұл өмір талабы.
Мұғалімде ұйымдастырушылық, құрылымдық, бейімділік, сараптамалық қабілеті
болуы шарт. Ол сонымен қоса ұлттық құндылықтарды яғни, этнопедагогика,
этнопсихология негіздерін меңгеру қажет. Ғаламдасуға байланысты интернет
жүйесін жетік меңгерген, әлемдік білімге сай, мәдениеті жоғары, жеке тұлға
тәрбиелей алатын ұстаз болуы қажет. Осыған қарап ХХІ ғасырда мұғалімге
қойылатын талаптар зор екенін көреміз.
ХХІ ғасыр – бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет
дәуірі, айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына, кәсіби мәдениеттілігіне
мұқият қарайтын дәуір. Бүгінгі білім мазмұны мұғалім мен оқушының
арасындағы байланысты субъективті деңгейде көтерудегі демократиялық
бастамалардың барлығы мұғалімдер арқылы жүзеге асырылады. Бүгінгі мұғалімге
тек пән мұғалімі ретінде қабылдау олқылық көрсетеді. Мұғалім қоғам айнасы.
Ертеңгі күнімізге аттамас бұрын бүгінгі ұстаздың кім екендігіне баға
беріп көрейік. Бүгінгі мұғалім ата-ана, бала бағбаны, қоғам қайраткері.
Мұғалім – оқытушы, мұғалім – ұстаз, мұғалім – оқулық авторы, мұғалім –
технолог, мұғалім-жаңалықты дәріптеуші, таратушы.
Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық
білім беруге, меңгертуге кепілдік бермейтіндігін мектеп тәжірибесі көрсетіп
отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу
үшін оны технологияландыру қажеттілігі туады.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарлатуды көздейді.
Жаңа ақпараттық технологияларға (ЖАТ) ғалымдар әр түрлі анықтама
беріп отыр. Мысалы, Н.Макарова ЖАТ – қысқаша компьютер негізіндегі
технология деп тұжырымдайды. М.И.Жильдак бұл терминнің неғұрлым кеңірек
анықтамасын береді. Ол ЖАТ – адамдардың білімін кеңейтіп, олардың
техникалық және әлеуметтік үрдістерді басқару мүмкіндігін дамытатын,
ақпаратты жинау, ұйымдастыру, сақтау, өңдеу, тасымалдау және жеткізудің
техникалық құралдары мен әдістерінің жиынтығы дейді.
Біз жоғарыдағы анықтамаларды өз іс-тәжірибемізге қолдану бағытында
оларды негізге ала отырып жұмыс істеп жатырмыз. Әсіресе ақпаратты оқушыға
компьютер арқылы әзірлеу мен тарату үрдісіне ерекше мән беріп отырамын.
Себебі әр түрлі зерттеулерге қарағанда дәстүрлі оқыту кезінде кез келген
жақсы оқитын оқушы информатика заңдылықтарын тұжырымдайды, мысалдар
келтіреді. Оқушылардың көпшілігі алған білімдерін практикада қолдана алады.
Бұл оқушылардың оқу материалын формальды жағынан да жақсы білетінін
көрсетеді. Кез келген сабақта электронды оқулықты пайдалану оқушылардың
танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуге жағдай жасайды.
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту үрдісін үздіксіз
және толық деңгейде бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту.
1 Жоба сұрағының қойылуы
Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті
Автоматтандыру және басқару кафедрасы
БЕКІТЕМІН
Каф. меңгерушісі____________А.Д.Золотов
______________________2009 ж.
(күні) (айы)
Дипломдық жобаның тақырыбы - Интернет технологиялары пәнінен
электронды оқулық жасау.
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту үрдісін үздіксіз
және толық деңгейде бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту.
Мемлекеттікті нығайту және ұлттық қызығушылықтардың дамуы
мәселелерінде студенттерді мемлекеттік тілге үйретуге айтарлықтай көңіл
бөлінген. Сонымен қоса ақпараттық технологияларды енгізуді қолдану және
кеңейтуде үлкен қажеттілік туындап отыр.
Сондықтан кәсіби даярлау жүйесінде іс қағаздарын жүргізуге оқыту,
жоғары мектептің педагогикалық процесіне ақпараттық технологияларды енгізу
жолдарын іздестіру мен жетілдіру мәселерінің көкейкестілігі ерекше орынға
ие.
Осы қарама-қайшылық зерттеудің проблемасын тудырды, яғни -
студенттерді іс қағаздарын жүргізуге ақпараттық технологиялар арқылы оқыту,
ғылыми түрде негізделген және бәсекеге қабілетті маманды даярлау,
Ақпараттық технологиялар арқылы студенттерді іс қағаздарын жүргізуге
оқытудың педагогикалық шарттары тақырыбын таңдап алуға негіз болды.
Зерттеудің мақсаты – ақпараттық технологиялар арқылы студенттерді іс
қағаздарын жүргізуге оқытудың педагогикалық шарттар жүйесін теориялық
тұрғыда негіздеп құрастыру.
Зерттеудің нысаны – жоғары оқу орнындағы педагогикалық процесс.
Зерттеудің пәні – ақпараттық технологиялар арқылы студенттерді іс
қағаздарын жүргізуге оқытуды ұйымдастыру.
Зерттеудің негізіне келесі ғылыми болжам қойылды: егер жоғары оқу
орнының оқу-тәрбие процесінде ақпараттық технологиялар арқылы студенттерді
іс қағаздарын жүргізуге оқытудың педагогикалық шарттар жүйесі енгізілсе,
онда іс қағаздарын жүргізуге оқыту қызметінің білім берудегі тиімділігі
арта түседі, өйткені мұнда бәсекелі маманды оқытуда жүйелілік пен
біртұтастық принциптері жүзеге асады.
Зерттеудің міндеттері:
- іс қағаздарын жүргізуге оқытуда ақпараттық технологиялардың мәнін ашу;
- ақпараттық технологиялар арқылы студенттерді іс қағаздарын жүргізуге
оқытудың педагогикалық шарттар жүйесін құрастыру;
- іс қағаздарын жүргізуге оқытудың нәтижелерінің өлшемдері мен
көрсеткіштерін анықтау;
- ақпараттық технологиялар арқылы іс қағаздарын жүргізуге оқытудың
педагогикалық шарттар жүйесінің тиімділігін эксперимент жүзінде тексеру.
Зерттеудің жетекші идеясы – жоғары оқу орнының педагогикалық процесіне
ақпараттық технологиялар арқылы іс қағаздарын жүргізуге оқытуды енгізген
жағдайда студенттерде іс қағаздарын жүргізу білімі, білігі және дағдысы
қалыптасады, ақпараттық қоғамда бәсекеге қабілетті мамандарды оқытуға кең
мүмкіндіктер жасалынады.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері - тұлға дамуының жалпы
диалектикалық теориясы; таным теориясы; біртұтас педагогикалық процесс
теориясы; аксиологиялық және жүйелілілк қатынас теориясы; зерттеу
проблемасы бойынша философиялық, психологиялық-педагогикалық ілімдер,
педагогикалық технология, педагогикалық эксперимент жүргізу және
математикалық статистика тұжырымдамалары.
Зерттеудің көздері - зерттеу проблемасы бойынша философтардың,
педагогтардың, психологтардың, құжаттанушылардың және іс қағаздарын
жүргізушілердің еңбектері, ресми құжаттар: Қазақстан Республикасының
Конституциясы, Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы, Қазақстан
Республикасының Тілдер туралы Заңы және Қазақстан-2030 стратегиясы,
мамандықтардың білім беру стандарттары және жұмыс оқу жоспарлары; бірқатар
жоғары оқу орындарының жұмыс оқу бағдарламалары; оқулықтар; сөздіктер;
мәселе бойынша ғылыми зерттеу жұмыстар (диссертациялар, монографиялар,
авторефераттар).
Зерттеу әдістері - педагогтардың, психологтардың, философтардың,
құжаттанушылардың, іс қағаздарын жүргізушілердің, тіл және информатика
саласының мамандарының әдебиеттерін теория жүзінде талдау; оқытуда,
педагогикалық іс қағаздарын жүргізуде және құжаттамада, оқулықтарда
ақпараттық технологиялар бойынша жинақталған педагогикалық тәжірибе бойынша
талдау және жалпылау; байқау, әңгімелесу, анкета жүргізу, тестілеу,
педагогикалық тәжірибе, тәжірибелі-педагогикалық эксперимент, математикалық
статистика әдістері.
Зерттеу кезеңдері:
– бірінші кезеңде (2000-2002 ж.ж.) зерттеу проблемасы бойынша
философиялық, психологиялық-педагогикалық, іс қағаздарын жүргізу,
құжаттану бойынша әдебиеттер қарастырылды, жалпыланды, ғылыми-
әдістемелік, диссертациялық жұмыстар талданды. Зерттеудің ғылыми
аппараты (болжам, мақсаты, міндеттері, нысаны, пәні) қалыптасты,
базалы ұғымдар нақтыланды.
– екінші кезеңде (2002-2005 ж.ж.) айқындаушы эксперимент іске
қосылды, іс қағаздарын жүргізуге оқытуды ұйымдастырудың
педагогикалық шарттары жасалды, студенттерді іс қағаздарын
жүргізуге оқыту білімін, білігін және машығын қалыптастыру
деңгейлері анықталды және негізделді; арнайы курс жасалды;
жасалған технология практика жүзінде тексерілді.
– үшінші кезеңде (2005-2007 ж.ж.) студенттерді іс қағаздарын
жүргізуге оқытуды ұйымдастырудың педагогикалық шарттар жүйесін
қолдану және енгізу тиімділігі бойынша қалыптастырушы эксперимент
өткізілді, алынған эксперимент берінділері талданды және өңделді.
Алынған нәтижелер салыстырылды және жалпылама қорытындылар,
ұсыныстар жасалды, диссертациялық зерттеу материалдары рәсімделді.
Зерттеудің негізгі базасы: Эксперименттік жұмыс Е.А.Бөкетов атындағы
Қарағанды мемлекеттік университетінің кәсіби көркем-өнер, шет тілдері,
педагогика факультеттері.
Орындаушы ____________ Айткешұлы Е.
(қолы)
(аты-жөні)
Дипломдық жоба жетекшісі ____________ Мадиев Т.Б.
(қолы) (аты-жөні)
2 Техникалық-экономикалық негіздеме
Әзірленген программалық қамсыздандыру Интернет технологиялары
пәнінен электронды оқулық жасаумен негізделеді.
Әлемдік білім кеңестігіне толығымен кіру білім жүйесінің халықаралық
денгейде дамуын талап етуде. Сондықтан білім беру жүйесі, білім берудің
мақсаты, мазмұны, мен технологиялары ғылыми тұрғыдан зерттеліп, егемен
елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңестігіне
бағыт алуда.
Жаңа ақпараттық қоғамның негізін қалаушы сипаттамаларының бірі оның
ғаламдық сипаты болып табылады. Жаңа ақпараттық қоғамды қалыптастыру
үдерісінде біртіндеп ақпарат тарату және алмасу тәсілдері мен әдістері
жаңартылады, уақыт үнемделеді, ұлттық шекаралар мен кедергілер бұзылады,
әлемдік ақпараттық кеңістігінің, экономика, сауда, қаржы, адамзат өмірінің
басқа салаларының құрылымы түбірімен өзгереді, адамдардың көзқарасы мен
адамзат құндылықтарының интенсивті гомогенизациясы, мәдениет пен мәдени
моделдердің әмбебаптығы (ықшамдау) байқалынады, динамизмі жылдамдатылады,
бәсекелестік күшейе түседі.
Осы аталған барлық дәлелдемелерден қазіргі таңда жоғары білім саласына
ақпараттық технологиялардың, соның ішінде электронды оқулықтардың қажет
екендігі айқындалып отыр.
Осы дипломдық жобалау барысында жобаның техникалық- экономикалық
тиімділік есебі жасалды.
Әзірленген программалық қамсыздандыру жоғары білім саласында қолдану
үшін арналған. Оқулықта өңделетін ақпараттардың көлемінің өсуіне байланысты
құжатайналымның автоматтандырылған жүйесі маңызды болып табылады.
Осы дипломдық жобада әзірленген программдық қамсыздандыру пәндік
құжатайналымының автоматтандырылған тапсырмаларын шешеді. Өнім шығындарды
және фирмалардағы құжаттармен жұмыс істеу (іздеу, сақтау, орындалуды
бақылау) уақытын азайтады. Сонымен қатар өнім барлық жерде қолданыла алады.
Программдық қамсыздандыруды әзірлеуге және шығындарды есептеу үшін
шығындар калькуляциясы бойынша іске асырылады.
Экономикалық тиімділік есебінің көрсеткіштері енгізілетін программаның
тиімді екенін көрсетеді:
Төмендегі кестеде дипломдық жобаның экономикалық тиімділік
көрсеткіштері берілген.
Кесте 2.1 Экономикалық тиімділік
Есеп түрі Программаны Программаны Үнемдеу
енгізгенге енгізгеннен кейін
дейін
Бір жылғы жалпы шығындар349609,5 тенге 306058,35 тенге 43551,15 тенге
Құрал-жабдықтың жылдық 1524 сағат 1333,5 сағат 190,5 сағат
жұмыс уақыты
Жылдық еңбек ақысы 344080 тенге 301070 тенге 43010 тенге
Жұмыс уақытының тиімді 2024 сағат 1771ағат 253 сағат
қоры
Енгізілетін программаның 11,3
ақтау мерзімі, ай
3 Жоба тақырыбына сипаттама
3.1 Қазақстандық ақпараттық технологиялар
Қазіргі таңда бүкіл әлемде болып жатқан кең ауқымды қайта құрулар
ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (бұдан әрі - АКТ) қарқынды
дамуына байланысты. Ғаламдық ақпарат қоғамның Хартиясында (Окинава) атап
көрсетілгендей, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар жиырма бірінші
ғасыр қоғамының қалыптасуына әсер ететін ең маңызды факторлардың бірі болып
табылады. Олардың революциялық әсері адамдардың жүріс-тұрысына, олардың
біліміне және жұмысына, сондай-ақ үкімет пен азаматтық қоғамның өзара қарым-
қатынасына қатысты болып отыр. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар
әлемдік экономиканың қарқынды түрде дамуына маңызды стимул болып отыр.
Көптеген дамыған және дамушы елдер АКТ-ң дамуы мен таратылуы алып келетін
зор артықшылықты түсініп отыр. Ақпараттық қоғамға қозғалыс - бұл адамзат
өркениетінің болашағына жол болатындығы ешкімді де күмән туғызбайды.
Қазақстан өз егемендігін алған сәтінен бастап, әлемдік қауымдастыққа
ықпалдасу позициясынан нақты орын алды, өзін өндірістік және ауылшаруашылық
өнімдерін өндіретін тең деңгейдегі халықаралық кооперацияның мүшесі ретінде
ғана емес, сонымен қатар ақпараттық қоғамды құрудың белсенді қатысушы
екенін көрсетті.
Қазақстанның индустриалды қоғамнан ақпараттық қоғамға өтуі
ақпараттық теңсіздікті жеңуі, Қазақстандағы азаматтық қоғам мен
демократиялық дәстүрдің дамуына, ақпараттық теңсіздікті еңсеруге
байланысты. Бұл міндеттерді шешу тұрақты экономикалық өсуді, қоғамдық
жағдайдың көтерілуін, демократияны нығайту саласында әлеуметтік келісімді
ынталандыру, ашық және жауапты басқаруды, адам құқығы және бүкіл әлемде
Қазақстанның саяси және экономикалық тұрақтылығын нығайтуда және
Қазақстанның азаматтарының тең дәрежеде ғаламдық ақпараттық қоғамдастыққа
енуін қамтамасыз ететін мақсаттарға жету негіз болып табылады. Республикада
жоғарғы қарқынмен дамып келе жатқан ақпараттық-коммуникациялық
технологиялар ғаламдық желідегі Интернеттің ақпараттық сегментін, оның
рөлін және қазақстандық қоғамда алатын орны туралы түсінікті қайта қарауды
талап етеді.
Бұған елді тұрақты компьютерлендіруден ақпараттандыруға және
Интернеттің ғаламдық желісінде Интернет-Қазнеттің (бұдан әрі - Қазнет)
қазақстандық сегментінің бірыңғай дамыған ақпараттық кеңістігін құруға өту
әрекеті негіз болып отыр.
Қазнеттің бірыңғай ақпараттық кеңістігін дамыту осы үдеріске көптеген
қатысушылардың қызметін үйлестіруді талап ететін салааралық,
ведомоствоаралық және мемлекеттік міндеттер болып табылады. Мұндай
үйлестірулер тек қажетті әрекеті мен олардың тізбегін анықтайтын және
негіздейтін бірыңғай тұжырымдамасының негізінде болуы мүмкін.
Тұжырымдама Қазақстан Республикасының бірыңғай ақпараттық кеңістікке
орнықты, жоспарлы, қауіпсіз және тиімді қозғалысын қамтамасыз етуге
арналған шаралар кешенін әзірлеуге, Қазнетті дамыту үшін негізгі саяси,
әлеуметтік-экономикалық, мәдени және техникалық-технологиялық алғы Шарттары
мен жағдайын, оның динамизмі мен тұрақтылығын қамтамасыз ететін мемлекеттік
саясаттың ережелері мен басымдығын айқындауға бағытталған.
3.2 Қазіргі жай-күйін талдау
3.2.1 Халықаралық тәжірибе
Жаңа ақпараттық қоғамның негізін қалаушы сипаттамаларының бірі оның
ғаламдық сипаты болып табылады. Жаңа ақпараттық қоғамды қалыптастыру
үдерісінде біртіндеп ақпарат тарату және алмасу тәсілдері мен әдістері
жаңартылады, уақыт үнемделеді, ұлттық шекаралар мен кедергілер бұзылады,
әлемдік ақпараттық кеңістігінің, экономика, сауда, қаржы, адамзат өмірінің
басқа салаларының құрылымы түбірімен өзгереді, адамдардың көзқарасы мен
адамзат құндылықтарының интенсивті гомогенизациясы, мәдениет пен мәдени
моделдердің эмбебаптығы (ықшамдау) байқалынады, динамизмі жылдамдатылады,
бәсекелестік күшейе түседі.
Қазіргі әлемдік даму кезеңінде ғаламдық ақпараттық интернет желісі
бүкіл әлемдік ақпараттық кеңістігінің ең көлемді және жаппай жайылған
сегменті болып табылады. Сонымен бірге, уақыт өте, ғаламдық ақпараттық
интернет желісі ақпарат алу және алмасудың, сондай-ақ жаппай
пайдаланушылардың коммуникациясы үшін ең қол жетерлік құралы болғаны айдан
анық.
Қазіргі уақытта Интернеттің ақпараттық кеңестігінің жұмыс істеуіне сай
келетін халықаралық ұйымдарға мыналар жатады:
1) The Internet Corporation for Assigned Names and Numbers (бұдан әрі
- ICANN) - IP-адрестерін, протоколдардың параметрлерін бөлу, домендік
атаулардың жүйесін әкімшілеу (Domain Name System, DNS), түбірлік серверлер
(Root Server System) деп аталатын жүйенің жұмыс істеуін әкімшілеу және
қолдау үшін құрылған коммерциялық емес ұйым;
2) Интернет желісінде нөмірлеуді бөлу жөніндегі уәкілетті ұйым (бұдан
әрі - IANA, The Internet Assigned Numbers Authority);
3) Еуропалық желілік үйлестіру орталығы (бұдан әрі - RIPE NCC) -
тіркеушілер үшін ІР-адрестерді бөлуді және тіркеуді қамтамасыз етеді. RIPE
NCC тіркеушілер үшін ІР-адрестерді бөлу мен тіркеуді қамтамасыз етеді. RIPE
NCC қызмет көрсету аймағында Интернеттің ғаламдық ресурстарын әділетті
бөлуге кепілдеме бере отырып, Еуропа, Таяу Шығыс, Солтүстік Африка және
Азияның бөлігінің тіркеушілеріне қызмет көрсетеді;
4) The Internet Engineering Task Force (бұдан әрі - IETF) - Интернет
сәулетін дамыту және қолданыстағы инфрақұрылымның үздіксіз қызмет етуінің
біріктірілген міндеттерін дамытуға жұмыс жасайтын желілік хаттамаларын
дайындаушылар, операторлар, өндірушілер және зерттеушілердің халықаралық
ашық бірлестігі болып табылады;
5) Дүниежүзілік зияткерлік жеке меншік ұйымы (бұдан әрі - ДЗЖҰ).
Жоғарғы деңгейдегі домендер (бұдан әрі - TLD, Top Level Domain) екі
үлкен бөлікке бөлінеді: Біріншісі - жалпы пайдаланатын домендер (generic
TLD немесе gTLD) және екіншісі - ұлттық екі әріпті домендер (country code
TLD немесе ccTLD). Жалпы пайдаланатын домендерге COM, NET, ORG, INFO, BIZ,
MUSEUM, NAME, AERO, COOP, PRO, INT, GOV және басқа да домендер жатады.
Қазіргі сәтте ISO 3166-1 халықаралық стандартқа сәйкес елдер мен
аумақтардың екі әріпті кодтар саны бойынша ұлттық домендер - 250 (RU -
Ресей үшін, DE - Германия үшін, UK - Ұлыбритания үшін) Ұлттық домендерді
басқару бойынша өкілеттік елдердің интернет-қауымдастықтарының келісімдері
бойынша IANA ұйымымен беріледі.
Ұлттық домендерді дамытудың жалпы үрдістері мынадай: біріншіден,
академиялық желілерден ұлттық домендердің операторлар (провайдерлер)
бірлестігіне өтуі, сондай-ақ қатар тіркеу ережелерін дайындауға елдің
интернет-қауымдастығының қатысуы: нарықтың кәсіби қатысушылары,
тұтынушылар, қоғамдық (кейде үкіметтік) ұйымдар; екіншіден, домендік
атауларды тіркеуде операторлар қатысуының коммерциялық кестелерін дайындау;
үшіншіден, домендерді тіркеудің ашық ережелеріне біртіндеп өтуі,
шектеулердің алынуы.
Кез-келген субъектінің Интернеттегі қызметі құқықтық проблемалардың
тұтас сериясын қалыптастырады. Олар пайдаланушының қызметін, сайттың
мәртебесін және оның мазмұнын реттеуге (рұқсат етілген, реттелмеген,
заңсыз); авторлық және аралас құқықтардың орындалуына; киберэкономиканы
қалыптастыру (электрондық ақшалар, төлемдік жүйелер, құнды қағаздар,
электрондық банктер, жарнама, маркетинг, электрондық контрактілер,
салықтар); жеке және мемлекеттік мүдделердің ақпараттық қауіпсіздігіне
бөлінеді.
Интернет желісін құру және нормативтік негіздерінің ұтымдылығы бойынша
үдеріс 80 жылдардың басынан бастап Еуропа және АҚШ-та (және бірқатар басқа
да шет елдерде) басталған.
Қазіргі уақытта Интернет желісі қарым-қатынастарын құқықтық реттеудің
бірнеше деңгейі қалыптасты:
1) халықаралық;
2) өңірлік (Еуропалық одақ және ТМД шеңберінде);
3) ұлттық.
Осы деңгейлердің әрқайсысында өкілетті заң шығарушы қарастырып отырған
құқықтық қарым-қатынастар саласын реттеуге ұмтылады.
Интернет желісінің трансшекаралылығы Интернет желісіндегі құқықтық
қарым-қатынастарды халықаралық құқықтық реттеу, қолданыстағы ережелер мен
әдеттегіліктерді біріздендіру қажеттілігін құрайды.
Біріздендірудің нормалары ЕО шеңберінде, сондай-ақ БҰҰ шеңберіндегі
(УНИДРУА жеке құқықты біріздендіру институты) халықаралық деңгейде,
Дүниежүзілік Зияткерлік Жеке меншік Ұйымы (ДЗЖҰ), Халықаралық сауда
палатасы (ХСП), БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссиясы, сауда және
электрондық бизнеске ықпал ету БҰҰ Орталығымен жүргізіледі.
ТСРІР желі хаттамаларының ыңғайсыз цифрлық адрестерінің жеңіл есте
қалатын әріптік сөз тіркестеріне ауыстыруға мүмкіндік берген домен атаулары
жүйесінің пайда болуы, интернеттің белсенді түрде коммерциализациялануы мен
әйгілі болуы соңғы жылдары домен өздерінің белгілері бойынша олардың
қолданыстағы түрлеріне ұқсас - тауар белгілері, фирманың атаулары бойынша
материалдық емес актив белгілерін иеленді. Мазмұнында домендік атауы ғана
берілген жарнамалық тақталар жиі кездеседі. Қымбат тұратын интернет-жобалар
жүзеге асырылып жатыр, олар үшін домен олардың коммерциялық табыстарының
едәуір бөлігін құрайды, өйткені тұтынушылар доменді электрондық бизнес
субъектісінің қандай да бір тауар, жұмыс немесе қызмет көрсетулерімен
байланыстырады.
3.2.2 Қазнеттің қазіргі жай күйі
Қазнет ақпараттық ресурстар желісінің, ақпараттық-телекоммуникациялар
жүйесі мен желісінің, ұйым мен азаматтардың ақпаратпен қарым-қатынасын
қамтамасыз ететін бірыңғай қағидаттар мен жалпы ережелер негізінде жұмыс
істейтін, оларды жүргізу және пайдалану технологияларының, сондай-ақ
олардың ақпараттық қажеттілігін қанағаттандыру жиынтығынан тұрады.
Осылайша, Қазнет бірыңғай ақпараттық кеңістігі мынадай басты құрамдас
бөліктерден тұрады:
1) Қазнеттегі ақпаратты, деректерді, мәліметтерді және білім беруді
құрайтын ақпараттық желілік ресурстар;
2) бірыңғай ақпараттық кеңістіктің (ақпаратты жинау, өңдеу, сақтау,
тарату, іздеу және беру бөлігінде) жұмыс істеуі мен дамытуды қамтамасыз
ететін ұйымдық құрылымдардан тұратын және тиісті технологиялар мен
бағдарламалық-техникалық құралдарды пайдаланумен, олардың ақпараттық
ресурстарға қол жеткізуін қамтамасыз ететін азаматтар мен ұйымдардың өзара
ақпараттық іс-қимылының құралдарынан тұратын ақпараттық инфрақұрылым;
3) Қазнетті қалыптастыруға және дамытуға қатысушылар арасындағы өзара
қарым-қатынасы мен қызметін реттейтін құқықтық, ұйымдастырушылық,
нормативтік және ақпарат құжаттары.
Қазнетті дамыту және реттеу объектілеріне мыналарды жатқызуға болады:
1) сақтау және меншік түріне тәуелсіз ақпараттық ресурстар,
коммерциялық құпияны құрайтын мәліметтер, құпиялы ақпараттар сияқты және
ашық қолжетімді ақпараттық ресурстар;
2) жеке және заңды тұлғалардың мемлекеттік ақпараттарды алу, тарату
және пайдалану құқығы, құпия ақпарат пен зияткерлік меншікті қорғау;
3) Интернет ғаламдық желіде таратылатын ақпаратқа негізделген қоғамдық
сананы (көзқарастар, саяси көзқарастар, моральдық және этикалық құндылықтар
және басқалар) қалыптастыру жүйесі;
4) көп жағдайда ақпаратпен қамтамасыз ету мен сапасына тәуелді болып
келетін саяси шешімдерді қабылдау үдерісіне әсер ету жүйесі;
5) мемлекеттік органдардың халықты елдің қоғамдық-саяси және
әлеуметтік-экономикалық аспектілерімен ақпараттау жүйесі;
6) Интернет желісінде орналасқан бұқаралық ақпарат құралдарына өзінің
көзқарастарын насихаттайтын қоғамдық ұйымдардың қатысу жүйесі;
7) мәлімет беру желісінің жалпы ұлттық, өңірлік және жергілікті
ақпараттық-телекоммуникациялық жүйе, оның ішінде арнайы мақсаттағы, сондай-
ақ спутниктік байланыс жүйесі;
8) электрондық сауда жүйесі - Интернет арқылы тауарлармен және
қызметтермен сауда-саттық.
Желілік ақпарат ресурстар - веб-сайттары Қазнеттің негізгі бөлігі
болып табылады. Қазнеттің ресми тарихы 1994 жылғы 19 қыркүйектен басталады.
Бұл күні IANA дерекқорында жоғарғы деңгейдегі KZ домені тіркелді. Ал 1995
жылы маусым айында бірінші қазақстандық веб-сайттардың - Kazakh Internet
Yellow & White Pages (қазір жұмыс істемейтін) каталогы шықты. 1997 жылы
желтоқсан айында қазіргі уақытта ең танымал қазақстандық веб-ресурстар
рубрикаторы каталогының - "Весь WWW Казахстан" (Catalog.Site.KZ) жобасы
шықты.
Қазнет кеңістігі ресурстардың мынадай түрлерін:
1) KZ домен аймағындағы дербес интернет-ресурстарды;
2) қазақстандық провайдерлердің алаңында орналасқан басқа домен
аймақтарының желілік ресурстарын;
3) Қазақстан аудиториясына бағытталған шетелдік ресурстарды;
4) басқа домен аймағында орналасқан қазақстандық компаниялардың
ресурстарын біріктіреді.
Қазіргі уақытта КZ аймағында домен атауларды әкімшілендіру, Қазақстан
Республикасының Ақпараттандыру және байланыс агенттігінің төрағасы міндетін
атқарушының 2005 жылғы 5 сәуірдегі № 88-б бұйрығымен бекітілген Интернет
желісі қазақстан сегментінің домен кеңістігін бөлу ережесіне сәйкес
жүргізіледі.
Қазақстанда үш деңгейдегі - Тіркеу орны, тіркеуші және тіркеленуші -
домендер тіркелімін бөлу жүйесі (Shared Registry System - SRS) қолданылады.
KZ доменін басқару және реттеумен екі ұйым айналысады: іс-жүзінде -
доменнің техникалық жағынан жұмыс істеуіне жауапты Қазақ желілік ақпарат
орталығы (бұдан әрі - KazNIC) және де-юре - құрамында ұлттық доменді тіркеу
және дамыту идеологиясы әзірлеумен айналысатын Қазақстандық ІТ-
компаниясының қауымдастығы. Қазіргі уақытта домендерді тіркеу нарығында KZ
аймағында "Жұмыс істеп тұрған тіркеуші" мәртебесі бар 9 компания тіркелді.
SPS-ті пайдалана отырып, домен атауларын тіркеу мүмкіндігі бар шексіз
тіркеушілердің санын көрсететін моделіне қарамастан, тұтынушыларға тұрақты
және үздіксіз қызметтерді ұсыну аккредитацияның жеткілікті қатаң
талаптарымен қамтамасыз етіледі. Тіркеушілерді аккредитациялау рәсімі домен
атауларын тұтынушыларға тіркеу және қолдау бойынша қызметтерді ұсыну
ретінде қажетті сенімділікті алуға мүмкіндік береді.
Электрондық ақпараттық ресурстар туралы мәліметтерді жүйелеу, сондай-
ақ жеке және заңды тұлғаларды мәліметтермен хабардар ету және мемлекеттік
органдарды ақпаратпен қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасы
Үкіметінің 2007 жылғы 21 қарашадағы № 1124 қаулысымен Электрондық
ақпараттық ресурстар мен ақпараттық жүйелердің мемлекеттік тіркелімін және
депозитарийді жүргізу ережесі бекітілді.
Қазнет желісі ресурстарын контентпен толықтыру бірінші кезектегі және
басым роль атқарады. Кез келген ресурстың ақпараттылығы, оған қол жеткізу,
ашықтығы негізінен оны құрушылар мен иелері қамтамасыз етеді. Интернеттегі
желілік ресурс Интернет ғаламдық желісінің пайдаланушылары үшін
құрылатынын, өмір сүретінін түсіну маңызды сәт. Қазнет те жүйелік құрылым
құру үдерісі оған келіп-кетушілер, яғни еркін қолжетім ақпаратын
ізденушілерге нақты бағытталуы керек. Қазақстандық контентті бүгінгі
ресурстарын "дамымаған" және "әлсіз" деп сипаттауға болады. Контенттің
"дамымағаны" ресурсты контентті құру және қалыптастыруға қажет білім мен
ережелердің жоқтығымен, ал контенттің "әлсіздігі" ресурстағы ақпаратқа
релеванттықты елемеу және контентті уақтылы жаңартпаумен негізделген.
Ресурс контенті және оның маңыздылығы Google, Yahoo, MSN және кириллица
әрпіндегі Yandex, Rambler және т.б. ғаламдық ізденіс жүйесіне қол
жетімділік және көріну қабілеттілігімен анықталатынын түсіну қажет.
Қазақстандық ресурстардың мазмұнды бөлігі стихиялық түрде қалыптасады,
ақпаратты таратушылардың мүдделері мен торабына сәйкес құқықтық, моральды-
этикалық және басқа нормалар мен ұлттық мүддені ескермейді.
Қазақстандық контенттерді дамыту маңыздылығы оның көп тілділігі. 2006
ж. Miniwatts Marketing Group компаниясы жүйеде нүкте қолданатын тілдердің
рейтингін жариялады, онда орыс тілі 10 орын алды. 2006 жылғы 30 маусымдағы
мәліметтер бойынша орыс тілді пайдаланушылар әлемдік интернет-
аудиториясының 2,3 % құрайды. Жүйе ресурстарындағы орыс тілінің өсу
динамикасы оның жетекшілік орындарын көрсетеді - тілдер арасында веб-
аудиторияның өсуі бойынша (664,5%). Miniwatts Marketing орыс тілді веб-
пайдаланушыларға 23,7 млн., ал орыс тілді ортаға Интернеттің өту деңгейі
16,5 % деп бағаланды. Пайдалану бойынша рейтингте ағылшын тілі (30 %, 1,12
млрд. пайдаланушылар), екінші орында - қытай тілі (13,8 %, 1,34 млрд.
пайдаланушылар) үшінші орында - жапон тілі (8,3 %, 128 млн.
пайдаланушылар). Көптеген интернетті пайдаланушылар екі немесе одан да көп
тілдерді меңгергенін атап өткен жөн. Қазнеттегі кириллица контентінің дамуы
болашақта перспективті және дамуы үшін жоғарғы әлеуетке ие.
Қазнетте мемлекеттік тілін пайдалану өте төмен деңгейде қалып отыр.
Олар бұрын қазақ тілін кодтау және тану проблемасы болса, қазір ондай
проблема жоқ. Қазнетте кітапхана жоқ, білім мен ғылым жүйесінің ресурстары
әлсіз дамыған, Қазнеттің мультимедиялық контенті оны тек мобильді пайдалану
бөлігінде пайдаланады. Осы уақытқа дейін мемлекеттік тілдің билік
органдарына, күнделікті тұрмыста пайдалануға арналған сөздік, және глосарий
терминдердің ресми жүйелік ресурсы жоқ. 2002 жылы құрылған Мемлекеттік
тілді жеделдете оқыту республикалық орталығы сайты (www.kazakhtili.kz)
бүгінгі күні жоқ. Қазнет тарихын дамытудың және сақтаудың жалғыз ақпараттық
ағартушы портал "Lyakhov.KZ - Қазнеттің үлкен энциклопедиясы - Александр
Ляховтың жеке жобасы (www.lyakhov.kz)" болып отыр.
Халықтың көпшілік топтары арасында ақпараттық сұраныс қалыптаспаған
немесе дәстүрлі сұраныстарды қанағаттандыруда ақпарат ролі білінбей отыр.
Қазнеттің ақпараттық кеңістігі Қазақстан халқының көпшілігі үшін күнделікті
өмірдің бөлігі болмай отыр. Қазнеттің контентті дамыту қолданушылар
сұранысына ғана сәйкестенбей, потенциалды қолданушыларға арналуы керек,
олардың өмірін жеңілдету және табысы үшін ақпараттық ресурстың қажеттілігін
түсінуі керек. Контентті қалыптастырудағы мақсатты бағыт стратегиясы
Қазнеттің ірі порталдар шеңберінде басталып отыр. Ол қолданушылар немесе
потенциалды қолданушылар қалыптасқан сұранысқа сәйкес құрылмай, ақпаратқа
маңызды ресурс ретінде қарау көзқарасын қалыптастырумен байланысты.
Қазақстанның ақпараттық-коммуникациялық нарығы қосалқы және бірінші
провайдерлерді ұсынады. Бүгінгі күн қызметтің осы түріне 391 компанияның
лицензиясы бар, оның ішінде 2007 жылы 34 лицензия берілді.
Интернеттің қазақстандық бөлігінің аудиториясы жылдан жылға өсуде,
бұған елдегі компьютерлер паркінің қарқынды өсуі және күнделікті өмірде
Интернетті қолдану қажеттілігін түсіну себепкер болып отыр.
2006 жылғы жүргізген зерттеулеріне сәйкес Қазақстан Республикасында
Интернет жүйесіне қолжетімдік арасында ең танымалы 8 арқылы (Интернет
зонасы) телефон желісіне (dial-up) қосылу, бұл туралы ҚР тұрғындарының
33,2 % хабардар. Екінші орында тасымалдығы жөнінен аванстық Интернет-
карталар арқылы телефон желісі бойынша қосылу тұр. Интернеттің осындай
қолжетімдігі туралы ҚР тұрғындарының 25,6 % хабардар. Ұялы телефон арқылы
интернетке қосылу туралы хабардарлық ересек халықтың 18,7% үлесін құрайды.
Қазақстан халқының жартысы (53,1%) Интернетке кірудің жоғарғы аталған
түрлерін білмейтіндігін атап өткен жөн. 2007 жылдың қорытындысы бойынша
Интернет желісіне Қазақстандық мектептердің 7405 немесе 95% (барлық
мектептер саны - 7724) қосылған, оның ішінде ауылдық мектеп - 5785 немесе
94% (барлық ауылдық мектептер саны - 6095). Алынған мәліметтер бойынша ҚР
қалаларының 1 095 403 ересек тұрғындары немесе 6% ғана Интернет желісіне
қолжетімділік қызметін пайдаланады.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 7 маусымдағы № 519
қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының телекоммуникация саласын
дамытудың 2006 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасында Интернет желісіне
жаппай, кең жолақты қол жетімділікті дамыту, Интернеттің қазақстандық
контентін дамыту, сондай-ақ Интернет қызметтеріне Қазақтелеком АҚ
тарифтерін төмендету көзделген. Қазақтелеком АҚ Интернет желісіне
коммутирланған қол жеткізу қызметтерінің және Интернет желісінің кеңжолақты
қол жетімділігі қызметтерінің (бір жалғы телемдерді қоспағанда) тарифтерді
төмендету жөнінде біршама іс-шаралар жүргізілді.
Ағымдағы жылға ресурстардың хостингі қызметтеріне тарифтерді
төмендету, сондай-ақ Қазақтелеком АҚ ұсынатын тарифтік жоспарлардың
құрылымын, яғни Қазнетті дамытуға және танымал етуге ықпал ететін
қызметтерді кеңейту және қайта қарау жоспарланған.
Nursat АҚ Интернет желісінің ресурстарына сапалы қолжеткізуді
қамтамасыз ету үшін Европа және Мәскеуге жоғарғы жылдамдықты спутник
арналарын пайдаланады. Жетекші ресейлік сервис-провайдерлері мен өзара
алмасу трафигінің нүктесіне қосылу интернет желісіндегі ресейлік
ресурстарға тез жетуге мүмкіндік береді. Коммутацияланатын қолжетімдіге
электрондық почта, түнде және демалыс күндері шексіз қолжетімділік, қол
жеткізудің жылдамдығы 56 кбитс (протокол V.90), Қазақстан бойынша роуминг
кіреді.
Kazakhstan-Online деректерін берудің ұлттық желісі Қазақстан
Республикасының 96 елді мекенін және 162 торапты қамтиды. Желінің жалпы
өткізу қабілеттігі - секундына 698 мбит. Kazakhstan-Online желісіне кең
жолақты АТМ - желісі болып табылады және АТМ - форумының әлемдік
стандарттарына сәйкес. 1999 жылы қыркүйекте Kazakhstan-Online желісі
базасында Интернет - аймағы жобасы коммерциялық пайдалануға берілді. Бұл
қызмет түрі Қазақстанның, барлық аумағында Интернетке коммутациялық
қолжетім мүмкіндігін ұсынады және ұтқыр және үйде пайдаланушыларға, сондай-
ақ ұйымдардағы жеке пайдаланушыларға арналған. Интернет желісіне қол
жеткізу қалалық телефон желісінің арналары бойынша Kazakhstan-Online
торабына нүкте-нүкте қосуын орнату арқылы жүзеге асырылады. Интернет-
аймағы жобасымен бірге 2000 жылы маусымда жалпы білім беру оқу орындарына
бағытталған жаңа жоба енгізілді. Бұл жоба Қазақстандық интернет деп
аталады және Қазақстандық интернет-ресурстарына коммутациялық қол жеткізу
мүмкіндігін береді.
Қазіргі уақытта Интернеттің ғаламдық ақпараттық желісінде Қазнеттің
саны жағынан да (операторлар мен пайдаланушылар саны) сапасы жағынан да
(көрсетілетін қызметтер спектрінің кеңеюі) белсенді өсуі байқалады.
Интернет саласындағы қазақстандық заңнама өз дамуының бастапқы кезеңінде
тұр.
3.3 Тұжырымдаманың мақсаты мен міндеттері
Тұжырымдаманың мақсаты Интернет Қазнеттің бірыңғай ақпараттық
кеңістігін дамыту болып табылады.
Осы мақсаттарға жету үшін мынадай міндеттер қойылды:
1) Интернет желісінің ұлттық сегментін дамыту саласындағы мемлекеттің
саясатты және оны іске асырудың кешенді шаралары мен әдістерін әзірлеу;
2) Интернет желісінің ұлттық сегментін дамыту саласындағы ұлттық
заңнаманы жетілдіру;
3) Қазнеттің инфрақұрылымын дамыту;
4) ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесін дамыту, оны
ұйымдастыруды жетілдіру;
5) бірыңғай ақпараттық кеңестігін дамытудың мониторингі мен бағалау
жүйесін әзірлеу;
6) ғаламдық ақпараттық желілер мен жүйелерді құру мен пайдалану
үдерістеріне Қазақстанның қатысуы.
4 Тұжырымдаманы іске асырудың негізгі бағыттары мен тетіктері
4.1 Интернет желісінің ұлттық сегментін дамыту саласындағы мемлекеттік
саясатты іске асыру
Мемлекеттік басқару органдарына Интернеттің қазақстандық сегментін
қалыптастыру және дамуын тегіс қамтитын, перспективті және тұрақты ұлттық
бағдарламасын дайындау және жүзеге асырудың алдыңғы ролі берілген. Жеке
сектор және азаматтық қоғам мемлекеттік басқару органдарымен диалог жүргізу
арқылы өте маңызды кеңес беру ролін атқаруы тиіс. Тұрақты дамуды қамтамасыз
етуде белгілі бір рольді орындай отырып, ақпараттық және коммуникациялық
технологиялар, инфрақұрылым, контент және қосымшаларды дамыту және таратуда
жеке сектордың қатысуының өте үлкен тәжірибелік мәні бар.
Мемлекеттік басқару органдары билік органдарының қызметінің айқындығы
және жұртшылықтың игілігі болып табылатын ресми ақпараттарға тиісті қол
жеткізуі болуы тиіс.
Мемлекет болып жатқан өзгерістердің катализаторы, Қазнеттің барлық
қатысушылары әрекеттерін үйлестіру ролін атқаруы тиіс, ол қоғам мен
тұлғаның дамуын жағымды жаққа бағыттайтын құқықтық және нормативтік базаны
қалыптастыруы тиіс.
Қазіргі таңда мемлекеттік басқару органдарының қызметінде Қазнеттің
бірыңғай ақпараттық кеңістігін кең пайдалану негізінде мемлекеттік билік
жүйесін жетілдіру, халық және ұйымдарға мемлекеттік қызметтерді ұсынудың
сапасын жоғарылату, мемлекеттік ақпарат жұмысының нәтижелілігі мен
ашықтығын жоғарылату, жемқорлықты жүйелі түрде жою үшін жағымды жағдайлар
қалыптасты.
Ақпараттық кеңістікті дамытудың мемлекеттік саясаты халықаралық
құқықтың кең қабылданған нормалары мен қағидаттарының басымдылығы,
Қазақстан Республикасында заңнамалық тәртіпте бекітілген халықаралық
келісім-шарттарды және халықаралық құқықтың басқа да актілерін сақтау
арқылы, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалардың құқықтарын, өңірлік,
жергілікті билік органдарының, Қазақстан Республикасының заңды мүдделерін
қорғау және ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуді ескере отырып құрылуы
тиіс.
Қазнет саласында мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарына мыналар
жатады:
1) азаматтардың ақпарат алуға деген конституциялық құқықтарын жүзеге
асыруға кепілдеме беретін жағдайларды қамтамасыз ету, олардың ақпараттық
қажеттіліктерін қанағаттандыру;
2) Қазнет ақпараттық кеңістігін тарату, қолдану және пайдалану
үдерісінде мемлекеттің, аймақтық және жергілікті құрылымдардың, жеке және
заңды тұлғалардың ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
3) оларды пайдалану бойынша технологиялар мен қоғамдық қатынастардың
өзгеруін ескере отырып, ақпараттық кеңістікті тарату, қолдану және
пайдалану саласында құқықтық реттеу тетігін уақытылы жетілдіріп отыру;
4) Қазнет ақпараттық инфрақұрылымын дамыту және жетілдіру;
5) қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар, халықаралық стандарттар,
ақпаратты топтастыру және кодтаудың ұлттық жүйесі негізінде ақпараттандыру
жүйесінің өзара әрекеттесу және сыйысушылығын қамтамасыз ету.
Бұдан басқа, Қазнеттің бірыңғай ақпараттық кеңістігін дамыту үшін
мемлекет пен жеке сектордың ынтымақтастығы шешуші мәнге ие. Осы жоспарда
барлық қызығушылық білдірген жақтардың қатысуымен ұйымдасқан диалогты
жалғастыру қажет, сонымен қатар ұлттық және аймақтық деңгейде Қазнет
ақпараттық кеңістікті дамытатын қызығушылық білдірген тараптар арасында
әріптестік қарым-қатынастарды орнату және дамытуға қажет тетіктерді анықтау
қажет. Осы жүзеге асырылып жатқан бастамалардан барынша артықшылық алу үшін
дамудың орнықтылық қағидатын басшылыққа алу керек.
Қазнеттің бірыңғай ақпараттық кеңістігін қалыптастыру және дамытудың
қағидатты ерекшелігі мемлекеттік ақпараттық ресурстарды қалыптастыру
кезінде барлығына міндетті болып табылатын қатаң технологиялық тәртіпті
бекіту қажеттілігі тұр.
4.2 Ұлттық заңнаманы жетілдіру
Интернет саласындағы нормативтік құқықтық актілерді әзірлеудің басты
мақсаты: қазақстандық қолданушылар, коммерциялық емес ұйымдар, билік және
басқару органдары мүддесіне орай Қазақстан Республикасында Интернеттің
дамуы үшін тұрақты және тиімді қолданылатын нормативтік базаны құру;
Интернет дамуының техникалық, технологиялық және ұйымдық-құқықтық
аспектілерін реттейтін халықаралық нормаларды әзірлеу және қабылдауда
Интернет желісінің қазақстандық сегментінің операторлары мен мемлекеттің
қатысуы үшін жағдайларды қамтамасыз ету; қазақстандық азаматтар мен
ұйымдардың, қоғамдық мүдделердің (оның ішінде Қазақстанның экономикалық
және әлеуметтік дамуы бойынша мүдделерді қоса), Қазақстан Республикасының
мемлекеттік мүдделердің, аймақтық және жергілікті құрылымдардың Интернетпен
байланысты қатынастардағы құқықтары мен заңдық мүдделерін қорғауда
мемлекеттік кепілдікті бекіту.
Интернет саласындағы нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу кезінде
Интернеттің ғаламдық ақпараттық желі ретіндегі қызметі мен құрылу
ерекшелігінен туындайтын келесі қағидаттарды ұстанған жөн:
1) Интернет құқықтық реттеудің объектісі не субъектісі болмайды.
Интернет операторлары мен қолданушыларының өзара қатынастары, Интернет
арқылы ақпарат беру және қызмет көрсетуге байланысты мемлекеттік органдар
және жеке тұлғалардың қатынастары құқықтық қатынастардың реттеу пәні болып
табылады (пәндік реттеу қағидаты).
2) Интернетпен байланысты құқықтық қатынастар экстра-ұлттық мазмұнда
болады. Мұндай қарым-қатынастарға басқа елдердің заңнамасын есепке алмай
және байланыстырмай жергілікті құқықтық нормаларды қолдану тиімді болмайды.
Бұл Интернеттің құқықтық нормаларын халықаралық-құқықтық деңгейде әзірлеу
кезінде әмбебап халықаралық келісімдерді (сәйкес нормаларды қазақстандық
заңнамаға көшіру арқылы) түзу және орындау (құқықтың халықаралық деңгейінің
басымдылығы) жолымен басым назар аударуды талап етеді);
3) Интернетке байланысты нормативтік мәселелердің басым көпшілігі
мемлекеттік-құқықтық реттеусіз, интернет-қоғамдастыққа қатысушылардың
өзара ұйымдық әрекеті әрі Интернетте қолданылатын ережелерді алгоритмдеу
және автоматтандыру деңгейінде (реттеудің заңды емес әдістерін қолдану)
шешімін табуы;
4) Интернеттің ғаламдық ақпарат ресурстарына шексіз қосылудың қол
жетімдігі ретінде әлеуметтік маңыздылығы Интернетте тұлға, қоғам және
мемлекеттің заңдық мүдделерімен маңызды құқықтарын қамтитын аспектілерді
реттейтін нормалар мен ережелердің заңдық (құқықтық) бекітілуін қажет етеді
(мысалы, азаматтардың жеке өмірін қорғау, қоғамдық ізгіліктің бұзылуымен
күрес, мемлекеттік ақпарат қауіпсіздігі саласындағы мүдделерін қорғау,
құқық қорғауды сақтау) (реттеудің саналы жеткілікті қағидаты);
5) Интернетпен байланысты құқықтық қатынастардың әртүрлілігімен жан-
жақтылығы сәйкес құқықтық базаны әзірлегенде, жеке арнайы нормативтік
құқықтық реттеумен шектелуге рұқсат бермейді. Интернет желісінің ерекше
жұмыс істеуімен байланысты жаңа құқықтық нормаларды әзірлеумен қатар,
қолданыстағы қазақстандық заңнамаға, оның Интернет қызметіне қатысты қарым-
қатынастарда тікелей қолдану мүмкіндігін қамтамасыз ету мақсатында (кешенді
әдіс қағидаты) қажетті өзгерістер (бірқатар жағдайда маңызды өзгерістер)
енгізу қажет.
Қазнеттің заңнамалық базасының қазіргі жай-күйі және жоғарыда аталған
қағидаттарын ескере отырып, оны дамыту және өзгерту қажеттілігі Интернет
саласындағы мемлекеттік заңнаманы ішінде дамытудың екі негізгі бағытын
білдіреді:
1) Қазнеттің жұмыс істеуі мен даму ерекшеліктерін ескеретін
нормативтік құқықтық актілерді жетілдіру;
2) қолданыстағы заңнамалық актілердің мазмұнын өзгертпей Интернетке
қатысты бөлігінде тікелей қолдану (немесе түсіндіру) тетіктерін құру.
Ұлттық интернет сегментінің жалпы әлемдік тенденциялардан қалып
кетпеуін болдырмау және осы салада Қазақстан Республикасының мемлекеттік
мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету үшін тез арада нормативтік реттеуді
талап ететін негізгі мәселелер қатарына мыналарды жатқызу керек:
1) Қазақстандық тұтынушылардың Интернет желісіне және оған сәйкес желі
ақпараттық ресурстарға еркін қол жеткізуін, сонымен қатар кедергісіз
ақпараттық алмасу, оның ішінде халықаралық алмасуды да қамтамасыз ету
керек;
2) Интернетте орналастыратын және Интернетте ұсынылатын алмасу
құралдары арқылы берілетін ақпараттың құқықтық жүйесін анықтау;
3) Интернетте іске асатын қоғамға қауіпті әрекеттерді болдырмау (оның
ішінде, балағатты және ұятсыз ақпараттарды тарату, қоғамға қарсы үндеулер),
сонымен бірге осындай құқық бұзушы адамдарды тиімді анықтау және жазалау
үшін нормативті жағдайлар құру;
4) Интернетте орналастыратын зияткерлік меншік объектілерінің авторлық
және басқа да ерекше құқықтарын қорғау;
5) жеке деректерді қорғау, атап айтқанда өздері арасында өзара іс-
қимыл үдерісінде және Интернетте қызмет көрсету операторлары арасында
жиналатын Интернет тұтынушылары туралы деректерді қорғау;
6) Интернетте электрондық құжат айналымы үшін нормативті жағдайлар
құру, Интернеттің адрестік кеңістігін пайдалану қағидаттары мен тәртібін
орнату, ақпараттық өнімдерге, көрсету құралдары және ақпаратты тасымалдауда
ақпараттың авторлығын растау;
7) электрондық коммерция үшін нормативті базаны қамтамасыз ету,
Интернетте жасалған келісімдердің заңды күшін мойындау.
Нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу кезінде, ең алдымен мемлекет,
қоғам және жеке тұлға мүдделерінің балансын басшылыққа алу қажет.
Интернет желісінің ұлттық сегментінің нормативтік құқықтық базасын
құру үдерісінің қатысушылары болып өз құзыретінің шегіндегі мемлекеттік
биліктің тиісті органдары және интернет желісінің операторлары мен
тұтынушыларының мемлекеттік емес қоғамдық бірлестіктері бола алады, ол
қоғамдық қажеттілік шеңберінен шығатын интернет проблемасын шешуге
интернет - қоғамдастықты тартудың жалпы әлемдік үрдістерін көрсетеді.
Қазнеттің нормативтік құқықтық базасын құру кезінде, қолданыстағы
нормативтік құқықтық актілердің және тәжірибелік пайдалануды біріздендіруді
қамтамасыз ету үшін басқа мемлекеттердегі тиісті заңнамалық актілерді
қабылдау тәжірибесін максимальды деңгейде ескеру қажет, сондай-ақ
халықаралық келісімдер деңгейінде тиісті нормаларды әзірлеуге белсенді
қатысу қажет.
4.3 Инфрақұрылымды дамыту
Қазнет ақпараттық инфрақұрылымын дамыту - үлкен қаржылық инвестицияны
талап ететін ІТ-өнімдер өндіретін өндіріс саласын құру, ақпараттық
коммуникациялық технологиялардың дамуын қажет ететін күрделі үдеріс.
Инфрақұрылымды қалыптастыру үдерісіне мемлекеттің билік органдары сияқты
ірі коммерциялық ұйымдарда тартылуы тиіс.
Интернетке қол жетімділік қызметінің сапасын жақсарту ақпараттық
ресурстар инфрақұрылымын дамытудағы қазіргімен салыстырғанда қолдаушылар
санын ғана емес клиенттер және инвесторлардың санын арттырады. Интернетке
қосылу қол жетімдігі Қазнетке жергілікті ақпараттық инфрақұрылымдардың
тартылуын және қысқа мерзімде еліміздің экономикалық өсуінің осы маңызды
сегменттерінің бірін кеңейттіреді.
Барлық ақпараттық ресурстардың іске қосылған инфрақұрылымы, оның
ішінде ақпараттық технологияның қолданыстағы инфрақұрылымы, Қазнет
бәсекелеске қабілетті нарығына және дамытуға ықпал етеді.
Ақпараттық инфрақұрылым, технологиялар және жүйелер Қазнет бірыңғай
ақпараттық кеңістігін құруды қамтамасыз етеді. Қазнет ақпараттық
инфрақұрылымын жетілдірудің басты міндет - ақпараттандырудың техникалық
базасын қамтамасыз ету, Интернетте ақпараттық қызметтер саласының жоғары-
технологиясын құру.
Қазнет ақпараттық инфрақұрылымының маңызды құрамдас бөлігі оның
телекоммуникациялық ортасы - деректерді беру үшін байланыс линиясы кешені,
көлік желісін қалыптастыратын аппараттық және бағдарламалық құралдардың
кешені болып табылады.
Қазақстан тұрғындарына Интернет қызметтері мен қызмет көрсетудің толық
кешенін ұсынуды қамтамасыз ететін, (облыстық, қалалық және аудандық
деңгейлер үшін) сыртқы ғаламдық телекоммуникация желісіне және ғаламдық
жүйелерге шығатын телекоммуникациялық ортаның әрі қарай дамуын қамтамасыз
ету керек.
Осы міндетті шешу үшін Қазнеттің ақпараттық инфрақұрылымын дамыту
мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылуы тиіс:
1) Интернет желісіне қосылған компьютерлік құралдарды пайдаланудың
коммерциялық емес және басқа да Интернет желісіне қосу қызметтерін ұсынатын
мемлекеттік және қоғамдық орталықтардың инфрақұрылымын құру және қолдау
арқылы Интернет желісіне қосудың қызметтеріне жалпы және тең қол
жетімділігін қамтамасыз ету;
2) осы Тұжырымдама ережелерінің негізінде мемлекеттік ақпараттық және
телекоммуникациялық жүйелер мен желісін дамытудың бағдарламалары мен
жобаларын іске асыру, олардың мемлекеттік ақпараттық жүйелер мен өзара іс-
қимылы мен үйлесімділігін қамтамасыз ету;
3) корпоративтік желілер мен коммерциялық жүйелерді құруды және
дамытуды ынталандыру;
4) телекоммуникациялық желілерді автоматтандыру және ыңғайландыру,
олардың жұмыс істеуінің қауіпсіздігі мен орнықтылығын арттыру.
4.4 Ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесін дамыту, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz