Төлеби ауданының заңды тұлғаларына қызмет көрсету үшін деректер қорын жобалау
Нормативті сілтемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Белгілеулер мен қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5
6
7
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1 Аналитикалық бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 9
1.1 Ақпараттық жүйелерді тәлдау және бағдарламалық қамтамасыздандыруды ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.2. Ақпараттық жүйенің теориялық элементтері және интерфейсі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
11
1.3 Төлеби ауданы бойынша әкімшілік аппаратының бағдарламаларын және жұмыс міндеттерін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
14
1.4 Төлеби ауданы бойынша әкімшілік аппаратының басқару процестері және функциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
17
2 Жобалау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
2.1 Ақпараттық жүйенің бағдарламалық және ақпараттық құрылғыла.рының негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
22
2.2 Енуші және нәтижелік ақпарат сипаттам ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
2.3 Бағдарламалық қамтаманы ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
2.4 Жобаны іске асырудың алгоритмін және интерфейсін құру ... ... ... ... .. 29
2.5 Программалық өнімді сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 38
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 39
Пайдаланылған әдебиеттер тізім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 40
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Белгілеулер мен қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5
6
7
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1 Аналитикалық бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 9
1.1 Ақпараттық жүйелерді тәлдау және бағдарламалық қамтамасыздандыруды ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.2. Ақпараттық жүйенің теориялық элементтері және интерфейсі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
11
1.3 Төлеби ауданы бойынша әкімшілік аппаратының бағдарламаларын және жұмыс міндеттерін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
14
1.4 Төлеби ауданы бойынша әкімшілік аппаратының басқару процестері және функциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
17
2 Жобалау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
2.1 Ақпараттық жүйенің бағдарламалық және ақпараттық құрылғыла.рының негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
22
2.2 Енуші және нәтижелік ақпарат сипаттам ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
2.3 Бағдарламалық қамтаманы ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
2.4 Жобаны іске асырудың алгоритмін және интерфейсін құру ... ... ... ... .. 29
2.5 Программалық өнімді сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 38
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 39
Пайдаланылған әдебиеттер тізім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 40
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
Қазақстан қазіргі уақытта дамудың индустриялық кезеңінен ақпараттық кезеңіне аяқ басуға бет бұрды. Заман талабына сай, қоғамымызда адам өмірінде компьютерлердің белсенді орын алуы да осыған байланысты.
Қоғам өмірінің сандық заңдылығын бейнелейтін статистикалық информация өте күрделі. Онымен айналысатын арнайы ұйымдардың әр жылда не тоқсан сайын дайындаған информациясын басшылыққа алмай, ел экономикасын ғылыми түрде басқаруды ұйымдастыру мүмкін емес.
Информацияны сандық кесте, сурет, құжат (мәтін текст) сияқты түрлі түрде көрсетуі, жинастыруы мүмкін.
Көп салалы халық шаруашылығының күн санап өркендеуіне байланысты түрлі информацияны жинастыру, өңдеу, сақтау және оларды тұтынушыларға тез жеткізіп беру процестері (информациялық процестер) үлкен көлемде әрі маңызды жұмыстардың бірі болып отыр.
Курстық жұмыс мақсаты мен міндеттері болып Төлеби ауданының жеке тұлғаларына қызмет көрсету үшін деректер қорын жобалау болып табылады. Әкімшіліктің құжатқа байланысты жұмыстарын автоматтандыру, тіркеуге алу, қажетті ақпаратты іздестіру жұмыстары қарастырылады.
Зеттеу объектісі: Толеби аудандық әкімшілігінің жұмысы.
Сақтаулы информацияны іздеп, оны тұтынушыларға жеткізіп беру, информациялық қызмет көрсету (ИҚК) делінеді. Республика мен ТМД мемлекеттерінде тек ғылыми-техникалық ИҚК-мен айналысатын мыңдаған кітапханалар бар. Олардың анықтамалық-информациялық қорында 2 млрд.-тан аса информациялық мәліметтер жинақталып, көп мәліметтер компьютер дискілеріне жазылып қойылған. Осылардың арасынан керектісін іздеп, тауып беру көп еңбекті қажет етеді, бірақ бұл жұмыстың маңыздылығы өте зор. ИҚК-нің маңыздылығына бір ғана мысал: егер өндіріс басқармасын қажетті информациямен, түрлі ғылыми-техникалық жаңалықтармен дер кезінде қамтамасыз етіп отырмаса, ол жаңа техниканы пайдалануды жоспарлауға, өндірісте еңбек өнімділігін арттыруға үлкен кедергі келтірер еді. Сондықтан информацияны тиімді түрде пайдаланушылар дүние жүзінде негізгі позиция алып келеді. Соның нәтижесінде қоғам, келешекте информациялық қоғам болатыны сөзсіз.
Курстық жұмыс өзектілігі: Төлеби ауданының жеке тұлғаларына қызмет көрсету үшін деректер қорын жобалау. Бұл курстық жұмыстың нәтижелері бойынша халықтан түсетін әр түрлі материалдарды тіркеп, оларды орындауға болады. Сонымен бірге, кіріс және шығыс құжаттардың орындалу дәрежесін қадағалап, іздеу жүйесі бойынша қажетті ақпаратты табуға арналған.
Қоғам өмірінің сандық заңдылығын бейнелейтін статистикалық информация өте күрделі. Онымен айналысатын арнайы ұйымдардың әр жылда не тоқсан сайын дайындаған информациясын басшылыққа алмай, ел экономикасын ғылыми түрде басқаруды ұйымдастыру мүмкін емес.
Информацияны сандық кесте, сурет, құжат (мәтін текст) сияқты түрлі түрде көрсетуі, жинастыруы мүмкін.
Көп салалы халық шаруашылығының күн санап өркендеуіне байланысты түрлі информацияны жинастыру, өңдеу, сақтау және оларды тұтынушыларға тез жеткізіп беру процестері (информациялық процестер) үлкен көлемде әрі маңызды жұмыстардың бірі болып отыр.
Курстық жұмыс мақсаты мен міндеттері болып Төлеби ауданының жеке тұлғаларына қызмет көрсету үшін деректер қорын жобалау болып табылады. Әкімшіліктің құжатқа байланысты жұмыстарын автоматтандыру, тіркеуге алу, қажетті ақпаратты іздестіру жұмыстары қарастырылады.
Зеттеу объектісі: Толеби аудандық әкімшілігінің жұмысы.
Сақтаулы информацияны іздеп, оны тұтынушыларға жеткізіп беру, информациялық қызмет көрсету (ИҚК) делінеді. Республика мен ТМД мемлекеттерінде тек ғылыми-техникалық ИҚК-мен айналысатын мыңдаған кітапханалар бар. Олардың анықтамалық-информациялық қорында 2 млрд.-тан аса информациялық мәліметтер жинақталып, көп мәліметтер компьютер дискілеріне жазылып қойылған. Осылардың арасынан керектісін іздеп, тауып беру көп еңбекті қажет етеді, бірақ бұл жұмыстың маңыздылығы өте зор. ИҚК-нің маңыздылығына бір ғана мысал: егер өндіріс басқармасын қажетті информациямен, түрлі ғылыми-техникалық жаңалықтармен дер кезінде қамтамасыз етіп отырмаса, ол жаңа техниканы пайдалануды жоспарлауға, өндірісте еңбек өнімділігін арттыруға үлкен кедергі келтірер еді. Сондықтан информацияны тиімді түрде пайдаланушылар дүние жүзінде негізгі позиция алып келеді. Соның нәтижесінде қоғам, келешекте информациялық қоғам болатыны сөзсіз.
Курстық жұмыс өзектілігі: Төлеби ауданының жеке тұлғаларына қызмет көрсету үшін деректер қорын жобалау. Бұл курстық жұмыстың нәтижелері бойынша халықтан түсетін әр түрлі материалдарды тіркеп, оларды орындауға болады. Сонымен бірге, кіріс және шығыс құжаттардың орындалу дәрежесін қадағалап, іздеу жүйесі бойынша қажетті ақпаратты табуға арналған.
1 Қ.С.Шоланова. Ақпараттық жүйелер теориясы. Алматы экономика 2002.
2 Савинков В. М., Бойко В. В. Проектирование баз данных. Москва., 1998г.
3 Владимир Гофман. Работа с базами данных в Delphi. Санкт-Петербург, «БХВ- Петербург»., 2002г.
4 Культин Н. Самоучитель в Delphi. Санкт-Петербург., 1999г.
5 Бобровский С. Delphi-5. Учебный курс., Москва, 2000г.
6 Епанешиков А. М. Программирование в среде Delphi.
7 Фараонов В. В. Delphi 4.0. Начинающий курс., 1999г.
8 Гринберг Ф., Гринберг Р. Самоучитель прогаммирование на входным языке СУБД dBase. Москва, «Мир»., 1989г.
9 О. Камардинов. Х. Жантелі Delphi 5-6. Шымкент. 2002ж.
10 Шумаков П. В. Delphi и создание базы данных. Москва., 1997г.
11 Рубенкинг Н. Программирования Delphi для «чайников». Киев, «Диалектика», 1996г.
2 Савинков В. М., Бойко В. В. Проектирование баз данных. Москва., 1998г.
3 Владимир Гофман. Работа с базами данных в Delphi. Санкт-Петербург, «БХВ- Петербург»., 2002г.
4 Культин Н. Самоучитель в Delphi. Санкт-Петербург., 1999г.
5 Бобровский С. Delphi-5. Учебный курс., Москва, 2000г.
6 Епанешиков А. М. Программирование в среде Delphi.
7 Фараонов В. В. Delphi 4.0. Начинающий курс., 1999г.
8 Гринберг Ф., Гринберг Р. Самоучитель прогаммирование на входным языке СУБД dBase. Москва, «Мир»., 1989г.
9 О. Камардинов. Х. Жантелі Delphi 5-6. Шымкент. 2002ж.
10 Шумаков П. В. Delphi и создание базы данных. Москва., 1997г.
11 Рубенкинг Н. Программирования Delphi для «чайников». Киев, «Диалектика», 1996г.
Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:
Аннотация
Курстық жұмыстың тақырыбы: Төлеби ауданының заңды тұлғаларына қызмет
көрсету үшін деректер қорын жобалау
Жұмыс Borland Delphi программалау ортасын Paradox мәліметтер қоры
программасымен байланыстырылып жасалған. Курстық жұмыста Төлеби ауданының
заңды тұлғаларына қызмет көрсету үшін деректер қорын жобалау қарастырылған.
Жұмыста ауданынның жеке тұлғаларына қызмет көрсету үшін тиімді, тез,
оңай жұмыс істеуіне септігін тигізетін ақпараттық жүйесі құрылды.
Курстық жұмыс 2 бөлімнен, кіріспе және қорытындыдан, 45 беттен тұрады.
Жұмыста 6 кесте, 8 сурет бар.
Мазмұны
Нормативті сілтемелер 5
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
... ... ... 7
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
Белгілеулер мен
қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
1 Аналитикалық 9
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ..
1.1 Ақпараттық жүйелерді тәлдау және бағдарламалық 9
қамтамасыздандыруды ұйымдастыру
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
1.2. Ақпараттық жүйенің теориялық элементтері және
интерфейсі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .
1.3 Төлеби ауданы бойынша әкімшілік аппаратының бағдарламаларын және
жұмыс міндеттерін 14
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..
1.4 Төлеби ауданы бойынша әкімшілік аппаратының басқару процестері
және 17
функциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..
2 Жобалау 22
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ...
2.1 Ақпараттық жүйенің бағдарламалық және ақпараттық құрылғыла-рының
негіздері ... ... ... ... ... ... . ... ... 22
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Енуші және нәтижелік ақпарат 27
сипаттам ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..
2.3 Бағдарламалық қамтаманы 28
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.4 Жобаны іске асырудың алгоритмін және интерфейсін 29
құру ... ... ... ... ..
2.5 Программалық өнімді 38
сипаттау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39
Пайдаланылған әдебиеттер 40
тізім ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .
Қосымша 41
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
Анықтамалар
Курстық жұмыста келесі нормативтік анықтамалар қолданылынган:
Операциялық жүйе – бағдарламалардың ұйымдық жиынтығы, олардың мақсаты
компьютер жұмысын басқару
Мәліметтер қоры – МҚ-ның бір бөлігі, оны пайдалана отырып бағдарламалар
жасалады.
Қолданбалы бағдарламалардың пакеті – белгілі бір тақырып немесе пән
бойынша міндеттер ауқымын шешуге арналған бағдарламалар жиынтығы.
Деректер қорының басқару жүйесі (ДҚБЖ) – бұл деректер қорынан ақпаратты
сақтауға және алуға мүмкіндік беретін құрылғы.
Қысқартулар мен белгілеулер
Курстық жұмыста келесі қысқартулар мен белгілеулер қолданылынған:
МҚ- мәліметтер қоры
АЖ-ақпараттық жүйе
ЕЖ - есептеу жүйесі
ДҚБЖ- Деректер қорының басқару жүйесі
Нормативті сілтемелер
Бұл курстық жұмыста мына нормативті сілтемелер қолданылды:
СТРК 34.006 – 2002 – Ақпараттық технология мәліметтер қоры негізгі
терминдер және анықтамалар;
СТРК 34.007 – 2002 – Ақпараттық технология мәліметтер қоры негізгі
терминдер және анықтамалар. Телекоммуникациялық желілер;
МЕСТ UCO 8790 – 95 - Ақпаратты өңдеу жүйесі. Есептеуіш жүйелердің
конфигурация сұлбасы, шартты белгілері және символдары;
СМК ЮКГУ ПР 7.04-2012 – Процедура. Учебные занятия. Общие требования к
организации, содержанию и проведению занятий
Кiрiспе
Қазақстан қазіргі уақытта дамудың индустриялық кезеңінен ақпараттық
кезеңіне аяқ басуға бет бұрды. Заман талабына сай, қоғамымызда адам
өмірінде компьютерлердің белсенді орын алуы да осыған байланысты.
Қоғам өмірінің сандық заңдылығын бейнелейтін статистикалық информация
өте күрделі. Онымен айналысатын арнайы ұйымдардың әр жылда не тоқсан сайын
дайындаған информациясын басшылыққа алмай, ел экономикасын ғылыми түрде
басқаруды ұйымдастыру мүмкін емес.
Информацияны сандық кесте, сурет, құжат (мәтін текст) сияқты түрлі түрде
көрсетуі, жинастыруы мүмкін.
Көп салалы халық шаруашылығының күн санап өркендеуіне байланысты түрлі
информацияны жинастыру, өңдеу, сақтау және оларды тұтынушыларға тез
жеткізіп беру процестері (информациялық процестер) үлкен көлемде әрі
маңызды жұмыстардың бірі болып отыр.
Курстық жұмыс мақсаты мен міндеттері болып Төлеби ауданының жеке
тұлғаларына қызмет көрсету үшін деректер қорын жобалау болып табылады.
Әкімшіліктің құжатқа байланысты жұмыстарын автоматтандыру, тіркеуге алу,
қажетті ақпаратты іздестіру жұмыстары қарастырылады.
Зеттеу объектісі: Толеби аудандық әкімшілігінің жұмысы.
Сақтаулы информацияны іздеп, оны тұтынушыларға жеткізіп беру,
информациялық қызмет көрсету (ИҚК) делінеді. Республика мен ТМД
мемлекеттерінде тек ғылыми-техникалық ИҚК-мен айналысатын мыңдаған
кітапханалар бар. Олардың анықтамалық-информациялық қорында 2 млрд.-тан аса
информациялық мәліметтер жинақталып, көп мәліметтер компьютер дискілеріне
жазылып қойылған. Осылардың арасынан керектісін іздеп, тауып беру көп
еңбекті қажет етеді, бірақ бұл жұмыстың маңыздылығы өте зор. ИҚК-нің
маңыздылығына бір ғана мысал: егер өндіріс басқармасын қажетті
информациямен, түрлі ғылыми-техникалық жаңалықтармен дер кезінде қамтамасыз
етіп отырмаса, ол жаңа техниканы пайдалануды жоспарлауға, өндірісте еңбек
өнімділігін арттыруға үлкен кедергі келтірер еді. Сондықтан информацияны
тиімді түрде пайдаланушылар дүние жүзінде негізгі позиция алып келеді.
Соның нәтижесінде қоғам, келешекте информациялық қоғам болатыны сөзсіз.
Курстық жұмыс өзектілігі: Төлеби ауданының жеке тұлғаларына қызмет
көрсету үшін деректер қорын жобалау. Бұл курстық жұмыстың нәтижелері
бойынша халықтан түсетін әр түрлі материалдарды тіркеп, оларды орындауға
болады. Сонымен бірге, кіріс және шығыс құжаттардың орындалу дәрежесін
қадағалап, іздеу жүйесі бойынша қажетті ақпаратты табуға арналған.
1.Аналитикалық бөлім
1.1. Ақпараттық жүйелерді талдау және бағдарламалық
қамтамасыздандыруды ұйымдастыру
Ақпараттық жүйе (АЖ) – қандай да бір обьектіні басқаруға қажетті
ақпаратты жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу, іздеу және шығарып беру жүйесі.
Ол - мекеменің керекті бағытта жұмыс істеуін қамтамасыз етіп отыратын
орта. Яғни, ол - мекеменің бір бүтін қалыптасып және оның бір мақсатқа
бағытталған жұмысын қамтамасыз етіп отыратын біріккен компоненттер жиынтығы
(мәлімет, процедура, персонал, аппараттық және бағдарламалық
қамтамасыздандыру). Бұл анықтама бойынша, ақпараттық жүйелер тиімділігі,
мекеменің стратегиялық мақсаттағы жетістігі арқылы бағалануы мүмкін.
Ақпараттық жүйелердің жұмысы – ол мекеменің барлық ресурстарын тиімді
пайдалануын қаматамасыз етіп отыруы үшін қажетті ақпаратты өндіру, мекемені
басқару үшін ақпараттық және техникалық ортаны құру. Кез келген типтегі
ақпараттық жүйенің жұмысын қаматамасыз етіп отыратын процестер: ақпараттық
қажеттіліктерді айқындау; ақпарат көздерін таңдауды жүзеге асыру; ақпаратты
жинауды жүзеге асыру; сыртқы немесе ішкі ақпарат көздерін енгізуді жүзеге
асыру; оны ыңғайлы түрде беруі үшін ақпаратты өңдеу, оның маңыздылығы мен
толықтығын бағалау; тұтынушыларға немесе басқа жүйеге енгізу үшін ақпаратты
шығару; тенденцияларды бағалауда ақпаратты қолдануын ұйымдастыру; болжам
жасау үшін; стратегияларды құру үшін, шешудің және іс-қимылдардың баламасын
бағалауда; ақпаратта – кері байланыс орнатуды ұйымдастыру, кіріс ақпаратты
түзету[1].
Ақпараттық жүйені құруда түрлі бағдарламалар қолданылады, соның бірі
Borland Delphi объектiлi бағдарлы программалау ортасы, ол кез келген
ақпараттық жүйені дайындауға болатын, жылдамдығы тез қуатты тiлдердiң бiрi
болуы және де басқа мәлiметтер қорымен жақсы байланысатын болуы.
Мәліметтер қоры дегеніміз құрылымы арнайы тәсіл бойынша ұйымдастырылған
берілген форматтағы файлдар жиынтығы болып есептелінеді.
Мәліметтер қорымен жұмыс істей білу, бүгінгі таңда компьютермен жұмыс
істеудегі маңызды дағдылардың біріне айналып отыр.
Ақпараттарды қорғау Delphi объектiлi программалау ортасында мәлiметтер
қоры ретiнде жасау барысында жұмыс жағдайын жеңiлдету қарастырылады.
Осы программаны жасаудағы негiзгi мақсат ақпараттарды қорғау жұмысында
кездесетiн жұмыстарды жеңiлдету, тез орындау және уақытты үнемдеу болып
табылады.
Программа негiзiнен екi бөлiктен тұрады:
1. Borland Delphi объектiлi бағдарлы бағдарламасы;
2. Database Desktop қабықша бағдарламасы;
Осы мәлiметтер қорын жасау программасының барысында Delphi мен Database
Desktop программалау орталары өзара байланыстырылып жұмыс атқарады.
Мұндағы Borland Delphi объектiлi бағдарлы программалау ортасын қолдану
себебiм, өйткенi ол Windows операциялық жүйесінде программалаудың ыңғайлы
құралы болып саналады. Онда көптеген операторларды пайдаланып программа
дайындау, программа мәзірін құру, анимация, мультимедия процестерін
ұйымдастыру, OLE технологиясын пайдаланып, басқа офистік қосымшаларды
шақыру, олармен жұмыс істеу және тағы басқа іс-әрекеттерді орындау
мүмкіндігі бар. Мұнда көптеген операторлардың жазылуы Турбо Паскальдағы
сияқты.
Дәстүрлі Паскаль программалау тілі оқып-үйренуге жеңіл және MS-DOS
жүйесінде программа дайындауға ең жақсы құрылымдық программалау тілі екені
белгілі. Delphi-де Паскаль тілінде орындау мүмкін және мүмкін емес күрделі
процестерді программалауға болады. Delphi-дің негізгі ерекшелігі - онда
қосымша құруда компоненттік және объектілік тәсілдер пайдаланылады (Delphi-
ді Windows ортасында пайдаланатындықтан программаны көбінесе қосымша деп
атайды).
Берiлгендер қорын басқару жүйесi (БҚБЖ) - Мәлiметтер қорымен жұмыс
iстеуге арналған Delphi ортасындағы программалар қатарына кiретiн
тiлдердiң бiрi Paradox тiлi болып табылады.
Database Desktop программасының таңдалу себебi, ол Delphi ортасымен өте
жақсы байланысатын және де Windows элементтерi сияқты терезе түрiнде ашылуы
болып табылады.
Windows операциялық жүйесiнiң элементтерiмен таныс кез-келген
қолданушының Database Desktop программасын оқып үйренуiне қиындық жоқ десе
де болады. Өйткенi, Database Desktop программасымен жұмыс iстеу принциптерi
Windows жүйесiне негiзделген, яғни оның объектiлерi терезе түрiнде ашылады.
Қарастырылған мәлiметтер қорында Database Desktop программасында
кестелердi жаратып және оны сақтау үшiн, ал Delphi объектiлi бағдарлы
программалау ортасы осыларды, яғни жаратылған кестелердi басқару үшiн
қолданылған.
Бұл программадағы негiзгi жұмыстар кадрларды iздеу, өңдеу, енгiзу болып
табылады. Яғни, осы программада кестелер өзара бiр-бiрiмен байланыстырылып
жұмыс атқарады. Программа барысында сұраныс беру арқылы өз шартымызды
қанағаттандыра аламыз.
Сұраныс дегенiмiз - мәлiметтер қорынан өзiмiзге керектi информацияны бiр
немесе бiрнеше кестелерден алуға мүмкiндiк беру болып табылады.
Осы программада сұранысты жаратуда SQL тiлiн пайдаланамыз. SQL - бұл
Structured Query Language, яғни "Сұраныстар тiлiнiң құрылымы" деп аталады.
Сұраныс жаратуда Select (iрiктеу), Insert (кiрiстiру), Update (өзгерту),
Delete (жою) операторларын қолданамыз. Өзiмiзге керектi нәрсенi табу, яғни
мәлiметтi iздеу үшiн Find, Locate процедураларын пайдаланамыз. Егер кестеге
сандық өрiстер енгiзiлген болса, SQL тiлiнде олардың қосындысын (sum), ең
үлкен мәнiн (max), ең кiшi мәнiн (min), орта мәндерiн (avg), және бiр
өрiске енгiзiлген барлық мәндер санын (count) есептеп шығаруға болады. Ол
үшiн Delphi-дiң арнайы агрегаттық функциялар деп аталатын функциялары бар.
Мұнда кестелердi немесе шартымызды қанағаттандырған сұранысты принтерде
форматты түрде басып шығару жолы да қарастырылған. Мұндай файлды басу үшiн
форматты түрде дайындалған қағаз парағының не парақтарының түрiн есеп деп
атайды[2].
1.2 Ақпараттық жүйенің теориялық элементтері және интерфейсі
Ақпараттық жүйенің мәлiметтер қоры кестесi Delphi құрамына енгiзiлген
Database Desktop (Мәлiметтер қоры жұмыс столы) қосымша программасы арқылы
орындалады (құралады). Олар төмендегi амалдар арқылы iске асырылады:
1. Tools - Database Desktop (Сервис - Мәлiметтер қоры жұмыс столы
қабықшасы) командасын беру. Қабықша программасы көрiнедi.
2. Терезеден File - New - Table (Файл - Жаңа - Кесте) командасын беру.
Create Table (Кесте құру) сұхбаттық терезесi шығады. Онда ашылатын
тiзiмнен қажеттi кесте форматында Paradox таңдалып қойылған. Алғашқы рет
Paradox_7 форматы iске қосылып, терезе өрiсiнде осы атау көрiнедi.
3. Paradox_7 форматын таңдап, Ok түймесiн шерту керек (Онда
пайдалануға болатынын басқа да өрiс типтерi жеткiлiктi). Бiрiншi
бағанында автоматты түрде өрiстiң нөмiрi жазылып қойылған кесте өрiсi
атауын сипаттау терезесi көрiнедi.
1. Екiншi бағаннан бастап өз ретiмен (FieldName) - өрiске берiлетiн
атауды, (Type) - өрiс типiн, (Size) - өрiс өлшемiн енгiзудi (өлшем өрiс
символдық типтi болса ғана енгiзiледi) орындау керек. Өрiстi кiлттiк
ету қажет болса, онда бесiншi бағанда (Key) - өрiсiн пайдалануға болады.
Ол "*" символы арқылы белгiленедi. (Жалпы кiлт Borland Delphi-де және MS
Access сияқты басқа да арнайы Мәлiметтер қорын басқару жүйелерiнде
кеңiнен пайдаланылады).
Database Desktop арқылы Астана Моторс фирмасының жұмысына керектi
мәлiметтер, яғни автомобильдер туралы мәлiметтердi толтырамыз, Яғни
Маркасы, Түсi, Нөмiрi, Сериясы, Шыққан жылы, Мотор номерi, Көлiк иесiнiң
аты-жөнi, Мекен-жайы, Телефоны, Көлiк құжаты (N, Markasi, Tusy, Nomeri,
Seriasi, Shikkan jili, Motor nomeri, Kolik iesinin aty-joni, Meken jayi,
Telefoni, Kolik kuzhati) құрып және осы кестенi құру үшiн алдымен өрiс
атауын сипаттап терезесiн толтыру керек. Өрiс атауларын қазақ алфавитi
шрифтерiмен теруге болады, бiрақ олар формада дұрыс көрiне бермейдi.
1) Өрiс атауының ортасында нүкте (.) символы енгiзiлгенi жөн;
2) Өрiстердi сипаттау немесе дайындау терезесiнiң бiрiншi бағанында
автоматты түрде атаулардың реттiк нөмiрлерi көрсетулi тұрады. Оларға көңiл
бөлмеу керек. Кезектi өрiске мән енгiзiлгеннен соң КҚ не сәйкес курсорды
басқару пернесiнiң төменге бағытталғанын басуы жеткiлiктi. Сонда курсор
келесi өрiске орналастырылып қойылады.
3) Үшiншi бағанға өрiс типiнiң (Type) бiрi енгiзiлуi тиiс. Ол үшiн
курсор бағанда орналасқаннан соң Бос орын пернесiн басу керек. Сонда
төменде мына өрiс типтерi көрiнедi:
Тип Белгісі Мән
Alpha A Символдық жол. Ұзындығы
[1..255] аралығында
Number N Мәні [10-308 10308]
аралығында алынатын 15
мәндік цифрлық нақты сан
Short S Мәні [-32767..32767]
аралығында алынатын бүтін
сан
Long Integer I Мәні
[-2147483647..2147483647
аралығында алынатын ұзындығы
4 байттық бүтін сан
Memo M Alpha-ның мәндер аралығынан
үлкен болатын (=255
байттық) символдық жол
Money $ Соңына $ символы қойылатын
ақшалық форматты сан
Date D Дата
Logical L Мәні ақиқат (True) не жалған
(False) болатын логикалық
типті сан
Autoincrement + Кестеге жол қосылған сайын
мәні бірге өсіп отыратын
бүтін сан
4) Өрiстер типiн таңдап болғаннан соң курсор келесi төртiншi бағанға
өтедi. Онда өрiс өлшемiн (Size) ендiремiз.
5) Жалпы барлық өрiстер сипатталып болғаннан соң сол терезенiң төменгi
жағында орналасқан Save As.. түймесiн шерту керек. Құрылатын кесте атауы
сұралатын Save Table As.. терезесi көрiнедi.
6) Терезеде кесте атаулары сақталатын iшкi бума (мысалы, My Databases
Documents) құру және оны ашу (егер iшкi бума бұрын құрылған болса, сол
буманы ашу жеткiлiктi). Файл атауы өрiсiне кесте атын енгiзу (мысалы
Auto1.db) және каталог алиасы үшiн терезеде көрiнген Work: атауын қалдырып,
Сақтау (Сохранить) түймесiн шерту. Кесте құрылымы Auto1.db атауы бойынша My
Databases Documents бумасында сақталып қойылады.
7) Терезенi жабу керек.
Осылай өрiстер сипатталып болғаннан соң кестенi құру қиын емес. Ол
үшiн:
1. Database Desktop терезесiнiң мәзiрiнен File - Open - Table (Файл -
Ашу - Кесте) командасын беру. Open Table терезесi көрiнедi. Осы терезеден
My Databases Documents iшкi бумасын ашып және каталог алиасы үшiн жүйелi
дайындалған Work: атауын қалдырып, бума iшiндегi қажеттi өрiс сипаттамалары
жазылған кесте атауын (Auto1.db) таңдап, одан әрi Ашу (Открыть) түймесiн
шерту керек. Өрiстер енгiзiлген терезе ашылады.
2. Кестенi толтыруға, Мәлiметтердi редакциялауға мүмкiндiк беретiн Table
- Edit Data (Кесте - Мәлiметтердi редакциялау) командасын беру (аспаптар
панелiнiң аттас пернесiн басуға да болады). Auto1.db атауының астына 1 саны
жазылып, (+) өрiсiне курсор орналастырылып қойылады.
3. Сонан соң жалпы барлық өрiстердi толтыру керек.
4. Соңынан терезенi жабу.
Кестенi қазақ алфавитi әрiптерiмен теру тәсiлi әдеттегiдей. Егер бұл
тәсiл жүрмесе Data Desktop мәзiрiнен Edit - Preferences (Редакциялау -
Ұнамды) командасын берiп, ашылған терезенiң General (негiзгi) қосымша
бетiнен Change (Өзгерту) түймесiн шерту керек. Change Font (Шрифтi өзгерту)
терезесi көрiнедi. Терезеден қажеттi шрифтi таңдап, OK түймесiн шертемiз.
Сосын Database Desktop жұмыс столын жауып, оны қайта қосуымыз керек. Сонда
ғана амалымыз орындалады.
Мәлiметтер қорымен жұмыс iстеу кезiнде кестеге қол жеткiзетiн жолды
енгiзу көп қиындық туғызатыны белгiлi. Delphi-ге жолды тек Мәлiметтер
қорының атауымен алмастыратын тәсiл енгiзiлген. Мұндай атау бүркеншiк атау
не алиас (Alias) деп аталады. Арнайы құрылған Мәлiметтер қоры бумасын алиас
түрiнде қарастыру үшiн Delphi құрамына енгiзiлген BDE утилитасы
пайдаланылады (BDE - Borland Database Engine - Borland корпорациясының
Мәлiметтер қоры құрамы).
Жалпы, BDE - Delphi-дiң құрылған қосымшамен Мәлiметтер қоры арасында
байланыс орнату, олармен жұмыс iстеу жүйесi. Ол Paradox, dBase Мәлiметтерi
қоры жүйелерi үшiн, ал соңғы кездегi Access, FoxPro үшiн де басқару жүйесi
болып табылады. Бiрақ соңғы жүйелерге қол жеткiзу үшiн арнайы программаны
пайдалану керек.
BDE утилитасы Мәлiметтер қоры кестелерiмен жұмыс iстеу үшiн драйверлер
деп аталатын арнайы программаларды пайдаланады. Оларға Мәлiметтер қорын
басқару жүйелерiнiң атауларымен бiрдей атаулар берiлген, мысалы, Paradox_7,
dBase_IV. Олардың бiрiн таңдау үшiн сәйкес Мәлiметтер қорын басқару
жүйелерiнде құрылатын кестенiң өрiс типтерiн бiлу жеткiлiктi.
1.3 Төлеби ауданы бойынша әкімшілік аппаратының бағдарламаларын және
жұмыс міндеттерін талдау
Төлеби ауданы бойынша әкімшілік аппаратының қызметкерлері, ауыл
активтері Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқының әл-
ауқатын арттыру мемлекеттік саясаттын басты мақсаты атты Жолдауын жүзеге
асыруды және ауыл округінің әлеуметтік – экономикалық саласын дамуында бір
қатар жұмыстарды атқарды.
Президент Жолдауы бойынша ауыл округінде іс-шаралардың жоспары
бекітілген. Барлық ауыл округіндегі мектептерде, Өндірістік
кооперативтерде, мекемелерде, ауруханаларда және ауылдарда халық арасында
Жолдауын талқылау бойынша кездесулер өткізілді.
Жолдауды қолдау бойынша ауыл әкімшілігі және Нұр Отан Халық
Демократиялық партиясының ауылдық бастауыш партия ұйымы тарапынан мектеп
оқушылары, мұғалімдер арасында байқау өткізілді. Байқаудың бірінші кезекте
10 мектептін 76 оқушылары Шымкент қаласында тест орталығында тест тапсырды.
Екінші кезегі 2009 жыл наурыз айының 16 жұлдызында Мен, өзге ұлт өкілі,
мемлекеттік тілде бәсекелесе аламын атты байқауын оқушылар арасында
өткізілді. Үшінші кезекте 17 мамыр күні мектеп мұғалімдері арасында
өткізіліп, мұғалімдердің біліктілік қабілеті анықталды. Байқауға 14 пәннен
47 жас мұғалімдер қатысты.
Екінші кезектегі байқауға Қазақстан Республикасы Парламент мәжіліс
депутаты, облыстық, аудандық Нұр Отан Халық Демократиялық партиясы, тіл
бөлімдері, мәдениет орталықтары, Хабар, Отырар, Төлеби, Қазақстан-
Шымкент бұқаралық ақпарат құралдары қатысты.
Жеңімпаздар аудан, ауыл округі әкімдерінің және облыстық, аудандық Нұр
Отан ХДП-ның Алғыс хаты, сыйлықтарымен марапатталды.
Жолдау бойынша ауыл округінде көрнекі құралдары (пано, щиттер, т.б.)
істелініп, Жолдауды ауыл тұрғындарына жеткізу бойынша 21 оқу насихат
топтарында оқулар өткізілуде.
Құрметті әріптестер. Төлеби ауданы округінде 2009 жылдың 22 қаңтар күні
аудан әкімі Мұхит Оралбайұлы және бөлім басшыларының ауыл округінің
тұрғындары алдында 2008 жылдағы аудан көлеміндегі атқарылған жұмыстары
туралы кездесу есебінде ауданның әлеуметтік экономикалық және барлық
салалардағы жетістіктері, Президенттің Жолдауында көзделген мақсаттарға
мән беріп өтті.
Ауыл тұрғындары аудан әкімнің есебін жақсы деп бағалады. Ауыл
тұрғындары тарапынан қойылған 8 сұрақтың бүгінгі күнде үшеуі өз шешімін
тапты. Атап айтқанда құрылысы тоқталып қалған З. Хусанов атындағы 960
орынды мектеп құрылысы 2009 жылдың қыркүйек айына іске қосылуы жоспарланып
отыр.
Ауыл округінде халықтың әл-ауқатын жақсарту кәсіпкерлердің жұмыстарының
жақсы жүруіне жағдай жасау мақсатында және кәсіпкерлердің шығарған
өнімдерінің саны мен сапасының жақсаруына әкімшілік мүмкіндігінше көмек
беріп, ықпал жасауда.
Ауыл әкімшілігінің І-тоқсанында жоспарланған мүлік, жер, көлік салығы
толығымен орындалуда, яғни мүлік салығы жоспар бойынша 739 мың теңге нақты
түскені -750 мың теңге, 101,4 %, жер салығы 675 мың теңге нақты түскені 693
мың теңге, 102,6 % орындалды .
Автокөліктерден түсетін түсім жоспары 1 млн 520 мың болса, түскені 1
млн 450 мың теңге, бұл 95,4% құрайды.
Ауыл округінде 3 елді мекен болып, бұл елді мекендерде 14
білім беру орындары, 3-ӨК-тері, 832-шаруа қожалықтары, 3-ОДЕ-
сы және 221 кәсіп орындары орналасқан. Ауыл округінде көктемгі көркейту,
көгалдандыру, санитариялық тазалық жұмыстарын жүзеге асыру және
сенбіліктерді ұйымдастыру бойынша іс-шаралар бекітілген.
Бұл іс-шара бойынша елді мекендерде 9 штаб және 1 арнайы комиссия
құрылды. Әр бір штабға мекемелер және олардың тазалайтын аймақтар, көшелер
бөлініп, бекітіліп берілген.
Ауыл тұрғындары тарапынан 2740 түп алма, 1400 түп өрік, 1100 жанғақ
барлығы 9250 жеміс беретін ағаштар отырғызылды. Жалпы округ бойынша 8870
түп әр түрлі ағаштар отырғызылды. Аудан әкімшілік тарапынан 10 мың түп ағаш
жоспарланған болса бүгінгі таңда ауыл округінде 17120 ағаштар отырғызылып,
жоспар 171 пайызға орындалды. Төлеби ауданыда Ибрагим ата көшесі бойында
730 түп шырша Қызыл-су ауылы Қызыл-су көшесі бойына 450 түп ағаштар және
Ә. Темір көшесіне 304 түп шырша отырғызылды.
Ауыл округіндегі барлық мектептерде 980 жеміс және 1850 әр түрлі ағаштар
отырғызылды. Гулистан көшесі бойында орналасқан кұл-қоқыс орны Болашақ
СТК-і арқылы тазаланып, ол жерге 103 шырша және 356 түп әр түрлі
ағаштар отырғызылды. Ауыл тұрғындары және мекемелер тарапынан 870 м3 кұл-
қоқыс шығарылды.
Бүгінгі таңда наурыз айында халықты ағын сумен қамтамасыз ету үшін,
лоток және ішкі арықтарды асар жолымен ауыл тұрғындары күшімен тазалау
жұмыстары кесте бойынша ұйымдастырылды. Тазаланған лотоктар 8 шақырым, ішкі
арықтар ұзындығы 62 шақырым тазаланды. Арықтарды, каналдарды тазалау
жұмыстарында ӨК-рі, көше комитеттерін төрағалары өз үлестерін қосты.
Аудандық СЭС қызметкерлері мен СТК, көше комитетінін төрағаларымен бірге
көшелердегі күл-қоқыстарды шығаруда. СЭС қызметкерлер тарапынан 23330 теңге
ауыл тұрғындарына айыппұл салынды.
2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының ұлттық санағы туралы"
Оңтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің 2007 жылғы 25
желтоқсандағы №442 қаулысы және Төлеби аудан әкімінің 2008 жыл
21 қаңтар №39 қаулысын іске асыру жөнінде ауыл округінде іс-шаралар жоспар
бекітіліп жұмыстар жүргізілуде.
Қазіргі таңда Исфиджаб, Қызыл-су ауылдарының картасы істелініп,
көшелердегі үйлерге нөмірлер қойылып жұмыстар жүргізілуде.
Халықты жұмыспен қамту және әлеуметтік қолдауға арналған бағдарламасы
және мүгедектерді оңалтудың. 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасына
сәйкес әлеуметтік қорғаудың іс-шаралары қаралып отыр.
Округ бойынша аз қамтамасыз етілген отбасылармен жұмыс жасалынып, 2009
жылдың І-тоқсанында 499 отбасының 1777 баласына 6 млн
217,9 мың теңге жәрдемақы тағайындалды. Кедейлік шегінен төмен 11
отбасының 69 баласына 119,1 мың теңге атаулы әлеуметтік көмек тағайындалды.
2008 жылдың І-тоқсанында 27 жаңа жұмыс орны ашу керек болса, ол 8 орныға
көбейіп 130 пайызға орындалды. Ақылы қоғамдық жұмысқа жоспар бойынша 7 адам
тартылуы қажет болса, ол 110 пайызға орындалды.
Соңымен қатар демеушілер қатарынан тұрмысы нашар 17 отбасыларға 10500
теңге барлығы 178500 теңге 45 толық және жартылай жетім балаларға 8500
теңге барлығы 382500 теңгелік көмек көрсетілген. 2 мүгедек балаға қол
арбасы тапсырылды.
Ауыл округінде 4-14 ақпан күндері Ауғанстан Республикасынан Кеңес
әскерлерінің шығарылуына 19 жылдығына арнап Ерлікке тағзым апталығы
өткізілді. Бұл апталыққа Ауған соғысы ардагерлері мен оқушылардың
кездесулері, байқаулар өткізіліп, облыстық өзбек драма театырында мерекелік
іс-шаралар және концерт ұйымдастырылды.
8-наурыз халықаралық әйелдер күні мерекесіне 75 батыр ана, Алтын, Күміс
алқа иегері, 3-пәк ана, 64 ауыл округіне еңбегі сіңген әйелдер барлығы 145
аналар Сарвар тойханасында арнайы дастархан жайылып, сый-сияпат
жасалынды.
Бұл іс-шараға аудан әкімі Мұхит Оралбайұлы және аудандық әскери
комиссарияттың бөлім басшылары қатысып Батыр және пәк аналарға сыйлықтар
тапсырды.
14 ҰОС ардагерлері және 3 пәк аналарға Төлеби ӨК-ві 50м3 ішімдік су
тегін, Оңтүстік Жарық ЖШС электроэнергиясынан әр айда 50 квт тегін
жеңілдіктер көрсетіп келеді. ҰОС ардагерлері шаштараздарға біріктіріліп
тегін қызмет көрсетеді.
Төлеби ауданы округінде жер көлемі 12568 га. Оның ішінде барлық ауыл
шаруашылық мақсатында пайдаланылатын жерлер 9557ганы құрайды. Биылғы
жылы 2566 га жерге күзгі, 413 га жерге жазғы дәнді дақыл, 175 га жерге
мақсары, 89 га жерге көп жылдық шөп, 50 га жерге көкөніс, 14 га жерге
картоп егілді. Бұдан басқа 2 га жүзімдік, 45 га бау бар.
Ауыл тұрғындары арасында 6750 адам ауыл шаруашылығы саласында жұмыс
істейді. Сонымен қатар ауыл округі тұрғындары мал шаруашылығымен
айналысады. Халықтың қосалқы шаруашылықтарында және өндірістік
кооперативтерінде өндірілетін ет, сүт өнімдерінің көлемі мал басын
асылдандыру, селекциялық қолдан ұрықтандыру бойынша жетістіктерге қол
жеткізілуде.
Атап айтқанда, ауыл округінде жеке кәсіпкер Усманов Шерали
300 дана бас қара-малы, Бахадыр ата шаруа қожалығы 250 бас қара-мал,
Ахмедов Октам шаруа қожалығында 180 бас қара-малы болып, ет өндіруге өз
үлестерін қосуда.
Ауыл округі аумағындағы орналасқан орта және шағын кәсіпкерлер
өздерінің еңбегімен ауылдың экономикасының дамуына өз үлестерін қосуда.
2008 жылдың І-тоқсанында жаңадан 1 автожуу орны, техникаларды жөндейтін 2
кәсіпорын, 1 ағаш жөндейтін цех, 2 жылы жай, Селшуклу ЖШС пісте өнімін
қайта істеуге жоспарланған, 2 сауда орындары ашылып, 65 адам жұмыспен
қамтылды.
Бүгінгі таңда ЖШС РЭТ қыш зауытының құрылысы аяқталуда. Бұл жерде 35
жұмысшы жұмыс істейді. Қыш зауытының іске қосылуы мамыр айына жоспарланып,
жаңа 50-60 адам жұмыспен қамтамасыз етіледі. Күніне 25-30 мың қыш шығарады.
Шымпласт ЖШС-гі канализация және ішімдік суға арналған пластик
құбырларын, консерві өнімдерін шығаруда.
Республика бюджетінен ауыл тұрғындарын ауыз суымен қамтамасыз ету
бойынша Дина-Н компаниясы үшін 2008 жылға 300 млн теңге қаржы
қарастырылған. 1 тоқсанда 72 млн теңге игерілді. Дина-Н компаниясы өз
жұмыстарын жалғастыруда.
Ауыл округінде қоғамдық ұйымдармен жұмыс жүргізу үшін отбасы және
гендерлік саясат, ҰОС ардагерлер кеңесі, көше комитеті, әйелдер және
Болашак жастары, Ауған соғысы, Семей полигоны қатысушылары, мүгедектер
кеңесі құрылып жұмыс істейді.
Ауыл округінің аумағы үлкен және халқы көп болғандықтан округті 10
бөлімшеге бөлініп, оларға 10 бөлімше билері, 62 көше комитетінің
төрағалары, 10 адамнан тұратын әйелдер төрайымдары және жастар төрағалары
тағайындалған.
Ауыл округінде 19 мешіт орналасқан, олар облыстық әділет басқармасы
тіркеуден өткізілген. Бүгінгі таңда 17 мешіттер мемлекеттік актісін алған.
Олардың жұмысы имамдармен тұрғындарды имандылыққа шақыру, ұлтаралық
бірлігіне, жастар арасында нашақорлыққа, тәртіпсіздікке жол бермеу туралы
және ауыл округіндегі барлық қоғамдық ұйымдар тығыз байланысып жұмыстар
жүргізілуде.
1.4. Төлеби ауданы бойынша әкімшілік аппаратының басқару процестері
және функциялары
Әлемдік экономикаға тиімді кірігу үшін сыртқы және ішкі алғышарттарды
қалыптастыру, халықшаруашылығын дамыту, халықтың тұрақтылығын жақсарту,
әл-ауқатын арттыру, жергілікті басқару органдарында фискалдық саясатты
жүзгізу, халықты тұрмыс жағдайын жақсарту өте маңызды болып табылады.
Бұл жұмыстар жергілікті әкімшілік басқару органдарының негізгі
міндеттері, және де олар әкімшілікте қойылған талаптар мен бағдарламалар
арқылы жүзеге асырылады. Осы қойылған талаптар мен бағдарламалар
жергілікті әкімшіліктерге, аймақтың дамуына тікелей әсер етуші фактор
болып табылады, сондай-ақ аймақтың дамуына басқада факторлар әсер етеді
(Сурет 1).
Сурет 1. Аймақтық дамуға әсер етуші факторлар
Төлеби ауданы да Оңтүстік Қазақстан облысындағы аймақтық дамыған
аудандардың бірі. Төлеби ауданында 258331 тұрғын өмір сүреді. Ол 71
елді мекен, 17 ауыл округінен тұрады және де бұл мекендер Төлеби
аудандық әкімшілігі тарапынан басқарылып отырады. Сайрам аудандық
әкімшілік аппаратында 298 мемлекеттік қызметкер жұмыс істейді, олардың 7-
і Сайрам аудандық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, жолаушылар көлігі
және автомобиль жолдары бөлімінде жұмыс істейді. Жалпы алғанда Сайрам
аудандық әкімшілігін басқаруда 17 бөлім, 19 ауыл округ әкімшілігі, 4
мекеме қызмет атқарады. Атап айтқанда: қаржы бөлімі, аудандық денсаулық
сақтау бөлімі, экономика және бюджетті жоспарлау бөлімі, жұмыспен қамту
және әлеуметтік бағдарламалар бөлілімі, төтенше жағдайлар бөлімі, білім,
ішкі саясат бөлімі, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, жолаушылар көлігі
және автомобиль жолдары бөлімі, т.б. Олар негізінен аудандық басқару
жүйесін кешенді түрде басқару, мемлекеттік қызметшілердің кәсібилігін
арттыру, олардың жұмысының тиімділігін өсіру қамтамасыз ету, және
жергілікті органдардың қызметін үйлестіру т.б жұмыстарын атқарады.
Жүргізілетін әкімшілік реформаның шеңберінде жергілікті органдар
өкілеттіктерінің едәуір бөлігін орталық және жергілікті атқарушы
органдардың деңгейіне жеткізе отырып үкіметтің нормативтік құқықтық
актілерді қабылдау, жоспарлау әкімшілік тарапынан жүзеге асырылады. Ай
сайын істеген жұмыстары жайлы орталық әкімшілік аппаратына есеп беріп
отырады. Сайрам ауданы бойынша аудандық маңызы бар ішкі аралық бүгінгі
таңда 847 көшені құрайды, жалпы ұзындығы –– 1052 шақырым, соның ішінде
495 шақырымы асфальталған, қалғаны тас төселген және топырақ жолдар. Оның
ішінде республикалық маңызы бар жолдар 51 шақырым, ал облыстық маңызы
бар жолдар 296.1 шақырым жол бар. 2009 жылы Сайрам ауданы бойынша
ағымдағы жол жөндеу жұмыстарына жергілікті бюджеттен 25.0 млн. тенге
қаралған. Осы қаржы 2008 жылы толығымен игеріліп ауданның 10 ауыл
округіндегі 15 көшеге ағымдағы жөндеу жұмыстарын жүргізді. ағымдағы
жылда жөндеу жұмыстарына облыстық және аудандық бюджеттен 86.5 млн.
қаралып толығымен игерілді, сонымен қатар 16 ауыл округіндегі 40 көшеге
ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізілді.
2008-2009 жылғы қысқы мерзімге бюджеттік мекемелерге көмір, табиғи
газ және сұйық отын сатып алуға жергілікті бюджет есебінен жалпы
73004 мың теңге қарастырылған, оның ішінде көмір сатып алуға 59266
мың теңге, сұйық отынға 6955 мың теңге және табиғи газға 6789,0 мың
теңге. Аудан тұрғындарын электр жарығы мен Оңтүстік –жарық Транзит ЖШС-ң
Сайрам аудандық электр жүйелері бөлімі қамтамасыз етуде. Бекітілген
тарифі –– 77.73 тенге кВт\сағ. Сайрам ауданынның тұтынушыларының үздіксіз
электр жарығы мен қамтамасыз ету үшін, аудандық электр жүйелер мекемесі
2008 жылдың 1-қарашасына күзгі-қысқы жоспар бойынша, жоғарығы кернеулі
электр жүйелерінің ағымдағы жөндеу жұмыстарының жоспары бойынша 90.9
шақырымының 12.8 шақырымы және төменгі кернеулі электр жүйелерінің- 60
шақырымының 13.1 шақырымы ағымдағы жөндеуден өткізілсе, жоғарығы
кернеулі электр жүйелерінің – 77.6 шақырымының 7.9 шақырымы және
төменгі кернеулі электр жүйелері -38.6 шақырымының 3,3 шақырымы
жөндеуден өктізілді. Күрделі жөндеуден өткізілуі қажетті 52
трансформатордың 3 данасы, ағымдағы жөндеуден өткізілуі қажет. 62 дана
трансформатордың 11 данасы бүгінгі күнге дейін жөндеуден өткізілді.
Аудан көлеміндегі көп қабатты тұрғын үйлеріндегі қысқы дайындық
жұмыстарын жүргізу барысында ерекше мән беретін мәселелердің бірі––
Ақсукент ауылындағы 51 көп қабатты үйлердің дайындығы болып табылады.
Сондықтан бұл үйлердегі жылыту жүйелерін белгілі бір жүйеге
сәйкестендіріп, мәселені түпкілікті түрде шешу керек. Ол үшін бүгінгі
кезде, істен шыққан жылыту қазандығын қайта жаңарту және сол аумақтағы
жылу жүйелері мен көп қабатты үйлердегі ішкі жүйелерді толық
ауыстыру мақсатында, аталған жұмыстардың жоба-сметалық құжаттарын
дайындауға облыстық ббюджеттен 7.5 млн.тенге қаралып, оған Туран
құрылысМКК –ң тапсырысы бойынша жобалаушы мекеме Сантез водопроект ЖСШ-
і тарапынан жобалау жұмыстары аяқталып экспертизаға тапсыру жұмыстары
жүргізілуде.
Төлеби ауданының 2015 жылға дейінгі территориялық даму Стратегиясы -
Қазақстанның әлемдік деңгейдегі бәсекеге қабілетті елу мемлекеттің
қатарына кіру Стратегиясы деген Елбасының 2006 жылдың 1 наурызында
Қазақстан халқына жолдаған Үндеуі және Қазақстан Республикасының 2015
жылға дейінгі территориялық даму Стратегиясы негізінде жасалып, Сайрам
ауданының әлеуметтік экономикалық жедел дамуының орташа жоспары болып
отыр.
Стратегияны жасауда Қазақстан Республикасының экономика және бюджетті
жоспарлау министрлігінің аймақтарды бәсекелестік тұрғыдан дамыту
стратегиясын жасауға арналған Әдістемесі мен Дүние жүзілік даму
Банкысының жобасында қарастырылған құралдар пайдаланып отыр.
Стратегия Сайрам ауданын аймақтық экономикалық тұрғыдан дамыту
мақсатында, оның келешектегі мүмкіндіктері мен даму бағыттарын айқындап
беруді көздеп отыр.
Стратегия – атқарылған зерттеу қорытындылары мен жергілікті жоғары оқу
орындарының, сарапшылар кеңестерінің, қалалық үкіметтің, кәсіпкерлердің
мүдделлі тараптармен бірлесе отырып жүргізген статистикалық көрсеткіштер
анализының жиынтығы болып табылады.
Бұл стратегияның басты мақсаты – Төлеби аймағының жоспарлық
стратегиялық дамытуға байланысты алғышарттар мен жобалар, бағадарламалар
мен зерртеулер, толғаныстар мен талқылауларды бір ғана құжатта топтастыру.
Бұл құжат- жобалар мен бағдарламаларды, кеңестер мен мониторингтерді,
қорытындылар мен Стратегияға енгізілу мүмкіндігі бар өзгерістерді жүзеге
асыруда пайдаланылады.
Стратегияны жасау 2 кезеңнен тұрады- Стратегияның базалық түрін жасау
кезеңінде облыстың әлеуметтік экономикалық дамуына сараптама жасалынып,
оның территориялық дамуы мен маманданудағы бәсекеге қабілеттілік
бағыттары айқындалды.
Екінші кезең барысында кеңестер, қалалық жиындар, кәсіпкерлер және қала
басшылығымен кездесулер, сондай-ақ Ақсукент, Төлеби, Манкент ауыл
округтерінде семинарлар өткізілді.
Төлеби ауданының экономика мен бюджетті жоспарлау департаментінің
тапсырысы бойынша аймақтық дамудың Ғылыми Зерттеу Институты облыстың ірі
қалаларының ұлттық, аймақтық және әлемдік экономика жүйесіндегі алар орны
мен бағыттарын айқындауға арналған маркетингтік зерттеулер жүргізді.
Стратегия – кеңестер мен ақылдасулардың қорытындысы және терең
зерттеулердің қысқаша баяндамасы болып табылады.
Аймақтық экономикаға жүргізілген зерттеулер мен келтірілген анализ
қорытындыларының негізінде Төлеби ауданының даму бағдарламасының
алғышарттары, мақсат-міндеттері анықталып, салааралық құнды жобалардың
тізімі жасалынды.
Осы алғышарттар, келешектегі мақсат-міндеттер Ақсукент, Төлеби, Манкент
ауыл округінде өткізілген семинарларда жергілікті жұртшылықтың
қатысуымен талқыланды.
Аудандық әкімшілік пен кәсіпкерлердің ұсыныстарының негізінде жасалған
құнды жобаларды Төлеби ауданының өнеркәсіп пен кәсіпкерлік
департаменттері қуаттайды.
Стратегияны жасау процессі сипатталып, жұмыс жасау барысында
пайдаланылған әдістемелерге нұсқау келтіре отырып, процесстің бірізділік
схемалары мен мүдделі тараптардың қатынасы көрсетілген.
Жоғарғы көрсетілгендей, Стратегия - Дүние жүзілік территориялық Даму
Банксінің әдістемелік нұсқауларына сәйкес жасалынған.
Аймақтық стратегиялар жасау процессі бес кезеңнен тұрады:
I. Ұйымдастыру жұмыстары
II. Жергілікті экономика болжамы
III. Стратегияларды жасау
IV. Жүзеге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Курстық жұмыстың тақырыбы: Төлеби ауданының заңды тұлғаларына қызмет
көрсету үшін деректер қорын жобалау
Жұмыс Borland Delphi программалау ортасын Paradox мәліметтер қоры
программасымен байланыстырылып жасалған. Курстық жұмыста Төлеби ауданының
заңды тұлғаларына қызмет көрсету үшін деректер қорын жобалау қарастырылған.
Жұмыста ауданынның жеке тұлғаларына қызмет көрсету үшін тиімді, тез,
оңай жұмыс істеуіне септігін тигізетін ақпараттық жүйесі құрылды.
Курстық жұмыс 2 бөлімнен, кіріспе және қорытындыдан, 45 беттен тұрады.
Жұмыста 6 кесте, 8 сурет бар.
Мазмұны
Нормативті сілтемелер 5
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
... ... ... 7
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
Белгілеулер мен
қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
1 Аналитикалық 9
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ..
1.1 Ақпараттық жүйелерді тәлдау және бағдарламалық 9
қамтамасыздандыруды ұйымдастыру
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
1.2. Ақпараттық жүйенің теориялық элементтері және
интерфейсі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .
1.3 Төлеби ауданы бойынша әкімшілік аппаратының бағдарламаларын және
жұмыс міндеттерін 14
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..
1.4 Төлеби ауданы бойынша әкімшілік аппаратының басқару процестері
және 17
функциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..
2 Жобалау 22
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ...
2.1 Ақпараттық жүйенің бағдарламалық және ақпараттық құрылғыла-рының
негіздері ... ... ... ... ... ... . ... ... 22
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Енуші және нәтижелік ақпарат 27
сипаттам ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..
2.3 Бағдарламалық қамтаманы 28
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.4 Жобаны іске асырудың алгоритмін және интерфейсін 29
құру ... ... ... ... ..
2.5 Программалық өнімді 38
сипаттау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39
Пайдаланылған әдебиеттер 40
тізім ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .
Қосымша 41
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
Анықтамалар
Курстық жұмыста келесі нормативтік анықтамалар қолданылынган:
Операциялық жүйе – бағдарламалардың ұйымдық жиынтығы, олардың мақсаты
компьютер жұмысын басқару
Мәліметтер қоры – МҚ-ның бір бөлігі, оны пайдалана отырып бағдарламалар
жасалады.
Қолданбалы бағдарламалардың пакеті – белгілі бір тақырып немесе пән
бойынша міндеттер ауқымын шешуге арналған бағдарламалар жиынтығы.
Деректер қорының басқару жүйесі (ДҚБЖ) – бұл деректер қорынан ақпаратты
сақтауға және алуға мүмкіндік беретін құрылғы.
Қысқартулар мен белгілеулер
Курстық жұмыста келесі қысқартулар мен белгілеулер қолданылынған:
МҚ- мәліметтер қоры
АЖ-ақпараттық жүйе
ЕЖ - есептеу жүйесі
ДҚБЖ- Деректер қорының басқару жүйесі
Нормативті сілтемелер
Бұл курстық жұмыста мына нормативті сілтемелер қолданылды:
СТРК 34.006 – 2002 – Ақпараттық технология мәліметтер қоры негізгі
терминдер және анықтамалар;
СТРК 34.007 – 2002 – Ақпараттық технология мәліметтер қоры негізгі
терминдер және анықтамалар. Телекоммуникациялық желілер;
МЕСТ UCO 8790 – 95 - Ақпаратты өңдеу жүйесі. Есептеуіш жүйелердің
конфигурация сұлбасы, шартты белгілері және символдары;
СМК ЮКГУ ПР 7.04-2012 – Процедура. Учебные занятия. Общие требования к
организации, содержанию и проведению занятий
Кiрiспе
Қазақстан қазіргі уақытта дамудың индустриялық кезеңінен ақпараттық
кезеңіне аяқ басуға бет бұрды. Заман талабына сай, қоғамымызда адам
өмірінде компьютерлердің белсенді орын алуы да осыған байланысты.
Қоғам өмірінің сандық заңдылығын бейнелейтін статистикалық информация
өте күрделі. Онымен айналысатын арнайы ұйымдардың әр жылда не тоқсан сайын
дайындаған информациясын басшылыққа алмай, ел экономикасын ғылыми түрде
басқаруды ұйымдастыру мүмкін емес.
Информацияны сандық кесте, сурет, құжат (мәтін текст) сияқты түрлі түрде
көрсетуі, жинастыруы мүмкін.
Көп салалы халық шаруашылығының күн санап өркендеуіне байланысты түрлі
информацияны жинастыру, өңдеу, сақтау және оларды тұтынушыларға тез
жеткізіп беру процестері (информациялық процестер) үлкен көлемде әрі
маңызды жұмыстардың бірі болып отыр.
Курстық жұмыс мақсаты мен міндеттері болып Төлеби ауданының жеке
тұлғаларына қызмет көрсету үшін деректер қорын жобалау болып табылады.
Әкімшіліктің құжатқа байланысты жұмыстарын автоматтандыру, тіркеуге алу,
қажетті ақпаратты іздестіру жұмыстары қарастырылады.
Зеттеу объектісі: Толеби аудандық әкімшілігінің жұмысы.
Сақтаулы информацияны іздеп, оны тұтынушыларға жеткізіп беру,
информациялық қызмет көрсету (ИҚК) делінеді. Республика мен ТМД
мемлекеттерінде тек ғылыми-техникалық ИҚК-мен айналысатын мыңдаған
кітапханалар бар. Олардың анықтамалық-информациялық қорында 2 млрд.-тан аса
информациялық мәліметтер жинақталып, көп мәліметтер компьютер дискілеріне
жазылып қойылған. Осылардың арасынан керектісін іздеп, тауып беру көп
еңбекті қажет етеді, бірақ бұл жұмыстың маңыздылығы өте зор. ИҚК-нің
маңыздылығына бір ғана мысал: егер өндіріс басқармасын қажетті
информациямен, түрлі ғылыми-техникалық жаңалықтармен дер кезінде қамтамасыз
етіп отырмаса, ол жаңа техниканы пайдалануды жоспарлауға, өндірісте еңбек
өнімділігін арттыруға үлкен кедергі келтірер еді. Сондықтан информацияны
тиімді түрде пайдаланушылар дүние жүзінде негізгі позиция алып келеді.
Соның нәтижесінде қоғам, келешекте информациялық қоғам болатыны сөзсіз.
Курстық жұмыс өзектілігі: Төлеби ауданының жеке тұлғаларына қызмет
көрсету үшін деректер қорын жобалау. Бұл курстық жұмыстың нәтижелері
бойынша халықтан түсетін әр түрлі материалдарды тіркеп, оларды орындауға
болады. Сонымен бірге, кіріс және шығыс құжаттардың орындалу дәрежесін
қадағалап, іздеу жүйесі бойынша қажетті ақпаратты табуға арналған.
1.Аналитикалық бөлім
1.1. Ақпараттық жүйелерді талдау және бағдарламалық
қамтамасыздандыруды ұйымдастыру
Ақпараттық жүйе (АЖ) – қандай да бір обьектіні басқаруға қажетті
ақпаратты жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу, іздеу және шығарып беру жүйесі.
Ол - мекеменің керекті бағытта жұмыс істеуін қамтамасыз етіп отыратын
орта. Яғни, ол - мекеменің бір бүтін қалыптасып және оның бір мақсатқа
бағытталған жұмысын қамтамасыз етіп отыратын біріккен компоненттер жиынтығы
(мәлімет, процедура, персонал, аппараттық және бағдарламалық
қамтамасыздандыру). Бұл анықтама бойынша, ақпараттық жүйелер тиімділігі,
мекеменің стратегиялық мақсаттағы жетістігі арқылы бағалануы мүмкін.
Ақпараттық жүйелердің жұмысы – ол мекеменің барлық ресурстарын тиімді
пайдалануын қаматамасыз етіп отыруы үшін қажетті ақпаратты өндіру, мекемені
басқару үшін ақпараттық және техникалық ортаны құру. Кез келген типтегі
ақпараттық жүйенің жұмысын қаматамасыз етіп отыратын процестер: ақпараттық
қажеттіліктерді айқындау; ақпарат көздерін таңдауды жүзеге асыру; ақпаратты
жинауды жүзеге асыру; сыртқы немесе ішкі ақпарат көздерін енгізуді жүзеге
асыру; оны ыңғайлы түрде беруі үшін ақпаратты өңдеу, оның маңыздылығы мен
толықтығын бағалау; тұтынушыларға немесе басқа жүйеге енгізу үшін ақпаратты
шығару; тенденцияларды бағалауда ақпаратты қолдануын ұйымдастыру; болжам
жасау үшін; стратегияларды құру үшін, шешудің және іс-қимылдардың баламасын
бағалауда; ақпаратта – кері байланыс орнатуды ұйымдастыру, кіріс ақпаратты
түзету[1].
Ақпараттық жүйені құруда түрлі бағдарламалар қолданылады, соның бірі
Borland Delphi объектiлi бағдарлы программалау ортасы, ол кез келген
ақпараттық жүйені дайындауға болатын, жылдамдығы тез қуатты тiлдердiң бiрi
болуы және де басқа мәлiметтер қорымен жақсы байланысатын болуы.
Мәліметтер қоры дегеніміз құрылымы арнайы тәсіл бойынша ұйымдастырылған
берілген форматтағы файлдар жиынтығы болып есептелінеді.
Мәліметтер қорымен жұмыс істей білу, бүгінгі таңда компьютермен жұмыс
істеудегі маңызды дағдылардың біріне айналып отыр.
Ақпараттарды қорғау Delphi объектiлi программалау ортасында мәлiметтер
қоры ретiнде жасау барысында жұмыс жағдайын жеңiлдету қарастырылады.
Осы программаны жасаудағы негiзгi мақсат ақпараттарды қорғау жұмысында
кездесетiн жұмыстарды жеңiлдету, тез орындау және уақытты үнемдеу болып
табылады.
Программа негiзiнен екi бөлiктен тұрады:
1. Borland Delphi объектiлi бағдарлы бағдарламасы;
2. Database Desktop қабықша бағдарламасы;
Осы мәлiметтер қорын жасау программасының барысында Delphi мен Database
Desktop программалау орталары өзара байланыстырылып жұмыс атқарады.
Мұндағы Borland Delphi объектiлi бағдарлы программалау ортасын қолдану
себебiм, өйткенi ол Windows операциялық жүйесінде программалаудың ыңғайлы
құралы болып саналады. Онда көптеген операторларды пайдаланып программа
дайындау, программа мәзірін құру, анимация, мультимедия процестерін
ұйымдастыру, OLE технологиясын пайдаланып, басқа офистік қосымшаларды
шақыру, олармен жұмыс істеу және тағы басқа іс-әрекеттерді орындау
мүмкіндігі бар. Мұнда көптеген операторлардың жазылуы Турбо Паскальдағы
сияқты.
Дәстүрлі Паскаль программалау тілі оқып-үйренуге жеңіл және MS-DOS
жүйесінде программа дайындауға ең жақсы құрылымдық программалау тілі екені
белгілі. Delphi-де Паскаль тілінде орындау мүмкін және мүмкін емес күрделі
процестерді программалауға болады. Delphi-дің негізгі ерекшелігі - онда
қосымша құруда компоненттік және объектілік тәсілдер пайдаланылады (Delphi-
ді Windows ортасында пайдаланатындықтан программаны көбінесе қосымша деп
атайды).
Берiлгендер қорын басқару жүйесi (БҚБЖ) - Мәлiметтер қорымен жұмыс
iстеуге арналған Delphi ортасындағы программалар қатарына кiретiн
тiлдердiң бiрi Paradox тiлi болып табылады.
Database Desktop программасының таңдалу себебi, ол Delphi ортасымен өте
жақсы байланысатын және де Windows элементтерi сияқты терезе түрiнде ашылуы
болып табылады.
Windows операциялық жүйесiнiң элементтерiмен таныс кез-келген
қолданушының Database Desktop программасын оқып үйренуiне қиындық жоқ десе
де болады. Өйткенi, Database Desktop программасымен жұмыс iстеу принциптерi
Windows жүйесiне негiзделген, яғни оның объектiлерi терезе түрiнде ашылады.
Қарастырылған мәлiметтер қорында Database Desktop программасында
кестелердi жаратып және оны сақтау үшiн, ал Delphi объектiлi бағдарлы
программалау ортасы осыларды, яғни жаратылған кестелердi басқару үшiн
қолданылған.
Бұл программадағы негiзгi жұмыстар кадрларды iздеу, өңдеу, енгiзу болып
табылады. Яғни, осы программада кестелер өзара бiр-бiрiмен байланыстырылып
жұмыс атқарады. Программа барысында сұраныс беру арқылы өз шартымызды
қанағаттандыра аламыз.
Сұраныс дегенiмiз - мәлiметтер қорынан өзiмiзге керектi информацияны бiр
немесе бiрнеше кестелерден алуға мүмкiндiк беру болып табылады.
Осы программада сұранысты жаратуда SQL тiлiн пайдаланамыз. SQL - бұл
Structured Query Language, яғни "Сұраныстар тiлiнiң құрылымы" деп аталады.
Сұраныс жаратуда Select (iрiктеу), Insert (кiрiстiру), Update (өзгерту),
Delete (жою) операторларын қолданамыз. Өзiмiзге керектi нәрсенi табу, яғни
мәлiметтi iздеу үшiн Find, Locate процедураларын пайдаланамыз. Егер кестеге
сандық өрiстер енгiзiлген болса, SQL тiлiнде олардың қосындысын (sum), ең
үлкен мәнiн (max), ең кiшi мәнiн (min), орта мәндерiн (avg), және бiр
өрiске енгiзiлген барлық мәндер санын (count) есептеп шығаруға болады. Ол
үшiн Delphi-дiң арнайы агрегаттық функциялар деп аталатын функциялары бар.
Мұнда кестелердi немесе шартымызды қанағаттандырған сұранысты принтерде
форматты түрде басып шығару жолы да қарастырылған. Мұндай файлды басу үшiн
форматты түрде дайындалған қағаз парағының не парақтарының түрiн есеп деп
атайды[2].
1.2 Ақпараттық жүйенің теориялық элементтері және интерфейсі
Ақпараттық жүйенің мәлiметтер қоры кестесi Delphi құрамына енгiзiлген
Database Desktop (Мәлiметтер қоры жұмыс столы) қосымша программасы арқылы
орындалады (құралады). Олар төмендегi амалдар арқылы iске асырылады:
1. Tools - Database Desktop (Сервис - Мәлiметтер қоры жұмыс столы
қабықшасы) командасын беру. Қабықша программасы көрiнедi.
2. Терезеден File - New - Table (Файл - Жаңа - Кесте) командасын беру.
Create Table (Кесте құру) сұхбаттық терезесi шығады. Онда ашылатын
тiзiмнен қажеттi кесте форматында Paradox таңдалып қойылған. Алғашқы рет
Paradox_7 форматы iске қосылып, терезе өрiсiнде осы атау көрiнедi.
3. Paradox_7 форматын таңдап, Ok түймесiн шерту керек (Онда
пайдалануға болатынын басқа да өрiс типтерi жеткiлiктi). Бiрiншi
бағанында автоматты түрде өрiстiң нөмiрi жазылып қойылған кесте өрiсi
атауын сипаттау терезесi көрiнедi.
1. Екiншi бағаннан бастап өз ретiмен (FieldName) - өрiске берiлетiн
атауды, (Type) - өрiс типiн, (Size) - өрiс өлшемiн енгiзудi (өлшем өрiс
символдық типтi болса ғана енгiзiледi) орындау керек. Өрiстi кiлттiк
ету қажет болса, онда бесiншi бағанда (Key) - өрiсiн пайдалануға болады.
Ол "*" символы арқылы белгiленедi. (Жалпы кiлт Borland Delphi-де және MS
Access сияқты басқа да арнайы Мәлiметтер қорын басқару жүйелерiнде
кеңiнен пайдаланылады).
Database Desktop арқылы Астана Моторс фирмасының жұмысына керектi
мәлiметтер, яғни автомобильдер туралы мәлiметтердi толтырамыз, Яғни
Маркасы, Түсi, Нөмiрi, Сериясы, Шыққан жылы, Мотор номерi, Көлiк иесiнiң
аты-жөнi, Мекен-жайы, Телефоны, Көлiк құжаты (N, Markasi, Tusy, Nomeri,
Seriasi, Shikkan jili, Motor nomeri, Kolik iesinin aty-joni, Meken jayi,
Telefoni, Kolik kuzhati) құрып және осы кестенi құру үшiн алдымен өрiс
атауын сипаттап терезесiн толтыру керек. Өрiс атауларын қазақ алфавитi
шрифтерiмен теруге болады, бiрақ олар формада дұрыс көрiне бермейдi.
1) Өрiс атауының ортасында нүкте (.) символы енгiзiлгенi жөн;
2) Өрiстердi сипаттау немесе дайындау терезесiнiң бiрiншi бағанында
автоматты түрде атаулардың реттiк нөмiрлерi көрсетулi тұрады. Оларға көңiл
бөлмеу керек. Кезектi өрiске мән енгiзiлгеннен соң КҚ не сәйкес курсорды
басқару пернесiнiң төменге бағытталғанын басуы жеткiлiктi. Сонда курсор
келесi өрiске орналастырылып қойылады.
3) Үшiншi бағанға өрiс типiнiң (Type) бiрi енгiзiлуi тиiс. Ол үшiн
курсор бағанда орналасқаннан соң Бос орын пернесiн басу керек. Сонда
төменде мына өрiс типтерi көрiнедi:
Тип Белгісі Мән
Alpha A Символдық жол. Ұзындығы
[1..255] аралығында
Number N Мәні [10-308 10308]
аралығында алынатын 15
мәндік цифрлық нақты сан
Short S Мәні [-32767..32767]
аралығында алынатын бүтін
сан
Long Integer I Мәні
[-2147483647..2147483647
аралығында алынатын ұзындығы
4 байттық бүтін сан
Memo M Alpha-ның мәндер аралығынан
үлкен болатын (=255
байттық) символдық жол
Money $ Соңына $ символы қойылатын
ақшалық форматты сан
Date D Дата
Logical L Мәні ақиқат (True) не жалған
(False) болатын логикалық
типті сан
Autoincrement + Кестеге жол қосылған сайын
мәні бірге өсіп отыратын
бүтін сан
4) Өрiстер типiн таңдап болғаннан соң курсор келесi төртiншi бағанға
өтедi. Онда өрiс өлшемiн (Size) ендiремiз.
5) Жалпы барлық өрiстер сипатталып болғаннан соң сол терезенiң төменгi
жағында орналасқан Save As.. түймесiн шерту керек. Құрылатын кесте атауы
сұралатын Save Table As.. терезесi көрiнедi.
6) Терезеде кесте атаулары сақталатын iшкi бума (мысалы, My Databases
Documents) құру және оны ашу (егер iшкi бума бұрын құрылған болса, сол
буманы ашу жеткiлiктi). Файл атауы өрiсiне кесте атын енгiзу (мысалы
Auto1.db) және каталог алиасы үшiн терезеде көрiнген Work: атауын қалдырып,
Сақтау (Сохранить) түймесiн шерту. Кесте құрылымы Auto1.db атауы бойынша My
Databases Documents бумасында сақталып қойылады.
7) Терезенi жабу керек.
Осылай өрiстер сипатталып болғаннан соң кестенi құру қиын емес. Ол
үшiн:
1. Database Desktop терезесiнiң мәзiрiнен File - Open - Table (Файл -
Ашу - Кесте) командасын беру. Open Table терезесi көрiнедi. Осы терезеден
My Databases Documents iшкi бумасын ашып және каталог алиасы үшiн жүйелi
дайындалған Work: атауын қалдырып, бума iшiндегi қажеттi өрiс сипаттамалары
жазылған кесте атауын (Auto1.db) таңдап, одан әрi Ашу (Открыть) түймесiн
шерту керек. Өрiстер енгiзiлген терезе ашылады.
2. Кестенi толтыруға, Мәлiметтердi редакциялауға мүмкiндiк беретiн Table
- Edit Data (Кесте - Мәлiметтердi редакциялау) командасын беру (аспаптар
панелiнiң аттас пернесiн басуға да болады). Auto1.db атауының астына 1 саны
жазылып, (+) өрiсiне курсор орналастырылып қойылады.
3. Сонан соң жалпы барлық өрiстердi толтыру керек.
4. Соңынан терезенi жабу.
Кестенi қазақ алфавитi әрiптерiмен теру тәсiлi әдеттегiдей. Егер бұл
тәсiл жүрмесе Data Desktop мәзiрiнен Edit - Preferences (Редакциялау -
Ұнамды) командасын берiп, ашылған терезенiң General (негiзгi) қосымша
бетiнен Change (Өзгерту) түймесiн шерту керек. Change Font (Шрифтi өзгерту)
терезесi көрiнедi. Терезеден қажеттi шрифтi таңдап, OK түймесiн шертемiз.
Сосын Database Desktop жұмыс столын жауып, оны қайта қосуымыз керек. Сонда
ғана амалымыз орындалады.
Мәлiметтер қорымен жұмыс iстеу кезiнде кестеге қол жеткiзетiн жолды
енгiзу көп қиындық туғызатыны белгiлi. Delphi-ге жолды тек Мәлiметтер
қорының атауымен алмастыратын тәсiл енгiзiлген. Мұндай атау бүркеншiк атау
не алиас (Alias) деп аталады. Арнайы құрылған Мәлiметтер қоры бумасын алиас
түрiнде қарастыру үшiн Delphi құрамына енгiзiлген BDE утилитасы
пайдаланылады (BDE - Borland Database Engine - Borland корпорациясының
Мәлiметтер қоры құрамы).
Жалпы, BDE - Delphi-дiң құрылған қосымшамен Мәлiметтер қоры арасында
байланыс орнату, олармен жұмыс iстеу жүйесi. Ол Paradox, dBase Мәлiметтерi
қоры жүйелерi үшiн, ал соңғы кездегi Access, FoxPro үшiн де басқару жүйесi
болып табылады. Бiрақ соңғы жүйелерге қол жеткiзу үшiн арнайы программаны
пайдалану керек.
BDE утилитасы Мәлiметтер қоры кестелерiмен жұмыс iстеу үшiн драйверлер
деп аталатын арнайы программаларды пайдаланады. Оларға Мәлiметтер қорын
басқару жүйелерiнiң атауларымен бiрдей атаулар берiлген, мысалы, Paradox_7,
dBase_IV. Олардың бiрiн таңдау үшiн сәйкес Мәлiметтер қорын басқару
жүйелерiнде құрылатын кестенiң өрiс типтерiн бiлу жеткiлiктi.
1.3 Төлеби ауданы бойынша әкімшілік аппаратының бағдарламаларын және
жұмыс міндеттерін талдау
Төлеби ауданы бойынша әкімшілік аппаратының қызметкерлері, ауыл
активтері Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқының әл-
ауқатын арттыру мемлекеттік саясаттын басты мақсаты атты Жолдауын жүзеге
асыруды және ауыл округінің әлеуметтік – экономикалық саласын дамуында бір
қатар жұмыстарды атқарды.
Президент Жолдауы бойынша ауыл округінде іс-шаралардың жоспары
бекітілген. Барлық ауыл округіндегі мектептерде, Өндірістік
кооперативтерде, мекемелерде, ауруханаларда және ауылдарда халық арасында
Жолдауын талқылау бойынша кездесулер өткізілді.
Жолдауды қолдау бойынша ауыл әкімшілігі және Нұр Отан Халық
Демократиялық партиясының ауылдық бастауыш партия ұйымы тарапынан мектеп
оқушылары, мұғалімдер арасында байқау өткізілді. Байқаудың бірінші кезекте
10 мектептін 76 оқушылары Шымкент қаласында тест орталығында тест тапсырды.
Екінші кезегі 2009 жыл наурыз айының 16 жұлдызында Мен, өзге ұлт өкілі,
мемлекеттік тілде бәсекелесе аламын атты байқауын оқушылар арасында
өткізілді. Үшінші кезекте 17 мамыр күні мектеп мұғалімдері арасында
өткізіліп, мұғалімдердің біліктілік қабілеті анықталды. Байқауға 14 пәннен
47 жас мұғалімдер қатысты.
Екінші кезектегі байқауға Қазақстан Республикасы Парламент мәжіліс
депутаты, облыстық, аудандық Нұр Отан Халық Демократиялық партиясы, тіл
бөлімдері, мәдениет орталықтары, Хабар, Отырар, Төлеби, Қазақстан-
Шымкент бұқаралық ақпарат құралдары қатысты.
Жеңімпаздар аудан, ауыл округі әкімдерінің және облыстық, аудандық Нұр
Отан ХДП-ның Алғыс хаты, сыйлықтарымен марапатталды.
Жолдау бойынша ауыл округінде көрнекі құралдары (пано, щиттер, т.б.)
істелініп, Жолдауды ауыл тұрғындарына жеткізу бойынша 21 оқу насихат
топтарында оқулар өткізілуде.
Құрметті әріптестер. Төлеби ауданы округінде 2009 жылдың 22 қаңтар күні
аудан әкімі Мұхит Оралбайұлы және бөлім басшыларының ауыл округінің
тұрғындары алдында 2008 жылдағы аудан көлеміндегі атқарылған жұмыстары
туралы кездесу есебінде ауданның әлеуметтік экономикалық және барлық
салалардағы жетістіктері, Президенттің Жолдауында көзделген мақсаттарға
мән беріп өтті.
Ауыл тұрғындары аудан әкімнің есебін жақсы деп бағалады. Ауыл
тұрғындары тарапынан қойылған 8 сұрақтың бүгінгі күнде үшеуі өз шешімін
тапты. Атап айтқанда құрылысы тоқталып қалған З. Хусанов атындағы 960
орынды мектеп құрылысы 2009 жылдың қыркүйек айына іске қосылуы жоспарланып
отыр.
Ауыл округінде халықтың әл-ауқатын жақсарту кәсіпкерлердің жұмыстарының
жақсы жүруіне жағдай жасау мақсатында және кәсіпкерлердің шығарған
өнімдерінің саны мен сапасының жақсаруына әкімшілік мүмкіндігінше көмек
беріп, ықпал жасауда.
Ауыл әкімшілігінің І-тоқсанында жоспарланған мүлік, жер, көлік салығы
толығымен орындалуда, яғни мүлік салығы жоспар бойынша 739 мың теңге нақты
түскені -750 мың теңге, 101,4 %, жер салығы 675 мың теңге нақты түскені 693
мың теңге, 102,6 % орындалды .
Автокөліктерден түсетін түсім жоспары 1 млн 520 мың болса, түскені 1
млн 450 мың теңге, бұл 95,4% құрайды.
Ауыл округінде 3 елді мекен болып, бұл елді мекендерде 14
білім беру орындары, 3-ӨК-тері, 832-шаруа қожалықтары, 3-ОДЕ-
сы және 221 кәсіп орындары орналасқан. Ауыл округінде көктемгі көркейту,
көгалдандыру, санитариялық тазалық жұмыстарын жүзеге асыру және
сенбіліктерді ұйымдастыру бойынша іс-шаралар бекітілген.
Бұл іс-шара бойынша елді мекендерде 9 штаб және 1 арнайы комиссия
құрылды. Әр бір штабға мекемелер және олардың тазалайтын аймақтар, көшелер
бөлініп, бекітіліп берілген.
Ауыл тұрғындары тарапынан 2740 түп алма, 1400 түп өрік, 1100 жанғақ
барлығы 9250 жеміс беретін ағаштар отырғызылды. Жалпы округ бойынша 8870
түп әр түрлі ағаштар отырғызылды. Аудан әкімшілік тарапынан 10 мың түп ағаш
жоспарланған болса бүгінгі таңда ауыл округінде 17120 ағаштар отырғызылып,
жоспар 171 пайызға орындалды. Төлеби ауданыда Ибрагим ата көшесі бойында
730 түп шырша Қызыл-су ауылы Қызыл-су көшесі бойына 450 түп ағаштар және
Ә. Темір көшесіне 304 түп шырша отырғызылды.
Ауыл округіндегі барлық мектептерде 980 жеміс және 1850 әр түрлі ағаштар
отырғызылды. Гулистан көшесі бойында орналасқан кұл-қоқыс орны Болашақ
СТК-і арқылы тазаланып, ол жерге 103 шырша және 356 түп әр түрлі
ағаштар отырғызылды. Ауыл тұрғындары және мекемелер тарапынан 870 м3 кұл-
қоқыс шығарылды.
Бүгінгі таңда наурыз айында халықты ағын сумен қамтамасыз ету үшін,
лоток және ішкі арықтарды асар жолымен ауыл тұрғындары күшімен тазалау
жұмыстары кесте бойынша ұйымдастырылды. Тазаланған лотоктар 8 шақырым, ішкі
арықтар ұзындығы 62 шақырым тазаланды. Арықтарды, каналдарды тазалау
жұмыстарында ӨК-рі, көше комитеттерін төрағалары өз үлестерін қосты.
Аудандық СЭС қызметкерлері мен СТК, көше комитетінін төрағаларымен бірге
көшелердегі күл-қоқыстарды шығаруда. СЭС қызметкерлер тарапынан 23330 теңге
ауыл тұрғындарына айыппұл салынды.
2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының ұлттық санағы туралы"
Оңтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің 2007 жылғы 25
желтоқсандағы №442 қаулысы және Төлеби аудан әкімінің 2008 жыл
21 қаңтар №39 қаулысын іске асыру жөнінде ауыл округінде іс-шаралар жоспар
бекітіліп жұмыстар жүргізілуде.
Қазіргі таңда Исфиджаб, Қызыл-су ауылдарының картасы істелініп,
көшелердегі үйлерге нөмірлер қойылып жұмыстар жүргізілуде.
Халықты жұмыспен қамту және әлеуметтік қолдауға арналған бағдарламасы
және мүгедектерді оңалтудың. 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасына
сәйкес әлеуметтік қорғаудың іс-шаралары қаралып отыр.
Округ бойынша аз қамтамасыз етілген отбасылармен жұмыс жасалынып, 2009
жылдың І-тоқсанында 499 отбасының 1777 баласына 6 млн
217,9 мың теңге жәрдемақы тағайындалды. Кедейлік шегінен төмен 11
отбасының 69 баласына 119,1 мың теңге атаулы әлеуметтік көмек тағайындалды.
2008 жылдың І-тоқсанында 27 жаңа жұмыс орны ашу керек болса, ол 8 орныға
көбейіп 130 пайызға орындалды. Ақылы қоғамдық жұмысқа жоспар бойынша 7 адам
тартылуы қажет болса, ол 110 пайызға орындалды.
Соңымен қатар демеушілер қатарынан тұрмысы нашар 17 отбасыларға 10500
теңге барлығы 178500 теңге 45 толық және жартылай жетім балаларға 8500
теңге барлығы 382500 теңгелік көмек көрсетілген. 2 мүгедек балаға қол
арбасы тапсырылды.
Ауыл округінде 4-14 ақпан күндері Ауғанстан Республикасынан Кеңес
әскерлерінің шығарылуына 19 жылдығына арнап Ерлікке тағзым апталығы
өткізілді. Бұл апталыққа Ауған соғысы ардагерлері мен оқушылардың
кездесулері, байқаулар өткізіліп, облыстық өзбек драма театырында мерекелік
іс-шаралар және концерт ұйымдастырылды.
8-наурыз халықаралық әйелдер күні мерекесіне 75 батыр ана, Алтын, Күміс
алқа иегері, 3-пәк ана, 64 ауыл округіне еңбегі сіңген әйелдер барлығы 145
аналар Сарвар тойханасында арнайы дастархан жайылып, сый-сияпат
жасалынды.
Бұл іс-шараға аудан әкімі Мұхит Оралбайұлы және аудандық әскери
комиссарияттың бөлім басшылары қатысып Батыр және пәк аналарға сыйлықтар
тапсырды.
14 ҰОС ардагерлері және 3 пәк аналарға Төлеби ӨК-ві 50м3 ішімдік су
тегін, Оңтүстік Жарық ЖШС электроэнергиясынан әр айда 50 квт тегін
жеңілдіктер көрсетіп келеді. ҰОС ардагерлері шаштараздарға біріктіріліп
тегін қызмет көрсетеді.
Төлеби ауданы округінде жер көлемі 12568 га. Оның ішінде барлық ауыл
шаруашылық мақсатында пайдаланылатын жерлер 9557ганы құрайды. Биылғы
жылы 2566 га жерге күзгі, 413 га жерге жазғы дәнді дақыл, 175 га жерге
мақсары, 89 га жерге көп жылдық шөп, 50 га жерге көкөніс, 14 га жерге
картоп егілді. Бұдан басқа 2 га жүзімдік, 45 га бау бар.
Ауыл тұрғындары арасында 6750 адам ауыл шаруашылығы саласында жұмыс
істейді. Сонымен қатар ауыл округі тұрғындары мал шаруашылығымен
айналысады. Халықтың қосалқы шаруашылықтарында және өндірістік
кооперативтерінде өндірілетін ет, сүт өнімдерінің көлемі мал басын
асылдандыру, селекциялық қолдан ұрықтандыру бойынша жетістіктерге қол
жеткізілуде.
Атап айтқанда, ауыл округінде жеке кәсіпкер Усманов Шерали
300 дана бас қара-малы, Бахадыр ата шаруа қожалығы 250 бас қара-мал,
Ахмедов Октам шаруа қожалығында 180 бас қара-малы болып, ет өндіруге өз
үлестерін қосуда.
Ауыл округі аумағындағы орналасқан орта және шағын кәсіпкерлер
өздерінің еңбегімен ауылдың экономикасының дамуына өз үлестерін қосуда.
2008 жылдың І-тоқсанында жаңадан 1 автожуу орны, техникаларды жөндейтін 2
кәсіпорын, 1 ағаш жөндейтін цех, 2 жылы жай, Селшуклу ЖШС пісте өнімін
қайта істеуге жоспарланған, 2 сауда орындары ашылып, 65 адам жұмыспен
қамтылды.
Бүгінгі таңда ЖШС РЭТ қыш зауытының құрылысы аяқталуда. Бұл жерде 35
жұмысшы жұмыс істейді. Қыш зауытының іске қосылуы мамыр айына жоспарланып,
жаңа 50-60 адам жұмыспен қамтамасыз етіледі. Күніне 25-30 мың қыш шығарады.
Шымпласт ЖШС-гі канализация және ішімдік суға арналған пластик
құбырларын, консерві өнімдерін шығаруда.
Республика бюджетінен ауыл тұрғындарын ауыз суымен қамтамасыз ету
бойынша Дина-Н компаниясы үшін 2008 жылға 300 млн теңге қаржы
қарастырылған. 1 тоқсанда 72 млн теңге игерілді. Дина-Н компаниясы өз
жұмыстарын жалғастыруда.
Ауыл округінде қоғамдық ұйымдармен жұмыс жүргізу үшін отбасы және
гендерлік саясат, ҰОС ардагерлер кеңесі, көше комитеті, әйелдер және
Болашак жастары, Ауған соғысы, Семей полигоны қатысушылары, мүгедектер
кеңесі құрылып жұмыс істейді.
Ауыл округінің аумағы үлкен және халқы көп болғандықтан округті 10
бөлімшеге бөлініп, оларға 10 бөлімше билері, 62 көше комитетінің
төрағалары, 10 адамнан тұратын әйелдер төрайымдары және жастар төрағалары
тағайындалған.
Ауыл округінде 19 мешіт орналасқан, олар облыстық әділет басқармасы
тіркеуден өткізілген. Бүгінгі таңда 17 мешіттер мемлекеттік актісін алған.
Олардың жұмысы имамдармен тұрғындарды имандылыққа шақыру, ұлтаралық
бірлігіне, жастар арасында нашақорлыққа, тәртіпсіздікке жол бермеу туралы
және ауыл округіндегі барлық қоғамдық ұйымдар тығыз байланысып жұмыстар
жүргізілуде.
1.4. Төлеби ауданы бойынша әкімшілік аппаратының басқару процестері
және функциялары
Әлемдік экономикаға тиімді кірігу үшін сыртқы және ішкі алғышарттарды
қалыптастыру, халықшаруашылығын дамыту, халықтың тұрақтылығын жақсарту,
әл-ауқатын арттыру, жергілікті басқару органдарында фискалдық саясатты
жүзгізу, халықты тұрмыс жағдайын жақсарту өте маңызды болып табылады.
Бұл жұмыстар жергілікті әкімшілік басқару органдарының негізгі
міндеттері, және де олар әкімшілікте қойылған талаптар мен бағдарламалар
арқылы жүзеге асырылады. Осы қойылған талаптар мен бағдарламалар
жергілікті әкімшіліктерге, аймақтың дамуына тікелей әсер етуші фактор
болып табылады, сондай-ақ аймақтың дамуына басқада факторлар әсер етеді
(Сурет 1).
Сурет 1. Аймақтық дамуға әсер етуші факторлар
Төлеби ауданы да Оңтүстік Қазақстан облысындағы аймақтық дамыған
аудандардың бірі. Төлеби ауданында 258331 тұрғын өмір сүреді. Ол 71
елді мекен, 17 ауыл округінен тұрады және де бұл мекендер Төлеби
аудандық әкімшілігі тарапынан басқарылып отырады. Сайрам аудандық
әкімшілік аппаратында 298 мемлекеттік қызметкер жұмыс істейді, олардың 7-
і Сайрам аудандық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, жолаушылар көлігі
және автомобиль жолдары бөлімінде жұмыс істейді. Жалпы алғанда Сайрам
аудандық әкімшілігін басқаруда 17 бөлім, 19 ауыл округ әкімшілігі, 4
мекеме қызмет атқарады. Атап айтқанда: қаржы бөлімі, аудандық денсаулық
сақтау бөлімі, экономика және бюджетті жоспарлау бөлімі, жұмыспен қамту
және әлеуметтік бағдарламалар бөлілімі, төтенше жағдайлар бөлімі, білім,
ішкі саясат бөлімі, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, жолаушылар көлігі
және автомобиль жолдары бөлімі, т.б. Олар негізінен аудандық басқару
жүйесін кешенді түрде басқару, мемлекеттік қызметшілердің кәсібилігін
арттыру, олардың жұмысының тиімділігін өсіру қамтамасыз ету, және
жергілікті органдардың қызметін үйлестіру т.б жұмыстарын атқарады.
Жүргізілетін әкімшілік реформаның шеңберінде жергілікті органдар
өкілеттіктерінің едәуір бөлігін орталық және жергілікті атқарушы
органдардың деңгейіне жеткізе отырып үкіметтің нормативтік құқықтық
актілерді қабылдау, жоспарлау әкімшілік тарапынан жүзеге асырылады. Ай
сайын істеген жұмыстары жайлы орталық әкімшілік аппаратына есеп беріп
отырады. Сайрам ауданы бойынша аудандық маңызы бар ішкі аралық бүгінгі
таңда 847 көшені құрайды, жалпы ұзындығы –– 1052 шақырым, соның ішінде
495 шақырымы асфальталған, қалғаны тас төселген және топырақ жолдар. Оның
ішінде республикалық маңызы бар жолдар 51 шақырым, ал облыстық маңызы
бар жолдар 296.1 шақырым жол бар. 2009 жылы Сайрам ауданы бойынша
ағымдағы жол жөндеу жұмыстарына жергілікті бюджеттен 25.0 млн. тенге
қаралған. Осы қаржы 2008 жылы толығымен игеріліп ауданның 10 ауыл
округіндегі 15 көшеге ағымдағы жөндеу жұмыстарын жүргізді. ағымдағы
жылда жөндеу жұмыстарына облыстық және аудандық бюджеттен 86.5 млн.
қаралып толығымен игерілді, сонымен қатар 16 ауыл округіндегі 40 көшеге
ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізілді.
2008-2009 жылғы қысқы мерзімге бюджеттік мекемелерге көмір, табиғи
газ және сұйық отын сатып алуға жергілікті бюджет есебінен жалпы
73004 мың теңге қарастырылған, оның ішінде көмір сатып алуға 59266
мың теңге, сұйық отынға 6955 мың теңге және табиғи газға 6789,0 мың
теңге. Аудан тұрғындарын электр жарығы мен Оңтүстік –жарық Транзит ЖШС-ң
Сайрам аудандық электр жүйелері бөлімі қамтамасыз етуде. Бекітілген
тарифі –– 77.73 тенге кВт\сағ. Сайрам ауданынның тұтынушыларының үздіксіз
электр жарығы мен қамтамасыз ету үшін, аудандық электр жүйелер мекемесі
2008 жылдың 1-қарашасына күзгі-қысқы жоспар бойынша, жоғарығы кернеулі
электр жүйелерінің ағымдағы жөндеу жұмыстарының жоспары бойынша 90.9
шақырымының 12.8 шақырымы және төменгі кернеулі электр жүйелерінің- 60
шақырымының 13.1 шақырымы ағымдағы жөндеуден өткізілсе, жоғарығы
кернеулі электр жүйелерінің – 77.6 шақырымының 7.9 шақырымы және
төменгі кернеулі электр жүйелері -38.6 шақырымының 3,3 шақырымы
жөндеуден өктізілді. Күрделі жөндеуден өткізілуі қажетті 52
трансформатордың 3 данасы, ағымдағы жөндеуден өткізілуі қажет. 62 дана
трансформатордың 11 данасы бүгінгі күнге дейін жөндеуден өткізілді.
Аудан көлеміндегі көп қабатты тұрғын үйлеріндегі қысқы дайындық
жұмыстарын жүргізу барысында ерекше мән беретін мәселелердің бірі––
Ақсукент ауылындағы 51 көп қабатты үйлердің дайындығы болып табылады.
Сондықтан бұл үйлердегі жылыту жүйелерін белгілі бір жүйеге
сәйкестендіріп, мәселені түпкілікті түрде шешу керек. Ол үшін бүгінгі
кезде, істен шыққан жылыту қазандығын қайта жаңарту және сол аумақтағы
жылу жүйелері мен көп қабатты үйлердегі ішкі жүйелерді толық
ауыстыру мақсатында, аталған жұмыстардың жоба-сметалық құжаттарын
дайындауға облыстық ббюджеттен 7.5 млн.тенге қаралып, оған Туран
құрылысМКК –ң тапсырысы бойынша жобалаушы мекеме Сантез водопроект ЖСШ-
і тарапынан жобалау жұмыстары аяқталып экспертизаға тапсыру жұмыстары
жүргізілуде.
Төлеби ауданының 2015 жылға дейінгі территориялық даму Стратегиясы -
Қазақстанның әлемдік деңгейдегі бәсекеге қабілетті елу мемлекеттің
қатарына кіру Стратегиясы деген Елбасының 2006 жылдың 1 наурызында
Қазақстан халқына жолдаған Үндеуі және Қазақстан Республикасының 2015
жылға дейінгі территориялық даму Стратегиясы негізінде жасалып, Сайрам
ауданының әлеуметтік экономикалық жедел дамуының орташа жоспары болып
отыр.
Стратегияны жасауда Қазақстан Республикасының экономика және бюджетті
жоспарлау министрлігінің аймақтарды бәсекелестік тұрғыдан дамыту
стратегиясын жасауға арналған Әдістемесі мен Дүние жүзілік даму
Банкысының жобасында қарастырылған құралдар пайдаланып отыр.
Стратегия Сайрам ауданын аймақтық экономикалық тұрғыдан дамыту
мақсатында, оның келешектегі мүмкіндіктері мен даму бағыттарын айқындап
беруді көздеп отыр.
Стратегия – атқарылған зерттеу қорытындылары мен жергілікті жоғары оқу
орындарының, сарапшылар кеңестерінің, қалалық үкіметтің, кәсіпкерлердің
мүдделлі тараптармен бірлесе отырып жүргізген статистикалық көрсеткіштер
анализының жиынтығы болып табылады.
Бұл стратегияның басты мақсаты – Төлеби аймағының жоспарлық
стратегиялық дамытуға байланысты алғышарттар мен жобалар, бағадарламалар
мен зерртеулер, толғаныстар мен талқылауларды бір ғана құжатта топтастыру.
Бұл құжат- жобалар мен бағдарламаларды, кеңестер мен мониторингтерді,
қорытындылар мен Стратегияға енгізілу мүмкіндігі бар өзгерістерді жүзеге
асыруда пайдаланылады.
Стратегияны жасау 2 кезеңнен тұрады- Стратегияның базалық түрін жасау
кезеңінде облыстың әлеуметтік экономикалық дамуына сараптама жасалынып,
оның территориялық дамуы мен маманданудағы бәсекеге қабілеттілік
бағыттары айқындалды.
Екінші кезең барысында кеңестер, қалалық жиындар, кәсіпкерлер және қала
басшылығымен кездесулер, сондай-ақ Ақсукент, Төлеби, Манкент ауыл
округтерінде семинарлар өткізілді.
Төлеби ауданының экономика мен бюджетті жоспарлау департаментінің
тапсырысы бойынша аймақтық дамудың Ғылыми Зерттеу Институты облыстың ірі
қалаларының ұлттық, аймақтық және әлемдік экономика жүйесіндегі алар орны
мен бағыттарын айқындауға арналған маркетингтік зерттеулер жүргізді.
Стратегия – кеңестер мен ақылдасулардың қорытындысы және терең
зерттеулердің қысқаша баяндамасы болып табылады.
Аймақтық экономикаға жүргізілген зерттеулер мен келтірілген анализ
қорытындыларының негізінде Төлеби ауданының даму бағдарламасының
алғышарттары, мақсат-міндеттері анықталып, салааралық құнды жобалардың
тізімі жасалынды.
Осы алғышарттар, келешектегі мақсат-міндеттер Ақсукент, Төлеби, Манкент
ауыл округінде өткізілген семинарларда жергілікті жұртшылықтың
қатысуымен талқыланды.
Аудандық әкімшілік пен кәсіпкерлердің ұсыныстарының негізінде жасалған
құнды жобаларды Төлеби ауданының өнеркәсіп пен кәсіпкерлік
департаменттері қуаттайды.
Стратегияны жасау процессі сипатталып, жұмыс жасау барысында
пайдаланылған әдістемелерге нұсқау келтіре отырып, процесстің бірізділік
схемалары мен мүдделі тараптардың қатынасы көрсетілген.
Жоғарғы көрсетілгендей, Стратегия - Дүние жүзілік территориялық Даму
Банксінің әдістемелік нұсқауларына сәйкес жасалынған.
Аймақтық стратегиялар жасау процессі бес кезеңнен тұрады:
I. Ұйымдастыру жұмыстары
II. Жергілікті экономика болжамы
III. Стратегияларды жасау
IV. Жүзеге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz