Минералдық шикізаттарға инженерлік-геологиялық зерттеулер
КІРІСПЕ
1 Негізгі бөлім
1.1 Минералдық шикізаттарға инженерлік.геологиялық зерттеулер жүргізуді талдау.
1.2 Жер қойнауының тереңдегi құрылымына геофизикалық зерттеулердi жүргiзу
1.3 Минералдық.шикiзат базасының мониторингi және жер қойнауын пайдалану
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Негізгі бөлім
1.1 Минералдық шикізаттарға инженерлік.геологиялық зерттеулер жүргізуді талдау.
1.2 Жер қойнауының тереңдегi құрылымына геофизикалық зерттеулердi жүргiзу
1.3 Минералдық.шикiзат базасының мониторингi және жер қойнауын пайдалану
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Әлемдiк минералдық шикiзат нарығының жалпы жай-күйi қазiргi уақытта мына факторлармен сипатталады:
нарық мейлiнше қанық және ұзақ мерзiмдi жеткiзулерге бағдарланған;
сату бағасы мен көлемiн халықаралық картельдер қатаң бақылайды;
дамушы елдердiң нарығына шығуға байланысты бәсекелестiк күшейiп келедi;
нарық әлемдiк стандарттарға жауап беретiн жоғары технологиялы минералдық-шикiзаттық өнiмге бағдарланған.
Қазақстан минералдық шикiзат ресурстарының саны мен әралуандағы жағынан әлемдегi жетекшi орындардың бiрiн иеленедi. Барланған қорлардың базасында қуатты мұнай-газ өндiрушi, уран және көмiр өнеркәсiптерi, қара, түстi және асыл металдарды, металл емес пайдалы қазбалардың әрқилы түрлерiн өндiретiн және өңдейтiн өнеркәсiптер құрылды.
Қорғасын, мырыш, мыс, мұнай, хром, темiр, марганец, қалайы, алтын, фосфорит, бор және калий тұздарының қорлары бойынша Республика әлемдегi жетекшi он елдiң қатарына кiредi. Бiрақ нарықтық жағдайлар минералдық шикiзат қорларының бiр бөлiгi бәсекеге қабiлетсiз болып шықты. Алтын бойынша кен қорларының 86 %-ы, қорғасын және мырыш бойынша - 68 %-ы, мыс бойынша - 58 %-ы бәсекеге қабiлеттi. Марганец және хромит өнеркәсiбiнiң шикiзат базасы бәсекеге неғұрлым қабiлеттi.
Жер қойнауын пайдаланушыларға берiлген кен орындарын тиiмдi игеру мақсатында кешендi автоматтандырылған басқарудың соңғы жетiстiктерiн пайдалану арқылы минералдық шикiзатты өндiрудiң мен қайта өңдеу неғұрлым алдыңғы қатарлы технологиялары енгiзiлуде («Қазмырыш» АҚ), сондай-ақ геологиялық зерттеуден бастап металлургиялық бөлiнiске дейiн жер қойнауын ұтымды әрi кешендi пайдалануды бақылау күшейтiлуде.
Пайдалы қазбаларды қайта өңдеудiң технологиялары тау-кен-металлургия саласының бағдарламасында көзделген.
нарық мейлiнше қанық және ұзақ мерзiмдi жеткiзулерге бағдарланған;
сату бағасы мен көлемiн халықаралық картельдер қатаң бақылайды;
дамушы елдердiң нарығына шығуға байланысты бәсекелестiк күшейiп келедi;
нарық әлемдiк стандарттарға жауап беретiн жоғары технологиялы минералдық-шикiзаттық өнiмге бағдарланған.
Қазақстан минералдық шикiзат ресурстарының саны мен әралуандағы жағынан әлемдегi жетекшi орындардың бiрiн иеленедi. Барланған қорлардың базасында қуатты мұнай-газ өндiрушi, уран және көмiр өнеркәсiптерi, қара, түстi және асыл металдарды, металл емес пайдалы қазбалардың әрқилы түрлерiн өндiретiн және өңдейтiн өнеркәсiптер құрылды.
Қорғасын, мырыш, мыс, мұнай, хром, темiр, марганец, қалайы, алтын, фосфорит, бор және калий тұздарының қорлары бойынша Республика әлемдегi жетекшi он елдiң қатарына кiредi. Бiрақ нарықтық жағдайлар минералдық шикiзат қорларының бiр бөлiгi бәсекеге қабiлетсiз болып шықты. Алтын бойынша кен қорларының 86 %-ы, қорғасын және мырыш бойынша - 68 %-ы, мыс бойынша - 58 %-ы бәсекеге қабiлеттi. Марганец және хромит өнеркәсiбiнiң шикiзат базасы бәсекеге неғұрлым қабiлеттi.
Жер қойнауын пайдаланушыларға берiлген кен орындарын тиiмдi игеру мақсатында кешендi автоматтандырылған басқарудың соңғы жетiстiктерiн пайдалану арқылы минералдық шикiзатты өндiрудiң мен қайта өңдеу неғұрлым алдыңғы қатарлы технологиялары енгiзiлуде («Қазмырыш» АҚ), сондай-ақ геологиялық зерттеуден бастап металлургиялық бөлiнiске дейiн жер қойнауын ұтымды әрi кешендi пайдалануды бақылау күшейтiлуде.
Пайдалы қазбаларды қайта өңдеудiң технологиялары тау-кен-металлургия саласының бағдарламасында көзделген.
1. Қазақстан Республикасында минералдық шикiзат кешенiн дамыту жөнiндегi 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарламаны бекiту туралы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2010 жылғы 31 желтоқсандағы № 1530 Қаулысы
2. Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы ҚР Заңы 2012 ж.
3 .Масштабы 1:1000 000 инженерлік геологиялық картаны құрастырудың
принциптері мен әдістемесі. Алматы қаласы Қазақстан.Қ.И.Сәтбаев атындағы Геологиялық ғылымдар институтының 70 жылдығына арналған халықаралық ғылыми-іскерлік «Геологиялық ғылым және Қазақстан Республикасының индустриалды дамуы мәжілісінің мақалалары» - 2010 жыл, 16-20 бет.
4.Мұнай кеніштерінің экологиялық ахуалға кері әсері. // Қазақстанның жер ресурстары. Ғылыми тәжірибелік журнал. № 5 (62, 2011) 23-26 бет.
5.Инженерлік-геологиялық карта мен геоэкологиялық айырмашылығы. //
Қазақстан Республикасының ұлттық ғылыми академиясының хабарлары. №3,
2010 .
6.Байғожин К. «Жер геоэкологиясы, оны тиімді пайдаланудың жолдары».-Семей 2010 ж.
7.Байғожин К. «Жерді қорғау, рекультивациялау жұмыстарын жүргізу».-Семей 2010 ж.
8.Камалдин К., Нұрғали А. «Жер экологиясы, жерді құқықтық қорғау».-Атырау 2008 ж.
9.Арынғазииев С.«Табиғат ластануының негізі», Алматы.-2007 ж.
10.Амманиязов К. «ҚР табиғи ландшавтылардың бұзылуының геоэкологиясы, оны болдырмаудың шаралары», Алматы.-2009 ж.
11.Сағынтаев Б. «Энергетикалық ластану-бүгіні мен болашағы», Павлодар-Кереку-Екібастұз,2009 ж.
12.Сағынтаев Б. «Табиғатты пайдалану құқығы мен пайдалану тиімділігінің технологиясы», Екібастұз.- 2008 ж.
2. Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы ҚР Заңы 2012 ж.
3 .Масштабы 1:1000 000 инженерлік геологиялық картаны құрастырудың
принциптері мен әдістемесі. Алматы қаласы Қазақстан.Қ.И.Сәтбаев атындағы Геологиялық ғылымдар институтының 70 жылдығына арналған халықаралық ғылыми-іскерлік «Геологиялық ғылым және Қазақстан Республикасының индустриалды дамуы мәжілісінің мақалалары» - 2010 жыл, 16-20 бет.
4.Мұнай кеніштерінің экологиялық ахуалға кері әсері. // Қазақстанның жер ресурстары. Ғылыми тәжірибелік журнал. № 5 (62, 2011) 23-26 бет.
5.Инженерлік-геологиялық карта мен геоэкологиялық айырмашылығы. //
Қазақстан Республикасының ұлттық ғылыми академиясының хабарлары. №3,
2010 .
6.Байғожин К. «Жер геоэкологиясы, оны тиімді пайдаланудың жолдары».-Семей 2010 ж.
7.Байғожин К. «Жерді қорғау, рекультивациялау жұмыстарын жүргізу».-Семей 2010 ж.
8.Камалдин К., Нұрғали А. «Жер экологиясы, жерді құқықтық қорғау».-Атырау 2008 ж.
9.Арынғазииев С.«Табиғат ластануының негізі», Алматы.-2007 ж.
10.Амманиязов К. «ҚР табиғи ландшавтылардың бұзылуының геоэкологиясы, оны болдырмаудың шаралары», Алматы.-2009 ж.
11.Сағынтаев Б. «Энергетикалық ластану-бүгіні мен болашағы», Павлодар-Кереку-Екібастұз,2009 ж.
12.Сағынтаев Б. «Табиғатты пайдалану құқығы мен пайдалану тиімділігінің технологиясы», Екібастұз.- 2008 ж.
Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:
КІРІСПЕ
Әлемдiк минералдық шикiзат нарығының жалпы жай-күйi қазiргi уақытта
мына факторлармен сипатталады:
нарық мейлiнше қанық және ұзақ мерзiмдi жеткiзулерге бағдарланған;
сату бағасы мен көлемiн халықаралық картельдер қатаң бақылайды;
дамушы елдердiң нарығына шығуға байланысты бәсекелестiк күшейiп
келедi;
нарық әлемдiк стандарттарға жауап беретiн жоғары технологиялы
минералдық-шикiзаттық өнiмге бағдарланған.
Қазақстан минералдық шикiзат ресурстарының саны мен әралуандағы
жағынан әлемдегi жетекшi орындардың бiрiн иеленедi. Барланған қорлардың
базасында қуатты мұнай-газ өндiрушi, уран және көмiр өнеркәсiптерi, қара,
түстi және асыл металдарды, металл емес пайдалы қазбалардың әрқилы түрлерiн
өндiретiн және өңдейтiн өнеркәсiптер құрылды.
Қорғасын, мырыш, мыс, мұнай, хром, темiр, марганец, қалайы, алтын,
фосфорит, бор және калий тұздарының қорлары бойынша Республика әлемдегi
жетекшi он елдiң қатарына кiредi. Бiрақ нарықтық жағдайлар минералдық
шикiзат қорларының бiр бөлiгi бәсекеге қабiлетсiз болып шықты. Алтын
бойынша кен қорларының 86 %-ы, қорғасын және мырыш бойынша - 68 %-ы, мыс
бойынша - 58 %-ы бәсекеге қабiлеттi. Марганец және хромит өнеркәсiбiнiң
шикiзат базасы бәсекеге неғұрлым қабiлеттi.
Жер қойнауын пайдаланушыларға берiлген кен орындарын тиiмдi игеру
мақсатында кешендi автоматтандырылған басқарудың соңғы жетiстiктерiн
пайдалану арқылы минералдық шикiзатты өндiрудiң мен қайта өңдеу неғұрлым
алдыңғы қатарлы технологиялары енгiзiлуде (Қазмырыш АҚ), сондай-ақ
геологиялық зерттеуден бастап металлургиялық бөлiнiске дейiн жер қойнауын
ұтымды әрi кешендi пайдалануды бақылау күшейтiлуде.
Пайдалы қазбаларды қайта өңдеудiң технологиялары тау-кен-металлургия
саласының бағдарламасында көзделген.
Жер қойнауын тиесiлi және кешендi пайдалану мынадай шарттардың
орындалуымен қамтамасыз етiледi:
пайдалы компоненттердi толық және кешендi алу;
аз қалдықты және қалдықсыз шикiзатты өндiрiсте пайдалану;
өндiрiс қалдықтарын терең тазарту және технологиялық пайдалану;
игерiлген кен орындарының жерiн қалпына келтiру.
Қазақстанда мемлекеттiк геологиялық зерттеу:
республикалық бюджеттiң жер қойнауын пайдаланушылардың
инвестициялары;
мемлекеттiк-жеке меншiк әрiптестiк қаражаттары есебiнен жүзеге
асырылады.
Мемлекеттiк геологиялық зерттеу 70 жоба бойынша өңiрлiк, iздеу-
бағалау және iздеу-барлау жұмыстарын 2010 жылы 3575,9 млн. теңге
қаржыландырумен жүргiзiледi.
1996 - 2009 жылдар аралығында жер қойнауын пайдалану инвестициясына
130 млрд. АҚШ доллары, соның iшiнде 2009 жылы 20 млрд. АҚШ долларынан артық
тартылды.
Геология және жер қойнауын пайдалану комитетiмен жер қойнауын
пайдаланушылардың жеке қаражатынан 0,9 млрд. теңгеге жер қойнауын
мемлекеттiк геологиялық зерттеу аясында қатты пайдалы қазбалар бойынша
жұмыстарды өндiруге арналған келiсiмдер жасалды. Барлығы 7 келiсiм жасалды,
оның iшiнде: асыл металдар - 3, түстi металдар - 2, кендi емес - 2.
Сонымен бiрге, шетелдiк атап айтқанда - Австралиялық компаниялардың
қызығушылықтары бар, геологиялық зерттеу саласында Республика Геология және
жер қойнауын пайдалану комитетiмен мемлекеттiк-жеке әрiптестiк негiзiнде.
2010 жылғы 1 шiлдедегi жай-күйi бойынша жер қойнауын пайдалану
объектiлерiнiң жалпы саны - 2690, оның iшiнде көмiрсутектi шикiзатқа - 215,
қатты пайдалы қазбаларға - 382, жерасты суларына - 207, кең таралған
пайдалы қазбаларға - 1350, өндiруге байланысы жоқ операциялар - 26.
1 Негізгі бөлім
1.1 Минералдық шикізаттарға инженерлік-геологиялық зерттеулер
жүргізуді талдау.
Объективтi талдау жасау үшiн оның күштi және әлсiз жақтарын, сондай-
ақ, қазiргi мүмкiндiктер мен қауiптердi нақты анықтау қажет.
1-кесте. СВОТ талдау
Оң факторлар Терiс факторлар
Күштi жақтары Әлсiз жақтары
1. Барланған қорлардан бiрнеше есе1. Жоғарғы жеңiл қолжетiмдi кен
асып түсетiн пайдалы қазбалардың орындары қорларының азаюы.
барлық түрлерiнiң болжамдық 2. Пайдалы қазбалар сапасының
ресурстарында жасалған елдiң үлкеннашарлауы.
әлеуетi. 3. Нарықтың сыртқы және iшкi
2. Жер қойнауы туралы геологиялық конъюнктурасына тәуелдiлiк.
ақпараттың болуы және оған 4. Бiлiктi мамандардың тапшылығы.
автоматтандырылған қол жеткiзу. 5. Геологиялық салаға 35 жасқа дейiнгi
3. Жұмыстардың барлық түрлерi мен жас кадрлардың ағынының азаюы.
кезеңдерiн жүргiзу тәжiрибесi бар 6. Мемлекеттiк салалық ғылыми-зерттеу
геологиялық барлау ұйымдарының жоқтығы.
кәсiпорындарының болуы.
4. Қазақстанның жер қойнауына
геологиялық зерттеулердi жоспарлы
және нәтижелi жүргiзу.
Мүмкiндiктер Қауiптер
1. Минералдық шикiзатты өндiру мен1. Жаңа кен орындарын табудың негiзгi
тұтыну қарқынын арттыру. перспективалары үлкен тереңдiктермен
2. Минералдық шикiзатқа бағаның және жетуi қиын өңiрлермен байланысты.
өсуi. 2. Сапасы төмен барланған кендерден
3. Трансұлттық компаниялар мен металдарды алудың тиiмдi
жекелеген елдердiң шектеулi технологиясының жоқтығы, бұл оларды
санының иелiгiндегi әзiрленiмге тартуды тежейдi.
минералдық-шикiзат ресурстарының 3. Кадрларды кәсiби даярлаудың
шоғырлану процесiн күшейту. жеткiлiксiздiгi.
4. Кендердi технологиялық қайта
өңдеудi тереңдету.
5. Жер қойнауының перспективалы
учаскелерiне қол жеткiзу үшiн
компаниялар арасында күрестiң
шиеленiсуi.
Үйiндiлерде, үйiндi сақтауларда және Қазақстанның тау-кен-өнеркәсiптiк
кәсiпорындарының жинақтауларында техногендiк минералдық түзiлiмдер (бұдан
әрi - ТМТ) 34 млрд. тонна жинақталған, оның iшiнде: 72 % - жыныс
үйiндiлерi, 20 % - кендердi байытудың жыныс үйiндiлерi, 8 % - басқа да ТМТ.
Мемлекеттiк теңгерiмде ескерiлген техногендiк минералдық түзiлiмдердiң
барлығы - 775 (109 - жер қойнауын пайдаланудан бос, 666 - қолданыстағы
кәсiпорындарда және кен орындарында орналасқан).
Кендердi концентратқа байыту кезiнде жеткiзiлген кендердегi негiзгi
металдардың 75-85 % алынады, қалған бөлiгi үйiндiлерде жинақталады.
Металлургиялық бөлiнiсте негiзгi металдардан бастапқы өнiмдi алу 80-95 %
құрайды, қалған бөлiгi үйiндiлерге кетедi. Көптеген кен орындарының кендерi
кешендi, олардың өнеркәсiптiк құндылығын анықтайтын негiзгi құраммен қатар
асыл (алтын, күмiс, платина және басқалар), шашыранды және сирек кездесетiн
(висмут, селен, теллур, рений, кадмий, титан, кобальт, никель, ванадий және
т.о.) металдар да бар, олар көп жағдайда негiзгi массада бiрге бос
жыныстармен, кондицияға сәйкес емес кендермен және байыту үйiндiлерiмен
бiрге үйiндiлерге кетедi.
Ашық жыныстар мен байыту үйiндiлерi тек металдарды екiншi рет алу
(хром, кобальт, никель, темiр, титан, платина) үшiн ғана емес, сондай-ақ
жоғарғы тазалықтағы магний оксидiнiң өндiрiсi үшiн, отқа шыдамдылығы,
кешендi құймалары, құрылыс материалдары, минералдық тыңайтқыштар,
инженерлiк құрылыстардың үймелерi үшiн де пайдаланылады.
ТМТ көлемiнiң жыл сайын артуы байқалады, пайдалы қазбаларды
өндiрудiң және қайта өңдеудiң көлемiн арттырудың нәтижесiнде 350-400 млн.
тоннаны құрайды. Соған қарамастан, ТМТ тұтынудың жалпы жылдық тұтыну
деңгейi жылдық шығымның шамамен 11 %-ын құрайды, ал дамыған индустриялық
елдерде өнеркәсiптiк үйiндiлердi пайдалану деңгейi 70-80 % құрайды.
ТМТ қайта пайдаланудың ықтимал салалары бойынша 3 түрге бөлiнедi:
құрылыс шикiзаты;
шығарылатын металдар бойынша - мыс, мырыш;
аралас түрдегi - құрылыс материалдары және металдарды алу үшiн
жарамды.
Бiрiншi түрдi қайта өңдеу алаңдарды босатуды қамтамасыз етедi,
екiншi түр - металды алуды жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi, бiрақ қалпына
келтiрудiң мәселелерiн шешпейдi, себебi үйiндiлердiң екiншi рет қайта
өңделуде ондағы пайдалы құрамның төмендiгiне байланысты, дәл сол
қалдықтарды бередi. Үшiншi түрi жердi қайта қалпына келтiруге және металды
алуға жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi.
ТМТ тиiмдi пайдалану және аумақты босату үшiн:
ТМТ қайта өңдеуге арналған жер қойнауын пайдалану құқығын ұсынуға
арналған конкурстарды жүргiзуге мақсатты түрде бастамашылық ету ұсынылады;
минералдық-шикiзат кешенiн қайта өңдеу жөнiндегi Ұлттық орталыққа
қалған
металдарды алудың жаңа технологияларын әзiрлеу қажет.
Саланы дамытудың алғышарттары мыналар:
елдiң тұрақты саяси және экономикалық жай-күйi;
барлық пайдалы қазбалар түрлерiнiң болжамдық ресурстарымен қамтамасыз
етiлген минералдық-шикiзат базасының үлкен әлеуетi;
әлемдiк шикiзат нарығының қолайлы конъюнктурасы;
Қазақстанның ұзақ мерзiмдi перспективадағы геосаяси және экономикалық
мүдделерi елдiң минералдық-шикiзат базасының жай-күйiне байланысты болады.
Бағдарламаны iске асыру екi бағыт бойынша жүзеге асырылатын болады:
өңiрлiк және геологиялық-түсiру, iрi масштабты алаңдық iздестiру және
iздеу-бағалау жұмыстары мемлекеттiк бюджеттiң қаражаты есебiнен
жүргiзiледi;
кен орындарын барлау және игеру инвестициялар есебiнен жүргiзiледi.
Мемлекеттiк реттеу саясаты минералдық шикiзат ресурстарын ұдайы
өндiруге, жер қойнауын тиiмдi және кешендi пайдалануға бағытталған саланың
тұрақты дамуын көздейдi. Пайдалы қазбалардың қосымша қорларын анықтауға
бағытталған геологиялық зерттеулердiң тиiмдi жүйесiн құру мен жетiлдiру
және жер қойнауын тиiмдi және кешендi пайдалануды қамтамасыз ету мақсатында
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2002 жылғы 29 желтоқсандағы № 1449
қаулысымен бекiтiлген Елдiң минералдық-шикiзаттық кешенi ресурстық базасын
дамытудың 2003 - 2010 жылдарға арналған бағдарламасы әзiрлендi.
2010 жылғы 24 маусымдағы Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану
туралы Заң жер қойнауын геологиялық зерттеудiң нормативтiк-құқықтық базасы
болып табылады. Геологиялық зерттеулердiң барлық түрлерi геологиялық барлау
жұмыстарының барлық түрлерi үшiн әзiрленген нұсқаулықтар мен нормативтiк
талаптарға сәйкес жүргiзiледi.
Жер қойнауын пайдалану саласындағы заңнаманы дамыту мемлекет пен жер
қойнауын пайдаланушылардың мүдделерiн есепке алу, олардың арасындағы өзара
қарым-қатынастың айқын сызбасын жасау негiзiнде осы саладағы мемлекеттiк
реттеу ресiмдерiн жеңiлдету мақсатында жасалған.
Қазiргi уақытта минералдық-шикiзаттық ресурстарды өндiру бойынша
мәселелердiң өткiрлiгiн түсiну мен шешудiң қажеттiлiгi ғаламдық сипатқа ие.
Жаңа бәсекеге қабiлеттi кен орындарын анықтау жөнiндегi iс-шаралардың
әмбебаптағы елдердiң географиялық орналасуы мен олардың экономикалық даму
деңгейiне тәуелсiз ортақ iс-шараларды әзiрлеуге мүмкiндiк бередi.
Минералдық ресурстарды өндiрудiң үдерiсiне мемлекеттiк қатысу
әлемнiң барлық дамыған елдерiнде бар.
Ол пайдалы қазбалардың кен орындарын анықтауда мемлекеттiк
инвестициялардың, сондай-ақ жеке қордың да қатысу принципiне негiзделген.
Бұл жеңiлдiктi кредиттердi пайдалану, геологиялық ақпараттарды
пайдалануға төлемдер, келiсiмшарттарды, жұмыстық бағдарламаларды орындауды
бақылау, келiсiмшарттық мiндеттемелердi бұзу айыппұлдары сияқты жазалайтын,
сондай-ақ ынталандырушы сипатқа ие тиiстi салық саясатымен қамтамасыз
етiледi.
Бұдан алынған қаражат пайдалы қазбалардың жаңа кен орындарын
анықтау бойынша геологиялық-барлау жұмыстарына пайдалануы мүмкiн.
Ресей Федерациясының тәжiрибесi көрсеткендей, геологиялық барлау
жұмыстарын қаржыландыру жүйесiмен қатар, кен орындарын iздеу мен барлаудың
заманауи тәсiлдерiн кеңiнен енгiзу, геологиялық бағыттағы ғылыми-зерттеу
жұмыстарын жүргiзу, геологиялық барлау техникалары мен құралдарының жаңа
түрлерiн енгiзу, геологиялық зерттеуде iздеуге басымдық беру қажет.
Мұнда жақын уақытта Қазақстан әлемдiк интеграцияда минералдық-
шикiзат мемлекетi ретiнде қала бередi және негiзгi экспорттық тауар
минералдық ресурстар мен оның шегiндегi өнiмдер болып қала бермек.
Халықаралық тәжiрибеге сәйкес Қазақстанның геологиялық саласы
соңғы нәтижелiкке - елдiң шикiзат, саяси және экономикалық қауiпсiздiгiн
қамтамасыз ететiн минералдық шикiзаттың жаңа қорларын анықтауға
бағытталады.
1:200000 масштабында жер қойнауын геологиялық жете зерттеу
2010 жылы Солтүстiк Жоңғарияда, Үлкен Қаратау жотасының шегiндегi
аудандарда Көкшетау, Қостанай және Жезқазған жаңартылған геологиялық негiз
құру және пайдалы қазбалардың әр алуан түрлерiнiң болжамды ресурстарын
бағалау мақсатында жұмыстарды аяқтау жоспарлануда. Шыңғыс-Тарбағатайда,
Жәйрем-Үшқатында, Мұғажар және Алматы облысының Шығыс Балқаш аудандарында
геологиялық-түсiру жұмыстары басталды.
2011 жылы Торғай ойпатының солтүстiк шығысында, Теңiз ойпатының
оңтүстiк бортының шегiнде, Кендi Алтайда 1:200000 масштабта 12
номенклатуралық парақтың аумағында өңiрлiк зерттеулердi бастау
жоспарлануда.
2012 жылы 2010 - 2011 жылдары басталған жұмыстар жалғастырылатын
болады және Павлодарлық Ертiс маңында дала жұмыстары басталады.
2013 жылы 2011 жылы басталған жұмыстар аяқталады және Қарағанды тау-
кен-өнеркәсiптiк ауданындағы өңiрлiк зерттеулердiң басталуы жоспарлануда.
2014 жылы - бұрын басталған барлық жұмыстарды аяқтау және масштабы
1:200000 алаңдарды геологиялық жете зерттеулердiң көпжылдық циклiн
аяқтайтын бес номенклатуралық парақтың шегiнде жұмыстарды бастау.
1:200000 масштабта геологиялық-минералогиялық картаға түсiру
2010 жылы Кетмен кендi құрылымының, Текелi және Арқарлы тау-кен
аудандарының шегiнде жұмыстар аяқталады. Бозшакөл құрылымдық-металлогендi
аймағының шегiнде жұмыстар жалғасады. Оңтүстiк-Валерьян аймағында,
Байұлысты-Ақсу-Жолымбет және Сауыр алаңдарында зерттеулердi бастау
жоспарлануда.
2011 жылы Бозшакөл алаңын зерттеу аяқталады және бұрын басталған
алаңдардағы жұмыстар жалғасады. Сарытұма және Жалайыр-Найман құрылымдық-
металлогендiк алаңдарында минерагендiк зерттеулердi бастау көзделуде.
2012 жылы Оңтүстiк-Валерьян, Байұлысты-Ақсу-Жолымбет және Сауыр
алаңдарының шегiнде жұмыстар аяқталады. Кiндiктас, Текелi-Өсек, Батыс
Тарбағатай және Подольск-Дрожиловск алаңдарының аумақтарында жұмыстар
басталады.
2013 жылы Сарытұма және Жалайыр-Найман аймақтарының шегiндегi
жұмыстарды аяқтау және Орталық Қаратау, Нұра және Байқоңыр аудандарында
жұмыстарды бастау жоспарлануда.
2014 жылы iс жүзiнде үш геологиялық-минерагендiк зерттеулерден
басқа барлық жобалар аяқталады.
1:200000 масштабта терең геологиялық карталау
2010 жылы бұл түрдегi жұмыстар жоспарланбаған.
2011 жылы 6 жоба бойынша Батыс, Солтүстiк, Орталық және Оңтүстiк
Қазақстандағы борпылдақ шөгiндiлер қабығымен жабылған аумақты терең
зерттеулердi бастау жоспарлануда.
2012 жылы басталған жобалар бойынша аумақты зерттеу жүргiзiлетiн
болады.
2013 жылы терең геологиялық карталау бойынша жұмыстарды аяқтау
жоспарлануда.
1:200000 масштабында жер қойнауын жете гидрогеологиялық
зерделеу және инженерлiк-геологиялық зерттеулер
2010 жылы - Семей ядролық полигоны, Азғыр, Ембi-5 полигондары
аудандарында, сондай-ақ алаңы 13,65 мың шаршы км. Ресеймен шекаралас Шығыс
Қазақстанда жұмыстарды аяқтау және 4 жоба бойынша Каспий маңының солтүстiк-
батысында, Солтүстiк, Оңтүстiк-Шығыс және Оңтүстiк Қазақстан аудандарында
8,42 мың шаршы км алаңда жұмыстарды бастау.
2011 жылы 2010 жылы басталған алаңы 8,0 мың шаршы км 4 объектi
бойынша жұмыстар жалғасады және тұщы жерасты суларының тапшылығы және
қарқынды техногендiк жүктемесi сезiлетiн аудандардағы 6 объектi бойынша,
сондай-ақ Ресеймен шекаралас Шығыс және Батыс Қазақстан аумағында 12,0 мың
шаршы км алаңда жұмыстар басталады.
2012 жылы 2010 жылы басталған 7,49 мың шаршы км алаңдағы 4
объектi бойынша жұмыстарды аяқтау, сондай-ақ 2011 жылы басталатын 13,95 мың
шаршы км алаңда 6 объектi бойынша жұмыстарды жалғастыру, 7,87 мың шаршы км
алаңдағы Батыс, Оңтүстiк-Шығыс және Оңтүстiк Қазақстанның бұрын
түсiрiлмеген аумақтарындағы 3 объектi бойынша жаңа зерттеулердi бастау.
2013 жылы 2011 жылы басталған 6,42 мың шаршы км алаңдағы 6 объектi
бойынша жұмыстарды аяқтау, 2012 жылы басталған 7,44 мың шаршы км алаңдағы 3
объектi бойынша жұмыстарды жалғастыру, және батыс Арал маңы, Тайсойған
полигоны, мен Ресеймен шекаралас аумақтарда түсiрiлмеген 10 объектi бойынша
жаңа зерттеулердi жалғастыру, сондай-ақ тұщы жерасты суларының тапшылығы
және қарқынды техногендiк жүктеменi сезiнетiн аудандардағы 22,21 мың шаршы
км алаңда жұмыстар бастау.
1.2 Жер қойнауының тереңдегi құрылымына геофизикалық зерттеулердi жүргiзу
2010 - 2014 жылдары Қазақстанның жер қойнауын өңiрлiк зерттеу
шеңберiнде Бағдарламада Солтүстiк Торғай, Теңiз, Ертiс маңындағы
геофизикалық зерттеулердi тiреу-параметрлiк ұңғымаларды бұрғылау арқылы
геофизикалық зерттеулер жүргiзу қарастырылуда. Зерттеулер iздеудiң
геохимиялық әдiстерiн қолдана отырып, сейсмикалық, аэрогеофизикалық,
космогеологиялық және жер үстiндегi геофизикалық гравиметриялық жұмыстарды
қамтитын әдiстер кешенiмен орындалатын болады.
Бұдан басқа, заманауи технологиялар мен техникалық құралдарды
пайдалану арқылы бастапқы сейсмикалық материалдарды қайта түсiндiру
көзделуде. Жүргiзiлген жұмыстардың нәтижесiнде ғаламдық тектоникада кен
орындарының қалыптасу және орналасу заңдылықтарын анықтауға және өңiрлiк
болжамның сенiмдiлiгiн арттыруға мүмкiндiк беретiн Қазақстанның шығыс
жартысының бассейн құрылымының көп факторлы модельдерi құрылады.
Бұрыннан белгiлi объектiлер, сондай-ақ геологиялық жете зерттеу
кезiнде анықталған перспективалы кендi аймақтар, тораптар мен учаскелер
масштабы 1:50000 сәйкес болжам және одан iрi геофизикалық, геохимиялық, тау-
кен және бұрғылау жұмыстарымен бағаланады. Пайдалы қазбалар үлгiсiне,
физикалық қасиеттерiне, кен объектiлерiнiң орналасу тереңдiгi мен
параметрлерiне қарай геологиялық барлау жұмыстарының неғұрлым тиiмдi
кешендерi мен әдiстерi таңдалып алынады. Бастапқы жұмыстар перспективалы
учаскелерде 100 х 20 м желiсi бойынша кейiннен перспективалы учаскелерде
нақтылана отырып, 200 х 40 м желiсi бойынша литогеохимиялық және жеңiл
геофизикалық әдiстермен жүргiзiледi. Гравиметриялық барлау мен электрлiк
барлау объектiлердi iздестiрiп бұрғылауға дайындау кезеңiнде шағын көлемде
жүргiзiледi. Анықталған геофизикалық және геохимиялық ауытқулар тереңдiгi
200-300 метрге дейiнгi ұңғымаларды iздестiрiп, бұрғылаудың бiрнеше
бейiнiмен бағаланады. Зерттеудiң сейсмикалық әдiстерiмен және ұңғымаларды
бұрғылау арқылы перспективалы мұнай-газ құрылымдарын бағалау көзделедi.
Халықты жерасты суларының қорларымен қамтамасыз ету бойынша iздеу-
барлау жұмыстарының объектiлерi жыл сайынғы облыс әкiмдiктерiнiң өтiнiштерi
және әкiмшiлiк облыстардың, алаңдарын тексерудiң нәтижелерi ... жалғасы
Әлемдiк минералдық шикiзат нарығының жалпы жай-күйi қазiргi уақытта
мына факторлармен сипатталады:
нарық мейлiнше қанық және ұзақ мерзiмдi жеткiзулерге бағдарланған;
сату бағасы мен көлемiн халықаралық картельдер қатаң бақылайды;
дамушы елдердiң нарығына шығуға байланысты бәсекелестiк күшейiп
келедi;
нарық әлемдiк стандарттарға жауап беретiн жоғары технологиялы
минералдық-шикiзаттық өнiмге бағдарланған.
Қазақстан минералдық шикiзат ресурстарының саны мен әралуандағы
жағынан әлемдегi жетекшi орындардың бiрiн иеленедi. Барланған қорлардың
базасында қуатты мұнай-газ өндiрушi, уран және көмiр өнеркәсiптерi, қара,
түстi және асыл металдарды, металл емес пайдалы қазбалардың әрқилы түрлерiн
өндiретiн және өңдейтiн өнеркәсiптер құрылды.
Қорғасын, мырыш, мыс, мұнай, хром, темiр, марганец, қалайы, алтын,
фосфорит, бор және калий тұздарының қорлары бойынша Республика әлемдегi
жетекшi он елдiң қатарына кiредi. Бiрақ нарықтық жағдайлар минералдық
шикiзат қорларының бiр бөлiгi бәсекеге қабiлетсiз болып шықты. Алтын
бойынша кен қорларының 86 %-ы, қорғасын және мырыш бойынша - 68 %-ы, мыс
бойынша - 58 %-ы бәсекеге қабiлеттi. Марганец және хромит өнеркәсiбiнiң
шикiзат базасы бәсекеге неғұрлым қабiлеттi.
Жер қойнауын пайдаланушыларға берiлген кен орындарын тиiмдi игеру
мақсатында кешендi автоматтандырылған басқарудың соңғы жетiстiктерiн
пайдалану арқылы минералдық шикiзатты өндiрудiң мен қайта өңдеу неғұрлым
алдыңғы қатарлы технологиялары енгiзiлуде (Қазмырыш АҚ), сондай-ақ
геологиялық зерттеуден бастап металлургиялық бөлiнiске дейiн жер қойнауын
ұтымды әрi кешендi пайдалануды бақылау күшейтiлуде.
Пайдалы қазбаларды қайта өңдеудiң технологиялары тау-кен-металлургия
саласының бағдарламасында көзделген.
Жер қойнауын тиесiлi және кешендi пайдалану мынадай шарттардың
орындалуымен қамтамасыз етiледi:
пайдалы компоненттердi толық және кешендi алу;
аз қалдықты және қалдықсыз шикiзатты өндiрiсте пайдалану;
өндiрiс қалдықтарын терең тазарту және технологиялық пайдалану;
игерiлген кен орындарының жерiн қалпына келтiру.
Қазақстанда мемлекеттiк геологиялық зерттеу:
республикалық бюджеттiң жер қойнауын пайдаланушылардың
инвестициялары;
мемлекеттiк-жеке меншiк әрiптестiк қаражаттары есебiнен жүзеге
асырылады.
Мемлекеттiк геологиялық зерттеу 70 жоба бойынша өңiрлiк, iздеу-
бағалау және iздеу-барлау жұмыстарын 2010 жылы 3575,9 млн. теңге
қаржыландырумен жүргiзiледi.
1996 - 2009 жылдар аралығында жер қойнауын пайдалану инвестициясына
130 млрд. АҚШ доллары, соның iшiнде 2009 жылы 20 млрд. АҚШ долларынан артық
тартылды.
Геология және жер қойнауын пайдалану комитетiмен жер қойнауын
пайдаланушылардың жеке қаражатынан 0,9 млрд. теңгеге жер қойнауын
мемлекеттiк геологиялық зерттеу аясында қатты пайдалы қазбалар бойынша
жұмыстарды өндiруге арналған келiсiмдер жасалды. Барлығы 7 келiсiм жасалды,
оның iшiнде: асыл металдар - 3, түстi металдар - 2, кендi емес - 2.
Сонымен бiрге, шетелдiк атап айтқанда - Австралиялық компаниялардың
қызығушылықтары бар, геологиялық зерттеу саласында Республика Геология және
жер қойнауын пайдалану комитетiмен мемлекеттiк-жеке әрiптестiк негiзiнде.
2010 жылғы 1 шiлдедегi жай-күйi бойынша жер қойнауын пайдалану
объектiлерiнiң жалпы саны - 2690, оның iшiнде көмiрсутектi шикiзатқа - 215,
қатты пайдалы қазбаларға - 382, жерасты суларына - 207, кең таралған
пайдалы қазбаларға - 1350, өндiруге байланысы жоқ операциялар - 26.
1 Негізгі бөлім
1.1 Минералдық шикізаттарға инженерлік-геологиялық зерттеулер
жүргізуді талдау.
Объективтi талдау жасау үшiн оның күштi және әлсiз жақтарын, сондай-
ақ, қазiргi мүмкiндiктер мен қауiптердi нақты анықтау қажет.
1-кесте. СВОТ талдау
Оң факторлар Терiс факторлар
Күштi жақтары Әлсiз жақтары
1. Барланған қорлардан бiрнеше есе1. Жоғарғы жеңiл қолжетiмдi кен
асып түсетiн пайдалы қазбалардың орындары қорларының азаюы.
барлық түрлерiнiң болжамдық 2. Пайдалы қазбалар сапасының
ресурстарында жасалған елдiң үлкеннашарлауы.
әлеуетi. 3. Нарықтың сыртқы және iшкi
2. Жер қойнауы туралы геологиялық конъюнктурасына тәуелдiлiк.
ақпараттың болуы және оған 4. Бiлiктi мамандардың тапшылығы.
автоматтандырылған қол жеткiзу. 5. Геологиялық салаға 35 жасқа дейiнгi
3. Жұмыстардың барлық түрлерi мен жас кадрлардың ағынының азаюы.
кезеңдерiн жүргiзу тәжiрибесi бар 6. Мемлекеттiк салалық ғылыми-зерттеу
геологиялық барлау ұйымдарының жоқтығы.
кәсiпорындарының болуы.
4. Қазақстанның жер қойнауына
геологиялық зерттеулердi жоспарлы
және нәтижелi жүргiзу.
Мүмкiндiктер Қауiптер
1. Минералдық шикiзатты өндiру мен1. Жаңа кен орындарын табудың негiзгi
тұтыну қарқынын арттыру. перспективалары үлкен тереңдiктермен
2. Минералдық шикiзатқа бағаның және жетуi қиын өңiрлермен байланысты.
өсуi. 2. Сапасы төмен барланған кендерден
3. Трансұлттық компаниялар мен металдарды алудың тиiмдi
жекелеген елдердiң шектеулi технологиясының жоқтығы, бұл оларды
санының иелiгiндегi әзiрленiмге тартуды тежейдi.
минералдық-шикiзат ресурстарының 3. Кадрларды кәсiби даярлаудың
шоғырлану процесiн күшейту. жеткiлiксiздiгi.
4. Кендердi технологиялық қайта
өңдеудi тереңдету.
5. Жер қойнауының перспективалы
учаскелерiне қол жеткiзу үшiн
компаниялар арасында күрестiң
шиеленiсуi.
Үйiндiлерде, үйiндi сақтауларда және Қазақстанның тау-кен-өнеркәсiптiк
кәсiпорындарының жинақтауларында техногендiк минералдық түзiлiмдер (бұдан
әрi - ТМТ) 34 млрд. тонна жинақталған, оның iшiнде: 72 % - жыныс
үйiндiлерi, 20 % - кендердi байытудың жыныс үйiндiлерi, 8 % - басқа да ТМТ.
Мемлекеттiк теңгерiмде ескерiлген техногендiк минералдық түзiлiмдердiң
барлығы - 775 (109 - жер қойнауын пайдаланудан бос, 666 - қолданыстағы
кәсiпорындарда және кен орындарында орналасқан).
Кендердi концентратқа байыту кезiнде жеткiзiлген кендердегi негiзгi
металдардың 75-85 % алынады, қалған бөлiгi үйiндiлерде жинақталады.
Металлургиялық бөлiнiсте негiзгi металдардан бастапқы өнiмдi алу 80-95 %
құрайды, қалған бөлiгi үйiндiлерге кетедi. Көптеген кен орындарының кендерi
кешендi, олардың өнеркәсiптiк құндылығын анықтайтын негiзгi құраммен қатар
асыл (алтын, күмiс, платина және басқалар), шашыранды және сирек кездесетiн
(висмут, селен, теллур, рений, кадмий, титан, кобальт, никель, ванадий және
т.о.) металдар да бар, олар көп жағдайда негiзгi массада бiрге бос
жыныстармен, кондицияға сәйкес емес кендермен және байыту үйiндiлерiмен
бiрге үйiндiлерге кетедi.
Ашық жыныстар мен байыту үйiндiлерi тек металдарды екiншi рет алу
(хром, кобальт, никель, темiр, титан, платина) үшiн ғана емес, сондай-ақ
жоғарғы тазалықтағы магний оксидiнiң өндiрiсi үшiн, отқа шыдамдылығы,
кешендi құймалары, құрылыс материалдары, минералдық тыңайтқыштар,
инженерлiк құрылыстардың үймелерi үшiн де пайдаланылады.
ТМТ көлемiнiң жыл сайын артуы байқалады, пайдалы қазбаларды
өндiрудiң және қайта өңдеудiң көлемiн арттырудың нәтижесiнде 350-400 млн.
тоннаны құрайды. Соған қарамастан, ТМТ тұтынудың жалпы жылдық тұтыну
деңгейi жылдық шығымның шамамен 11 %-ын құрайды, ал дамыған индустриялық
елдерде өнеркәсiптiк үйiндiлердi пайдалану деңгейi 70-80 % құрайды.
ТМТ қайта пайдаланудың ықтимал салалары бойынша 3 түрге бөлiнедi:
құрылыс шикiзаты;
шығарылатын металдар бойынша - мыс, мырыш;
аралас түрдегi - құрылыс материалдары және металдарды алу үшiн
жарамды.
Бiрiншi түрдi қайта өңдеу алаңдарды босатуды қамтамасыз етедi,
екiншi түр - металды алуды жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi, бiрақ қалпына
келтiрудiң мәселелерiн шешпейдi, себебi үйiндiлердiң екiншi рет қайта
өңделуде ондағы пайдалы құрамның төмендiгiне байланысты, дәл сол
қалдықтарды бередi. Үшiншi түрi жердi қайта қалпына келтiруге және металды
алуға жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi.
ТМТ тиiмдi пайдалану және аумақты босату үшiн:
ТМТ қайта өңдеуге арналған жер қойнауын пайдалану құқығын ұсынуға
арналған конкурстарды жүргiзуге мақсатты түрде бастамашылық ету ұсынылады;
минералдық-шикiзат кешенiн қайта өңдеу жөнiндегi Ұлттық орталыққа
қалған
металдарды алудың жаңа технологияларын әзiрлеу қажет.
Саланы дамытудың алғышарттары мыналар:
елдiң тұрақты саяси және экономикалық жай-күйi;
барлық пайдалы қазбалар түрлерiнiң болжамдық ресурстарымен қамтамасыз
етiлген минералдық-шикiзат базасының үлкен әлеуетi;
әлемдiк шикiзат нарығының қолайлы конъюнктурасы;
Қазақстанның ұзақ мерзiмдi перспективадағы геосаяси және экономикалық
мүдделерi елдiң минералдық-шикiзат базасының жай-күйiне байланысты болады.
Бағдарламаны iске асыру екi бағыт бойынша жүзеге асырылатын болады:
өңiрлiк және геологиялық-түсiру, iрi масштабты алаңдық iздестiру және
iздеу-бағалау жұмыстары мемлекеттiк бюджеттiң қаражаты есебiнен
жүргiзiледi;
кен орындарын барлау және игеру инвестициялар есебiнен жүргiзiледi.
Мемлекеттiк реттеу саясаты минералдық шикiзат ресурстарын ұдайы
өндiруге, жер қойнауын тиiмдi және кешендi пайдалануға бағытталған саланың
тұрақты дамуын көздейдi. Пайдалы қазбалардың қосымша қорларын анықтауға
бағытталған геологиялық зерттеулердiң тиiмдi жүйесiн құру мен жетiлдiру
және жер қойнауын тиiмдi және кешендi пайдалануды қамтамасыз ету мақсатында
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2002 жылғы 29 желтоқсандағы № 1449
қаулысымен бекiтiлген Елдiң минералдық-шикiзаттық кешенi ресурстық базасын
дамытудың 2003 - 2010 жылдарға арналған бағдарламасы әзiрлендi.
2010 жылғы 24 маусымдағы Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану
туралы Заң жер қойнауын геологиялық зерттеудiң нормативтiк-құқықтық базасы
болып табылады. Геологиялық зерттеулердiң барлық түрлерi геологиялық барлау
жұмыстарының барлық түрлерi үшiн әзiрленген нұсқаулықтар мен нормативтiк
талаптарға сәйкес жүргiзiледi.
Жер қойнауын пайдалану саласындағы заңнаманы дамыту мемлекет пен жер
қойнауын пайдаланушылардың мүдделерiн есепке алу, олардың арасындағы өзара
қарым-қатынастың айқын сызбасын жасау негiзiнде осы саладағы мемлекеттiк
реттеу ресiмдерiн жеңiлдету мақсатында жасалған.
Қазiргi уақытта минералдық-шикiзаттық ресурстарды өндiру бойынша
мәселелердiң өткiрлiгiн түсiну мен шешудiң қажеттiлiгi ғаламдық сипатқа ие.
Жаңа бәсекеге қабiлеттi кен орындарын анықтау жөнiндегi iс-шаралардың
әмбебаптағы елдердiң географиялық орналасуы мен олардың экономикалық даму
деңгейiне тәуелсiз ортақ iс-шараларды әзiрлеуге мүмкiндiк бередi.
Минералдық ресурстарды өндiрудiң үдерiсiне мемлекеттiк қатысу
әлемнiң барлық дамыған елдерiнде бар.
Ол пайдалы қазбалардың кен орындарын анықтауда мемлекеттiк
инвестициялардың, сондай-ақ жеке қордың да қатысу принципiне негiзделген.
Бұл жеңiлдiктi кредиттердi пайдалану, геологиялық ақпараттарды
пайдалануға төлемдер, келiсiмшарттарды, жұмыстық бағдарламаларды орындауды
бақылау, келiсiмшарттық мiндеттемелердi бұзу айыппұлдары сияқты жазалайтын,
сондай-ақ ынталандырушы сипатқа ие тиiстi салық саясатымен қамтамасыз
етiледi.
Бұдан алынған қаражат пайдалы қазбалардың жаңа кен орындарын
анықтау бойынша геологиялық-барлау жұмыстарына пайдалануы мүмкiн.
Ресей Федерациясының тәжiрибесi көрсеткендей, геологиялық барлау
жұмыстарын қаржыландыру жүйесiмен қатар, кен орындарын iздеу мен барлаудың
заманауи тәсiлдерiн кеңiнен енгiзу, геологиялық бағыттағы ғылыми-зерттеу
жұмыстарын жүргiзу, геологиялық барлау техникалары мен құралдарының жаңа
түрлерiн енгiзу, геологиялық зерттеуде iздеуге басымдық беру қажет.
Мұнда жақын уақытта Қазақстан әлемдiк интеграцияда минералдық-
шикiзат мемлекетi ретiнде қала бередi және негiзгi экспорттық тауар
минералдық ресурстар мен оның шегiндегi өнiмдер болып қала бермек.
Халықаралық тәжiрибеге сәйкес Қазақстанның геологиялық саласы
соңғы нәтижелiкке - елдiң шикiзат, саяси және экономикалық қауiпсiздiгiн
қамтамасыз ететiн минералдық шикiзаттың жаңа қорларын анықтауға
бағытталады.
1:200000 масштабында жер қойнауын геологиялық жете зерттеу
2010 жылы Солтүстiк Жоңғарияда, Үлкен Қаратау жотасының шегiндегi
аудандарда Көкшетау, Қостанай және Жезқазған жаңартылған геологиялық негiз
құру және пайдалы қазбалардың әр алуан түрлерiнiң болжамды ресурстарын
бағалау мақсатында жұмыстарды аяқтау жоспарлануда. Шыңғыс-Тарбағатайда,
Жәйрем-Үшқатында, Мұғажар және Алматы облысының Шығыс Балқаш аудандарында
геологиялық-түсiру жұмыстары басталды.
2011 жылы Торғай ойпатының солтүстiк шығысында, Теңiз ойпатының
оңтүстiк бортының шегiнде, Кендi Алтайда 1:200000 масштабта 12
номенклатуралық парақтың аумағында өңiрлiк зерттеулердi бастау
жоспарлануда.
2012 жылы 2010 - 2011 жылдары басталған жұмыстар жалғастырылатын
болады және Павлодарлық Ертiс маңында дала жұмыстары басталады.
2013 жылы 2011 жылы басталған жұмыстар аяқталады және Қарағанды тау-
кен-өнеркәсiптiк ауданындағы өңiрлiк зерттеулердiң басталуы жоспарлануда.
2014 жылы - бұрын басталған барлық жұмыстарды аяқтау және масштабы
1:200000 алаңдарды геологиялық жете зерттеулердiң көпжылдық циклiн
аяқтайтын бес номенклатуралық парақтың шегiнде жұмыстарды бастау.
1:200000 масштабта геологиялық-минералогиялық картаға түсiру
2010 жылы Кетмен кендi құрылымының, Текелi және Арқарлы тау-кен
аудандарының шегiнде жұмыстар аяқталады. Бозшакөл құрылымдық-металлогендi
аймағының шегiнде жұмыстар жалғасады. Оңтүстiк-Валерьян аймағында,
Байұлысты-Ақсу-Жолымбет және Сауыр алаңдарында зерттеулердi бастау
жоспарлануда.
2011 жылы Бозшакөл алаңын зерттеу аяқталады және бұрын басталған
алаңдардағы жұмыстар жалғасады. Сарытұма және Жалайыр-Найман құрылымдық-
металлогендiк алаңдарында минерагендiк зерттеулердi бастау көзделуде.
2012 жылы Оңтүстiк-Валерьян, Байұлысты-Ақсу-Жолымбет және Сауыр
алаңдарының шегiнде жұмыстар аяқталады. Кiндiктас, Текелi-Өсек, Батыс
Тарбағатай және Подольск-Дрожиловск алаңдарының аумақтарында жұмыстар
басталады.
2013 жылы Сарытұма және Жалайыр-Найман аймақтарының шегiндегi
жұмыстарды аяқтау және Орталық Қаратау, Нұра және Байқоңыр аудандарында
жұмыстарды бастау жоспарлануда.
2014 жылы iс жүзiнде үш геологиялық-минерагендiк зерттеулерден
басқа барлық жобалар аяқталады.
1:200000 масштабта терең геологиялық карталау
2010 жылы бұл түрдегi жұмыстар жоспарланбаған.
2011 жылы 6 жоба бойынша Батыс, Солтүстiк, Орталық және Оңтүстiк
Қазақстандағы борпылдақ шөгiндiлер қабығымен жабылған аумақты терең
зерттеулердi бастау жоспарлануда.
2012 жылы басталған жобалар бойынша аумақты зерттеу жүргiзiлетiн
болады.
2013 жылы терең геологиялық карталау бойынша жұмыстарды аяқтау
жоспарлануда.
1:200000 масштабында жер қойнауын жете гидрогеологиялық
зерделеу және инженерлiк-геологиялық зерттеулер
2010 жылы - Семей ядролық полигоны, Азғыр, Ембi-5 полигондары
аудандарында, сондай-ақ алаңы 13,65 мың шаршы км. Ресеймен шекаралас Шығыс
Қазақстанда жұмыстарды аяқтау және 4 жоба бойынша Каспий маңының солтүстiк-
батысында, Солтүстiк, Оңтүстiк-Шығыс және Оңтүстiк Қазақстан аудандарында
8,42 мың шаршы км алаңда жұмыстарды бастау.
2011 жылы 2010 жылы басталған алаңы 8,0 мың шаршы км 4 объектi
бойынша жұмыстар жалғасады және тұщы жерасты суларының тапшылығы және
қарқынды техногендiк жүктемесi сезiлетiн аудандардағы 6 объектi бойынша,
сондай-ақ Ресеймен шекаралас Шығыс және Батыс Қазақстан аумағында 12,0 мың
шаршы км алаңда жұмыстар басталады.
2012 жылы 2010 жылы басталған 7,49 мың шаршы км алаңдағы 4
объектi бойынша жұмыстарды аяқтау, сондай-ақ 2011 жылы басталатын 13,95 мың
шаршы км алаңда 6 объектi бойынша жұмыстарды жалғастыру, 7,87 мың шаршы км
алаңдағы Батыс, Оңтүстiк-Шығыс және Оңтүстiк Қазақстанның бұрын
түсiрiлмеген аумақтарындағы 3 объектi бойынша жаңа зерттеулердi бастау.
2013 жылы 2011 жылы басталған 6,42 мың шаршы км алаңдағы 6 объектi
бойынша жұмыстарды аяқтау, 2012 жылы басталған 7,44 мың шаршы км алаңдағы 3
объектi бойынша жұмыстарды жалғастыру, және батыс Арал маңы, Тайсойған
полигоны, мен Ресеймен шекаралас аумақтарда түсiрiлмеген 10 объектi бойынша
жаңа зерттеулердi жалғастыру, сондай-ақ тұщы жерасты суларының тапшылығы
және қарқынды техногендiк жүктеменi сезiнетiн аудандардағы 22,21 мың шаршы
км алаңда жұмыстар бастау.
1.2 Жер қойнауының тереңдегi құрылымына геофизикалық зерттеулердi жүргiзу
2010 - 2014 жылдары Қазақстанның жер қойнауын өңiрлiк зерттеу
шеңберiнде Бағдарламада Солтүстiк Торғай, Теңiз, Ертiс маңындағы
геофизикалық зерттеулердi тiреу-параметрлiк ұңғымаларды бұрғылау арқылы
геофизикалық зерттеулер жүргiзу қарастырылуда. Зерттеулер iздеудiң
геохимиялық әдiстерiн қолдана отырып, сейсмикалық, аэрогеофизикалық,
космогеологиялық және жер үстiндегi геофизикалық гравиметриялық жұмыстарды
қамтитын әдiстер кешенiмен орындалатын болады.
Бұдан басқа, заманауи технологиялар мен техникалық құралдарды
пайдалану арқылы бастапқы сейсмикалық материалдарды қайта түсiндiру
көзделуде. Жүргiзiлген жұмыстардың нәтижесiнде ғаламдық тектоникада кен
орындарының қалыптасу және орналасу заңдылықтарын анықтауға және өңiрлiк
болжамның сенiмдiлiгiн арттыруға мүмкiндiк беретiн Қазақстанның шығыс
жартысының бассейн құрылымының көп факторлы модельдерi құрылады.
Бұрыннан белгiлi объектiлер, сондай-ақ геологиялық жете зерттеу
кезiнде анықталған перспективалы кендi аймақтар, тораптар мен учаскелер
масштабы 1:50000 сәйкес болжам және одан iрi геофизикалық, геохимиялық, тау-
кен және бұрғылау жұмыстарымен бағаланады. Пайдалы қазбалар үлгiсiне,
физикалық қасиеттерiне, кен объектiлерiнiң орналасу тереңдiгi мен
параметрлерiне қарай геологиялық барлау жұмыстарының неғұрлым тиiмдi
кешендерi мен әдiстерi таңдалып алынады. Бастапқы жұмыстар перспективалы
учаскелерде 100 х 20 м желiсi бойынша кейiннен перспективалы учаскелерде
нақтылана отырып, 200 х 40 м желiсi бойынша литогеохимиялық және жеңiл
геофизикалық әдiстермен жүргiзiледi. Гравиметриялық барлау мен электрлiк
барлау объектiлердi iздестiрiп бұрғылауға дайындау кезеңiнде шағын көлемде
жүргiзiледi. Анықталған геофизикалық және геохимиялық ауытқулар тереңдiгi
200-300 метрге дейiнгi ұңғымаларды iздестiрiп, бұрғылаудың бiрнеше
бейiнiмен бағаланады. Зерттеудiң сейсмикалық әдiстерiмен және ұңғымаларды
бұрғылау арқылы перспективалы мұнай-газ құрылымдарын бағалау көзделедi.
Халықты жерасты суларының қорларымен қамтамасыз ету бойынша iздеу-
барлау жұмыстарының объектiлерi жыл сайынғы облыс әкiмдiктерiнiң өтiнiштерi
және әкiмшiлiк облыстардың, алаңдарын тексерудiң нәтижелерi ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz