Халық ауыз әдебиеті - эстетикалық тәрбие беру көзі. Отбасында эстетикалық тәрбие беру

Халық ауыз әдебиеті-эстетикалық тәрбие беру көзі.
Отбасында эстетикалық тәрбие беру.
Отбасында балаға эстетикалық тәрбие беру-идеологиялық жұмыстың маңызды бір саласы. Ол жеткіншектерді жақсы қасиеттерді тани білуге, өмір мен еңбектің алуан түрлі саласына «әсемдік» элементтерін енгізе білуге үйретеді, ұсқынсыздық пен парықсыздыққа қарсы күресуге қабілетін шыңдайды. Жеке тұлғаны жан-жақты дамыту, оның шығармашылық қабілеті мен дарынын жетілдіру және нағыз еңбеккер ретінде, қоғам қайраткері ретінде, адамгершілік парасаты мол, жоғары мәдениеті қалыптасқан, жоғары адам ретінде тәрбиелеуді көздейді.
Эстетикалық тәрбие дегенде көпшілік ата-ана мен ұстаздар қауымы бұны тек ән салып, ақын өлеңдерін жатқа айту, көркем сурет туындыларын көру, көркем туындылардан көріністер әзірлеп сахналық қойылымдар көрсету деп ойлайды және сол сипатта іс-шаралар өткізіп жатады. Бұлар педагогикалық, психологиялық және сондай-ақ эстетикалық тәрбиенің философиялық іргетасы –эстетикалық санаттарға негізделгендіктен, көбінесе, сыңаржақты әрі үстірт сипатқа ие болып қалатынын жасыруға болмайды.
Адамның өмірге эстетикалық көзқарасы оның өмірі мен қызметінің барлық саласынан көрінеді. Эстетикалық талғамы биік, сезімтал адам әсіресе еңбектегі әдемілікті, табиғаттағы сұлулықты, өнердегі әсемдікті танып, оны сүйе, қастерлей білетін болады. Бұл жайында В. Белинский: «Әсемдікті сезіну-адамгершіліктің шарты. Тек осы сезім төңірегінде ғана ақыл-парасат болуы мүмкін..., тек осы сезіммен ғана адамзат өзінің жеке басыныың мүдделерінде, өзінің жеке көзқарасын да Отан үшін құрбан ете алады, тек осы сезіммен ғана адам өмірде ерлік істей алады,... эстетикалық сезім- жақсылықтың негізі, адамгершіліктің негізі»1,-дейді. Яғни, эстетикалық

1Белинский В. Эстетикалық тәрбие жөнінде көзқарасы «Қазақстан мектебі» №8 2004,

сезімді, әсемдікті сүйе білуге, тани білуге тәрбиелеу-туған ұлттық өнерге, туындыға мұқият зейін салуды талап етумен қатар балалардың ақыл-ойын, дүние-танымын дамытады.
Жас ұрпақтың эстетикалық сезімін қалыптастыруда көркем әдебиеттің маңызы айрықша. Өйткені «Көркем өнер біздің ішкі дүниемізге, жан-жүйемізге әсер ететін адамдық қалыбымызды тәрбиелейді»2 ,- дейді ұлы жазушы М.Әуезов Шын өнер туындысы әрқашанда адамныың жан дүниесінде толқын туғызып, дүниетанымына әсер етіп, дүние талғамды қалыптастырады. Адам көркем шығармадан ләззат алып, рухани жоғын тапқандай болады. «Өнер атаулының барлығы да»,-дейді ұлы суреткер
М. Әуезов,-қай елде, қай түрде туса да, сол өз ортасының шартынан, өз топырағының қалпынан туады. Сол ортаның түйінін кйіп, соның іші-бауырынан шыққан суреті сияқты болып туады»2. Жазушының бұл ұлағатты пікірінен шынайы көркемөнер туындыларыныың ұлт психологиясыныың табиғатын анық беретін заңдылығын көреміз.
Ежелгі ата-бабаларымыздың күмбірлеген күміс күйімен, сыбызғы-сырнай үнімен, асқақтата салған әсем әнімен, ғашықтық (лиро эпостық) жырымен, мақал-мәтел, шешендік сөз, айтыс өлеңдермен сан ғасыр бойы өз ұрпағын «сегіз қырлы бір сырлы», өнегелі де өнерлі, адамгершілік ар-ожданы жоғары, намысқой азамат тәрбиелеп келгені тарихи шындық. «Бас кеспек болса да, тіл кеспек жоқ», «Өнер алды-қызыл тіл»-деп жас ұрпағын тіл өнеріне, шешендік өнеріне баулыған. Сөз шырайын тануға бесікте белі шықпай-ақ тәрбиелеген жас ана немесе қарт әже ақ бесікті тербете отырып, өлең айтып, жыр жырлайды.
Әлди, әлди ақ бөпем,
Ақ бесікке жат бөпем!
Айналайын шырағым,
Көлге біткен құрағым