Кәсіпкерлік қызметті қаржыландыру

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

І.Кәсіпкерлік қызметті қаржыландыру
1.1 Кәсіпорынның қаржылық ресурстары және қалыптасу көздері ... ... ... ... ... ...5
1.2 Қаржылық ресурстарды жоспарлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3 Кәсіпорын орын қаржысын басқару жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.4 Кәсіпкерліктегі лизингтік операциялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
1.5 Кәсіпкерліктегі факторинг ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18

Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22

Қолданылған әдебиет тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24

Қаржыландыру деп акшалай қаражаттардың қалыптасу үрдісін немесе кең мағынада – капиталдың барлық түрлерінің қалыптасу үрдісін айтады. «Қаржыландыру» түсінігі «инвестициялау» түсінігімен тығыз байланысты. Егерде қаржыландыру – бұл ақша қаражаттарының қалыптасуы болса, инвестициялау – бұл оларды пайдалану. Екі түсінік өзара байланысты, бірақ та бірінші екіншісін туындатады: қаржыландыру көздері болмай, қандай да бір инвестицияларды жоспарлауға болмайды. Сонымен қатар, кәсіпорынның қаржы ресурстарының қалыптасуы әдетте оларды пайдалану жоспарын ескере отырып жүргізеді.
Кез келген кәсіпорын экономикалық жүйенің элементі болып табылады және кәсіпкерлік қызмет бойынша серіктестермен, әр түрлі деңгейдегі бюджеттермен, капитал иелерімен және басқа да субъектілерімен белгілі бір қарым-қатынастарға түседі. Қаржылық ресурстарды қалыптастыру мен пайдалану үрдісінде кәсіпорында нарықтың басқа субъектілерімен қаржылық қатынасар пайда болды. Дәл осы қатынастар кәсіпорынның қаржысының мәнің құрайды.
Кәсіпорының өзін-өзі қаржыландыру деңгейі тек оның ішкі мүмкіндіктеріне ғана емес, сонымен қатар сыртқы ортасына да байланысты.
Негізінде, кәсіпкерлік ұйымдардың қызметін қаржыландыру негізгі ішкі көздері пайда мен амортизациялық аударымдар болып табылады. Кәсіпорын пайдасы оның шекті нәтижесі болып өндірістік қызмет үрдісінің барысында қалыптасады. Бәсеке жағдайда еңбек ұжымы пайданың өсуіне мүдделі болып табылады. өйткені ол өндірістің өсуінің, сәйкесінше кәсіпорын қызметінің әл-ауқатының жақсару көзі болып табылады. Бірақ, кәсіпорының мұндай көз ретінде жалпы табыс емес, тек оның бюджетке барлық салықтар мен төлемдерді төлеп болғанан кейінгі таза пайдасы болып табылады. Ол резервтік қорды, жинақтау және тұтыну қорларын қалыптастыру үшін қолданылады.
Қазақстанда капитал мен еңбек, өндіріс құралдар нарығының және нарықтық баға белгілеудің қалыптасуы барысында кәсіпорындардағы қаржыландыру басқару механизмі түбегейлі өзгеруде.
Нарықтық экономикаға бейімделген әдістерді ескере отырып, қаржылық ресурстарды тиімді басқаруды ұйымдастыру қаржы менеджементі шегінде жүзеге асырылады.
Нарықтық экономика жағдайда қаржы ресурстарының сыртқы көздерінің мәні арттыруда. Олардың ішінде жаңа түрлері пайда болуда, оларды қалыптастыру құрылымы өзгеруде.
Сыртқы қаржыландыру мемлекеттің, қаржы несие ұйымдарының, қаржылық емес ұйымдардың және азаматтардың қаражаттарын қолдануды қарастырады. Сонымен қатар, ол кәсіпорын құрылтайшыларының ақшалай қаражаттарын қолдану қарастырады. Қажетті қаржылық ресурстарды осы әдіспен тарту ең қолайлысы болып табылады. Өйткені ол кәсіпорындарының қаржылық тәуелсіздігін қамтамасыз етеді кейінен банктік несиелерді алу шарттарын жеңілдетеді.

1. Әбiшев М.Н.Капитал. Кәсiпкерлiк. Нарық. Термин және ұғымдардың түсiндiрме сөздiгi. -Алма - ата, 1992 жыл-шы.
2. Бусыгин А.В.кәсiпкерлiк.-Мәскеу, инфра - молар, 1998-607.
3. Кәсiпкерлiкке кiрiспе: Б.И.Домненко, В.Д.Қамаева редакция жатақханаға Жеймс А.Стоунера және /ның Г.Долонының эдвинының кiтабының редакциясы - Ижевск, 1991 жыл - 272.
4. Жетiстiк Вознесенский, Клейнер Г, тамбовтық В.iскер. Сiз адам және еңбек, 1992 №8 жылдар /ның кәсiпкер болуға шештiңiз. 77-79
5. Фирманың Ворст И, Ревентлоу П.экономикасы: / қауырсындарды оқулық. даниялық.-М.жоғарғы мектеп, 1994 жыл - 272.
6. Қаражаттар және кәсiпкерлiк бықыған Дамари. Өсу және ұйымның даму үшiн батыс фирма қолданылатын қаржы құралдары.- Ярославль. Мерзiмдi басылым, 1995 жыл - 223.
7. Долэн Э.дж. / қауырсындарды Линдсей Д.макроэкономика. В.Лукашевич ағылшынша тағы басқалар.; Б.Лисовик, В.Лукашевичтiң редакциясы жатақханаға. Оркестр, 1994 жылдың Санкт-Петербургi - 448.
8.Нарықтық экономика және кәсiпкерлiктiң Каренов Р.С.терминологиясы.-Алматы: Ғылым, 1991 жыл - 312.
9.Экономикалық-шы топтама ҚазГУдiң хабаршының /ның кәсiпкерлiгiнiң түсiнулерi Котербаев А.Б.метоморфоз. - Алматы, 1993 жыл-шы.
10.К.Р.Макконели, Брю С.Л.экономика. Қағида, мәселелер және саясат. 2-шi тке; қауырсындар. ағылшынша - республика
Т. 1-1992 жыл - 399.
Т-1992 жыл - 400.
11.Минаева А.В.экономика және кәсiпкерлiк: Дәрiс, iскерлiк ойындар және жаттығу. - М: Владос, 1994 жыл - 256.
12.Жаңа бастап жүрген коммерсантқа: справ. Оқу құралы. Қуып шықты. Е.МБелый 3 / құрастырушы тағы басқалар - Ульяновск: Типогр. «Ульяновы расында, 1990 жыл - 52с.(жетекшiге көмекке серия)
13. Кәсiпкерлiк iстiң негiздерi. Ю.М.Осипова редакцияға асыл бизнес/, 1992-432.
14.И.Я.Петренко, Есмұратов С.Б.нарық. Кәсiпкерлiк. Менеджмент. – Мәскеу - Қостанай: Қостанай баспа ауласы, 1994 жыл - 220с.
Ч. 1 - көтеу нарық туралы кәсiпкерге бiлсiн - 158.
Ч. 2 - кәсiпкерлiктi қалай ұйымдастырады? – 220.
15.Кәсiпкерлiк Русинов Ф.М.цивилизациялы: қаражаттарды /ның шаруашылығының жүйесiндегi әлеуметтiк жауапкершiлiк, 1995 №4 жыл
16.Б.М.Тұрсынбаев тағы басқалар кәсiпкерлiктi ұйымдастыруды негiз: Высш үшiн оқулық. //Бтардың мекемелерi.М.Тұрсынбаев, И.Я.Петренко, С.Б.Есмұратов - Челябинск, Оңтүстiк Орал заhарлары. Изд-шы, 1995 жыл - 637с.
17. Фишер С.Идр. Экономика// Фишер С, Дороноут О, Шмалензи Р. / қауырсындар. е е баспахана - лтд, 1993 жылдың iсi М: - 864.
18. Сомды Хизрич, меншiктi iстi алып жүретiн және жетiстiкке қол жеткiзетiн Питерс М.кәсiпкерлiк немесе. 5 - тивып. / қауырсындар. В.С.Загашвили редакция жатақхана ағылшынша. М: өрлеу, 1992-1993 г
Қуып шықты. 1 кәсiпкер және кәсiпкерлiк. - М1992 жыл - 160с.
Қуып шықты. 2 жасау және жаңа кәсiпорынның дамытуы.- М1992 жыл - 256с.
Қуып шықты. жаңа кәсiпорынның 3 қаржыландыруы. - М. 1993 жыл - 192с.
Қуып шықты. жаңа кәсiпорынмен 4 басқару.- М1993 жыл - 176с.
Қуып шықты. жаңа бастап жүрген кәсiпкерге 5 кеңестер. - М. 1993 жыл - 192с.
19.Хойнер В.қалай // слды Еуропадағы кәсiпкерлiк iстеу. Ю.В.Пискулов. М: өрлеу, 1992 жыл - 253с.
20. Өз iсi Хокен П.Яначинаю: қауырсындар. ағылшынша - алматылар:ы - 1995 г - 204с.
21. Қауырсындарды (жаппай меншiк иелерi жалданбалы қызметкерлер акционерлiк серiктестiк) меншiк иелерi Круз Д.Л.жаңа Р, Ж. Блази. лтд iс М: ағылшынша, 1995-320.
22. Тексеру бойынша қазақстандық стандарттар - 1993-152-шi Алматы
23. В.В.Нитецкий, Кудрявцев Н.Н, тексерушiнiң анықтамасы, 1996-шы М:ның кәсiпорындарының қызметiнiң кейбiр тұрғыларын аудиторлық тексерудi әдiстемелiк
24. Фирманың саясаты Герасименко В.ВЦеновая.-М: Финстатинформ, 1995 жыл.
25. Периодты шығарулар:
«Кәсiпкер және құқық»
«Экономика және кәсiпкерлiк»
«Қазақстан: экономика және өмiр»
«Кәсiпкерлiк клубi»
«Қазақстан экономика»

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

І.Кәсіпкерлік қызметті қаржыландыру
1.1 Кәсіпорынның қаржылық ресурстары және қалыптасу
көздері ... ... ... ... ... ...5
1.2 Қаржылық ресурстарды
жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.3 Кәсіпорын орын қаржысын басқару
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 12
1.4 Кәсіпкерліктегі лизингтік
операциялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
1.5 Кәсіпкерліктегі
факторинг ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...18

Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22

Қолданылған әдебиет
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 24

Кіріспе

Қаржыландыру деп акшалай қаражаттардың қалыптасу үрдісін немесе кең
мағынада – капиталдың барлық түрлерінің қалыптасу үрдісін айтады.
Қаржыландыру түсінігі инвестициялау түсінігімен тығыз байланысты.
Егерде қаржыландыру – бұл ақша қаражаттарының қалыптасуы болса,
инвестициялау – бұл оларды пайдалану. Екі түсінік өзара байланысты, бірақ
та бірінші екіншісін туындатады: қаржыландыру көздері болмай, қандай да бір
инвестицияларды жоспарлауға болмайды. Сонымен қатар, кәсіпорынның қаржы
ресурстарының қалыптасуы әдетте оларды пайдалану жоспарын ескере отырып
жүргізеді.
Кез келген кәсіпорын экономикалық жүйенің элементі болып табылады және
кәсіпкерлік қызмет бойынша серіктестермен, әр түрлі деңгейдегі
бюджеттермен, капитал иелерімен және басқа да субъектілерімен белгілі бір
қарым-қатынастарға түседі. Қаржылық ресурстарды қалыптастыру мен пайдалану
үрдісінде кәсіпорында нарықтың басқа субъектілерімен қаржылық қатынасар
пайда болды. Дәл осы қатынастар кәсіпорынның қаржысының мәнің құрайды.
Кәсіпорының өзін-өзі қаржыландыру деңгейі тек оның ішкі мүмкіндіктеріне
ғана емес, сонымен қатар сыртқы ортасына да байланысты.
Негізінде, кәсіпкерлік ұйымдардың қызметін қаржыландыру негізгі ішкі
көздері пайда мен амортизациялық аударымдар болып табылады. Кәсіпорын
пайдасы оның шекті нәтижесі болып өндірістік қызмет үрдісінің барысында
қалыптасады. Бәсеке жағдайда еңбек ұжымы пайданың өсуіне мүдделі болып
табылады. өйткені ол өндірістің өсуінің, сәйкесінше кәсіпорын қызметінің әл-
ауқатының жақсару көзі болып табылады. Бірақ, кәсіпорының мұндай көз
ретінде жалпы табыс емес, тек оның бюджетке барлық салықтар мен төлемдерді
төлеп болғанан кейінгі таза пайдасы болып табылады. Ол резервтік қорды,
жинақтау және тұтыну қорларын қалыптастыру үшін қолданылады.
Қазақстанда капитал мен еңбек, өндіріс құралдар нарығының және нарықтық
баға белгілеудің қалыптасуы барысында кәсіпорындардағы қаржыландыру басқару
механизмі түбегейлі өзгеруде.
Нарықтық экономикаға бейімделген әдістерді ескере отырып, қаржылық
ресурстарды тиімді басқаруды ұйымдастыру қаржы менеджементі шегінде жүзеге
асырылады.
Нарықтық экономика жағдайда қаржы ресурстарының сыртқы көздерінің мәні
арттыруда. Олардың ішінде жаңа түрлері пайда болуда, оларды қалыптастыру
құрылымы өзгеруде.
Сыртқы қаржыландыру мемлекеттің, қаржы несие ұйымдарының, қаржылық емес
ұйымдардың және азаматтардың қаражаттарын қолдануды қарастырады. Сонымен
қатар, ол кәсіпорын құрылтайшыларының ақшалай қаражаттарын қолдану
қарастырады. Қажетті қаржылық ресурстарды осы әдіспен тарту ең қолайлысы
болып табылады. Өйткені ол кәсіпорындарының қаржылық тәуелсіздігін
қамтамасыз етеді кейінен банктік несиелерді алу шарттарын жеңілдетеді.
Нарықтық экономика жағдайда кәсіпорының өндірістік-шаруашылық қызметті
қарыздық қаражаттарды пайдаланбай жүргізу мүмкін емес, оған мыналар жатады:
банк несиелері, коммерциялық несиелер, яғни басқа ұйымдардың қарыздық
қаражаттары, кәсіпорын акциялары мен облигацияларын шығарудан және сатудан
түскен қаражаттар қайтарымды негіздегі бюджеттік қаржы және т.б.
Кәсіпорындардың тұрақты қызмет етуіне қажетті қаржыларды басқаруды
ұйымдастыруды жаңа әдістерді пайдаланусыз мүмкін емес. Кәсіпкерліктік
тиімділігін арттырудың негізгі бағыттарының бір фирмашылық қаржылық
жоспарлау мен бақылауды жетілдіру болып табылады.
Қаржылық жоспарлаудың басты мақсаты кәсіпорындарының өзінің қарыздық және
қор нарығының көздерінен тартылған ақшалай ағымдардың шамасын болжау
негізінде қаржылық ресурстардың, капиталдың және резервтің мүмкін болатын
көлемін анықтау болып табылады.
Нарықтық экономика жағдайында жоспарлау, басқару функциясы ретінде
экономикалық және әлеуметтік қызметінің жалпыға бірдей, барлық жақтарын
қамтитың түрі болуы керек. Егер де жоспарлы экономикада қаржыларды
жоспарлауда бөлу үрдістеріне көп көңіл бөлінсе, нарықтық экономика айырбас
аясына көп көңіл бөледі. Бұл жағдайда ол арқылы тауарларды сатку мен қызмет
көрсету кезіндегі жұмсалған қажетті шығындар ескеріледі.

І. Кәсіпкерлік қызметті қаржыландыру.

1.1 Кәсіпорының қаржылық ресурстары және қалыптастыру көздері.

Кәсіпкерлік ұйымдарды қаржыландыру – бұл жай және ұлғаймалы ұдайы
өндірісті қаржылық қамтамасыз етіу шарттары мен қағидаларының, нысандары
мен әдістерінің жиынтығы.
Кәсіпорынды қаржыландыру көздерін таңдау барысында келесідей бес
негізді міндеттерді шешу қажет:
1. қысқа және ұзақ мерзімді капиталға деген қажеттілікті анықтау
қажеттілікті анықтау керек;
2. оңтайлы құрылымын анықтау мақсатында қаражаттардың активтері мен
пассивтерінің құрамын анықтау керек;
3. кәсіпорынның тұрақты төлем қабілеттілігін және сәйкесінше қаржылық
тұрақтылығын қамтамасыз ету керек;
4. максималды пайда әкелетін кәсіпорының өз және қарыз қаражаттарын
пайдалану керек;
5. шаруышылық қызметті қаржыландыруға деген шығындарды төмендету керек.
Кәсіпорын қаржылары оның өндірістік-шаруашылық қызметті барысында
пайда болатын және оның қаржылық ресурстарын қалыптастыру және бөлумен
байланысты ақшалай қатынастарды сипаттайды.
Қаржылық қатынастар құрамында кәсіпорының ақшалай қатынастарының
келесідей топтарын бөліп көрсетеді:
- контрагенттермен – бастапқы табыстар қалыптастыру және шаруашылық
ішінднгі мақсатты қорлалды құру және қолдану бойынша;
- ұйымдар мен кәсіпорындармен – қаржыларды бөлу бойынша, бұл жағдайда
қаржылық ресурстардың қозғалысы қор сипатында емес түрде жүзеге асырылады;
- өнім тұтынушыларымен – кәсіпорындар олармен байланысқа түсе отырып
келісімшарттардың түрлері мен нысандарын өзі таңдайды. Міндеттерді орындау
шарттары мен санкцияларды пайдалану тәртібін өздері анықтайды. өз
өнімдеріне деген бағаны өздері қалыптастырады. Жабдықтаушылар бағалардың
негізділігін өз бетінше анықтайды. Жоғарыда аталған факторлар кәсіпорының
қаржылық шекті нәтижелеріне біршама әсер етеді;
- сақтандыру ұйымдарымен - міндетті және ерікті сақтандырудың әр түрлі
түрлерін таңдау боынша;
- банктік жүйемен - қарыздарды алу және өтеумен, пайыздарды төлеумен
байланысты есепті-кассалық қызмет көрсету бойынша, сонымен қатар банктерге
өзінің бос ақша қаражаттарын белгілі бір ақы үшін уақытша пайдалануды ұсыну
бойынша;
- мемлекетпен - бюджеттік және бюджеттен тыс қорларды қарастыру және
қалыптастыру, қолдану бойынша. Ақшалай қатынастардың бұл тобы бюджетке және
бюджеттен тыс қорларға алуан түрлі салықтарды, алымдарды, жарналарды және
т.б. төлеу арқылы жүзеге асырылады. Екінші жағынан, өндірістік емес
сфераны, мақсатты бағдарламаларды және т.б. бюджеттік қаржыландыру түрлері
жүзеге асырылады;
- жоғары басшылық құрылымдарымен – кәсіпорын ішіндегі қаржылық ресурстарды
қайта үлестіру бойынша тікелей және көлденең өзара байланыстар;
Жоғарыда айтылған қаржылық қатынастар үшін ортақ нәрсе, ол:
- олардың ақшалай нысанда сипатталуы және ақша қаражаттарының қозғалысын
бейнелеуі;
- екі жақты сипатқа ие болатындығы және кәсіпорының нарықтың басқа да
қалыптастырушымен белгілі бір шаруашылық операцияларының нәтижесі болып
табылатындығы;
- ақшалай қаражаттын қозғалу үрдісінде, қаржылық қарым-қатынастық негізінде
әр түрлі бағыттағы кәсіпорының ақшалай қорлары қалыптасады.
Кәсіпорынды қаржыландыру көздері – ішкі (меншікті капитал) және сыртқы
(қарыз және тартылған капитал) болып бөлінеді. Ішкі қаржыландыру өз
қаржысын пайдалануды, оның ішінде ең алдымен – таза пайда мен
амортизациялықайдарымдарды пайдалануды қарастырады.
Ішкі және сыртқы көздерден түсетін қаржы ресурстарының құрамы (1-суретте)
келтірілген.

Кәсіпорынның қаржы ресурстары

1-кесте. Қаржы ресурстарының құрамы

Өз қаражатты есебінен қаржыландырудың бірқатар артықшылықтары бар:
- кәсіпорын пайдасынан толтыру есебінен оның қаржылық тұрақтылығы артады;
- өз қаражаттарын қалыптстыру мен пайдалану тұрақты түрде жүргізіледі;
- сыртқы қаржыландыру бойынша шығындар азаяды (несие берушілерге қарыз
бойынша қызмет көрсету);
- қосымша шығындарды жабу көздері алдын ала белгілі болғандықтан,
кәспорындарды дамыту бойынша басқарушылық шешімдерді қабылдау үрдісі
жеңілдейді.
Нарықтық экономика жағдайда қаржыгер капитал түсінігін негізге алады,
ол пайданы алу үшін әсер етудің нақты объектісі болып табылады. Капиталдың
және қаржылық ресурстардың табиғаты бір, ол – ақшалай қаражаттар. Алайда
капитал – бұл кәсіпорынмен айналысқа жіберілген және осы айналымен табыс
әкелетін қаржы ресурстарының бөлігі. Бұл жағдайда капитал ұзақ уақыт
бойынша ақша қаражаттары түрінде қала алмағандықтан қаржы ресурстарының
айналмалы түрін сипаттайды.
Амортизациялық аударымдар негізінде өндірістік қорлар мен материалдарды
емес активтердің тозу құнының ақшалай сипаттамасын бейнелейді.
Нарықтық экономика жағдайда қаржы ресурстарының сыртқы көздерінің мәні
арттыруда. Олардың ішінде жаңа түрлері пайда болуда, оларды қалыптастыру
құрылымы өзгеруде.
Сыртқы қаржыландыру мемлекеттің, қаржы несие ұйымдарының, қаржылық емес
ұйымдардың және азаматтардың қаражаттарын қолдануды қарастырады. Сонымен
қатар, ол кәсіпорын құрылтайшыларының ақшалай қаражаттарын қолдану
қарастырады. Қажетті қаржылық ресурстарды осы әдіспен тарту ең қолайлысы
болып табылады. Өйткені ол кәсіпорындарының қаржылық тәуелсіздігін
қамтамасыз етеді кейінен банктік несиелерді алу шарттарын жеңілдетеді.
Нарықтық экономика жағдайда кәсіпорының өндірістік-шаруашылық қызметті
қарыздық қаражаттарды пайдаланбай жүргізу мүмкін емес, оған мыналар жатады:
банк несиелері, коммерциялық несиелер, яғни басқа ұйымдардың қарыздық
қаражаттары, кәсіпорын акциялары мен облигацияларын шығарудан және сатудан
түскен қаражаттар қайтарымды негіздегі бюджеттік қаржы және т.б.
Қарыздық қаражаттарды тарту кәсіпорының айналым қаражаттарының
айналымдылығын жеңілдетуге, жасалатын шаруашылық оперцияларының көлемін
көбейтуге, аяқталмаған өндірістің көлемдерін қысқартуға мүмкіндік береді.
Бірақ, аталған қаржыландыру көзін пайдалану кәсіпорынға өзіне жүктелген
қарыз міндеттемелерін орындауға байланысты белгілі бір мәселелердің
туындауына әкеледі. Қарыз ресурстарын тартуменқамтамасыз етілгенқосымша
табыс мөлшері несиені төлеу бойынша шығындарды жапқанша, кәсіпорынның
қаржылық жағдайы тұрақты болып қала береді, ал қарыз капиталын тарту тиімді
болады.
Бұл көрсеткіштер теңестірілген жағдайда, қосымша табысты қамтамасыз
ететің қаржы ресурстарынқалыптастырудың қарыз көздерін тарту мәселесі пайда
болады. Несие бойынша қарыздың шығындары оны пайдаланудан түскен қосымша
табыстардан артқан жағдайда, ұйымның қаржылық жағдайының нашарлануы әбден
мүмкін.
Осылайша, қарыздық капитал негізінде қаржыландыру онша тиімді емес.
өйткені несие берушілер ақша қаражаттарын қайтымдылық және төлем есебінде
ұсынады, яғни өз ақшаларымен кәсіпорындардың меншікті капиталына
қатыспайды, тек қарыз беруші ретінде шығады.
Қаржыландырудың әр түрлі әдістерін салыстыру кәсіпорынға қаржылық
қамтамасыз етудің оңтайлы нұсқасын таңдауға, қызметті пайдаланудың ағымдағы
және күрделі шығындарын жабуға мүмкіндік береді.

1.2 Қаржылық ресурстарды жоспарлау

Кәсіпорындардың тұрақты қызмет етуіне қажетті қаржыларды басқаруды
ұйымдастыруды жаңа әдістерді пайдаланусыз мүмкін емес. Кәсіпкерліктік
тиімділігін арттырудың негізгі бағыттарының бір фирмашылық қаржылық
жоспарлау мен бақылауды жетілдіру болып табылады.
Қаржылық жоспарлаудың басты мақсаты кәсіпорындарының өзінің қарыздық және
қор нарығының көздерінен тартылған ақшалай ағымдардың шамасын болжау
негізінде қаржылық ресурстардың, капиталдың және резервтің мүмкін болатын
көлемін анықтау болып табылады.
Аталған мақсат мыналарды қарастырады:
- ең алдымен кәсіпорын өз қаражаттары есебінен кәсіпорының өндірістік,
ғылыми-техниклық және әлеуметтік дамуын қамтамасыз ету;
- сату көлемінің мөлшерін көбейту және өндіріс пен айналым шығындарын
төмендету есебінен пайданы арттыру;
- кәсіпорын балансының қаржылық тұрақтылығын, төлемқабілеттілігін және
өтімділігін қамтамасыз ету, әсіресе ірі масштабты инвестициялық жобаларды
жүзеге асыру кезінде.
Қаржылық жоспар – бұл ағымдық және ұзақ мерзімді кезеңге ақшалай
қаражаттардың түсуі мен жұмсалуын сипаттайтың жоспардың қортынды құжаттары.
Бұл жоспар болашақ ақшалай ағымдардың сапалы болжамына қол жеткізу үшін
қажет.
Қаржылық жоспар өнімді өндіру, материалдық ресурстарды сатып алу,
маркетинг, инвестиция, ғылыми зерттеу жоспарларымен тығыз байланысты.
Кәсіпорынның қаржылық жоспардың міндетті:
- орта мерзімді қаржылық перспективаны болжау үшін. Орта мерзімді қаржылық
жоспарды әдетте, бір жылға жасайды және көрсеткіштер әр тоқсанға бөлу
арқылы құрастырады;
- ағымдағы табыстар мен шығындарды анықтау үшін. Жедел қаржылық жоспарды
жылдың тоқсанына жасап, оны айлық жоспарға бөледі, ал айлық жоспардың
негізінде онкүндік, бескүндік жоспарлар жасалынады;
Жоспарлау қағидасы кәсіпорындардағы жоспарлау қызметінің сипаты мен
мазмұнның анықтайды, олар:
1. жүйелік жоспарлау қағидасы;
2. жеке бөлімшелердің жоспарларын қағадалау қағидасы;
3. қатысушылық қағидасы;
4. үздіксіздік қағидасы;
5. икемділік қағидасы;
6. нақтылық қағидасы.
Жалпы ережелерден шыға отырып, қаржылық жоспарлау қағидаларын келесідей
түрлерге бөледі:
1. мерзімдердің қаржылық қатынастар қағидасы;
2. төлемқабілеттілік қағидасы;
3. капитал салымдарының рентабельділік қағидасы;
4. тәуекелдердің теңестірілген қағидасы;
5. нарық талаптарына икемделену қағидасы;
6. шекті рентабельділік қағидасы.
Жоспарлау үрдісі келесідей ерекшелектерімен сипатталады:
1. экстенсивтілігімен (әлеуметтік-саяси және экономикалық құбылыстардың кең
көлемін қамтиды);
2. интенсивтілігімен (жетілген техниканы қолдануды қарастырады);
3. тиімділігімен (қортындысында қаржылық басқару жүйесі қойған мақсаттарға
қол жеткізуді білдіреді).
Қаржылық жоспарлауда келесідей тәсілдер қолданылады:
1. Автоматты (алдынғы жылдың берілгендері келесі жылға ауыстырылады. Егер
де инфляция долған жағдайда, берілген көрсеткіштер инфляция коэффициентіне
көбейтеді). Бұл әдіс ең қарапайым әдіс болып табылады және уақыт тапшылығы
болжам жағдайда қолданылады;
2. Статистикалық (алдыңғы жылдардың шығындары жинақталып, алдыңғы
жылдардыңсанына бөлінеді);
3. Нөлдік базалы (мұнда барлық позициялар қайта есептелуі тиіс. Бұл әдіс
нақты қажеттіліктерді ескереді және оларды мүмкіндіктермен байланыстырады).
Нарықтық экономика жағдайында жоспарлау, басқару функциясы ретінде
экономикалық және әлеуметтік қызметінің жалпыға бірдей, барлық жақтарын
қамтитың түрі болуы керек. Егер де жоспарлы экономикада қаржыларды
жоспарлауда бөлу үрдістеріне көп көңіл бөлінсе, нарықтық экономика айырбас
аясына көп көңіл бөледі. Бұл жағдайда ол арқылы тауарларды сатку мен қызмет
көрсету кезіндегі жұмсалған қажетті шығындар ескеріледі.
Сәйкесінше, нарықтық экономикада тауарларды сату мен қызмет көрсету
барысында басымдылыққа ие және анықтаушы байланыс тәсілі болып табылады.
Оның құрамына ақша, баға, кұн заңы, сұраныс пен ұсыныс заңдары кіреді.
Нарықтық механизмнің мұндай табиғаты өнім өндіру мен айырбас нәтижелерін
анықтау әдісінде болжауға жоспарлау элементтерін пайдаланылады.

1.3 Кәсіпорын қаржысын басқару жүйесі

Қаржылық менеджмент ағымдық және стратегиялық мақсатқа қол жеткізу
үшін кәсіпорынның шаруашылық қызметі үрдісінде пайда болатын ақшалай
ағымдардың қозғалысын ұтымды басқару жүйесі болып табылады.
Басқарудың кез келген жүйесі сияқты, қаржылық менеджмент екі қосалқы
жүйеден тұрады: басқарылатын (басқару объектісі) және басқарушы (басқару
субъектісі) (2-кестеде берілген).

Басқару субъектісі (басқарушы жүйе)
Кәсіпорынның қаржылық Қаржы менеджері
қызметі

Қаржы
әдістері мен
құралдары

Басқару объектісі (басқарылатын жүйе)
Қаржы ресурстарының
көздері Қаржы ресурстары Қаржы қатынастары

2-кесте. Қаржы менеджементінің жалпы сызбасы

Қаржылық менеджментте басқару объектісі ақшалай түсімдер мен
төлемдердің тұрақты ағымын сипаттайтын шаруашылық субъектінің ақшалай
айналымы түріндегі қаржы ресурстары болып табылады. Ақша қорының
жұмсалуының әрбір бағытына белгілі бір көздері сәйкес болуы керек:
кәсіпорын капитал көздеріне өндірістік жұмсалатын инвестиция және активтер
түріне енетің меншікті капитал мен пассивтерді жатқызуға болады.
Жұмыс істеп тұрған кәсіпорында ақша айналымының бастапқы және шекті
нүктесін анықтау мүмкін емес. Кәсіпорынның ақша қаражатының көлемі уақыт
аралығы бойынша өзгереді және өндірістікүрдістің сипатына, сату көлеміне,
дебиторлық борышты өтеуге және т.б. байланысты. Шикізаттың қорлары
қоймадағы дайын өнімнің, аяқталмаған өндірістін қорлары дебиторлық борыш
пен төленуге тиісті коммерциялық несие қорлардың қалыптасуына, дебиторлық
және кредиторлық борышқа қатысты кәсіпорынның қаржы саясаты мен өндірістік
үрдісіне өнім өткізуге байланысты.
Ақша айналымын басқару үрдісі бір шама көлемде ақша қаражаттары
қозғалысының ұзақ мерзімді уақытқа болжау мен оның кәсіпорынның қаржылық
жағдайын бағалауға қажетті әсерінен тұрады. Ақша айналымын басқару –
кәсіпорынның ақша айналымының барлық талаптары мен капиталдың айналымын,
қаржы ресурстарының қозғалысын, кәсіпорынның экономикалық үрдісінде, басқа
қатысушылармен қаржылық қатынастарын талдау негізінде, жақын мерзімге және
болашаққа деген ақша қаражаттарының көлемі мен қарқындылығын дұрыс есептеу
дегенді білдіреді.
Нарықтық экономика жағдайында қаржыларды басқару үрдісінде кез келген
шаруашлық субъект қаржы нарығында әр түрлі рөл атқарады: инвестор мен
бағалы қағаздардың эмитенті, қарыз беруші мен несие алышу. Мұнда, пайда
болған байланыстар алуан түрлі қаржылық құралдар көмегімен жүзеге
асырылады, олардың қатарына акциялар, облигациялар, фьючестер және т.б
жатады.
Басқару объектісіне әсер ету көптеген әдістер мен тәсілдер арқылы
жүзеге асырылады.
Экономиканы басқарудың негізгі тобын мемлекет тарапынан анықталған
әдістер жүйесі құрайды. Бұл әдістер жалпы экономикалық сипатқа ие, оларға
салық салу, несиелендіру, амортизациялық аударымдар, кассалық және есеп
айырысу операциялары, сақтандыру және т.б
Күрделі жүйелер мен үрдістерді қазіргі заманға талдау мен синтездеу
әдістері қаржылық және салықтық жоспарлау, коммерциялық ұйымының қызметін
болжауға негізделген. Бұл әдістер нарықтық үрдістердің негізгі
сипаттамалары мен тенденцияларын математикалық модельдер арқылы нақты
сипаттауға мүмкіндік береді.
Соңғы жылдары отандық тәжиребеде қаржыларды басқарудың келесідей
тәсілдері қолданылады: факторинг, франчайзинг, селенг және т.б. олардың
негізінде туынды қаржы құралдары жатыр.
Қазіргі қаржы менеджментінің қызмет етуін электронды-есептеу
машиналар жүйелері мен дербес компьютерді және бағдарламалық
қамтамасыздандыру пакеттерін қолданусыз мүмкін емес.
Басқару субъектісі пайдалану мен тиімді пайдалану арқылы кәсіпорынның
өтімділігі мен төлем қабілеттілігін арттыру мақсатында, қаржы
менеджментінің тактикасы мен стратегиясын жасап шығаратын және жүзеге
асыратын қаржы қызметі болып табылады.
Қаржы қызметінің нақты құрылымы көбінесе кәсіпорынның ұйымдық-
құқықтық нысанына, оның көлеміне, қызмет түріне және компания басшылығымен
қойылған міндеттерге байланысты болады.
Ірі кәсіпорындарда қаржыларды басқару үшін әдетте бухгалтерия мен
қаржы бөлімінен тұратын қаржы дирекциясы түріндегі арнайы бөлім құрылады.
Бұл бөлім қаржы бойынша вице-призидентке бағынышты болады. Қаржы дирекциясы
мен оның бөлімшелері алдында тұрған міндеттер кәсіпорын қызметінің барлық
аяларын қамтиды.

1.4 Кәсіпкерліктегі лизингтік операциялар

Кәсіпорындар үшін қазіргі таңда лизингтік операциялар біршама
қызығушылық тудырады.
Лизинг негізгі құралдары иемденуге жұмсалған шығындарды
қаржыландырудың тиімді нысаны болып табылады. Лизингтік қызмет – бұл
мүлікті алу мен оны лизингке беру бойынша инвестициялық қызмет. Лизинг –
лизинг келісімшарттын жүзеге асыру үшін, оның ішінде лизингтік затты алу
мақсатында экономикалық және құқықтық қатынастардың жиынтьығы (3-кесте).

Лизинг – қаржы – коммерциялық операциялардың күрделі жүйесі. Оның
объектілері машиналар мен құрал-жабдықтардың алуан түрлері,
электронды-есептеуші техника, кемелер, самолеттар, энергетикалық
құрал-жабдықтар, құрылыс техникасы және т.б. болып табылады.
Ғылыми-техникалық прогрестің дамуы жаңа өнімділігі жоғары машиналарды
құруға алып келеді. Олардың құның шағын және орта кәсіпорындардың
сатып алуын қамтиды. Техниканың моральды тозу қарқыны жеделдеген
жағдайда, лизинг техниканы (жалға беру) дайындаушы үшін және тұтынушы
(жалға алу) үшін инвестицияларды қаржыландырудың тиімді нысаны болып
табылады.

3-кесте. Лизинг кәсіпорын өнімін өткізу түрі ретінде

Лизинг заты кез келген күнделікті тұтынылмайтын заттар болып
табылады. Оның ішінде кәсіпорындар мен басқа да мүлік кешендері, үйлер,
ғимараттар, құрал-жабдықтар, көлік құралдары және кәсіпкерлік қызмет үшін
қолданылатын басқа да жылжымалы мүліктер бар. Жер учаскелері мен басқа да
табиғи объектілер, сонымен қатар еркін айналым үшін қазвақстандық
заңнамаларымен тыйым салынған немесе ерекше айналым тәртібі белгіленген
мүлік лизинг заты бола алмайды.
Лизинг субъектілері болып келесілер табылады:
- лизинг беруші – лизинг мәмілесін жүзеге асыру барысында тартылған немесе
өз қаражаттары есебінен мүлкі иеленіп оны лизинг заты ретінде лизанг алушы
белгілі бір ақы үшін, белгілі бір шарттар мен мерзімге уақытша пайдалануға
беретін неменсе лизинг алушыға өту,өтпеу арқылы лизинг затына деген меншік
құқығын беоетін заңды немесе жеке тұлға;
- лизинг алушы – лизинг келісімшартына сәйкес лизинг затын белгілі бір ақы
үшін, белгілі бір мерзім аралығы мен белгілі бір шарттар бойынша уақытша
пайдалануға және лизинг келісімшартына сәйкес пайдалану үшін қабылдауға
міндетті болатын жеке және заңды тұлға;
- лизинг мүлкін сатушы (жабдықтаушы) – лизинг берушімен жасалған сату-сатып
алу келісімшартына сәйкес, белгілі бір мерзімге лизинг заты болып
табылатын, онымен өндірілетін мүлікті лизинг берушіге сататың жеке немесе
заңды тұлға. Сатушы, сатып алу келісімшарттының шарттарына сәйкес, лизинг
затын, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.