Кластер теориясы және оны іске асыру тәжірибесі

Қазақстанда бүгінде әлеуметтік-экономикалық жаңарудың жаңа кезеңіне өтуде алғашқы қадамдар басталды. Президент биылғы жолдауда бәсекеге қабіетті 50 елдің қатарына кіруді межелеп қойды.
Ұлттық экономиканың шикізатгық бағытын жою жэне оның бэсекелестік қабілетін арттыруға дейінгі жоспарланған ҚР-ның ИИДС-ы бағыт алғаны белгілі.
ИИДС-н жүзеге асырудың бір тетігі ретінде «Қазақстандық кластерлік инициатива» жобасы жүзеге асырылуда.
Кластер теориясының негізін салушы М. Портер Қазақстанның әлемдік деңгейдегі бүгінгі беделін: рыноктық экономикаға өту реформасыньщ бастапқа сатысын нәтижелі аяқтауьш бағалай келіп, Қазақстанның келесі даму сатысьша өтуге сай келетіндігін мәлімдеген (Кластер - ол экономиканың фундаменті емес, оның тек қана екінші қабаты).
Көптеген шаруашылық саласында кластерді қальштастыру «сәнге» айналғандай. Оған нәтижесін көруге, бірінші, методологияық тұрғыдан қарастыру тиімді:
Кластер - бір географиялақ ортада кәсіпорындар мен ұйымдардың іс-әрекетін, қимылын, байланысын рыноктық жолмен үйлестіру арқылы шикізатты түпкі өнімге дейін жеткізудің толық технологиялық қызметін қамту арқылы нақта бір шаруашылық саласында бәсекелік басымдьіқтарды қамтамасыз ету жүйесі.
Кластер объектісін таңдауга эсер ететін факторлар:
1. Табиғи- шаруашьілықтық,
2. Экономикалық дәстүрлік,
3. Өндірістік тәжірибесі бар жұмыс күші
Кластерді калыптастыруда ескерілетін жағдайлар:
1. Процеске қызықтыру және процесті инвестициялау
2. Нәтижелер мен рекомендацияларды тиімді қолдану мүмкіндіктері
3. Бизнес ортаның қалыптасуына кедергінің болмауы
4. Жағымды нарық ортасы
5. Сала немесе мемлекет өндірісіне жэне бэсекеге қабілеттілігіне потенциалды әсер ету маңыздылығы
6. Тығыз жұмыстық байланысты кластерлерде құру мүмкіндігі. Қазақстанньщ экономикалық барлық өндіруші салаларын 3 кезеңге бөліп
зерттеп ҚР-да таңдап алынған 7 басым сала: туризм, жеңіл өнеркәсіп, тамақ өнеркәсібі, мұнай- газдық, машина жасау, көлік жэне логистика, металлургия, құрылыс материалдарының өндірісі.
Кластерлік жобаның шеңберінде жүргізілген салалық талдау Қазақтанның казіргі эконмикасында орын алган бірқатар жүйелік мэселелерді айқындап берді:
- Отандық жеке бизнестің халықаралық саудаға әлсіз түрде бейімделуі
- Отандық бизнестің салаларда орын алатын жаңа тенденциялар мен өзгерістер, ғаламдық нарықтардағы стандарттар мен жаңалықтар туралы білмеуі немесе аз ақпараттануы
- Іскерлік ассоцациялардың әлсіз рөлі, олар негізінен мемлекеттік