Бастауыш сынып оқушыларын техникалық құралдар арқылы оқытудың тиімділігі
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2.7 бет
І тарау. Бастауыш сынып оқушыларын оқытудың теориялық негіздері
1.1. Қазіргі оқыту технологияларының педагогикалық . психологиялық негіздері 7 . 16 бет
1.2. Оқытудың көрнекілік принципін техникалық құралдарды қолдану арқылы жүзеге асыру 17 . 31бет
ІІ тарау. Бастауыш сынып сабақтарында техникалық құралдары арқылы оқушы белсенділігін арттырудың дидактикалық шарттары мен жолдары.
2.1.Бастауыш сынып сабақтарында оқытудың техникалық құралдарын қолданудың оқушылардың белсенділігін арттыруға ықпалы . 32 . 48бет
2.2.Оқытудың техникалық құралдары арқылы оқушылардың белсенділігін арттыру бағытында жасалған тәжірибе нәтижелері. 48 . 52бет
Қорытынды 53 . 54 бет
Пайдаланылған әдебиеттер 55 . 56 бет
Қосымшалар 57 . 62 бет
І тарау. Бастауыш сынып оқушыларын оқытудың теориялық негіздері
1.1. Қазіргі оқыту технологияларының педагогикалық . психологиялық негіздері 7 . 16 бет
1.2. Оқытудың көрнекілік принципін техникалық құралдарды қолдану арқылы жүзеге асыру 17 . 31бет
ІІ тарау. Бастауыш сынып сабақтарында техникалық құралдары арқылы оқушы белсенділігін арттырудың дидактикалық шарттары мен жолдары.
2.1.Бастауыш сынып сабақтарында оқытудың техникалық құралдарын қолданудың оқушылардың белсенділігін арттыруға ықпалы . 32 . 48бет
2.2.Оқытудың техникалық құралдары арқылы оқушылардың белсенділігін арттыру бағытында жасалған тәжірибе нәтижелері. 48 . 52бет
Қорытынды 53 . 54 бет
Пайдаланылған әдебиеттер 55 . 56 бет
Қосымшалар 57 . 62 бет
Болашақтың бүгінгіден де жарқын болуына жол ашатын құдіретті күш тек білімде ғана. Заман талабына сай оқыту мұғалімге байланысты. Оның негізгі қасиеті — ізденгіштігі. Оқытудың техникалық құралдарын оқу мен жазу арқылы дамыту бағдарламасының маңызы зор. Бұл бағдарламаның стратегияларын ұтымды пайдалана отырып, әр оқушының өз ойын ашық айтуына, пікір таластыруына, өз тобында жұмыс жасай алуына мүмкіндік алады.
Қазіргі таңда ғылым мен техниканың даму қарқыны оқу-ағарту саласының оқыту үрдісіне жаңа технологиялық әдістер мен қондырғыларды кең көлемде қолдануды қажет етуде. Электрондық байланыс жүйелері арқылы ақпарат алмасудың тиімділігі өркениетті елдердің іс-тәжірибелерінде айқын сезілуде. Қазір білім беру жүйесі мен білімді тексеру мақсатында ақпараттық технологияларды енгізу басты мәселеге айналуда.
Ақпараттық технологиялардың тиімділігі:
Қашықтан білім алу мүмкіндігінің туындауы;
Қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі;
Білім сапасына әсері зор;
Іс әрекет, қимылды қажет ететін пәндер мен тaпсырмаларды оқып үйренуде мүмкіндік мол.
Қазіргі таңда ғылым мен техниканың даму қарқыны оқу-ағарту саласының оқыту үрдісіне жаңа технологиялық әдістер мен қондырғыларды кең көлемде қолдануды қажет етуде. Электрондық байланыс жүйелері арқылы ақпарат алмасудың тиімділігі өркениетті елдердің іс-тәжірибелерінде айқын сезілуде. Қазір білім беру жүйесі мен білімді тексеру мақсатында ақпараттық технологияларды енгізу басты мәселеге айналуда.
Ақпараттық технологиялардың тиімділігі:
Қашықтан білім алу мүмкіндігінің туындауы;
Қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі;
Білім сапасына әсері зор;
Іс әрекет, қимылды қажет ететін пәндер мен тaпсырмаларды оқып үйренуде мүмкіндік мол.
1. Дрига И.И., Рах Г.И. Технические средста обучения в общеобразовательной школе. М. Просвещение,1983.
2. Коджаспирова А.В. Методика использования технических средств. М. Просвещение, 2005.
3. Қоянбаев Ж., Қоянбаев Р. Педагогика, Астана. 1998. 200-219-беттер.
4. Шаповаленко С. Г. Вопросы теории и практики создания и использования учебного оборудования в советской общеобразовательной школе. — М: Педагогика, 1973. — 144 с.
5. Шахмаев Н. М. Дидактические проблемы применения технических средств в средней школе. — М.: Педагогика, 1973. — 268 с.
6. Ефимов Э. М. Школьникам о телевидении. — М.: Просвещение, 1986.
7. Методологические проблемы совершенствования взаимодействия науки и производства /Отв. Ред. А. П. Деревянко. — Новосибирск: Наука, 1985.
8.Методические рекомендации по использованию технических средств в учебно- воспитательной работе общеобразовательной школы /Под ред. С. Г. 9.Шаповаленко, Л. П. Прессман. — М.: Изд-во НИИ ШОТСО АПН СССР. 1985.-98 с.
10. А. Мұханбетжанова, А. Мұханбетчина «Жеке тұлғаның танымдық белсенділігін қалыптастыру», 2005ж, 20 – бет.
11. Кененбаева М.А. «Бастауыш және негізгі мектепте математиканы дамыта оқытудағы сабақтастық мәселелері» п.ғ.к.автореферат -Аст, 2005ж. 12. Абуов А.Е. Мектептің оқу-тәрбие үрдісінде білім берудің инновациялық технологиясын пайдаланудың педагогикалық шарттары. Пед.ғ.к. дисс ... – Шымкент. 2005. – 151 б.
13.Нағымжанова Қ.М. Бастауыш сынып мұғалімінің инновациялық іс-әрекетін қалыптастырудың педагогикалық шарттары. П.ғ.к. дисс – Алматы, 2003.
14. Көшімбетова С.А. Оқу-тәрбие үрдісінде оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін пайдаланудың педагогикалық шарттары. Пед.ғ.к., дисс ... – Алматы, 2004. – 132 б.
15. Жубаназарова Н.С. Бастауыш сынып оқушыларының математикалық ойлау қабілетін дамыту. Псих.ғ.к. дисс ... – Алматы, 2005. – 138 б.
16. Қоянбаев Ж.Б. Педагогика. – Алматы, 2003.- 317 б
17.Сөздік(Педагогика, психология) Алматы:Мектеп,2002.-251 б.
18. Люблинская А.А. Мұғалімге бастауыш мектеп психологиясы жөнінде. – А, 1981.
19. Сабыров Т. Болашақ мұғалімдердің дидактикалық дайындығын жетілдіру. – А., Ы.Алтынсарин атындағы Қазақтың білім академиясының баспа кабинеті, – 1999.
20.Сұлтанова Ғ. Педагогика. Студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру.Алматы,2007ж.
21.Сұлтанова Ғ.Т. Мектеп психологының жұмыс кітабы.Алматы,2008
22.Сұлтанова Ғ., Сатқаева З.Жаңаша оқыту-заман талабы.Алматы,2011
23.Макашева Р.Психолог кеңістігі:ата-ана-бала. Алматы, 2008.
24.Қ.Құмарова «Ұстаз тағылымы» Атырау-2006
25. «Бастауыш мектеп» журналы №5,6-2005жыл
26.«Бастауыш мектеп» журналы №4,5,6,7,-2006 жыл
27.«Бастауыш мектеп» журналы №1,3,4,5,7,10,11-2007 жыл
2. Коджаспирова А.В. Методика использования технических средств. М. Просвещение, 2005.
3. Қоянбаев Ж., Қоянбаев Р. Педагогика, Астана. 1998. 200-219-беттер.
4. Шаповаленко С. Г. Вопросы теории и практики создания и использования учебного оборудования в советской общеобразовательной школе. — М: Педагогика, 1973. — 144 с.
5. Шахмаев Н. М. Дидактические проблемы применения технических средств в средней школе. — М.: Педагогика, 1973. — 268 с.
6. Ефимов Э. М. Школьникам о телевидении. — М.: Просвещение, 1986.
7. Методологические проблемы совершенствования взаимодействия науки и производства /Отв. Ред. А. П. Деревянко. — Новосибирск: Наука, 1985.
8.Методические рекомендации по использованию технических средств в учебно- воспитательной работе общеобразовательной школы /Под ред. С. Г. 9.Шаповаленко, Л. П. Прессман. — М.: Изд-во НИИ ШОТСО АПН СССР. 1985.-98 с.
10. А. Мұханбетжанова, А. Мұханбетчина «Жеке тұлғаның танымдық белсенділігін қалыптастыру», 2005ж, 20 – бет.
11. Кененбаева М.А. «Бастауыш және негізгі мектепте математиканы дамыта оқытудағы сабақтастық мәселелері» п.ғ.к.автореферат -Аст, 2005ж. 12. Абуов А.Е. Мектептің оқу-тәрбие үрдісінде білім берудің инновациялық технологиясын пайдаланудың педагогикалық шарттары. Пед.ғ.к. дисс ... – Шымкент. 2005. – 151 б.
13.Нағымжанова Қ.М. Бастауыш сынып мұғалімінің инновациялық іс-әрекетін қалыптастырудың педагогикалық шарттары. П.ғ.к. дисс – Алматы, 2003.
14. Көшімбетова С.А. Оқу-тәрбие үрдісінде оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін пайдаланудың педагогикалық шарттары. Пед.ғ.к., дисс ... – Алматы, 2004. – 132 б.
15. Жубаназарова Н.С. Бастауыш сынып оқушыларының математикалық ойлау қабілетін дамыту. Псих.ғ.к. дисс ... – Алматы, 2005. – 138 б.
16. Қоянбаев Ж.Б. Педагогика. – Алматы, 2003.- 317 б
17.Сөздік(Педагогика, психология) Алматы:Мектеп,2002.-251 б.
18. Люблинская А.А. Мұғалімге бастауыш мектеп психологиясы жөнінде. – А, 1981.
19. Сабыров Т. Болашақ мұғалімдердің дидактикалық дайындығын жетілдіру. – А., Ы.Алтынсарин атындағы Қазақтың білім академиясының баспа кабинеті, – 1999.
20.Сұлтанова Ғ. Педагогика. Студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру.Алматы,2007ж.
21.Сұлтанова Ғ.Т. Мектеп психологының жұмыс кітабы.Алматы,2008
22.Сұлтанова Ғ., Сатқаева З.Жаңаша оқыту-заман талабы.Алматы,2011
23.Макашева Р.Психолог кеңістігі:ата-ана-бала. Алматы, 2008.
24.Қ.Құмарова «Ұстаз тағылымы» Атырау-2006
25. «Бастауыш мектеп» журналы №5,6-2005жыл
26.«Бастауыш мектеп» журналы №4,5,6,7,-2006 жыл
27.«Бастауыш мектеп» журналы №1,3,4,5,7,10,11-2007 жыл
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Бастауыш сынып оқушыларын техникалық құралдар арқылы оқытудың
тиімділігі
Мазмұны:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 2-7 бет
І тарау. Бастауыш сынып оқушыларын оқытудың теориялық негіздері
1. Қазіргі оқыту технологияларының педагогикалық – психологиялық
негіздері
7 - 16 бет
2. Оқытудың көрнекілік принципін техникалық құралдарды қолдану арқылы
жүзеге асыру
17 - 31бет
ІІ тарау. Бастауыш сынып сабақтарында техникалық құралдары арқылы оқушы
белсенділігін арттырудың дидактикалық шарттары мен жолдары.
2.1.Бастауыш сынып сабақтарында оқытудың техникалық құралдарын
қолданудың оқушылардың белсенділігін арттыруға ықпалы - 32 – 48бет
2.2.Оқытудың техникалық құралдары арқылы оқушылардың белсенділігін арттыру
бағытында жасалған тәжірибе нәтижелері. 48 – 52бет
Қорытынды 53 – 54 бет
Пайдаланылған әдебиеттер
55 – 56 бет
Қосымшалар
57 – 62 бет
КІРІСПЕ
Зерттеудің көкейкестілігі
Болашақтың бүгінгіден де жарқын болуына жол ашатын құдіретті күш
тек білімде ғана. Заман талабына сай оқыту мұғалімге байланысты. Оның
негізгі қасиеті — ізденгіштігі. Оқытудың техникалық құралдарын оқу мен жазу
арқылы дамыту бағдарламасының маңызы зор. Бұл бағдарламаның стратегияларын
ұтымды пайдалана отырып, әр оқушының өз ойын ашық айтуына, пікір
таластыруына, өз тобында жұмыс жасай алуына мүмкіндік алады.
Қазіргі таңда ғылым мен техниканың даму қарқыны оқу-ағарту саласының
оқыту үрдісіне жаңа технологиялық әдістер мен қондырғыларды кең көлемде
қолдануды қажет етуде. Электрондық байланыс жүйелері арқылы ақпарат
алмасудың тиімділігі өркениетті елдердің іс-тәжірибелерінде айқын сезілуде.
Қазір білім беру жүйесі мен білімді тексеру мақсатында ақпараттық
технологияларды енгізу басты мәселеге айналуда.
Ақпараттық технологиялардың тиімділігі:
Қашықтан білім алу мүмкіндігінің туындауы;
Қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі;
Білім сапасына әсері зор;
Іс әрекет, қимылды қажет ететін пәндер мен тaпсырмаларды оқып үйренуде
мүмкіндік мол.
Қазіргі уақыттағы озық техника болып табылатын компьютерлердің
қолданылуына негізделген, оқудың информациялық технологиясы көптеген
педагогикалық міндеттерді жаңадан шешуге мүмкіндік береді. Мысалы, әр
оқушының өзі үшін, өзінің жеке бас қабілеттері мен мұқтаждықтарына
байланысты тақырыптың материалын көңіл бөле зерттеу және қайталау
мақсатпенен оны таңдап алатындай жеткілікті түрде оқып-үйрену
бағдарламалары жасалған. Басқа бағдарламалар, өзінің күрделілігіне
байланысты мектепте қолданылуы мүмкін емес тәжірибелерді модельдеуге жағдай
жасайды. Оқытудың көрнекі құралдары мен техникалық құралдарын, соның ішінде
интерактивті тақтаны тиімді қолдану қазіргі таңда жаңалық емес,
қажеттілікке айналып отыр. Мұндай сабақтар — экономика мен біздің
өміріміздің барлық жағын компьютерлеудің өте қарқынды процесін бейнелейді.
Осы түрдегі сабақтар оқушыларды қызықтырады, компьютерде жұмыс істеу оқуға
деген ой сезім күйді тудырады.
Бастауыш мектептің оқушысы қазіргі заман талабына сай
технологиямен жабдықталған сыныптарды оқуды аңсайды. Бала компьютерде ойын
ойнауды ғана емес, қызықты сурет салуды, жұмыс жасауды, сөздік (
ағылшын,орыс, қазақ тілі ) қорын молайтуды, электрондық оқулықпен жұмыс
жасауды үйренгісі келеді, онымен етене жақындасуға, достасуға тырысады.
Бастауыш мектепте компьютерлік сауаттылық элементтерін қалыптастыру керек
екендігі айқын.
Осы бағыттағы жұмыстарды нақтылау жолдарын іздестіру зерттеу
проблемасының Бастауыш сынып оқушыларын техникалық құралдар арқылы
оқытудың тиімділігі атты тақырыбын айқындайды.
Зерттеу мақсаты:
Бастауыш сынып сабақтарында техникалық құралдарды қолдану арқылы
оқушылардың белсенділігін арттырудың жолдарын ғылыми теориялық негіздеп,
дидактикалық жолдарын, шарттарын анықтау.
Зерттеу нысаны:
Бастауыш сыныптарда оқыту үрдісі.
Зерттеу пәні:
Бастауыш сынып оқушыларын оқытуда техникалық құралдарды қолдану .
Зерттеу міндеттері: 2) оқытуда техникалық құралдарды қолданудың
тиімділігін тәжірибелік эксперимент барысында тексеру;
Зерттеудің ғылыми болжамы: Егер бастауыш сыныпты оқыту барысында
техникалық құралдарды жүйелі түрде қолданылып отырса, онда оқушылардың
ойлау қабілеті дамып, сабаққа деген қызығушылығы артады, өз
бетімен білім алуға ынталанады, өйткені, оқытудың техникалық
құралдары арқылы оқушылардың дүниетанымын, техникалық практикасын жан –
жақты дамытып, өз ойын тұжырымдап айта білуге, өз бетімен қойылған
мақсатқа жетуге, сонымен өз бетімен ізденіс жасауға итермелейді.
Зерттеу әдістері:
- қарастырылып отырған мәселелерге байланысты психологиялық,
педагогикалық, философиялық және әдістемелік еңбектермен оқып танысу
және оларға талдау жасау;
- бастауыш сынып пәндері бойынша жасалған оқу
бағдарламаларын, оқулықтарды талдау;
- оқытуда техникалық құралдарды қолдану бағытындағы озат педагогикалық
тәжірибелермен танысу;
- оқушылардың даму үрдісін бақылау;
- мектеп құжаттарымен танысу және оларды сараптау;
- оқушылардың жұмыстарының нәтижесін талдау,
- тәжірибелік – эксперименттік жұмыс жүргізу және қорытындылау.
Зерттеу кезеңдері:
І - кезеңде (06.2009 - 05.2010) тақырып таңдау және оған материал
жинақтау, түрлі әдебиеттермен танысу, іріктеу жұмыстары жүргізіледі.
Эксперименттің мақсат – міндеттері белгіленеді, зерттеу болжамы
жасалды. Теориялық әдістемелік әдебиеттерге шолу жасап, озат
педагогикалық тәжірибеге талдау жасалды.
ІІ кезеңде (09.-11.2010) материалды жинақтауды жалғастырып
эксперимент жұмысын жүргізу. Эксперимент жұмысы , 4- сыныптарда
жүргізілді, нәтижелері талданып, қорытындыланды.
ІІІ – кезең (11.2010 – 04.2011) аралығында эксперимент жұмысы
қорытындыланып, пікірлер мен ұсыныстар дайындалды.
Зерттеу базасы: Атырау қаласы № 5 мектебі.
Диплом жұмысының құрылымы: Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан,
қорытындыдан тұрады. Соңында пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен
қосымшалар берілген.
І тарау. Бастауыш сынып оқушыларын оқытудың теориялық негіздері
Бастауыш мектеп – баланы оқуға үйрету мен тәрбиелеу, оның тұлға
ретінде өзін - өзі ашуға, жалпы дамуының қалыптасуына жағдай жасайтын
негізгі саты. Жалпы адамның мектептегі білім алу кезеңі және тұтас
педагогикалық үрдіс сапалы нәтижеге жету үшін бастауыш сыныптардағы оқу –
тәрбие үрдісі қазіргі заман талаптарына сай құрылуы шарт. Мектептегі кез
келген жаңарулар бастауыш мектептен бастау алады. Сондықтан бастауыш мектеп
мұғаліміне қойылар талап пен жауапкершілік те салмақты. Білімнің іргетасы
да балаға бастауыш сыныптарда қаланады.
Қазақтың біртуар ұлдарының бірі Ахмет Байтұрсынов Адамға тіл,
құлақ, қол қандай керек болса, бастауыш мектепте үйренетін білімдер
де сондай керекті, - деген болатын. Олай болса қатардағы қазақ
азаматын болашақ ұлттық маманды даярлау осы бастауыш мектептен
басталады. Жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатысындағы білім
мазмұны тұжырымдамасында білім мазмұнын жаңартудың ғылыми негізіне
бастауыш сынып оқушысын белгілі бір қажетті біліктер мен
дағдылардың иесі, оқу әрекетінің субъектісі, әр түрлі
мәдениеттерімен өз көзқарасы тұрғысынан диалогқа түсетін автор және
жас ерекшелігіне сәйкес өз жолын қалыптастыруға күш жұмсап,
еңбектенетін бала деп, қарастыратын, осыған орай көп қырлы
құрылымды білім – тәрбие мазмұнын анықтап құруға көмектесетін қазіргі
заманғы дамыта отырып оқыту идеясы алынатындығы атап көрсетілген.
Біздің пікірімізше, мұғалімнің қазіргі кезеңдегі дамыта оқыту
жағдайындағы басты міндетін айқындау мәселесі шұғыл түрде күн
тәртібіне қойылуға тиіс, өйткені мұғалім деген терминнің өзі оның
қазіргі кезең талаптарына сәйкес қызметінің мән мағынасын толығымен
аша алмайтын сияқты. Бірінші кезекке оқушыны бұрынғыша пәндік
білім, білік және дағдының белгілі бір жиынтығымен қаруландыру
емес, оның оқу – танымдық әрекеті негізінде жеке бас тұлғасын
тәрбиелеу қойылып отырған қазіргі кезеңде мұғалімнің негізгі қызметі
оқушылардың оқу танымдық іс - әрекетін дұрыс ұйымдастыру және
басқару болып табылады. Республикада оқыту мазмұны жаңартылып,
енгізілген жаңа буын оқулықтары көпдеңгейлі, интеграцияланған, дамыта
оқыту жүйесі қағидаларына сәйкестендірілгенімен ерекшеленеді.
Интерактивтік оқу технологиясы (ИОТ) – деп нәтижесінде оқу әрекеті
барысында олардың өзара мотивациялық, инетеллектуалдық, эмоцияналдық және
басқада жақтарынан жетістіктерге жетуді сезіну ситуациясын тудыра алатын,
оқушыларға педагогикалық әсерлі танымдық қарым-қатынас құруға кепілдік
беретін, мұғалім мен оқушының іс әрекетін оқу ойындары түрінде ұйымдастыру
тәсілдерін айтамыз.
Бүкіл оқыту барысында оның әртүрлі жақтарын қамтамасыз ететіндей бір
мезетте бірнеше технология қолдану керектігіне мұғалім назар аударуы қажет.
Оқытудың көрнекілік әдістері:-иллюстрация;-макет, жоба;-таблица, сызбалар;
техникалық құралдар: аудио, видеотехника,т.б.тиімді болып табылады.
Нақты өмірде бұлар әрқашан іске аса бермейді. Неге десеңіз, мұғалім
бір технологияны немесе оның бір көрнекті элементін ғана парктикада
қолдануға бейім тұрады. Бұл жағдайда интербелсенді оқытудың бүтіндік
принципі бұзылады: бұл процесс әртүрлі технологиямен жан-жақты қамтылуды
талап етеді, бүтін болғанда ғана технология педагогикалық тұрғыда әсерлі
болады.
Педагогикалық технология, оқыту технологиясы туралы мәселелер
соңғы жылдары педагог – ғалымдардың назарын аударып, әр түрлі
қырынан зерттелуде. Оқытудың жаңа технологиясының бастапқы бір
формасы болып табылатын бағдарламалап оқыту мәселелері А.И.Берг,
В.П.Беспалько, Б.С.Блум, М.В.Кларин, И.Я.Лернер, В.Оконь, Б.Скинлер,
Н.Ф.Талызина және тағы басқалардың еңбектерінде көрініп дамыды.
Баланың кейінгі және болашақтағы білім бастауыш буындағы білімнің
сапалылығына тікелей байланысты. Кіші мектеп жасындағы оқушының негізгі
ерекшелігі – білімді қызығушылықпен алуы. Ол үшін сабақты бала
талпынатындай және қызығатындай етіп ұйымдастыру керек. Алдына қойған
мақсатқа жету үшін мұғалім кезкелген технологияны таңдауға ерікті.
Бастауыш саты – оқушы да, оның интелектісі дамуының іргетасы – оқу
әрекеті қалыптасуының қуатты жүретін кезеңі. Оқу әрекетінің мазмұны
оқу тапсырмалары түрінде құрылып отыр. Оқушы әртүрлі оқу
тапсырмаларының өздігінен шешіп орындаудан ортақ тәсілдерін оқу
әрекетін бақылап – бағалауды нәтижесін эталонмен салыстыруды
меңгереді.
Болашақтың бүгінгіден де нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат
қоғамын алға апаратын күш тек білімде ғана. Қай елдің болмасын
өсіп - өркендеуі, өркениетті дүниеде өзіндік орын алуы оның ұлттық
білім жүйесінің деңгейіне, даму бағытына байланысты.
Бүгінгі таңда республикадағы және аймақтағы экономикалық нарықтық
қатынастардың қалыптасу жағдайына сәйкес мектептегі математиканы
оқыту мазмұнын жетілдіру, оқытудың озық технологияларын қолдану –
айрықша өзекті проблемаларға айналып отыр.
Қазіргі заман талаптары мектеп оқушыларының шығармашылық
қабілеттерін, білім алудағы дербестігін мақсатты түрде дамытып отыру
міндетін қойып отыр. Жалпы білім беретін мектептің бастауыш
сатысындағы білім мазмұны тұжырымдамасында білім мазмұнын жаңартудың
ғылыми негізіне бастауыш сынып оқушысының белгілі бір қажетті
біліктер мен дағдылардың иесі, оқу әрекетінің субъектісі, әртүрлі
мәдениеттермен өз көзқарасы тұрғысынан диалогқа түсетін автор және
жас ерекшелігіне сәйкес өз жолын қалыптастыруға күш жұмсап,
еңбектенетін бала деп қарастыратын, осыған орай көп қырлы құрылымды
білім – тәрбие мазмұнын анықтап құруға көмектесетін қазіргі заманғы
дамыта отырып оқыту идеясы алынатындығы атап көрсетілген.
3. Қазіргі оқыту технологияларының педагогикалық – психологиялық
негіздері
А.В.Горячев, А.Л.Семенов, С.А.Бешенкова, Ж.Қараев, А.Байдабекова,
К.З.Халықова, т.б. бастауыш мектептің оқыту үрдісінде жаңа ақпараттық
технологияны пайдалану туралы құнды зерттеулер жүргізген.
Ақпарат термині латынның Informatio түсіндіру мазмұндама деген
сөзінен шыққан, бір нәрсені жетілдіріп түсіндіру деген мағынаны білідіреді.
Ақпараттар алмастырылады, сақталады, өңделеді және белгілі бір тапсырманы
шешу үшін қолданылады. Ақпаратты тек қандай да бір мәліметтердің жиынтығы
деп түсінуге болмайды. Ақпарат белгілі бір мәселелрді шешуге қажетті,
ұғынықты және белгілі бір дәрежедегі бағалылығы танылған білім болып
табылады.
Ақпарат дегеніміз – ақпаратты алушы кісіге дйін қабылдау механизмінің
қабылданды – түсінікті – бағаланды деген үш сүзгісінен өткен нәрсе.3,14
Ақпарат сөзіне Қазақстан Ұлттық энциклопедиясында мынандай түсінік
беріледі;
- ақпарат ( информация, лат.Informatio – түсіндіру, баяндау, хабардар
ету) – 1 ) істің жағдайы, қандай да болмасын оқиға немесе біреудің
қызметі туралы хабарлау, мәлімет беру;
2) 20 ғасырдың ортасынан бастап адам мен адам, адам мен автомат,
автомат пен автомат арасындағы деректер алмасуды, жануарлар мен өсәмдәктер
арсындағы сигналдар алмасуды, тұқым қуалаушылық белгісін бір клеткадан
басқа бір клеикаға, бір ағзадан ( организмнен ) екінші бір ағзаға жеткізуді
қамтитын жалпы ғылыми ұғым;
3) кибернетиканың негізгі ұғымдарының бірі. Ақпарат үздіксіз ( аналогты )
не үзілісті ( дискретті ) болуы мүмкін. Ақпаратты жеткізу, қабылдау.
Түрлендіру және сақтаудың жалпы мәселелерімен ақпарат теориясы
айналысады.4,20б.
Ақпарат сөзі өте жиі кездеседі. Алайда ақпарат деген не екенін ешкім дәл
айта алмайды. Өйткені ақпарат математикадағы нүкте ұғымы сияқты анықтама
берілмейтін ұғым. Ақпарат – информатиканың негізгі ұғымы. Адам ақпаратты
үздікісз қабылдайды. Біз не көреміз, оның барлығы – ақпарат. Заттың дәмін
татып,иісін иіскеп, саусағымызбен сипалап көріп, ол зат туралы ақпарат
аламыз.
Алынған ақпаратты адам миы өңдейді. Біз түсінген және сақтаған ақпараттың
бәрі білімге айналады. Табиғаттағы болып жатқан құбылыстардың барлығы біз
үшін ақпарат. Мысалы, күннің салқындауы, жаңбырдың жаууы, құстардың
ұшуы,уақыттың өтуі, су тасқыны, топырақтың маңызы, жануарлар мен
өсімдіктердің тіршілігі, шаруашылықтар мен қала, ауылдардағы өзгерістер.
Қазіргі кезде қошаған орта жөніндегі қандай да бір сигналдар, мағлұматтар,
құбылыстар жиынтықтары ақпарат деп түсініледі.
Күнделікті оқылатын оқулықтар, газеттер мен журналдар, түрлі радио және
телехабарлар әр түрлі ақпараттарға толы.
Ақпарат мәтін,сурет,схема,графике,сан,әуен, дыбыс,иіс,аралас түрде беріледі.
Мысалы; кітапта ақпарат,мәтін,сан; халықтың өсімі, сирек кездесетін
жануарлардың азаюы кесте; шаруашылықтың дамуы график, диаграмма; жаңа ән
дыбыс, әуен түрінде берілетінін түсіндіре отырып, түрлі мысалдар келтіруге
болады, мысалы, электрондық оқулықтардағы бейне материалдар 5, 12 б
Еліміздің экономикасы артып, мектептердің техникалық базасы нығайып,
арнайы компьютерлік технологиялармен, оқытудың техникалық құралдарымен
жабдықталып, интернет, электрондық оқулық және т.б. кеңінен қамтамасыз
етілуде. Осыған орай, жаңа заманның жас шәкірттерін тәрбиелеуде мұғалімдер
жаңа талаптарға сәйкес компьютер мен оқытудың техникалық құралдарын
пайдалана отырып сабақ өткен кезде оқушылар Құлақ-ми жүйесі бойынша
секундына 50 бит ақпарат қабылдайды. Айналадағы қоршаған заттар туралы
ақпараттың 90 %-ін көру арқылы қабылдайды, ал есту арқылы - 9%, сипап сезу
аркылы - 1%. Көптеген оқушылардың есте сақтау қабілетінін ішіндегі көру
қабілетінің рөлі ерекше. Бұдан адам баласы естіген ақпаратының 15 % есте
сақтайды, көрген ақпараттың 25 %, ал есту және көру арқылы 65 % ақпаратты
есте сақтайды екен. Сөйтіп оқушылар қоршаған ортаны барлық сезім мүшелері
көмегімен таниды. Ақпаратты қабылдаудың негізгі арналары болып есту және
көру мүшелері болып табылады.
Сонымен адам баласының қабылдауын терең зерттеген физиологтардың еңбегіне
сүйенген психолог-педагог мамандар адамның жоғары жүйке жүйесі қызметінің
негізінде оқу үлгісінде қолданылатын компьютерлік технология мен оқытудың
техникалық құралдарын тиімді пайдалана отырып, мұғалім сөзі мен
сабақтастырған жағдайда сабақты меңгеру жоғары дәрежеге жетеді деп
есептейді.
Педагогикада дидактика жөнінде былай делінген: дидактика - бұл ежелгі
грек сөзі, яғни didaktikos-үйретуші, didaskalos - мүғалім деген үғымды
білдіреді. Дидактика - білім беру мен оқытудын теориялық және әдістемелік
негіздерін зерттейтін педагогика ғылымының саласы.
Дидактика білім беру мен оқытудың мазмұнын оқыту принциптерін, оқытуды
ұйымдастыру әдістерін және формаларын қарастырады. Дидактиканың негізінде
жеке пәндерді оқыту ерекшеліктері де зерттеледі.
Дидактиканың ғылыми негізін салған чех педагогы Ян Амос Каменский (1592-
1670). Оның Великая дидактика кітабында (1632) оқытудың мақсаты, әдістері
мен принциптері және сынып сабақ жүйесі баяндалған.
Қазіргі дидактикадағы көрнекілік принципі нақты пәндерге және оны
бейнелеуге ғана қатысты емес, оның моделін жасауға байланысты болмақ.
Оқытудың техникалық құралдарының ең маңызды дидактикалық ерекшелігі оның
ақпаратпен жоғары дәрежеде қамтамасыз етілгендігінде. Бұл өз кезегінде оқу
үрдісінде уақытты тиімді пайдалануға, оқыту сапасын арттыруға септігін
тигізеді. Дегенмен, сабақта оқушылардың ақпаратты қабылдау мүмкіндігінен
ақпарат көлемін асырмау қажет. Оқытудың техникалық құралдары арқылы
оқылатын құбылыстар мен үрдістерге тереңірек бойлай аламыз. Компьютерлік
технология мен оқытудың техникалық құралдары көмегімен оқушыларға мектеп
жағдайында көрсетілуі қиын немесе мүмкін емес құбылыстарды көрсете аламыз.
Оқытудың техникалық құралдары көмегімен, оның ішінде экрандық-дыбыстық
құралдар көмегімен оқу материалын ғылыми акпараттық тұрғыдан бере аламыз.
Көрнекілік адамзат баласымен бірге сол сәттегі зат немесе құбылыстың
бейнелеуден яғни ақпаратты беру қажеттілігінен пайда болған болуы мүмкін.
Бұл туралы бізге дейін келіп жеткен тас үңгірлердегі, жартастардағы
суреттер куә. Көрнекілікпен оқыту алғашқы мектептер пайда болғаннан бері
басталады. Мектеп практикасында көрнекілікпеп оқыту элементтерін ең алғаш
пайдаланған адам есімі тарихта сақталмаған. Адамдар көрнекілікпен оқытуды
жазу пайда болғаннан бұрын бастаған. Ежелгі Египет, Ежелгі Рим, Ежелгі
Греция мектептерінде көрнекілікпен оқыту кең қолданысқа ие болған.
Ауызша және жазбаша сөздің дамуы көрнекілікпен оқыту әдісінің таралуының
бастамасына негіз болды. Кітапты жазу стилі де өзгерді, ол мағыналы және
эмоциональды бола түсті. Қолжазба және басқа кітаптарда суреттер пайда
болды. Мысалы, Томас Мордың "Утопия" атты кітабында Утопия аралында
балаларды суретті кітаппен оқыту жайлы баяндалған. Бірақ, бұл кезде көрнекі
оқыту деген термин әлі пайда болмаған, соңдай-ақ көрнекілікпен оқытудың
қатаң теориялық негіздемесі жасалынбаған болатын. Көрнекі құралдар қолдану
интуитивті таза көру түсініктерінен құралды. Көрнекілік принципінің негізін
қалаушы, оны негіздеген чех педагогы Ян Амос Каменский. Я.А.Коменский
көрнекілікке анықтама берді, оны біз "Дидактиканың алтын ережесі " дейміз.
Дәл осы мектепті дамытудың ең маңызды жолдарының бірі болды, сөйтіп
көптеген педагогикалық зерттеулердің баспалдағы болды.
Педагогикадағы дидактикалық принциптер:
1. Оқыту процесінің мақсаттылық принципі;
2. Оқытудың ғылымилық принципі;
3. Түсініктілік принципі;
4. Жүйелілік принципі;
5. Саналылық және белсенділік принципі;
6. Көрнекілік принципі;
7. Педагогикалық процестің бағыттылық принципі.
Осылардың ішіндегі көрнекілік принципі туралы: көрнекілік принципін алғаш
зерттеп, оған мәнді үлес қосқан Я.А.Каменский, К.Д.Ушинский т.б. осы
принцип негізінде алғашқы оқытудың әдістемесін жазды. К.Д.Ушинский
көрнекілік жайындағы ілімді дамыта келіп, көрнекілік - балалардың
психологиялық ерекшеліктеріне жауап береді, балалар заттардың пішіні,
дыбысы, бояуы арқылы ойлайды деді.
Оқыту процесінде сөзбен іс, теория мен практика өзара байланысты болады.
Әртүрлі көрнекілікті қолданудың нәтижесінде сабақ әрі түсінікті, әрі
қызықты болып өтеді. Мысалы, жоғары сыныптарда сабақты демонстрациялап
өткізу өте тиімді және нәтижелі болады. Көрнекілік абстракты ұғымды игеруге
әсер етеді. Сонымен, көрнекілік принципінің оқыту материалдарын, әсіресе,
теориялық ережелерді терең оқуда, берік есте сақтауда алатын орны ерекше.
Көрнекілік түрлері: Табиғи көрнекілікке коллекциядағы кептірілген
өсімдіктер, хайуандар мен құстардың тұлыбы, минералдар және т.б. жатады.
Заттар және бейнелеу кернекілігі: муляж, геометриялық фигура, макет,
портреттер, архитектура, кескіндеме және мүсін үлгілері, жер бетінің бедері
т.б. Символикалық көрнекілікке карталар, картограммалар, схемалар,
диаграммалар, кестелер жатады. Мысалы кестенің бірнеше түрлері бар. Олар:
хронологиялық, синхрондық, тақырыптық, графикалық кестелер.
Экранды – динамикалық көрнекілік шындық дүниені бейнелейді. Олар:
диапозитивтер, диафильмдер, эпипроекциялар, оқу киносы, оқу теледидары.
Дыбысты техникалық көрнекілікке аудио дискілер, радиоқабылдағыштар жатады.
Көрнекі құралдар оқу материалдарын, әсіресе, теориялық ережелерді есте
жақсы сақтау және жеңіл түсіну үшін колданылады.
Енді оқытудың негізгі дидактикалық принциптері жайлы айтар болсақ:
1 .Ғылымилық принципі;
2. Пәнді оқытудағы көрнекілік принципі;
З. Оқытудағы саналылық және белсенділік принципі;
4. Оқытудағы жүйелілік және реттілік принципі;
5. Оқытудағы түсініктілік принципі
Осы принциптердің ішіндегі бастауыштағы күрделі пән-математиканы
оқытудағы көрнекілік принципі, ол оқушылардың оқу материалын қабылдау,
талдау және жалпылау үрдісінің мәнінен туындайды. Оқу барысының әр түрлі
кезеңдерінде көрнекілік түрліше функциялар орындайды. Математиканы оқыту
практикасы бұл принципті жүзеге асыруға бағытталған арнайы құрал жабдықтар
жасауды қажет етеді (геометриялық фигуралардың модельдері, кестелер, оқу
диафильмдері, кинофильмдер, теледидар, микрокалькуляторлар және т.б.).
Ескеретін бір нәрсе, көрнекілікті қалай болса солай қолдана бермей, тек
қажетгілігіне, тиімділігіне карай пайдалана білудің маңызы зор. Мысалы,
стереометриянын алғашқы сабақтарында фигуралардың әртүрлі моделін көрсету
оқушылар үшін пайдалы болады да, кейінірек олардың кеңістік қиялын дамытуға
кері әсер етуі мүмкін, яғни стереометрияны үйретуде нақты көрнекілік
біртіндеп абстрактылық көрнекілікке (жазық сызбаларды қарастыру) орын
беруі тиіс.
Оқытудың техникалық құралдарының ең маңызды дидактикалық ерекшелігі оның
ақпаратпен жоғары дәрежеде қамтамасыз етілгендігінде. Бұл өз кезегінде оқу
үрдісінде уакытты тиімді пайдалануға, оқыту сапасын арттыруға септігін
тигізеді. Дегенмен, сабақта оқушылардың ақпаратты қабылдау мүмкіндігінен
ақпарат көлемін асырмау қажет. Оқытудың техникалық құралдары арқылы
оқылатын құбылыстар мен үрдістерге тереңірек бойлай аламыз. Компьютерлік
технология мен оқытудың техникалық құралдары көмегімен оқушыларға мектеп
жағдайында көрсетілуі қиын немесе мүмкін емес құбылыстарды көрсете аламыз.
Оқытудың техникалық құралдары көмегімен, оның ішінде экрандық-дыбыстық
құралдар көмегімен оқу материалын ғылыми ақпараттық тұрғыдан бере аламыз.
Сонымен компьютер мен оқытудың техникалық құралдары төмендегі мәселелерді
қамтиды:
1. Оқушыларға оқылатын құбылыстар мен объектілер туралы толық және дәл
ақпаратты бере отырып, оқу сапасын арттырады;
2. Оқытудың көркемділігін арттырады, яғни оқушыларға қиын да күрделі
материалдарды көрнекі түрде түсіндіруге қол жеткізеді;
З. Оқытудың тиімділігін жоғарылатады және оқыту материалын түсіндіру
мүмкіндігін арттырады;
4. Оқушылардың ғылыми дүниетанымдық көзқарастарын қалыптастыра отырып,
олардың білімге құштарлығын, табиғи сұранысын қанағаттандырады;
5. Мұғалімдерді техникалық жұмыстан босата отырып, үнемденген уақытта
олардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне жағдай жасайды;
6. Мұғалім мен оқушының жұмысын жеңілдетеді.
Оқыту құралдарын белгілеріне қарай мынадай түрлерге жіктейміз:
1. Ондағы қолданылатын материалдарға байланысты (сөздік және бейнелік);
2. Қабылдау түрлеріне орай (көру, есту, көру-есту);
З. Материалды беру тәсіліне қарай (техникалық аппарат көмегімен немесе
техника көмегінсіз, дайын кестелер, диакадр, кинотаспа);
Онымен жұмыс істеуді ұйымдастыру формасына қарай (демонстрациялық құрал
негізінде фронтальді және үлестірмелі бейнелік материал негізінде жеке
қолдануға арналған).
4. Оқытудың көрнекілік принципін техникалық құралдарды қолдану арқылы
жүзеге асыру
Оқытудың техникалық құралдарының ішінде қабылдауға арналғандары жиі
қолданылады. Олар:
1. Оқытудың экрандық құралдары;
2. Оқытудың дыбыстық құралдары;
З. Оқытудың экрандық – дыбыстық құралдары.
Ал, компьютерлік техника (акпараттық және коммуникациялық технологиялар
құралдары) оқытудың басқа құралдарына қарағанда өзіндік ерекшеліктері мен
артықшылықтары бар, қолдану мүмкіндігі де кеңірек.
Экрандық оқу құралдарына диапозитив, транспаранттар, диафильмдер,
эпиобъектілер, сондай-ақ үнсіз көрсетілетін киноүзінділер мен кинофильмдер
жатады.
Оқу диапозитивтері — оқу және тәрбие мақсатына қолдануға арналған
бейнелер топтамасы. Оларды фотографиялық тәсілмен түссіз материалға (шыны
немесе таспаға) түсіреді. Сөйтіп, диапроектор көмегімен бейнені жазықтыққа
(экранға) түсіріп көрсетеді.
Транспаранттар - полиграфиялык және фотографиялық жолмен түсірілген
түссіз таспадағы бейнелер. Транспоранттарды графопроектор көмегімен
демонстрациялап көрсетеді.
Эпиобъекті — экранға жарық көмегімен проекцияланатын жазық объектілердегі
бейнелер (сызбалар, суреттер, фотографиялар, мәтіндер және т.б).
Оқу диафильмдері - оқу ақпаратын алдын-ала тізбектей көрсету үшін кадр
түрінде ені 35 мм түссіз таспаға фотографиялық жолмен әзірленген бейнелер
топтамасы.
Оқытудың дыбыстық құралдары. Әртүрлі радиоқабылдағыштар мен дыбыстық
жазбалар (магниттік жазбалар, грампластиналар). Оқытудың экрандық -
дыбыстық құралдары оқу кинооқулықтар, оқу теледидар хабарлары, бейне
жазбалар, дыбыстық диафильмдерін біріктіреді. Кинооқулық - бұл
кинотаспадағы дыбыстық түрде берілетін жылжымалы объектілердің позитивтік
фотографиялық бейнесі. Оқу кинооқулық қорына кинофильмдер, кино-үзінділер
жатады. Бейнежазбалар - бұл арнайы магниттік таспа бейнемагнитофон
ментеледидар камерасы көмегімен жазылған бейне және дыбыс. Теледидар
экранда бейнелеу үшін қолданылады.
Педагогикада оқытудың бірнеше моделін атап көрсетуге болады:
1) пассивті – оқушы оқытудың объектісі ролін атқарады (тыңдау және көру)
2) активті белсенді оқушы оқытудың субъектісі болып шығады (өзіндік
жұмыс, шығармашылық жұмыс, лабораториялық-практикалық жұмыс)
3) интерактивті – inter (өзара), akt (әрекеттесу). Оқыту процесі барлық
оқушылардың тұрақты белсенді өзара қарым-қатынасы арқылы жүзеге асырылады.
Оқушы мен мұғалім оқытудың тең құқылы субъектісі болып табылады.
Интерактивті оқыту моделін пайдалану - өмірлік ситуацияларды
моделдеуді, ролдік ойындарды қолдануды, мәселені бірлесіп шешуді
қарастырады. Оқу процесінің қандайда бір қатысушысын немесе идеяны яғни,
жақсы оқитындарға ғана назар аудару сияқты ерекшелеуді шектейді. Бұл
моделге адамгершілікпен, демократиялық жолмен келуді үйретеді.
Қазіргі заман талабына сай интерактивті оқыту технологиясының аса көп
мөлшері белгілі.
Интерактивтік – дегенді қазақша өзара белсенділік қатынас деп түсінуге
болады.
Интерактивтік оқыту технологиясы - бұл коллективтік, өзін-өзі
толықтыратын, барлық қатысушылардың өзара әрекетіне негізделген, оқу
процесіне оқушының қатыспай қалуы мүмкін болмайтын оқыту процесін
ұйымдастыру.
Интерактивті деген сөз энциклопедиялық сөздікте көрсетілгендей,
интеракция деген ұғымнан келіп шығады. Ал интеракция жеке индивидтердің,
топтың, жұптың өзара біріккен әрекетте бір-біріне алма кезек өтуі.
Ғалым Т. Левандовский интеракцияны қарым-қатынас жасау үрдісінің
синонимі ретінде сипаттайды. Бұл әдіс, әсіресе, сұхбат құруда оқушылардың
белсенділігін арттырады. Бірігіп жұмыс істеуге үйретеді. Олардың ізденуін,
шығармашылықпен әрекет етуін қамтамасыз етеді.
Интеракция термині әлеуметтік психологияда бар. Ендеше бұл термин
ертеден бері қарастырылып келеді деуге болады. Адамдар арасындағы қарым-
қатынас, біріккен әрекет қоғам мүшелерінің өзара ой пікір, идея алмасуы
арқылы жүзеге асатын болса, интеракцмя қарым-қатынас кезінде оқушылардың
істі ұйымдастыра білу қабілеттері де көрінеді. Интерактивті әдіспен сабақ
өткізу кезінде оқушы-кеңесші, серіктес рөлін атқарады. Ал топ белсенді
түрде әрекет ете отырып бірін-бірі қолдау, толықтыру арқылы сұхбат құруға
үйренеді.
Кездескен қиындықтарды жеңуге көмектеседі және әдет-дағдылары
қалыптасады. Олар, мына әдет-дағдылар:
1. Оқушы өзін-өзі батыл, еркін сезінеді. Білім алып жатқан пәнге
деген қызығуы артады.
2. Өзіне бөлінген тақырып бойынша сөйлеу барысында ізденуге,
шығармашылықпен жұмыс істеуге, тіпті өзінің бүкіл түйсігін,
сана-сезімін белгілі бір мәселеге жұмсауға үйренеді.
Интерактивті оқыту деген не?
Оқыту мен үйретудің арасындағы айырмашылық. Іскерлікке үйрету тренингтері,
тәжірибемен өзара байланыс, оқушылардың білім ортасымен тікелей байланысы,
шындыққа негізделген оқыту, оқушылар меңгерілетін тәжірибе саласын табады.
Негізгі қызмет атқаратын оқушылардың тәжірибесі. Мұғалім белсенділігі оқушы
белсенділігіне орын береді, мұғалім міндеті-оқушы белсенділігіне жағдай
жасау.
Бұрынғы тәжірибені өзгерту, құрылым жасау, белгілі сипатымен құру, бұрынғы
тәжірибемен жұмыс жасау-интерактивті оқытуға тән белгі. Оқушыларды түрлі
тәсілдермен белсенді қылуға болады, бірақ оқушылар жай ғана көрермен немесе
тыңдаушы болып қала беруі мүмкін. Сондықтан да үш белсенділік бір-бірімен
байланыста болуы шарт.
-Физикалық белсенділігі: жұмыс орнын ауыстыру, сөйлеу, жазу, тыңдау, сурет
салу т.б.
-Әлеуметтік белсенділік: сұрақ қою, сұраққа жауап беру, пікір алысу т.б.
-Танымдық белсенділік: мұғалім сөзін толықтыру, проблемпның шешімін табу.
Бұл оқытуда оқушыға білім беру емес, оқушыны білім ала білуге үйрету, бағыт
көрсету, әдіс-тәсілдерін үйрету, мұғалім бүкіл сұрақтың жауаптарын білуі
міндетті емес, бірақ оларды талқылай білуі, жауапты қалай беру екенін білуі
керек.
Интерактивті оқыту әдістері оқушылардың өз өмір тәжірибесіне, біліміне
сүйенулеріне негізделген. Сондықтан да олар сабақта ынтымақтастық
педагогикасының жүзеге асуына, бірлесіп әрекет етуге, сабақта жайлы да,
жағымды психологиялық жағдай орнауына \мүмкіндік жасайды. Яғни,
педагогикалық үрдісті демократизациялауға жол ашады. Оқыту нәтижесі
оқушылардың бір-бірімен байланыс бірлігінен көрініп, оқушылар оқу нәтижесін
бір-бірінің жауаптылығын сезінеді.
Сабақта интерактивті әдістерді пайдалануда мынадай шарттар орын
алулары тиіс. Мақсатты нақты белгілеу. Мұғалім оқушылардың топпен жасалатын
жұмыстарының мәнін, ережесін түсініп, топпен жұмыс жасауға дайын
екендіктеріне толық сенімді болуы керек.
Интерактивті әдістерді қолдануда мұғалім кейбір ережелерді естен
шығармауы абзал.
Бірінші ереже: жұмысқа сынып мүшелерін түгел қатыстыру. Өйткені бұл
әдістің негізгі мәні де оқушыларды түгел танымға жұмылдыру.
Екінші ереже: оқушылардың осы әдіспен жұмыс жасауын психологиялық
жағынан дайындау. Қатысушылар өздерін еркін сезіну үшін түрлі жаттығулар
жасатып, сабақтағы қандай да болсын жетістіктерін жиі мадақтап, қолпаштап
отырғаны дұрыс.
Үшінші ереже: әрбір қатысушы өз пікірін, көзқарасын білдіріп, дәлелдеп
беруге мүмкіндік жасалу қажет.
Төртінші ереже: жұмыс жасайтын (сабақ өтетін бөлменің) орынның талапқа
сай болуы. Яғни, оқушылар топ, жұп құру үшін орындарын ауыстырғанда еркін
жүріп-тұруға жағдай жасалуы қарастырылады. Қатысушылар бір-бірін таңдау,
тақта, көрнекілікпен жұмыс жасау үшін еркін, ыңғайлы қозғала алатындай
жағдайды алдын ала қарастыру.
Бесінші ереже: оқушыларды проблема шешу барысында топқа бөлуге мұқият
қарау. Алғашқы кезеңде қатысушылардың өз еріктерінше бөлінуге жол беру.
Оқытушы мен оқушының арасында болатын интеракция әрекет жүйесін 5
сатыға бөлуге болады:
1) Мақсат қою.
2) Жұмысты жоспарлау.
3) Тапсырманы бөлу.
4) Оқушылар әрекетін бақылау.
5) Бағалау.
Интерактивті оқыту технологиясының әдістері:
Өз позицияңды ұстан-деп аталатын интеракциясының да пайдасы бар.
Қандай да бір ұйғарым, көзқарас оқылады, содан кейін оқушылар иә немесе
жоқ деген аймаққа бөлінген тақтаға (плакатқа) барады. Мүмкіндігінше олар
өз позицияларын түсіндіргені дұрыс.
Интерактивті оқыту технологиясын қолданатын оқыту процесінің құрылымында
мына кезеңдерді бөліп көрсетуге болады:
1.Бағыттау. Ойынға қатысушылар мен эксперттерді дайындау кезеңі.
Мұғалім жұмыс тәртібін ұсынады, оқушылармен бірге сабақтың басты мақсаты
мен тапсырмаларын жасайды, оқу проблемасын құрастырады.
2.Ойын-сабақты өткізуге дайындық. Бұл ситуация, нұсқаулар, қойылымдар
мен басқа да материалдарды оқыту кезеңі.
3.Ойынды өткізу. Бұл кезеңде ойын процесінің өзі жүзеге асады.
4.Ойынды талқылау. Ойын нәтижесін талдау, талқылау және бағалау
кезеңі.
Жалпы интерактивті оқыту теориялық та, практикалық та тұрғыда
зерттеуді қажет ететін дидактика міндеттерінің бірінен саналады.
Осындай интерактивті оқыту технологиясын жүйелі қолданып жүргізген
жұмыстар нәтижесінде мынадай жетістіктерге қол жеткіздім:
1. Оқушының істі ұйымдастыра білу қабілеті көрінеді.
2. Оқушылар өз бетінше ізденеді.
3. Белгілі бір жұмыс түрін орындауда практикалық дағдысы қалыптасады.
4. Оқушының шығармашылық, эмоционалдық және танымдық аспектіде жеке
тұлға болып қалыптасуына жағдай жасалады.
5. Оқушының пәнге деген белсенділігі артады.
6. Мәселені шешуге қызуғышылық танытады.
7. Дағды, іскерліктері шыңдалады, шығармашылық деңгейге қадам
жасайды.
8. Қазіргі кездегі демократиялық ұстанымдарды игереді.
9. Оқушы нақты бір тақырыпқа дәлелді фактілер жинайды, білімін
кеңейтеді.
10. Өз көзқарасын жүйелі, дәлелді түрде жеткізе алады.
11. Пікірлерін ашық айта алады.
12. Оқушының тіл байлығы, сөз шешендігі дамиды.
13. Өздеріне сенімділіктері артады.
14. Қоршаған ортаға сын көзбен қарауға үйренеді.
15. Терең білім негіздерін қалыптастырады.
16. Өзіндік ой-қорытынды жасай білуге дағдыланады.
Интерактивтік оқыту технологиясы.
1) Жұптасып жұмыс істеу.
2) Ротациялық (ауыспалы) үштік.
3) Карусель - Айналмақ.
4) Шағын топтармен жұмыс.
5) Аквариум.
6) Аяқталмаған сөйлем.
7) Миландыру Мозговой штурм.
8) Броундық қозғалыс.
9) Есептеу ағашы. Дерево решений
10) Өз атынан сот. Суд от своего имени
11) Азаматтық тыңдау.
12) Ролдік іскерлік ойын.
13) Сығымдау методы. Метод пресс
14) Өз позицияңды ұстан.
15) Дискуссия.
16) Дебаттар.
Интерактивті оқыту технологиясының аса көп мөлшері белгілі.
Интерактивтік оқыту формаларына нені жатқызуға болады? Бүгінгі күні
әдіскерлер мен шығармашыл-ұстаздар топтық жұмыстың көптеген түрін жасап
шығарды. Олардың ішіндегі кең таралғандары - үлкен шеңбер, аквариум,
миға шабуыл (мозговой штурм), дебаттар. Алдынғы сабақтардағы білімдері
немесе өмірде алған тәжрибелері негізінде аздаған хабары бар қандайда бір
мәселе толығымен талқыланатын болса ғана, интерактивтік оқыту формасының
тиімділігі жоғары болады. Одан басқа, қарастырылатын тақырып жабық немесе
тар мағыналы болмау керек. Мысалы, ұрлық үшін жауапкершілік қандай болу
керек немесе салық мөлшері қанша болу керек деген сияқты сұрақтарды топ
алдында талқылаудың мағынасы жоқ. Талқыланатын мәселенің деңгейі тар
экономикалық (құқықтық, саяси, тарихи, т.б.) сұрақтардан мәселені кеңінен
қоюға көшуге мүмкіндік жасайтындай болу керек
Әр ұстаз өз бетінше сыныппен жұмыстың жаңа формаларын ойлап таба
алады. Оқушылар бір-біріне сұрақ қойып және оған жауап беруді үйрететін,
жұптасып жұмыс істеу әдісін сабақтарда жиі қолданылады.
Мысалы; оқушыларға Карусель (Ішкі және сыртқы шеңбердеп те,
Сократ шеңбері деп те атап жүр) деп аталатын мынадай жұмыс түрі қатты
ұнайды: Екі шеңбер жасалады. Ішкі және сыртқы сақиналар (шеңбер). Ішкі
шеңбер– бұл қозғалмай отырған оқушылар. Сыртқы шеңбер – бұлар әрбір 30
секунд сайын ауысып тұрады. Осылайша, олар бірнеше минутта бірнеше
тақырыпты айтып шығады және әрқайсысы өзінің дұрыстығына әңгімелесушінің
көзін жеткізуге тырысады.
Аквариум технологиясының мәнісі сонда, бірнеше оқушы шеңбер ішінде
ситуацияны жасырады разыгрывают, ал қалғандары оларды бақылап тұрып
әрекеттеріне талдау жасайды.
Броундық қозғалыста оқушылар бүкіл сынып ішінде қозғала жүріп берілген
тақырыбы бойынша ақпарат жинайды.
Есептеу ағашы – сынып сандары бірдей 3 немесе 4 топқа бөлінеді. Әр топ
өз сұрақтарын талдап, ағаштың өздеріне тиісті тармағына (ватман парақ)
жауап жазады, содан соң топтар орындарын ауыстырып, көршісінің ағашына өз
идеяларын жазады.
Өз позицияңды ұстан - деп аталатын интеграцияның да пайдасы бар.
Қандай да бір ұйғарым, көзқарас оқылады, содан кейін оқушылар Иә немесе
Жоқ деген аймаққа бөлінген тақтаға (плакатқа) барады. Мүмкіндігінше олар
өз позицияларын түсіндіргені дұрыс.
Мұғалім мен оқушының интерактивтік шығармашылығы шектелмейді. Оны
қойылған мақсатқа дұрыс бағыттай білудің маңызы зор. Бүгінгі шығып жатқан
методикалық инновациялар оқытудың интерактивтік методымен
байланыстырылған.
Интерактивтік оқыту – бұл, ең алдымен оқушы мен мұғалімнің қарым-
қатынасы тікелей жүзеге асатын сұқбаттасып оқыту болып табылады.
Интерактивтің негізгі сипаттамалары қандай? Интерактивтік оқыту –
бұл танымдық әрекеттің арнаулы ұйымдастыру формасы. Ол толық айқындалған
және мақсатын алдын-ала болжауға болатын оқыту тұрі. Осындай мақсаттардың
бірі оқушы өзінің жетістіктерін, интелектуалдық белсенділігін сезетіндей,
оқу барысының өнімділігін арттыратын оқытудың жинақы (комфортный) шарттарын
жасау. Интерактивтік оқытудың мәнісі сыныптағы барлық оқушы таным
процесімен қамтылады, олар өздерінің білетін және ойлайтын нәрселері арқылы
түсінуге және қарсы әсер етуге (рефлектировать) мүмкіндік алады. Таным
процесінде, оқу материалын игеруде, оқушылардың біріккен әрекеттері мынаны
білдіреді; әр оқушы өзіне тән ерекше еңбегін сіңіреді, білім, идея, әрекет
ету тәсілдерін алмасу үздіксіз жүреді. Сонымен қатар, бұл процесс өзара
қолдау және қайырмыдылық атмосферасында жүреді. Яғни, жаңа білім алып қана
қоймайды, танымдық процестің өзін дамытады, оны әлдеқайда жоғары топтасу
мен еңбектесу дәрежесіне көтереді.
Сабақтағы интерактивтік әрекет өзара түсіністікке, өзара әрекетке,
қатысушының әрқайсысына қажет есепті бірлесіп шешуге алып келетін -
ұйымдастыру және сұхбаттасып қарым-қатынас жасауды дамытуды ұысанды.
Интерактив бір көзқарастың немесе бір ғана сөйлеушінің басым болуы
жағдайын болдырмайды. Сұхбаттасып оқыту барасында оқуышылар сыни ойлауды,
тиісті ақпарат пен белгілі жағдайды талдау негізінде күрделі мәселелерді
шешуді, балама көзқарастарды салыстыруды, ақылды шешімдер қабылдауды,
дискуссияға қатысуды, басқа адамдармен тиімді қарым-қатынас жасауды
үйренеді. Ол үшін сабақта жекелей, жұптық және топтық жұмыс
ұйымдастырылады, зерттеу жұмыстары, рольдік ойындар қолданылады,
құжаттармен және түрлі ақпарат көздерімен жұмыс жасайды, шығармашылық
жұмыстар пайдаланылады.
ІІ тарау. Бастауыш сынып сабақтарында техникалық құралдары арқылы оқушы
белсенділігін арттырудың дидактикалық шарттары мен жолдары.
Оқудың интерактивті әдістері, үлгілері:
Ми шабуылы, ми штурмы (дельфи әдісі) – бұл әдіс, берілген
сұраққа кез-келген оқушы жауап бере алатын әдіс. Маңыздысы айтылған
көзқарасқа бірден баға қоймау керек, барлығын қабылдау қажет және
әрқайсысының пікірін тақтаға немесе парақ қағазға жазған дұрыс. Қатысушылар
олардан негіздеме немесе сұраққа түсініктеме талап етілмейтінін түсінулері
керек.
Ми шабуылы хабарландыруды анықтау керек болғанда жәненемесе
қатысушылардың белгілі сұраққа қатынасы кезінде қолданылады. Жұмыстың бұл
нысанын кері байланыс алу үшін қолдануға болады.
Интерактивті оқыту әдістеріне білім алу және оны дамыту процесіне
белсенді ат салысуға тарту жатады:
Ми штурмы (Миға шабуыл)
* Шағын-лекциялар
* Топтардағы жұмыс
* Бақылау парағы немесе
сынақ
* рөлдік ойын
* ойын жаттығулары
* жобаны әзірлеу
* жағдайлық тапсырмаларды
шешу
* Сапар шегушіні (визитерді)
шақыру
* Сарапшы топтарының
пікірсайыстары
* Сұхбаттар
* Сахналау
* Жағдайдан жеңілу
* Оқушының рөліне ену
* Сюжеттік суреттерді
талқылау
Интерактивті әдіске сондай-ақ әр түрлі көмекші құралдарды пайдалана
отырып: тақта, кітаптар, бейне материалдар, слайдылар, флипчарттар,
постерлер, компьютерлер және т.т. таныстырулар жатады.
Сонымен қатар, оқу процесіне топтық пікірсайыстар, жазбаша
мазмұндамалар және шығармалар, сұхбаттар, жастарды тең – теңімен қағидаты
бойынша құрдастарымен жұмыс істеуге оқыту, бейнефильмдер мен
бейнесюжеттерді қарап шығып талқылау, әртүрлі науқандар мен акцияларды
өткізу.
Рөлдік ойын
Рөлдік ойын - бұл өмірлік жағдайлардың белгілі бір мінез-құлық немесе
эмоционалдық жақтарын меңгеру ниетінде алдын-ала бөлінген рөлдер арқылы
қатысушы топтардың сахналап ойнауы.
Рөлдік ойындар шағын топтарда (3-5 қатысушы) жүргізіледі. Қатысушылар
карточка арқылы (тақтада, қағаз парақтарда және т.б.) тапсырма алады,
рөлдерді бөледі, жағдайды ойнайды және барлық топқа ұсынады (көрсетеді).
Оқытушы балалардың мінез-құлқын ескере отырып рөлді өздері бөледі.
Бұл әдістің артықшылығы сол, әрбір қатысушы өзін ұсынылған рөл
жағдайында көрсетеді, сол не басқа жағдайды айтарлықтай шынайы байқайды,
сол не басқа әрекеттердің салдарларын сезінеді және шешім қабылдайды.
Жұмыстың аталған нысаны ойын жағдайларын құрастыру жолымен,
тапсырылған шарттармен алдын ала белгіленген мінез-құлқын, сол немесе басқа
жағдайларда адамдардың мінез-құлқы мен эмоционалдық реакциясын бейнелеу
үшін қолданылады.
Бастауыш сынып сабақтарында оқытудың техникалық құралдарын қолданудың
оқушылардың белсенділігін арттыруға ықпалы
Техникалық оқу құралдарындағы сабақтастық мәселесі
Оқу құралдары деп мағлұмат жеткізу үшін, сондай-ақ оқушылардың оқу іс-
әрекеттерінің кез келген формасында өз еркінше жұмыс істеуді ұйымдастыру
және оқу материалының меңгерілуін тексеру үшін мұғалім қолданатын оқу
жабдықтарынын керек-жарақтарын түсіну керек. Оқу құралдары оқу
жабдықтарының құрама бөліктері болып табылады. Оқу жабдықтарына оқу
құралдарынан басқа оқудың техникалық құралдары, құрал-аспаптар (экран,
сынып тақтасы, кронштейндер және т. б.) және мебель кіреді.
Мағлұматтарды ұсыну және оларды дайындау технологиясы бойынша оқу
құралдары келесілерге бөлінеді:
* басылымдар (оқулықтар, анықтамалар, есептер жинағы нұсқаулар,
инструкциялы-технологиялық карталар, плакаттар, карточкалар);
* экрандық (депозитивтер, диафильмдер, транспорант, кинофильм, компьютерлік
әр түрлі ойындар);
* дыбысты (грамм. және магниттік жазулар, радиотелевидение берілістер).
Оқудың техникалық құралдары оқу жабдықтарының құрайтын бөлігі болады және
өзіне жүктелген міндеті бойынша мағлұматтардың техникалық құралдары,
тексерудің техникалық құралдары және оқытатын жүйелер болып бөлінеді.
Оқу кұралдарындағы сабақтастық проблемасын шешу процесінде мұндай
құралдардың жинақы түрде төрт аспектіде — техникалық, психологиялық,
дидактикалық-әдістемелік және санитарлы-гигиеналық түрде қарастырылуы
ұйғарылады.
Оқудың техникалық құралдары мен көрнекілік құралдарының жинақы түрде
қолданылуының бірінші аспектісі — ұйымдастыру және экономикалық сұрақтардың
шешуімен байланысты (мысалы, мұғалім мен оқушылардың жұмыс орындарына
инженерлі-техникалық шешім беру, оқудың техникалық құралдарын, көрнекті
құралдарын жасау, техникалық тапсырмаларды және автоматтандырылған
сыныптарды жоспарлауға байланысты техникалық ұсыныстарды жасауға шешім
қабылдау және т.б.).
Мұндай құралдардың жинақы түрде қолданылуының екінші аспектісі —
оқушылардың ұғыну және ойлауының психологиялық заңдылықтарымен байланысты.
Сенсомоторлық және перцептивтік процестерді қалыптастырудың айтарлықтай
үлесі көз анализаторларына келетінін психологтардың зерттеулері көрсетті.
Әрине, мысалы сенсомоторлық процестерді қалыптастыруда есту
анализаторларының алатын орны да бар. Егер адамның әр деңгейдегі (түйсік,
қабылдау, елес) көз және есту анализаторларының жұмысын салыстырсақ, онда
мұндай салыстырудың пайдасы көз жүйесіне болатынын көруге болады.
Оқу құралдарының жинақы түрде қолданылуының үшінші аспектісі —
дидактикалық шарттармен және олардың ұсынылуының әдістемелік тәсілдерімен
байланысты. Қайсыбір материалдар мен құралдарды және басқа да көрнекі
материалдар мен оқудың техникалық құралдарын іріктеп алу әр уақытта оқып-
білушілердің танымдылық мүмкіншіліктеріне сәйкес келу керек, оқудың
мақсаты, міндеті және мазмұнына, сабақ беру мен сабақ алудың ұйымдастыру
формалары мен әдістеріне сүйену керек.
Оқу құралдарын жинақы түрде қолданудың төртінші аспектісі (соңғы уакытқа
дейін, өкінішке орай бұған аз назар аударылып отыр) — оқу процесін
ұйымдастырудың маңызды жақтарын бейнелейді (мұғалімдер мен оқушылардың оқу
бөлмелеріндегі және оқу-өндіріс шеберханаларындағы жұмыс орындарының
лайықты түрде жарықталғандығына қойылатын белгілі нормативтік талаптарды
сақтай білу; зерттелетін объектілердің қолайлы қарсыластығы (контраст),
оқып-білушілердің көз алдында жарықты қолайлы болатындай қылып үлестіру
және т. б.).
Оқу құралдарындағы және оқудың техникалық құралдарындағы сабақтастық деп
оқудың мазмұнына, ұйымдастыру формаларына, әдістеріне және дидактикалық
тәсілдеріне байланысты құралдар мен оқудың техникалық құралдарын ұтымды
түрде іріктеуді, ескірген құралдарды педагогика ғылымы мен практиканың осы
заманғы талаптарына сай құралдармен ауыстыруды айтады.
Оқу құралдарындағы сабақтастықты әбден толық жүзеге асыру, кабинеттері
мен шеберханаларының материалды-кеңістіктік ортасы және материалды-
техникалық жабдықталуы қазіргі заманғы инженерлік-психологиялық талаптарды,
сондай-ақ, жалпы білім беретін және кәсіби-техникалық мектептердін
материалды-техникалық базаларына қойылатын педагогикалық талаптарды
қанағаттандыратын оқу орындарында ғана мүмкін болады. Мұндай талаптар мен
дидактикалық мүмкіншіліктер зерттеушілердің еңбектерінде жеткілікті түрде
толық баяндалған Оқу құралдары мен техникалық оқу құралдарындағы
сабақтастық оқудың материалды-техникалық басып оза даму принципін, оқудың
мазмұны, әдістері мен ұйымдастыру формалары дамуының прогрессшіл
тенденциясын қанағаттандыру керектігін, ғылым мен өндірістің қазіргі
уақыттағы өзара әрекеттесуінің сипатын бейнелеу керектігін атап өтеміз.
Қазіргі уақыттағы озық техника болып табылатын компьютерлердің
қолданылуына негізделген, оқудың информациялық технологиясы көптеген
педагогикалық міндеттерді жаңадан шешуге мүмкіндік береді. Мысалы, әр
оқушынын, өзі үшін, өзінің жеке бас қабілеттері мен мұқтаждықтарына
байланысты тақырыптың материалын көңіл бөле зерттеу және қайталау
мақсатпенен оны таңдап алатындай жеткілікті түрде оқып-үйрену
бағдарламалары жасалған. Басқа бағдарламалар, өзінің күрделілігіне
байланысты мектепте қолданылуы мүмкін емес тәжірибелерді модельдеуге жағдай
жасайды. Мұндай сабақтар — экономика мен біздің өміріміздің барлық жағын
компьютерлеудің өте қарқынды процесін бейнелейді. Осы түрдегі сабақтар
оқушыларды қызықтырады, компьютерде жұмыс істеу оқуға деген ой сезім күйді
тудырады.
Электрондық оқулықтарды қолдану
Ізденімпаз, жаңашыл мүғалімнің шығармашылығындағы ерекшелік, оның сабақты
түрлендіре өткізіп, оқушының жүрегіне жол таба білуінде. Әрбір сабақ
мұғалімнің ізденісінің нәтижесін көрсетеді. Күнделікті сабақты ыңғайына
қарай түрлендіріп өткізсе, оқушылардың пәнге деген қызығушылығы артады.
Сонымен бірге сабақта компьютердің мүмкіндіктерін пайдалану өте тиімді.
Білім берудің кез-келген саласыңда Электрондық оқулықты пайдалану
оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау
жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.
Электрондық оқулықтарда теориялық тақырыптар кеңінен беріліп түсіндіріледі.
Оқытудың техникалық құралдары арқылы оқушылардың белсенділігін арттыру
бағытында жасалған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырыбы: Бастауыш сынып оқушыларын техникалық құралдар арқылы оқытудың
тиімділігі
Мазмұны:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 2-7 бет
І тарау. Бастауыш сынып оқушыларын оқытудың теориялық негіздері
1. Қазіргі оқыту технологияларының педагогикалық – психологиялық
негіздері
7 - 16 бет
2. Оқытудың көрнекілік принципін техникалық құралдарды қолдану арқылы
жүзеге асыру
17 - 31бет
ІІ тарау. Бастауыш сынып сабақтарында техникалық құралдары арқылы оқушы
белсенділігін арттырудың дидактикалық шарттары мен жолдары.
2.1.Бастауыш сынып сабақтарында оқытудың техникалық құралдарын
қолданудың оқушылардың белсенділігін арттыруға ықпалы - 32 – 48бет
2.2.Оқытудың техникалық құралдары арқылы оқушылардың белсенділігін арттыру
бағытында жасалған тәжірибе нәтижелері. 48 – 52бет
Қорытынды 53 – 54 бет
Пайдаланылған әдебиеттер
55 – 56 бет
Қосымшалар
57 – 62 бет
КІРІСПЕ
Зерттеудің көкейкестілігі
Болашақтың бүгінгіден де жарқын болуына жол ашатын құдіретті күш
тек білімде ғана. Заман талабына сай оқыту мұғалімге байланысты. Оның
негізгі қасиеті — ізденгіштігі. Оқытудың техникалық құралдарын оқу мен жазу
арқылы дамыту бағдарламасының маңызы зор. Бұл бағдарламаның стратегияларын
ұтымды пайдалана отырып, әр оқушының өз ойын ашық айтуына, пікір
таластыруына, өз тобында жұмыс жасай алуына мүмкіндік алады.
Қазіргі таңда ғылым мен техниканың даму қарқыны оқу-ағарту саласының
оқыту үрдісіне жаңа технологиялық әдістер мен қондырғыларды кең көлемде
қолдануды қажет етуде. Электрондық байланыс жүйелері арқылы ақпарат
алмасудың тиімділігі өркениетті елдердің іс-тәжірибелерінде айқын сезілуде.
Қазір білім беру жүйесі мен білімді тексеру мақсатында ақпараттық
технологияларды енгізу басты мәселеге айналуда.
Ақпараттық технологиялардың тиімділігі:
Қашықтан білім алу мүмкіндігінің туындауы;
Қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі;
Білім сапасына әсері зор;
Іс әрекет, қимылды қажет ететін пәндер мен тaпсырмаларды оқып үйренуде
мүмкіндік мол.
Қазіргі уақыттағы озық техника болып табылатын компьютерлердің
қолданылуына негізделген, оқудың информациялық технологиясы көптеген
педагогикалық міндеттерді жаңадан шешуге мүмкіндік береді. Мысалы, әр
оқушының өзі үшін, өзінің жеке бас қабілеттері мен мұқтаждықтарына
байланысты тақырыптың материалын көңіл бөле зерттеу және қайталау
мақсатпенен оны таңдап алатындай жеткілікті түрде оқып-үйрену
бағдарламалары жасалған. Басқа бағдарламалар, өзінің күрделілігіне
байланысты мектепте қолданылуы мүмкін емес тәжірибелерді модельдеуге жағдай
жасайды. Оқытудың көрнекі құралдары мен техникалық құралдарын, соның ішінде
интерактивті тақтаны тиімді қолдану қазіргі таңда жаңалық емес,
қажеттілікке айналып отыр. Мұндай сабақтар — экономика мен біздің
өміріміздің барлық жағын компьютерлеудің өте қарқынды процесін бейнелейді.
Осы түрдегі сабақтар оқушыларды қызықтырады, компьютерде жұмыс істеу оқуға
деген ой сезім күйді тудырады.
Бастауыш мектептің оқушысы қазіргі заман талабына сай
технологиямен жабдықталған сыныптарды оқуды аңсайды. Бала компьютерде ойын
ойнауды ғана емес, қызықты сурет салуды, жұмыс жасауды, сөздік (
ағылшын,орыс, қазақ тілі ) қорын молайтуды, электрондық оқулықпен жұмыс
жасауды үйренгісі келеді, онымен етене жақындасуға, достасуға тырысады.
Бастауыш мектепте компьютерлік сауаттылық элементтерін қалыптастыру керек
екендігі айқын.
Осы бағыттағы жұмыстарды нақтылау жолдарын іздестіру зерттеу
проблемасының Бастауыш сынып оқушыларын техникалық құралдар арқылы
оқытудың тиімділігі атты тақырыбын айқындайды.
Зерттеу мақсаты:
Бастауыш сынып сабақтарында техникалық құралдарды қолдану арқылы
оқушылардың белсенділігін арттырудың жолдарын ғылыми теориялық негіздеп,
дидактикалық жолдарын, шарттарын анықтау.
Зерттеу нысаны:
Бастауыш сыныптарда оқыту үрдісі.
Зерттеу пәні:
Бастауыш сынып оқушыларын оқытуда техникалық құралдарды қолдану .
Зерттеу міндеттері: 2) оқытуда техникалық құралдарды қолданудың
тиімділігін тәжірибелік эксперимент барысында тексеру;
Зерттеудің ғылыми болжамы: Егер бастауыш сыныпты оқыту барысында
техникалық құралдарды жүйелі түрде қолданылып отырса, онда оқушылардың
ойлау қабілеті дамып, сабаққа деген қызығушылығы артады, өз
бетімен білім алуға ынталанады, өйткені, оқытудың техникалық
құралдары арқылы оқушылардың дүниетанымын, техникалық практикасын жан –
жақты дамытып, өз ойын тұжырымдап айта білуге, өз бетімен қойылған
мақсатқа жетуге, сонымен өз бетімен ізденіс жасауға итермелейді.
Зерттеу әдістері:
- қарастырылып отырған мәселелерге байланысты психологиялық,
педагогикалық, философиялық және әдістемелік еңбектермен оқып танысу
және оларға талдау жасау;
- бастауыш сынып пәндері бойынша жасалған оқу
бағдарламаларын, оқулықтарды талдау;
- оқытуда техникалық құралдарды қолдану бағытындағы озат педагогикалық
тәжірибелермен танысу;
- оқушылардың даму үрдісін бақылау;
- мектеп құжаттарымен танысу және оларды сараптау;
- оқушылардың жұмыстарының нәтижесін талдау,
- тәжірибелік – эксперименттік жұмыс жүргізу және қорытындылау.
Зерттеу кезеңдері:
І - кезеңде (06.2009 - 05.2010) тақырып таңдау және оған материал
жинақтау, түрлі әдебиеттермен танысу, іріктеу жұмыстары жүргізіледі.
Эксперименттің мақсат – міндеттері белгіленеді, зерттеу болжамы
жасалды. Теориялық әдістемелік әдебиеттерге шолу жасап, озат
педагогикалық тәжірибеге талдау жасалды.
ІІ кезеңде (09.-11.2010) материалды жинақтауды жалғастырып
эксперимент жұмысын жүргізу. Эксперимент жұмысы , 4- сыныптарда
жүргізілді, нәтижелері талданып, қорытындыланды.
ІІІ – кезең (11.2010 – 04.2011) аралығында эксперимент жұмысы
қорытындыланып, пікірлер мен ұсыныстар дайындалды.
Зерттеу базасы: Атырау қаласы № 5 мектебі.
Диплом жұмысының құрылымы: Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан,
қорытындыдан тұрады. Соңында пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен
қосымшалар берілген.
І тарау. Бастауыш сынып оқушыларын оқытудың теориялық негіздері
Бастауыш мектеп – баланы оқуға үйрету мен тәрбиелеу, оның тұлға
ретінде өзін - өзі ашуға, жалпы дамуының қалыптасуына жағдай жасайтын
негізгі саты. Жалпы адамның мектептегі білім алу кезеңі және тұтас
педагогикалық үрдіс сапалы нәтижеге жету үшін бастауыш сыныптардағы оқу –
тәрбие үрдісі қазіргі заман талаптарына сай құрылуы шарт. Мектептегі кез
келген жаңарулар бастауыш мектептен бастау алады. Сондықтан бастауыш мектеп
мұғаліміне қойылар талап пен жауапкершілік те салмақты. Білімнің іргетасы
да балаға бастауыш сыныптарда қаланады.
Қазақтың біртуар ұлдарының бірі Ахмет Байтұрсынов Адамға тіл,
құлақ, қол қандай керек болса, бастауыш мектепте үйренетін білімдер
де сондай керекті, - деген болатын. Олай болса қатардағы қазақ
азаматын болашақ ұлттық маманды даярлау осы бастауыш мектептен
басталады. Жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатысындағы білім
мазмұны тұжырымдамасында білім мазмұнын жаңартудың ғылыми негізіне
бастауыш сынып оқушысын белгілі бір қажетті біліктер мен
дағдылардың иесі, оқу әрекетінің субъектісі, әр түрлі
мәдениеттерімен өз көзқарасы тұрғысынан диалогқа түсетін автор және
жас ерекшелігіне сәйкес өз жолын қалыптастыруға күш жұмсап,
еңбектенетін бала деп, қарастыратын, осыған орай көп қырлы
құрылымды білім – тәрбие мазмұнын анықтап құруға көмектесетін қазіргі
заманғы дамыта отырып оқыту идеясы алынатындығы атап көрсетілген.
Біздің пікірімізше, мұғалімнің қазіргі кезеңдегі дамыта оқыту
жағдайындағы басты міндетін айқындау мәселесі шұғыл түрде күн
тәртібіне қойылуға тиіс, өйткені мұғалім деген терминнің өзі оның
қазіргі кезең талаптарына сәйкес қызметінің мән мағынасын толығымен
аша алмайтын сияқты. Бірінші кезекке оқушыны бұрынғыша пәндік
білім, білік және дағдының белгілі бір жиынтығымен қаруландыру
емес, оның оқу – танымдық әрекеті негізінде жеке бас тұлғасын
тәрбиелеу қойылып отырған қазіргі кезеңде мұғалімнің негізгі қызметі
оқушылардың оқу танымдық іс - әрекетін дұрыс ұйымдастыру және
басқару болып табылады. Республикада оқыту мазмұны жаңартылып,
енгізілген жаңа буын оқулықтары көпдеңгейлі, интеграцияланған, дамыта
оқыту жүйесі қағидаларына сәйкестендірілгенімен ерекшеленеді.
Интерактивтік оқу технологиясы (ИОТ) – деп нәтижесінде оқу әрекеті
барысында олардың өзара мотивациялық, инетеллектуалдық, эмоцияналдық және
басқада жақтарынан жетістіктерге жетуді сезіну ситуациясын тудыра алатын,
оқушыларға педагогикалық әсерлі танымдық қарым-қатынас құруға кепілдік
беретін, мұғалім мен оқушының іс әрекетін оқу ойындары түрінде ұйымдастыру
тәсілдерін айтамыз.
Бүкіл оқыту барысында оның әртүрлі жақтарын қамтамасыз ететіндей бір
мезетте бірнеше технология қолдану керектігіне мұғалім назар аударуы қажет.
Оқытудың көрнекілік әдістері:-иллюстрация;-макет, жоба;-таблица, сызбалар;
техникалық құралдар: аудио, видеотехника,т.б.тиімді болып табылады.
Нақты өмірде бұлар әрқашан іске аса бермейді. Неге десеңіз, мұғалім
бір технологияны немесе оның бір көрнекті элементін ғана парктикада
қолдануға бейім тұрады. Бұл жағдайда интербелсенді оқытудың бүтіндік
принципі бұзылады: бұл процесс әртүрлі технологиямен жан-жақты қамтылуды
талап етеді, бүтін болғанда ғана технология педагогикалық тұрғыда әсерлі
болады.
Педагогикалық технология, оқыту технологиясы туралы мәселелер
соңғы жылдары педагог – ғалымдардың назарын аударып, әр түрлі
қырынан зерттелуде. Оқытудың жаңа технологиясының бастапқы бір
формасы болып табылатын бағдарламалап оқыту мәселелері А.И.Берг,
В.П.Беспалько, Б.С.Блум, М.В.Кларин, И.Я.Лернер, В.Оконь, Б.Скинлер,
Н.Ф.Талызина және тағы басқалардың еңбектерінде көрініп дамыды.
Баланың кейінгі және болашақтағы білім бастауыш буындағы білімнің
сапалылығына тікелей байланысты. Кіші мектеп жасындағы оқушының негізгі
ерекшелігі – білімді қызығушылықпен алуы. Ол үшін сабақты бала
талпынатындай және қызығатындай етіп ұйымдастыру керек. Алдына қойған
мақсатқа жету үшін мұғалім кезкелген технологияны таңдауға ерікті.
Бастауыш саты – оқушы да, оның интелектісі дамуының іргетасы – оқу
әрекеті қалыптасуының қуатты жүретін кезеңі. Оқу әрекетінің мазмұны
оқу тапсырмалары түрінде құрылып отыр. Оқушы әртүрлі оқу
тапсырмаларының өздігінен шешіп орындаудан ортақ тәсілдерін оқу
әрекетін бақылап – бағалауды нәтижесін эталонмен салыстыруды
меңгереді.
Болашақтың бүгінгіден де нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат
қоғамын алға апаратын күш тек білімде ғана. Қай елдің болмасын
өсіп - өркендеуі, өркениетті дүниеде өзіндік орын алуы оның ұлттық
білім жүйесінің деңгейіне, даму бағытына байланысты.
Бүгінгі таңда республикадағы және аймақтағы экономикалық нарықтық
қатынастардың қалыптасу жағдайына сәйкес мектептегі математиканы
оқыту мазмұнын жетілдіру, оқытудың озық технологияларын қолдану –
айрықша өзекті проблемаларға айналып отыр.
Қазіргі заман талаптары мектеп оқушыларының шығармашылық
қабілеттерін, білім алудағы дербестігін мақсатты түрде дамытып отыру
міндетін қойып отыр. Жалпы білім беретін мектептің бастауыш
сатысындағы білім мазмұны тұжырымдамасында білім мазмұнын жаңартудың
ғылыми негізіне бастауыш сынып оқушысының белгілі бір қажетті
біліктер мен дағдылардың иесі, оқу әрекетінің субъектісі, әртүрлі
мәдениеттермен өз көзқарасы тұрғысынан диалогқа түсетін автор және
жас ерекшелігіне сәйкес өз жолын қалыптастыруға күш жұмсап,
еңбектенетін бала деп қарастыратын, осыған орай көп қырлы құрылымды
білім – тәрбие мазмұнын анықтап құруға көмектесетін қазіргі заманғы
дамыта отырып оқыту идеясы алынатындығы атап көрсетілген.
3. Қазіргі оқыту технологияларының педагогикалық – психологиялық
негіздері
А.В.Горячев, А.Л.Семенов, С.А.Бешенкова, Ж.Қараев, А.Байдабекова,
К.З.Халықова, т.б. бастауыш мектептің оқыту үрдісінде жаңа ақпараттық
технологияны пайдалану туралы құнды зерттеулер жүргізген.
Ақпарат термині латынның Informatio түсіндіру мазмұндама деген
сөзінен шыққан, бір нәрсені жетілдіріп түсіндіру деген мағынаны білідіреді.
Ақпараттар алмастырылады, сақталады, өңделеді және белгілі бір тапсырманы
шешу үшін қолданылады. Ақпаратты тек қандай да бір мәліметтердің жиынтығы
деп түсінуге болмайды. Ақпарат белгілі бір мәселелрді шешуге қажетті,
ұғынықты және белгілі бір дәрежедегі бағалылығы танылған білім болып
табылады.
Ақпарат дегеніміз – ақпаратты алушы кісіге дйін қабылдау механизмінің
қабылданды – түсінікті – бағаланды деген үш сүзгісінен өткен нәрсе.3,14
Ақпарат сөзіне Қазақстан Ұлттық энциклопедиясында мынандай түсінік
беріледі;
- ақпарат ( информация, лат.Informatio – түсіндіру, баяндау, хабардар
ету) – 1 ) істің жағдайы, қандай да болмасын оқиға немесе біреудің
қызметі туралы хабарлау, мәлімет беру;
2) 20 ғасырдың ортасынан бастап адам мен адам, адам мен автомат,
автомат пен автомат арасындағы деректер алмасуды, жануарлар мен өсәмдәктер
арсындағы сигналдар алмасуды, тұқым қуалаушылық белгісін бір клеткадан
басқа бір клеикаға, бір ағзадан ( организмнен ) екінші бір ағзаға жеткізуді
қамтитын жалпы ғылыми ұғым;
3) кибернетиканың негізгі ұғымдарының бірі. Ақпарат үздіксіз ( аналогты )
не үзілісті ( дискретті ) болуы мүмкін. Ақпаратты жеткізу, қабылдау.
Түрлендіру және сақтаудың жалпы мәселелерімен ақпарат теориясы
айналысады.4,20б.
Ақпарат сөзі өте жиі кездеседі. Алайда ақпарат деген не екенін ешкім дәл
айта алмайды. Өйткені ақпарат математикадағы нүкте ұғымы сияқты анықтама
берілмейтін ұғым. Ақпарат – информатиканың негізгі ұғымы. Адам ақпаратты
үздікісз қабылдайды. Біз не көреміз, оның барлығы – ақпарат. Заттың дәмін
татып,иісін иіскеп, саусағымызбен сипалап көріп, ол зат туралы ақпарат
аламыз.
Алынған ақпаратты адам миы өңдейді. Біз түсінген және сақтаған ақпараттың
бәрі білімге айналады. Табиғаттағы болып жатқан құбылыстардың барлығы біз
үшін ақпарат. Мысалы, күннің салқындауы, жаңбырдың жаууы, құстардың
ұшуы,уақыттың өтуі, су тасқыны, топырақтың маңызы, жануарлар мен
өсімдіктердің тіршілігі, шаруашылықтар мен қала, ауылдардағы өзгерістер.
Қазіргі кезде қошаған орта жөніндегі қандай да бір сигналдар, мағлұматтар,
құбылыстар жиынтықтары ақпарат деп түсініледі.
Күнделікті оқылатын оқулықтар, газеттер мен журналдар, түрлі радио және
телехабарлар әр түрлі ақпараттарға толы.
Ақпарат мәтін,сурет,схема,графике,сан,әуен, дыбыс,иіс,аралас түрде беріледі.
Мысалы; кітапта ақпарат,мәтін,сан; халықтың өсімі, сирек кездесетін
жануарлардың азаюы кесте; шаруашылықтың дамуы график, диаграмма; жаңа ән
дыбыс, әуен түрінде берілетінін түсіндіре отырып, түрлі мысалдар келтіруге
болады, мысалы, электрондық оқулықтардағы бейне материалдар 5, 12 б
Еліміздің экономикасы артып, мектептердің техникалық базасы нығайып,
арнайы компьютерлік технологиялармен, оқытудың техникалық құралдарымен
жабдықталып, интернет, электрондық оқулық және т.б. кеңінен қамтамасыз
етілуде. Осыған орай, жаңа заманның жас шәкірттерін тәрбиелеуде мұғалімдер
жаңа талаптарға сәйкес компьютер мен оқытудың техникалық құралдарын
пайдалана отырып сабақ өткен кезде оқушылар Құлақ-ми жүйесі бойынша
секундына 50 бит ақпарат қабылдайды. Айналадағы қоршаған заттар туралы
ақпараттың 90 %-ін көру арқылы қабылдайды, ал есту арқылы - 9%, сипап сезу
аркылы - 1%. Көптеген оқушылардың есте сақтау қабілетінін ішіндегі көру
қабілетінің рөлі ерекше. Бұдан адам баласы естіген ақпаратының 15 % есте
сақтайды, көрген ақпараттың 25 %, ал есту және көру арқылы 65 % ақпаратты
есте сақтайды екен. Сөйтіп оқушылар қоршаған ортаны барлық сезім мүшелері
көмегімен таниды. Ақпаратты қабылдаудың негізгі арналары болып есту және
көру мүшелері болып табылады.
Сонымен адам баласының қабылдауын терең зерттеген физиологтардың еңбегіне
сүйенген психолог-педагог мамандар адамның жоғары жүйке жүйесі қызметінің
негізінде оқу үлгісінде қолданылатын компьютерлік технология мен оқытудың
техникалық құралдарын тиімді пайдалана отырып, мұғалім сөзі мен
сабақтастырған жағдайда сабақты меңгеру жоғары дәрежеге жетеді деп
есептейді.
Педагогикада дидактика жөнінде былай делінген: дидактика - бұл ежелгі
грек сөзі, яғни didaktikos-үйретуші, didaskalos - мүғалім деген үғымды
білдіреді. Дидактика - білім беру мен оқытудын теориялық және әдістемелік
негіздерін зерттейтін педагогика ғылымының саласы.
Дидактика білім беру мен оқытудың мазмұнын оқыту принциптерін, оқытуды
ұйымдастыру әдістерін және формаларын қарастырады. Дидактиканың негізінде
жеке пәндерді оқыту ерекшеліктері де зерттеледі.
Дидактиканың ғылыми негізін салған чех педагогы Ян Амос Каменский (1592-
1670). Оның Великая дидактика кітабында (1632) оқытудың мақсаты, әдістері
мен принциптері және сынып сабақ жүйесі баяндалған.
Қазіргі дидактикадағы көрнекілік принципі нақты пәндерге және оны
бейнелеуге ғана қатысты емес, оның моделін жасауға байланысты болмақ.
Оқытудың техникалық құралдарының ең маңызды дидактикалық ерекшелігі оның
ақпаратпен жоғары дәрежеде қамтамасыз етілгендігінде. Бұл өз кезегінде оқу
үрдісінде уақытты тиімді пайдалануға, оқыту сапасын арттыруға септігін
тигізеді. Дегенмен, сабақта оқушылардың ақпаратты қабылдау мүмкіндігінен
ақпарат көлемін асырмау қажет. Оқытудың техникалық құралдары арқылы
оқылатын құбылыстар мен үрдістерге тереңірек бойлай аламыз. Компьютерлік
технология мен оқытудың техникалық құралдары көмегімен оқушыларға мектеп
жағдайында көрсетілуі қиын немесе мүмкін емес құбылыстарды көрсете аламыз.
Оқытудың техникалық құралдары көмегімен, оның ішінде экрандық-дыбыстық
құралдар көмегімен оқу материалын ғылыми акпараттық тұрғыдан бере аламыз.
Көрнекілік адамзат баласымен бірге сол сәттегі зат немесе құбылыстың
бейнелеуден яғни ақпаратты беру қажеттілігінен пайда болған болуы мүмкін.
Бұл туралы бізге дейін келіп жеткен тас үңгірлердегі, жартастардағы
суреттер куә. Көрнекілікпен оқыту алғашқы мектептер пайда болғаннан бері
басталады. Мектеп практикасында көрнекілікпеп оқыту элементтерін ең алғаш
пайдаланған адам есімі тарихта сақталмаған. Адамдар көрнекілікпен оқытуды
жазу пайда болғаннан бұрын бастаған. Ежелгі Египет, Ежелгі Рим, Ежелгі
Греция мектептерінде көрнекілікпен оқыту кең қолданысқа ие болған.
Ауызша және жазбаша сөздің дамуы көрнекілікпен оқыту әдісінің таралуының
бастамасына негіз болды. Кітапты жазу стилі де өзгерді, ол мағыналы және
эмоциональды бола түсті. Қолжазба және басқа кітаптарда суреттер пайда
болды. Мысалы, Томас Мордың "Утопия" атты кітабында Утопия аралында
балаларды суретті кітаппен оқыту жайлы баяндалған. Бірақ, бұл кезде көрнекі
оқыту деген термин әлі пайда болмаған, соңдай-ақ көрнекілікпен оқытудың
қатаң теориялық негіздемесі жасалынбаған болатын. Көрнекі құралдар қолдану
интуитивті таза көру түсініктерінен құралды. Көрнекілік принципінің негізін
қалаушы, оны негіздеген чех педагогы Ян Амос Каменский. Я.А.Коменский
көрнекілікке анықтама берді, оны біз "Дидактиканың алтын ережесі " дейміз.
Дәл осы мектепті дамытудың ең маңызды жолдарының бірі болды, сөйтіп
көптеген педагогикалық зерттеулердің баспалдағы болды.
Педагогикадағы дидактикалық принциптер:
1. Оқыту процесінің мақсаттылық принципі;
2. Оқытудың ғылымилық принципі;
3. Түсініктілік принципі;
4. Жүйелілік принципі;
5. Саналылық және белсенділік принципі;
6. Көрнекілік принципі;
7. Педагогикалық процестің бағыттылық принципі.
Осылардың ішіндегі көрнекілік принципі туралы: көрнекілік принципін алғаш
зерттеп, оған мәнді үлес қосқан Я.А.Каменский, К.Д.Ушинский т.б. осы
принцип негізінде алғашқы оқытудың әдістемесін жазды. К.Д.Ушинский
көрнекілік жайындағы ілімді дамыта келіп, көрнекілік - балалардың
психологиялық ерекшеліктеріне жауап береді, балалар заттардың пішіні,
дыбысы, бояуы арқылы ойлайды деді.
Оқыту процесінде сөзбен іс, теория мен практика өзара байланысты болады.
Әртүрлі көрнекілікті қолданудың нәтижесінде сабақ әрі түсінікті, әрі
қызықты болып өтеді. Мысалы, жоғары сыныптарда сабақты демонстрациялап
өткізу өте тиімді және нәтижелі болады. Көрнекілік абстракты ұғымды игеруге
әсер етеді. Сонымен, көрнекілік принципінің оқыту материалдарын, әсіресе,
теориялық ережелерді терең оқуда, берік есте сақтауда алатын орны ерекше.
Көрнекілік түрлері: Табиғи көрнекілікке коллекциядағы кептірілген
өсімдіктер, хайуандар мен құстардың тұлыбы, минералдар және т.б. жатады.
Заттар және бейнелеу кернекілігі: муляж, геометриялық фигура, макет,
портреттер, архитектура, кескіндеме және мүсін үлгілері, жер бетінің бедері
т.б. Символикалық көрнекілікке карталар, картограммалар, схемалар,
диаграммалар, кестелер жатады. Мысалы кестенің бірнеше түрлері бар. Олар:
хронологиялық, синхрондық, тақырыптық, графикалық кестелер.
Экранды – динамикалық көрнекілік шындық дүниені бейнелейді. Олар:
диапозитивтер, диафильмдер, эпипроекциялар, оқу киносы, оқу теледидары.
Дыбысты техникалық көрнекілікке аудио дискілер, радиоқабылдағыштар жатады.
Көрнекі құралдар оқу материалдарын, әсіресе, теориялық ережелерді есте
жақсы сақтау және жеңіл түсіну үшін колданылады.
Енді оқытудың негізгі дидактикалық принциптері жайлы айтар болсақ:
1 .Ғылымилық принципі;
2. Пәнді оқытудағы көрнекілік принципі;
З. Оқытудағы саналылық және белсенділік принципі;
4. Оқытудағы жүйелілік және реттілік принципі;
5. Оқытудағы түсініктілік принципі
Осы принциптердің ішіндегі бастауыштағы күрделі пән-математиканы
оқытудағы көрнекілік принципі, ол оқушылардың оқу материалын қабылдау,
талдау және жалпылау үрдісінің мәнінен туындайды. Оқу барысының әр түрлі
кезеңдерінде көрнекілік түрліше функциялар орындайды. Математиканы оқыту
практикасы бұл принципті жүзеге асыруға бағытталған арнайы құрал жабдықтар
жасауды қажет етеді (геометриялық фигуралардың модельдері, кестелер, оқу
диафильмдері, кинофильмдер, теледидар, микрокалькуляторлар және т.б.).
Ескеретін бір нәрсе, көрнекілікті қалай болса солай қолдана бермей, тек
қажетгілігіне, тиімділігіне карай пайдалана білудің маңызы зор. Мысалы,
стереометриянын алғашқы сабақтарында фигуралардың әртүрлі моделін көрсету
оқушылар үшін пайдалы болады да, кейінірек олардың кеңістік қиялын дамытуға
кері әсер етуі мүмкін, яғни стереометрияны үйретуде нақты көрнекілік
біртіндеп абстрактылық көрнекілікке (жазық сызбаларды қарастыру) орын
беруі тиіс.
Оқытудың техникалық құралдарының ең маңызды дидактикалық ерекшелігі оның
ақпаратпен жоғары дәрежеде қамтамасыз етілгендігінде. Бұл өз кезегінде оқу
үрдісінде уакытты тиімді пайдалануға, оқыту сапасын арттыруға септігін
тигізеді. Дегенмен, сабақта оқушылардың ақпаратты қабылдау мүмкіндігінен
ақпарат көлемін асырмау қажет. Оқытудың техникалық құралдары арқылы
оқылатын құбылыстар мен үрдістерге тереңірек бойлай аламыз. Компьютерлік
технология мен оқытудың техникалық құралдары көмегімен оқушыларға мектеп
жағдайында көрсетілуі қиын немесе мүмкін емес құбылыстарды көрсете аламыз.
Оқытудың техникалық құралдары көмегімен, оның ішінде экрандық-дыбыстық
құралдар көмегімен оқу материалын ғылыми ақпараттық тұрғыдан бере аламыз.
Сонымен компьютер мен оқытудың техникалық құралдары төмендегі мәселелерді
қамтиды:
1. Оқушыларға оқылатын құбылыстар мен объектілер туралы толық және дәл
ақпаратты бере отырып, оқу сапасын арттырады;
2. Оқытудың көркемділігін арттырады, яғни оқушыларға қиын да күрделі
материалдарды көрнекі түрде түсіндіруге қол жеткізеді;
З. Оқытудың тиімділігін жоғарылатады және оқыту материалын түсіндіру
мүмкіндігін арттырады;
4. Оқушылардың ғылыми дүниетанымдық көзқарастарын қалыптастыра отырып,
олардың білімге құштарлығын, табиғи сұранысын қанағаттандырады;
5. Мұғалімдерді техникалық жұмыстан босата отырып, үнемденген уақытта
олардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне жағдай жасайды;
6. Мұғалім мен оқушының жұмысын жеңілдетеді.
Оқыту құралдарын белгілеріне қарай мынадай түрлерге жіктейміз:
1. Ондағы қолданылатын материалдарға байланысты (сөздік және бейнелік);
2. Қабылдау түрлеріне орай (көру, есту, көру-есту);
З. Материалды беру тәсіліне қарай (техникалық аппарат көмегімен немесе
техника көмегінсіз, дайын кестелер, диакадр, кинотаспа);
Онымен жұмыс істеуді ұйымдастыру формасына қарай (демонстрациялық құрал
негізінде фронтальді және үлестірмелі бейнелік материал негізінде жеке
қолдануға арналған).
4. Оқытудың көрнекілік принципін техникалық құралдарды қолдану арқылы
жүзеге асыру
Оқытудың техникалық құралдарының ішінде қабылдауға арналғандары жиі
қолданылады. Олар:
1. Оқытудың экрандық құралдары;
2. Оқытудың дыбыстық құралдары;
З. Оқытудың экрандық – дыбыстық құралдары.
Ал, компьютерлік техника (акпараттық және коммуникациялық технологиялар
құралдары) оқытудың басқа құралдарына қарағанда өзіндік ерекшеліктері мен
артықшылықтары бар, қолдану мүмкіндігі де кеңірек.
Экрандық оқу құралдарына диапозитив, транспаранттар, диафильмдер,
эпиобъектілер, сондай-ақ үнсіз көрсетілетін киноүзінділер мен кинофильмдер
жатады.
Оқу диапозитивтері — оқу және тәрбие мақсатына қолдануға арналған
бейнелер топтамасы. Оларды фотографиялық тәсілмен түссіз материалға (шыны
немесе таспаға) түсіреді. Сөйтіп, диапроектор көмегімен бейнені жазықтыққа
(экранға) түсіріп көрсетеді.
Транспаранттар - полиграфиялык және фотографиялық жолмен түсірілген
түссіз таспадағы бейнелер. Транспоранттарды графопроектор көмегімен
демонстрациялап көрсетеді.
Эпиобъекті — экранға жарық көмегімен проекцияланатын жазық объектілердегі
бейнелер (сызбалар, суреттер, фотографиялар, мәтіндер және т.б).
Оқу диафильмдері - оқу ақпаратын алдын-ала тізбектей көрсету үшін кадр
түрінде ені 35 мм түссіз таспаға фотографиялық жолмен әзірленген бейнелер
топтамасы.
Оқытудың дыбыстық құралдары. Әртүрлі радиоқабылдағыштар мен дыбыстық
жазбалар (магниттік жазбалар, грампластиналар). Оқытудың экрандық -
дыбыстық құралдары оқу кинооқулықтар, оқу теледидар хабарлары, бейне
жазбалар, дыбыстық диафильмдерін біріктіреді. Кинооқулық - бұл
кинотаспадағы дыбыстық түрде берілетін жылжымалы объектілердің позитивтік
фотографиялық бейнесі. Оқу кинооқулық қорына кинофильмдер, кино-үзінділер
жатады. Бейнежазбалар - бұл арнайы магниттік таспа бейнемагнитофон
ментеледидар камерасы көмегімен жазылған бейне және дыбыс. Теледидар
экранда бейнелеу үшін қолданылады.
Педагогикада оқытудың бірнеше моделін атап көрсетуге болады:
1) пассивті – оқушы оқытудың объектісі ролін атқарады (тыңдау және көру)
2) активті белсенді оқушы оқытудың субъектісі болып шығады (өзіндік
жұмыс, шығармашылық жұмыс, лабораториялық-практикалық жұмыс)
3) интерактивті – inter (өзара), akt (әрекеттесу). Оқыту процесі барлық
оқушылардың тұрақты белсенді өзара қарым-қатынасы арқылы жүзеге асырылады.
Оқушы мен мұғалім оқытудың тең құқылы субъектісі болып табылады.
Интерактивті оқыту моделін пайдалану - өмірлік ситуацияларды
моделдеуді, ролдік ойындарды қолдануды, мәселені бірлесіп шешуді
қарастырады. Оқу процесінің қандайда бір қатысушысын немесе идеяны яғни,
жақсы оқитындарға ғана назар аудару сияқты ерекшелеуді шектейді. Бұл
моделге адамгершілікпен, демократиялық жолмен келуді үйретеді.
Қазіргі заман талабына сай интерактивті оқыту технологиясының аса көп
мөлшері белгілі.
Интерактивтік – дегенді қазақша өзара белсенділік қатынас деп түсінуге
болады.
Интерактивтік оқыту технологиясы - бұл коллективтік, өзін-өзі
толықтыратын, барлық қатысушылардың өзара әрекетіне негізделген, оқу
процесіне оқушының қатыспай қалуы мүмкін болмайтын оқыту процесін
ұйымдастыру.
Интерактивті деген сөз энциклопедиялық сөздікте көрсетілгендей,
интеракция деген ұғымнан келіп шығады. Ал интеракция жеке индивидтердің,
топтың, жұптың өзара біріккен әрекетте бір-біріне алма кезек өтуі.
Ғалым Т. Левандовский интеракцияны қарым-қатынас жасау үрдісінің
синонимі ретінде сипаттайды. Бұл әдіс, әсіресе, сұхбат құруда оқушылардың
белсенділігін арттырады. Бірігіп жұмыс істеуге үйретеді. Олардың ізденуін,
шығармашылықпен әрекет етуін қамтамасыз етеді.
Интеракция термині әлеуметтік психологияда бар. Ендеше бұл термин
ертеден бері қарастырылып келеді деуге болады. Адамдар арасындағы қарым-
қатынас, біріккен әрекет қоғам мүшелерінің өзара ой пікір, идея алмасуы
арқылы жүзеге асатын болса, интеракцмя қарым-қатынас кезінде оқушылардың
істі ұйымдастыра білу қабілеттері де көрінеді. Интерактивті әдіспен сабақ
өткізу кезінде оқушы-кеңесші, серіктес рөлін атқарады. Ал топ белсенді
түрде әрекет ете отырып бірін-бірі қолдау, толықтыру арқылы сұхбат құруға
үйренеді.
Кездескен қиындықтарды жеңуге көмектеседі және әдет-дағдылары
қалыптасады. Олар, мына әдет-дағдылар:
1. Оқушы өзін-өзі батыл, еркін сезінеді. Білім алып жатқан пәнге
деген қызығуы артады.
2. Өзіне бөлінген тақырып бойынша сөйлеу барысында ізденуге,
шығармашылықпен жұмыс істеуге, тіпті өзінің бүкіл түйсігін,
сана-сезімін белгілі бір мәселеге жұмсауға үйренеді.
Интерактивті оқыту деген не?
Оқыту мен үйретудің арасындағы айырмашылық. Іскерлікке үйрету тренингтері,
тәжірибемен өзара байланыс, оқушылардың білім ортасымен тікелей байланысы,
шындыққа негізделген оқыту, оқушылар меңгерілетін тәжірибе саласын табады.
Негізгі қызмет атқаратын оқушылардың тәжірибесі. Мұғалім белсенділігі оқушы
белсенділігіне орын береді, мұғалім міндеті-оқушы белсенділігіне жағдай
жасау.
Бұрынғы тәжірибені өзгерту, құрылым жасау, белгілі сипатымен құру, бұрынғы
тәжірибемен жұмыс жасау-интерактивті оқытуға тән белгі. Оқушыларды түрлі
тәсілдермен белсенді қылуға болады, бірақ оқушылар жай ғана көрермен немесе
тыңдаушы болып қала беруі мүмкін. Сондықтан да үш белсенділік бір-бірімен
байланыста болуы шарт.
-Физикалық белсенділігі: жұмыс орнын ауыстыру, сөйлеу, жазу, тыңдау, сурет
салу т.б.
-Әлеуметтік белсенділік: сұрақ қою, сұраққа жауап беру, пікір алысу т.б.
-Танымдық белсенділік: мұғалім сөзін толықтыру, проблемпның шешімін табу.
Бұл оқытуда оқушыға білім беру емес, оқушыны білім ала білуге үйрету, бағыт
көрсету, әдіс-тәсілдерін үйрету, мұғалім бүкіл сұрақтың жауаптарын білуі
міндетті емес, бірақ оларды талқылай білуі, жауапты қалай беру екенін білуі
керек.
Интерактивті оқыту әдістері оқушылардың өз өмір тәжірибесіне, біліміне
сүйенулеріне негізделген. Сондықтан да олар сабақта ынтымақтастық
педагогикасының жүзеге асуына, бірлесіп әрекет етуге, сабақта жайлы да,
жағымды психологиялық жағдай орнауына \мүмкіндік жасайды. Яғни,
педагогикалық үрдісті демократизациялауға жол ашады. Оқыту нәтижесі
оқушылардың бір-бірімен байланыс бірлігінен көрініп, оқушылар оқу нәтижесін
бір-бірінің жауаптылығын сезінеді.
Сабақта интерактивті әдістерді пайдалануда мынадай шарттар орын
алулары тиіс. Мақсатты нақты белгілеу. Мұғалім оқушылардың топпен жасалатын
жұмыстарының мәнін, ережесін түсініп, топпен жұмыс жасауға дайын
екендіктеріне толық сенімді болуы керек.
Интерактивті әдістерді қолдануда мұғалім кейбір ережелерді естен
шығармауы абзал.
Бірінші ереже: жұмысқа сынып мүшелерін түгел қатыстыру. Өйткені бұл
әдістің негізгі мәні де оқушыларды түгел танымға жұмылдыру.
Екінші ереже: оқушылардың осы әдіспен жұмыс жасауын психологиялық
жағынан дайындау. Қатысушылар өздерін еркін сезіну үшін түрлі жаттығулар
жасатып, сабақтағы қандай да болсын жетістіктерін жиі мадақтап, қолпаштап
отырғаны дұрыс.
Үшінші ереже: әрбір қатысушы өз пікірін, көзқарасын білдіріп, дәлелдеп
беруге мүмкіндік жасалу қажет.
Төртінші ереже: жұмыс жасайтын (сабақ өтетін бөлменің) орынның талапқа
сай болуы. Яғни, оқушылар топ, жұп құру үшін орындарын ауыстырғанда еркін
жүріп-тұруға жағдай жасалуы қарастырылады. Қатысушылар бір-бірін таңдау,
тақта, көрнекілікпен жұмыс жасау үшін еркін, ыңғайлы қозғала алатындай
жағдайды алдын ала қарастыру.
Бесінші ереже: оқушыларды проблема шешу барысында топқа бөлуге мұқият
қарау. Алғашқы кезеңде қатысушылардың өз еріктерінше бөлінуге жол беру.
Оқытушы мен оқушының арасында болатын интеракция әрекет жүйесін 5
сатыға бөлуге болады:
1) Мақсат қою.
2) Жұмысты жоспарлау.
3) Тапсырманы бөлу.
4) Оқушылар әрекетін бақылау.
5) Бағалау.
Интерактивті оқыту технологиясының әдістері:
Өз позицияңды ұстан-деп аталатын интеракциясының да пайдасы бар.
Қандай да бір ұйғарым, көзқарас оқылады, содан кейін оқушылар иә немесе
жоқ деген аймаққа бөлінген тақтаға (плакатқа) барады. Мүмкіндігінше олар
өз позицияларын түсіндіргені дұрыс.
Интерактивті оқыту технологиясын қолданатын оқыту процесінің құрылымында
мына кезеңдерді бөліп көрсетуге болады:
1.Бағыттау. Ойынға қатысушылар мен эксперттерді дайындау кезеңі.
Мұғалім жұмыс тәртібін ұсынады, оқушылармен бірге сабақтың басты мақсаты
мен тапсырмаларын жасайды, оқу проблемасын құрастырады.
2.Ойын-сабақты өткізуге дайындық. Бұл ситуация, нұсқаулар, қойылымдар
мен басқа да материалдарды оқыту кезеңі.
3.Ойынды өткізу. Бұл кезеңде ойын процесінің өзі жүзеге асады.
4.Ойынды талқылау. Ойын нәтижесін талдау, талқылау және бағалау
кезеңі.
Жалпы интерактивті оқыту теориялық та, практикалық та тұрғыда
зерттеуді қажет ететін дидактика міндеттерінің бірінен саналады.
Осындай интерактивті оқыту технологиясын жүйелі қолданып жүргізген
жұмыстар нәтижесінде мынадай жетістіктерге қол жеткіздім:
1. Оқушының істі ұйымдастыра білу қабілеті көрінеді.
2. Оқушылар өз бетінше ізденеді.
3. Белгілі бір жұмыс түрін орындауда практикалық дағдысы қалыптасады.
4. Оқушының шығармашылық, эмоционалдық және танымдық аспектіде жеке
тұлға болып қалыптасуына жағдай жасалады.
5. Оқушының пәнге деген белсенділігі артады.
6. Мәселені шешуге қызуғышылық танытады.
7. Дағды, іскерліктері шыңдалады, шығармашылық деңгейге қадам
жасайды.
8. Қазіргі кездегі демократиялық ұстанымдарды игереді.
9. Оқушы нақты бір тақырыпқа дәлелді фактілер жинайды, білімін
кеңейтеді.
10. Өз көзқарасын жүйелі, дәлелді түрде жеткізе алады.
11. Пікірлерін ашық айта алады.
12. Оқушының тіл байлығы, сөз шешендігі дамиды.
13. Өздеріне сенімділіктері артады.
14. Қоршаған ортаға сын көзбен қарауға үйренеді.
15. Терең білім негіздерін қалыптастырады.
16. Өзіндік ой-қорытынды жасай білуге дағдыланады.
Интерактивтік оқыту технологиясы.
1) Жұптасып жұмыс істеу.
2) Ротациялық (ауыспалы) үштік.
3) Карусель - Айналмақ.
4) Шағын топтармен жұмыс.
5) Аквариум.
6) Аяқталмаған сөйлем.
7) Миландыру Мозговой штурм.
8) Броундық қозғалыс.
9) Есептеу ағашы. Дерево решений
10) Өз атынан сот. Суд от своего имени
11) Азаматтық тыңдау.
12) Ролдік іскерлік ойын.
13) Сығымдау методы. Метод пресс
14) Өз позицияңды ұстан.
15) Дискуссия.
16) Дебаттар.
Интерактивті оқыту технологиясының аса көп мөлшері белгілі.
Интерактивтік оқыту формаларына нені жатқызуға болады? Бүгінгі күні
әдіскерлер мен шығармашыл-ұстаздар топтық жұмыстың көптеген түрін жасап
шығарды. Олардың ішіндегі кең таралғандары - үлкен шеңбер, аквариум,
миға шабуыл (мозговой штурм), дебаттар. Алдынғы сабақтардағы білімдері
немесе өмірде алған тәжрибелері негізінде аздаған хабары бар қандайда бір
мәселе толығымен талқыланатын болса ғана, интерактивтік оқыту формасының
тиімділігі жоғары болады. Одан басқа, қарастырылатын тақырып жабық немесе
тар мағыналы болмау керек. Мысалы, ұрлық үшін жауапкершілік қандай болу
керек немесе салық мөлшері қанша болу керек деген сияқты сұрақтарды топ
алдында талқылаудың мағынасы жоқ. Талқыланатын мәселенің деңгейі тар
экономикалық (құқықтық, саяси, тарихи, т.б.) сұрақтардан мәселені кеңінен
қоюға көшуге мүмкіндік жасайтындай болу керек
Әр ұстаз өз бетінше сыныппен жұмыстың жаңа формаларын ойлап таба
алады. Оқушылар бір-біріне сұрақ қойып және оған жауап беруді үйрететін,
жұптасып жұмыс істеу әдісін сабақтарда жиі қолданылады.
Мысалы; оқушыларға Карусель (Ішкі және сыртқы шеңбердеп те,
Сократ шеңбері деп те атап жүр) деп аталатын мынадай жұмыс түрі қатты
ұнайды: Екі шеңбер жасалады. Ішкі және сыртқы сақиналар (шеңбер). Ішкі
шеңбер– бұл қозғалмай отырған оқушылар. Сыртқы шеңбер – бұлар әрбір 30
секунд сайын ауысып тұрады. Осылайша, олар бірнеше минутта бірнеше
тақырыпты айтып шығады және әрқайсысы өзінің дұрыстығына әңгімелесушінің
көзін жеткізуге тырысады.
Аквариум технологиясының мәнісі сонда, бірнеше оқушы шеңбер ішінде
ситуацияны жасырады разыгрывают, ал қалғандары оларды бақылап тұрып
әрекеттеріне талдау жасайды.
Броундық қозғалыста оқушылар бүкіл сынып ішінде қозғала жүріп берілген
тақырыбы бойынша ақпарат жинайды.
Есептеу ағашы – сынып сандары бірдей 3 немесе 4 топқа бөлінеді. Әр топ
өз сұрақтарын талдап, ағаштың өздеріне тиісті тармағына (ватман парақ)
жауап жазады, содан соң топтар орындарын ауыстырып, көршісінің ағашына өз
идеяларын жазады.
Өз позицияңды ұстан - деп аталатын интеграцияның да пайдасы бар.
Қандай да бір ұйғарым, көзқарас оқылады, содан кейін оқушылар Иә немесе
Жоқ деген аймаққа бөлінген тақтаға (плакатқа) барады. Мүмкіндігінше олар
өз позицияларын түсіндіргені дұрыс.
Мұғалім мен оқушының интерактивтік шығармашылығы шектелмейді. Оны
қойылған мақсатқа дұрыс бағыттай білудің маңызы зор. Бүгінгі шығып жатқан
методикалық инновациялар оқытудың интерактивтік методымен
байланыстырылған.
Интерактивтік оқыту – бұл, ең алдымен оқушы мен мұғалімнің қарым-
қатынасы тікелей жүзеге асатын сұқбаттасып оқыту болып табылады.
Интерактивтің негізгі сипаттамалары қандай? Интерактивтік оқыту –
бұл танымдық әрекеттің арнаулы ұйымдастыру формасы. Ол толық айқындалған
және мақсатын алдын-ала болжауға болатын оқыту тұрі. Осындай мақсаттардың
бірі оқушы өзінің жетістіктерін, интелектуалдық белсенділігін сезетіндей,
оқу барысының өнімділігін арттыратын оқытудың жинақы (комфортный) шарттарын
жасау. Интерактивтік оқытудың мәнісі сыныптағы барлық оқушы таным
процесімен қамтылады, олар өздерінің білетін және ойлайтын нәрселері арқылы
түсінуге және қарсы әсер етуге (рефлектировать) мүмкіндік алады. Таным
процесінде, оқу материалын игеруде, оқушылардың біріккен әрекеттері мынаны
білдіреді; әр оқушы өзіне тән ерекше еңбегін сіңіреді, білім, идея, әрекет
ету тәсілдерін алмасу үздіксіз жүреді. Сонымен қатар, бұл процесс өзара
қолдау және қайырмыдылық атмосферасында жүреді. Яғни, жаңа білім алып қана
қоймайды, танымдық процестің өзін дамытады, оны әлдеқайда жоғары топтасу
мен еңбектесу дәрежесіне көтереді.
Сабақтағы интерактивтік әрекет өзара түсіністікке, өзара әрекетке,
қатысушының әрқайсысына қажет есепті бірлесіп шешуге алып келетін -
ұйымдастыру және сұхбаттасып қарым-қатынас жасауды дамытуды ұысанды.
Интерактив бір көзқарастың немесе бір ғана сөйлеушінің басым болуы
жағдайын болдырмайды. Сұхбаттасып оқыту барасында оқуышылар сыни ойлауды,
тиісті ақпарат пен белгілі жағдайды талдау негізінде күрделі мәселелерді
шешуді, балама көзқарастарды салыстыруды, ақылды шешімдер қабылдауды,
дискуссияға қатысуды, басқа адамдармен тиімді қарым-қатынас жасауды
үйренеді. Ол үшін сабақта жекелей, жұптық және топтық жұмыс
ұйымдастырылады, зерттеу жұмыстары, рольдік ойындар қолданылады,
құжаттармен және түрлі ақпарат көздерімен жұмыс жасайды, шығармашылық
жұмыстар пайдаланылады.
ІІ тарау. Бастауыш сынып сабақтарында техникалық құралдары арқылы оқушы
белсенділігін арттырудың дидактикалық шарттары мен жолдары.
Оқудың интерактивті әдістері, үлгілері:
Ми шабуылы, ми штурмы (дельфи әдісі) – бұл әдіс, берілген
сұраққа кез-келген оқушы жауап бере алатын әдіс. Маңыздысы айтылған
көзқарасқа бірден баға қоймау керек, барлығын қабылдау қажет және
әрқайсысының пікірін тақтаға немесе парақ қағазға жазған дұрыс. Қатысушылар
олардан негіздеме немесе сұраққа түсініктеме талап етілмейтінін түсінулері
керек.
Ми шабуылы хабарландыруды анықтау керек болғанда жәненемесе
қатысушылардың белгілі сұраққа қатынасы кезінде қолданылады. Жұмыстың бұл
нысанын кері байланыс алу үшін қолдануға болады.
Интерактивті оқыту әдістеріне білім алу және оны дамыту процесіне
белсенді ат салысуға тарту жатады:
Ми штурмы (Миға шабуыл)
* Шағын-лекциялар
* Топтардағы жұмыс
* Бақылау парағы немесе
сынақ
* рөлдік ойын
* ойын жаттығулары
* жобаны әзірлеу
* жағдайлық тапсырмаларды
шешу
* Сапар шегушіні (визитерді)
шақыру
* Сарапшы топтарының
пікірсайыстары
* Сұхбаттар
* Сахналау
* Жағдайдан жеңілу
* Оқушының рөліне ену
* Сюжеттік суреттерді
талқылау
Интерактивті әдіске сондай-ақ әр түрлі көмекші құралдарды пайдалана
отырып: тақта, кітаптар, бейне материалдар, слайдылар, флипчарттар,
постерлер, компьютерлер және т.т. таныстырулар жатады.
Сонымен қатар, оқу процесіне топтық пікірсайыстар, жазбаша
мазмұндамалар және шығармалар, сұхбаттар, жастарды тең – теңімен қағидаты
бойынша құрдастарымен жұмыс істеуге оқыту, бейнефильмдер мен
бейнесюжеттерді қарап шығып талқылау, әртүрлі науқандар мен акцияларды
өткізу.
Рөлдік ойын
Рөлдік ойын - бұл өмірлік жағдайлардың белгілі бір мінез-құлық немесе
эмоционалдық жақтарын меңгеру ниетінде алдын-ала бөлінген рөлдер арқылы
қатысушы топтардың сахналап ойнауы.
Рөлдік ойындар шағын топтарда (3-5 қатысушы) жүргізіледі. Қатысушылар
карточка арқылы (тақтада, қағаз парақтарда және т.б.) тапсырма алады,
рөлдерді бөледі, жағдайды ойнайды және барлық топқа ұсынады (көрсетеді).
Оқытушы балалардың мінез-құлқын ескере отырып рөлді өздері бөледі.
Бұл әдістің артықшылығы сол, әрбір қатысушы өзін ұсынылған рөл
жағдайында көрсетеді, сол не басқа жағдайды айтарлықтай шынайы байқайды,
сол не басқа әрекеттердің салдарларын сезінеді және шешім қабылдайды.
Жұмыстың аталған нысаны ойын жағдайларын құрастыру жолымен,
тапсырылған шарттармен алдын ала белгіленген мінез-құлқын, сол немесе басқа
жағдайларда адамдардың мінез-құлқы мен эмоционалдық реакциясын бейнелеу
үшін қолданылады.
Бастауыш сынып сабақтарында оқытудың техникалық құралдарын қолданудың
оқушылардың белсенділігін арттыруға ықпалы
Техникалық оқу құралдарындағы сабақтастық мәселесі
Оқу құралдары деп мағлұмат жеткізу үшін, сондай-ақ оқушылардың оқу іс-
әрекеттерінің кез келген формасында өз еркінше жұмыс істеуді ұйымдастыру
және оқу материалының меңгерілуін тексеру үшін мұғалім қолданатын оқу
жабдықтарынын керек-жарақтарын түсіну керек. Оқу құралдары оқу
жабдықтарының құрама бөліктері болып табылады. Оқу жабдықтарына оқу
құралдарынан басқа оқудың техникалық құралдары, құрал-аспаптар (экран,
сынып тақтасы, кронштейндер және т. б.) және мебель кіреді.
Мағлұматтарды ұсыну және оларды дайындау технологиясы бойынша оқу
құралдары келесілерге бөлінеді:
* басылымдар (оқулықтар, анықтамалар, есептер жинағы нұсқаулар,
инструкциялы-технологиялық карталар, плакаттар, карточкалар);
* экрандық (депозитивтер, диафильмдер, транспорант, кинофильм, компьютерлік
әр түрлі ойындар);
* дыбысты (грамм. және магниттік жазулар, радиотелевидение берілістер).
Оқудың техникалық құралдары оқу жабдықтарының құрайтын бөлігі болады және
өзіне жүктелген міндеті бойынша мағлұматтардың техникалық құралдары,
тексерудің техникалық құралдары және оқытатын жүйелер болып бөлінеді.
Оқу кұралдарындағы сабақтастық проблемасын шешу процесінде мұндай
құралдардың жинақы түрде төрт аспектіде — техникалық, психологиялық,
дидактикалық-әдістемелік және санитарлы-гигиеналық түрде қарастырылуы
ұйғарылады.
Оқудың техникалық құралдары мен көрнекілік құралдарының жинақы түрде
қолданылуының бірінші аспектісі — ұйымдастыру және экономикалық сұрақтардың
шешуімен байланысты (мысалы, мұғалім мен оқушылардың жұмыс орындарына
инженерлі-техникалық шешім беру, оқудың техникалық құралдарын, көрнекті
құралдарын жасау, техникалық тапсырмаларды және автоматтандырылған
сыныптарды жоспарлауға байланысты техникалық ұсыныстарды жасауға шешім
қабылдау және т.б.).
Мұндай құралдардың жинақы түрде қолданылуының екінші аспектісі —
оқушылардың ұғыну және ойлауының психологиялық заңдылықтарымен байланысты.
Сенсомоторлық және перцептивтік процестерді қалыптастырудың айтарлықтай
үлесі көз анализаторларына келетінін психологтардың зерттеулері көрсетті.
Әрине, мысалы сенсомоторлық процестерді қалыптастыруда есту
анализаторларының алатын орны да бар. Егер адамның әр деңгейдегі (түйсік,
қабылдау, елес) көз және есту анализаторларының жұмысын салыстырсақ, онда
мұндай салыстырудың пайдасы көз жүйесіне болатынын көруге болады.
Оқу құралдарының жинақы түрде қолданылуының үшінші аспектісі —
дидактикалық шарттармен және олардың ұсынылуының әдістемелік тәсілдерімен
байланысты. Қайсыбір материалдар мен құралдарды және басқа да көрнекі
материалдар мен оқудың техникалық құралдарын іріктеп алу әр уақытта оқып-
білушілердің танымдылық мүмкіншіліктеріне сәйкес келу керек, оқудың
мақсаты, міндеті және мазмұнына, сабақ беру мен сабақ алудың ұйымдастыру
формалары мен әдістеріне сүйену керек.
Оқу құралдарын жинақы түрде қолданудың төртінші аспектісі (соңғы уакытқа
дейін, өкінішке орай бұған аз назар аударылып отыр) — оқу процесін
ұйымдастырудың маңызды жақтарын бейнелейді (мұғалімдер мен оқушылардың оқу
бөлмелеріндегі және оқу-өндіріс шеберханаларындағы жұмыс орындарының
лайықты түрде жарықталғандығына қойылатын белгілі нормативтік талаптарды
сақтай білу; зерттелетін объектілердің қолайлы қарсыластығы (контраст),
оқып-білушілердің көз алдында жарықты қолайлы болатындай қылып үлестіру
және т. б.).
Оқу құралдарындағы және оқудың техникалық құралдарындағы сабақтастық деп
оқудың мазмұнына, ұйымдастыру формаларына, әдістеріне және дидактикалық
тәсілдеріне байланысты құралдар мен оқудың техникалық құралдарын ұтымды
түрде іріктеуді, ескірген құралдарды педагогика ғылымы мен практиканың осы
заманғы талаптарына сай құралдармен ауыстыруды айтады.
Оқу құралдарындағы сабақтастықты әбден толық жүзеге асыру, кабинеттері
мен шеберханаларының материалды-кеңістіктік ортасы және материалды-
техникалық жабдықталуы қазіргі заманғы инженерлік-психологиялық талаптарды,
сондай-ақ, жалпы білім беретін және кәсіби-техникалық мектептердін
материалды-техникалық базаларына қойылатын педагогикалық талаптарды
қанағаттандыратын оқу орындарында ғана мүмкін болады. Мұндай талаптар мен
дидактикалық мүмкіншіліктер зерттеушілердің еңбектерінде жеткілікті түрде
толық баяндалған Оқу құралдары мен техникалық оқу құралдарындағы
сабақтастық оқудың материалды-техникалық басып оза даму принципін, оқудың
мазмұны, әдістері мен ұйымдастыру формалары дамуының прогрессшіл
тенденциясын қанағаттандыру керектігін, ғылым мен өндірістің қазіргі
уақыттағы өзара әрекеттесуінің сипатын бейнелеу керектігін атап өтеміз.
Қазіргі уақыттағы озық техника болып табылатын компьютерлердің
қолданылуына негізделген, оқудың информациялық технологиясы көптеген
педагогикалық міндеттерді жаңадан шешуге мүмкіндік береді. Мысалы, әр
оқушынын, өзі үшін, өзінің жеке бас қабілеттері мен мұқтаждықтарына
байланысты тақырыптың материалын көңіл бөле зерттеу және қайталау
мақсатпенен оны таңдап алатындай жеткілікті түрде оқып-үйрену
бағдарламалары жасалған. Басқа бағдарламалар, өзінің күрделілігіне
байланысты мектепте қолданылуы мүмкін емес тәжірибелерді модельдеуге жағдай
жасайды. Мұндай сабақтар — экономика мен біздің өміріміздің барлық жағын
компьютерлеудің өте қарқынды процесін бейнелейді. Осы түрдегі сабақтар
оқушыларды қызықтырады, компьютерде жұмыс істеу оқуға деген ой сезім күйді
тудырады.
Электрондық оқулықтарды қолдану
Ізденімпаз, жаңашыл мүғалімнің шығармашылығындағы ерекшелік, оның сабақты
түрлендіре өткізіп, оқушының жүрегіне жол таба білуінде. Әрбір сабақ
мұғалімнің ізденісінің нәтижесін көрсетеді. Күнделікті сабақты ыңғайына
қарай түрлендіріп өткізсе, оқушылардың пәнге деген қызығушылығы артады.
Сонымен бірге сабақта компьютердің мүмкіндіктерін пайдалану өте тиімді.
Білім берудің кез-келген саласыңда Электрондық оқулықты пайдалану
оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау
жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.
Электрондық оқулықтарда теориялық тақырыптар кеңінен беріліп түсіндіріледі.
Оқытудың техникалық құралдары арқылы оқушылардың белсенділігін арттыру
бағытында жасалған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz