Көне жазба ескерткіштеріндегі гуманистік идеялардың көрініс табуы

Қоғамды гуманитарландыру xxi ғасырдың бастамасындағы өркениетті дамудың талабы. Гуманитарландырудың басты міндеті-бүкіл тәрбие, білім беру, оқу-ағарту және мәдениет кешенін гуманистік бағдардағы адам тәрбиесіне жұмылдыру болып табылады(1).
Қазіргі таңда біздің алдымызда қоғамды гуманитарландырудың ең басты негізі-тарихи көзқарасты қалыптастыру және дамыту. Жаңа замандағы жағдай жаңа ұғымдарды, жаңаша ойлауды туғызатындықтан, жұртшылықты жаңаша көзқарас тұрғысынан тәрбиелеу үрдісі жалпы мәдениетті қалыптастыруды қажет етеді. Ал жалпы мәдениетті қалыптастыру процесі оған тән гуманизмді, оның гуманистік табиғатын одан әрі дамытып, адамға тән сүйіспеншілікті білім беру мен тәрбие жүйесіне енгізумен айқындылады. Гуманистік идеяның өте ертеден келе жатқан ұзақ тарихы бар екендігі бәрімізге белгілі. Тәрбиенің гуманистік негізі ертедегі Шығыстың ойшылдары Әл-Фараби , Ж.Баласағұни, М.Қашқари т.б. (2-5) еңбектерінен кеңінен орын алған. Олардың идеялары гуманистік педагогиканың қалыптасып, одан әрі дамуына негіз болды. Олардың негізін салушылар алыс және жақын шетел ғалымдары Я.А.Каменский , Ж.Руссо, И.Г.Песталоцци, К.Д.Ушинский, А.С.Макаренько, В.А.Сухомлинский, Н.К.Крупская және т.б. Қазақ ағартушылары Ш.Уәлиханов, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев, қазақ зиялылары Ж.Аймауытов, М.Жұмабаев, А.Байтұрсынов, М.Әуезов және т.б. болды.
Сондай-ақ, бүгінгі философтар, психологтар, мен әлеуметтанушылар еңбектерінде де бұл мәселе назардан тыс қалған емес. Мәселен философ Д.Кішібеков гумандық қасиеттердің бірнеше деңгейін философиялық тұрғыдан түсіндірсе,Р.Н.Нұрғалиева гуманизм ұғымының бүгінгі мәнін ашып көрсетеді
Әлеуметтанушылар Б.Аяғанов пен Тәжин және т.б. отбасы өмірін гуманистік тұрғыдан ұйымдастыруда оның құрамы мен жалпы бейнесін айқындайды.
Ал психологтар арасында,Н.Асылбеков, Қ.Жарықбаев, М.Мұқанов, К.Намазбаева, К.Нұрахметов, Қ.Қойбағаров және т.б. гумандық қасиеттердің адам мінез-құлқы мен жүріс тұрысындағы көрінісін зерттеп келеді.
Бүгінгі таңда гумандық қасиеттер педагогикалық ғылымының әр қырынан қарастырылып, зерттелінуде. Атап айтқанда, оқыту процесін пән аралық байланыс негізінде ұйымдастыру арқылы гумандылықты қалыптастыру мәселесін А.А. Бейсенбаева мектебі, халықтық педагогика негізінде гумандық қасиеттерді қалыптастыру мәселелерін С.А.Ұзақбаева мектебі, құндылық бағдар негізінде оқушылар бойында гумандық қасиеттерді қалыптастыру мәселелерін Г.К.Нұрғалиева мектебі, мектеп пен отбасының бірлескен жұмысы арқылы оқушыларда гумандық қасиеттерді қалыптастыру мәселесін Қ.Т.Әтемова мектебі, гумандылықтың эстетикалық бағытын Э.И.Шыныбекова, тұтас педагогикалық негізінде ұстаздарды гумандылыққа тәрбиелеу мәселелерін Н.Д.Хмель мектебі және т.б. зерттеп келеді.
Жоғарыда аталған ғалымдар еңбегі гуманистік идеяны қалыптастырудың бастау алар негізін айқындап, тұжырым жасайды.
Бүгінгі таңда гуманитарлық білім беру және гумандылыққа тәрбиелеу, тәрбиені әлемдік ғылым мен прогресс деңгейіне сәйкес жүргізу мектепті

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
1. Қазақстан Республикасының гуманитарлық білім беру тұжырымдамасы. \ Егемен Қазақстан, №2, 20тамыз,1994.
2.Әл-Фараби. Мемлекет қайраткерлерінің нақыл сөздері. Әлеуметтік-этникалық трактаттарында. Алматы: Ғылым, 1975.
3. Баласағұн Ж. Құтты білік. А.Егеубаев. Алматы, 1986.
4.М.Қашқари. Түрік тілінің сөздігі: (Диуани лұғат ат түрік). А.Егеубай, Алматы, 1997, 2том, 528б.
5. Қ.А.Яссауи. Хикметтер. \ аударған Ә.Жәмішұлы, Алматы, 1995, 208б.
6. Краткий словарь нностранных слов. \ сост. Локина С.М. – М.: Изд. “Сов. энциклопедия”, 1966. – С.84, 85.
7. Лосев А.Ф. Филасофский словарь. М.: Просвешение, 1986.-213с.
8. Философиялық сөздік .\ құр. Нұрғалиев Р.Н. –А: “Қаз. энциклопедиясы”, 1996. – 342б.
9. Кабуснама. Тұрсынәлі Айнабеков. – Алматы: Балауса, 1993.-91б.