Уран өндірісін автоматтандыру

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 78 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Қазіргі кезде техника мен технологияның қарыштап дамыған заманында кәсіпорындар мен өндіріс орындары автоматтандыру саласына ерекше мән беріп отыр. Соңғы жылдары қай өндірісті алып қарасақ та автоматтандырылған, яғни тиімділеу басқаруға көшкен. Сондай кәсіпорындардың бірі отандық «Қазатомөндіріс» ҰАК-сы, аталған компания уран өндірумен айналысатындықтан бұл жерде автоматтандырудың маңызы жоғары, өйткені уран өндірісінің қауіпті өндірістердің бірі ретінде қоршаған ортаға және адамдарға келтіретін зияны орасан зор.

Көп жылғы зерттеулер дәлелдегендей, Қазатомөнеркәсіп қолданатын жер асты ұңғымалы шаймалау әдісі (ЖҰШ) қоршаған ортаға ешқандай теріс ықпалын тигізбейді. Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттік (МАГАТЭ) бұл технологияны кен орындарын игерудің экологиялық ең таза әрі ең қауіпсіз әдісі ретінде мойындаған.

Жер асты ұңғымалы шаймалау кенді жер бетіне шығармастан, табиғи уран иондарын жер қойнауының өзінде өнімді қойыртпаққа айналдыру арқылы құмдақ типтес кен орындарын игеру әдісі болып саналады. Кейін қопсытуға көп шығын талап ететін өндірістің дәстүрлі (шахталық және карьерлік) әдістерінен айырмашылығы сол, құрамында ураны бар кен жер астында қалатын ЖҰШ әдісі жоғары экологиялық қауіпсіздігімен, аз шығындарымен және технологиялық операциялардың қарапайымдылығымен ерекшеленеді.

Ерекше айта кету керек, республикамыздағы бүкіл тау-кен өндірісінің жерасты ұңғылы шаймалау әдісіне қайта бағдар алуының себебі өндірістің қоршаған ортаға теріс әсері. Осы әдіспен игерілген кен орын алаңының жер бетінде бұзылым белдемі мен опырылған жер, бос жыныстардың үйінділері мен қойма қалдықтары болмайды.

Өндірістен түгелімен шаң-тозаң бөлу көздері алынып тасталған, атмосфераға шығатын радиоактивті заттардың көлемі азайтылған.

Осымен уран өндірісінің тиімділігі бірнеше есеге артты. Ал өз кезегінде біздің мамандығымыз автоматтандыру саласында ең бірінші кезекте өндірістің тиімділігіне мән береді. Әрбір кезек тиісті кенорын учаскелерін өңдеу үшін қажетті ғимараттардың толық кешенін қосқанда, сонымен қатар өнімділіктің өсуі бірнеше блок-модульдердің параллель жұмысымен қамтамасыз етілгенде, модульдық принципті пайдалана отырып, геотехнологиялық өндіруші кәсіпорындар құрылуы және ұлғаюы мүмкін.

Осыған лайық елеулі айырмашылық тек ұңғымалық ерітінділеудің дәстүрлі тау-кен тәсіліне қарсы кәсіпорын өнімінің өзіндік құны шығыны көлемінде ғана емес, сонымен қатар құрылымында да. Егер пайдалану шығыны өзіндік құнының үлесі соңында 65-70% құрса, ал капиталдық жұмсалымның амортизациясы - 30-35%, онда ұңғымалық ерітінділеу кәсіпорындарында өнімнің өзіндік құны пайдалану шығынының үлесі әрдайым жоғары және 77-90%, амортизациялық аударымдардың бір мезгілдік азаю барысында23-18%-ге жетеді. Бұл кезде капиталдық жұмсалымның бастапқы мөлшері кәсіпорындардың тау-кен шығару тәсіліне қарағанда соңғы жағдайда 2-4 есеге төмендеді.

Жоғарыда аталған ақпараттарды негізге ала отырып сапалы әрі мол өнім алу үшін, кәсіпорынды автоматтандыру жұмысының тиімділігін арттыра отырып, адам күшін азайту мәселесі шешілуде.

Дипломдық жұмыста жерасты ұңғылы шаймалау әдісі арқылы аз шығын жұмсай отырып, көп өнім алу тапсырмасы қарастырылған. Бұл тиімділеудің, яғни автоматтандырудың басты талабы.

Техникалық прогресс заманында уран өндірісін автоматтандыру заман талабына сай шешімін табуда.

Технологиялық бөлімУранның қысқаша тарихы

Уран - Менделеевтің Периодтық кестесіндегі соңғы табиғаттағы ең ауыр, 92-ші элемент. Уран - бәсекелестiк қабiлетi анағұрлым жоғары энергия көзi болып табылады. Оның басқа отын көздерiнен басты айырмашылығы - ол жоғары концентрацияланған энергия көзi. Яғни, әрi жеңiл, әрi арзан тасымалданатын энергия көзiнен саналады. Мәселен, 1 кг уран дәл осы мөлшердегi көмiрден бөлiнетiн энергиядан 20 мың есе жоғары электр қуатын бөледi. Жалпы құны жағынан да тиiмдi. Ол - қазіргі уақыттағы ең танымал элементтердің бірі, атомдық энергетиканың негізі және атомдық электр станциялары, атомдық су асты қайықтары, атомдық мұзжарғыштары, атомдық, сутектік бомба алу үшін, қажет алғашқы материал болып табылады.

1. 1. 1 - cурет - Уранинит кристалдары

Қазіргі кезде уран атомның құпиясын ашуға көмектесті және шексіз қуат көзіне айналды. Ол - «қазіргі заманғы алхимияның», элементтер өзгерісінің және жаңа, жасанды трансуран элементтері Np, Pu, Am, Cm, Bk, Cf, Es, Fm, Md (No), (Lr), Ku, 105, 106, 107 - элементтерді алудың негізгі.

1789 жылы Берлин химигі М. Клапрот Саксон қойнауының (қазіргі Яхимово, Чехия) шәйірі кенінен сол кез үшін «жаңа» элемент тапты. Клапрот оны, осыдан ертерек (1781 ж. ) астроном В. Гершельдің ашқан Уран планетасының құрметіне уран (Uranium) деп атады. Клапрот уранды табиғи сары түсті уран үш тотығынан (UO ₃ ) жоғары температурада көмірмен тотықсыздандыру арқылы бөліп алды: UO ₃ +C. Сипаттаулар бойынша, ол металдық жылтыры бар жартылай металдық зат алған. 50 жылдан астам уақыт Клапрот таза зат - уран элементін бөліп алды деп есептелген.

Алайда кейінірек, 1841 жылы уран қайтадан, екінші рет дүниеге келді. Француз ғалымы Э. Пелиго Клапрот «уранында» оттегі бар екендігін анықтады. Өйткені, оның көмірмен қоспасын хлор ағынында қыздырған кезде төмендегі реакциялар бойынша СО және СО ₂ бөлініп шықты

${\ UO}_{2} + C + {2Cl}_{2} \rightarrow {UCl}_{4} + {CO}_{2}$ (1. 1)

${\ \ UO}_{2} + 2C + {2Cl}_{2} \rightarrow {UCl}_{4} + 2CO$ (1. 2)

Ары қарай, түзілген уран тетрахлоридын металдық калиймен тотықсыздандыру арқылы Пелиго таза металдық уран алды

${\ \ UCl}_{4} + 4K \rightarrow 4KCl + U$ (1. 1)

Пелигоның жұмыстарынан кейін уранның атомдық салмағын - 120, яғни шын мәнінен екі есе аз деп есептеді. Бұл қателікті түұзетуді алғаш рет 1871 жылы Д. И. Менделеев «Химия негіздерінің» бірінші басылымында, уранның атомдық салмағының өлшемін екі еселеу арқылы жасады. Өйткені, атомдық салмағы 120 болғанда элементтердің периодтық жүйесінде уранға орын табылмады. [1]

Кейінен UCl ₄ , UBr ₄ және басқа да қосылыстардың буларының тығыздығын анықтағанда Д. И. Менделеевтің батыл болжамы толық дәлелденді.

Көп уақытқа дейін уран және оның қосылыстарының іс жүзінде қолданылуы шектеулі болып келеді. Ғалымдар да уранға көп көңіл бөлмеді. Бірақ, біршама кейінірек, оны кей жерлерде қолдана бастады, мысалы, семафор мен бағдаршамдардың шынысын қызыл және жасыл түске бояу үшін қолданды. Уранның кейбір тұздары сурет шығаруда, позитивтік бейнені қоңырқай түске бояу үшін қолданылады.

Уранның атомдық техникада пайдаланылуы

Уранның атомдық техникада қолданылуы оның өзіне тән ерекше қасиеттеріне байланысты, яғни, оның басқа да көптеген түсті және сирек кездесетін металдардан ерекшелігі - радиоактивті ыдырауында және нейтрондар әсерінен көп мөлшерде энергия бөле отырып ыдырау қасиетіне ие екендігіне тікелей байланысты.

Табиғи уран, уранның үш изотобының қоспасынан тұрады: ²³⁴ U, ²³⁵ U, ²³⁸ U. Бұл изотоптардың табиғи урандағы салыстырмалы мөлшері: ²³⁴ U-0, 0057%, ²³⁵ U-0, 7204%, ²³⁸ U-99, 2739%.

Уранның басқа да изотоптары бар, бірақ оларды жасанды жолмен алады, жалпы жасандысын қосқанда уранның барлығы 14 изотобы бар. ²³⁵ U изотобының айырықша қасиеті және мәні бар. 1939 жылдың басындағы зерттеулер көрсеткендей, ол баяу нейтондар әсерінен көп мөлшерде энергия бөле отырып ыдырау қасиетіне ие. Бұл, уран ядросының бөлінуі кезінде, оны бөлуге жұмсаған мөлшерде нейтрондар бөлініп шығады. Ядерлік реакция былай өрнектеледі

$_{}^{235}U +_{0}^{1}{n \rightarrow}x + y + (2 - 3) _{0}^{1}{n +}Q$ (1. 2)

мұндағы х және у - уранның бөліну өнімдері.

1. 1-кесте-Уран иотоптарының радиоактивтік қасиеттері

Массалық сан

Жартылай ыдырау периоды

Ыдырау түрі

Массалық сан: 234

Жартылай ыдырау периоды: 2, 45×105 жыл

Ыдырау түрі: α

Массалық сан: 235

Жартылай ыдырау периоды: 7, 13×108 жыл

Ыдырау түрі: α

Массалық сан: 236

Жартылай ыдырау периоды: 2, 39×107 жыл

Ыдырау түрі: α

Массалық сан: 237

Жартылай ыдырау периоды: 6, 75 күн.

Ыдырау түрі: β−

Массалық сан: 238

Жартылай ыдырау периоды: 4, 47×109 жыл

Ыдырау түрі: α

Массалық сан: 239

Жартылай ыдырау периоды: 23, 54 мин.

Ыдырау түрі: β−

Массалық сан: 240

Жартылай ыдырау периоды: 14 сағат

Ыдырау түрі: β−

Ядерлік отын ретінде металдық уран негізіндегі жүйелермен қатар, оның бірқатар қосылыстарының жүйелері де қолданылады. Бірінші жағдайда неғұрлым көп қолданылатындары:

Жинақты металдық уран.
Уранның Al, Zn, Mo, Ni, Nb және басқалармен құймасы.
Уранның металдағы, мысалы, висмуттағы балқымасы.
Урандық интерметалидтердің суспензиясы, мысалы, сұйық висмуттағы UPb3(барлық жағдайда таза металдық уран болуы қажет) [1] .

Қазіргі кезде уран өнеркәсібі - химия-металлургиялық өнеркәсіптің жақсы дамып келе жатқан жаңа ірі саласы. Мұнда химиялық технологияның, гидрометаллургияның, автоматтандырудың, аспаптар құрастырудың өлшеу-бақылау және есептеу технологиясының соңғы жетістіктері шоғырланған.

Атомдық энергия өндірісінің жалпы нобайындағы уранның технологиясы

Атомдық энергияны пайдалану мәселесі - бастапқы ядерлік отын-уранның реактор құрылысына қажет материалдардың өндірісімен байланысты өнеркәсіптің жаңа салаларын құруды талап етеді.

Кен орындары

Уран кенін өндіру

Урандық химиялық зауыттар

Уранға бай химиялық концентраттарды алу

Байыту фабрикалары

Уран-кендік концентраттарды алу

Аффинаждық зауыттар

Уранның ядерлі қосылыстарын алу

Уран тетрафторидін өндіру зауыттары

Металдық уранды өндіру

Металдық уранды және оның балқымалары негізінде твэлдер өндіру

Баяу нейтрондар негізіндегі ядерлік реакторлар

Плутонийды бөліп арналған радиохимиялық ядерлік реакторлар

Жарықшық

Плутонийдан твэлдер мен өнімдер даярлау

Трансуран

Уран гексафторидін өндіру

Уран изотоптарын бөлу зауыттары

²³⁵ U-пен байытылған уран

Қалдыққа кететін кедейленген уран

Уран қостотығына немесе тетрафторидіне қайта өңдеу

Уранды регенерациялау

Уран қос тотығы

²³⁵ U-пен байытылған металдық уранды өңдеу

²³⁵ U негізінде твэл мен бұйымдар алу

1. 1 - cурет- Ядерлік отынның технологиясының жалпы нобайы

Қазіргі кезде, неғұрлым өнеркәсібі дамыған елдердегі атомдық өнеркәсіп - күрделі, көп сатылы және әр қилы өндірістердің көп тармақты жиынтығы (отындық цикл) . Отындық цикл дегеніміз - жалпы технологиялық үрдістің мынадай негізгі сатыларын қамтитын операциялар жиынтығы, олар: ядерлік отынды табиғи шикізаттан даярлау, оны реакторда жағу, қолданылған отынды жаңа, құнды өнімдер алу мақсатында қайта өңдеу. [2]

Ядерлік отынның технологиясының типтік жиынтығы жоғарыдағы нобайда берілген. Бұл жерде осы уран технологиясының негізгі бөлімдері: 1) уран өндірісінің шикізаттық базасы; 2) кендерді механикалық өңдеу және уран-кендік концентраттарын алу; 3) уранға бай химиялық концентраттарын алу; 4) аффинаж және уранның ядерлі таза қосылыстарын алу; 5) уранның фторлы тұздарын өндіру және қайта өңдеу; 6) металдық уранды өндіру қарастырылған.

Уран геохимиясы

Уранның жер қыртысында біркелкі таралмауын және уран кендерінің пайда болуын қамтамасыз ететін үрдістерді қарастырайық. Жердің құрылуының қазіргі заманғы теориясы метеориттік заттың бастапқы агломерациясының (жинау, тығыздау) планета өлшеміне дейін жетуімен түсіндіріледі. Нығыздалуын және сондай-ақ радиоактивтіліктің үлкен дәрежесінің нәтижесінде планета заттарының белгілі-бір жерде қорытылуы мен заттың отты-сұйық күйінің құрылуына алып келетін, көп мөлшерде жылу бөлінуі болған.

Геохимиктер мен радиохимиктердің есептелулері жер шарының мұндай күйі, қазіргі уақытқа қарағанда ол уақытта бірнеше есе көп болған уран, торий және калий сияқты Жердің осындай радиоактивті элементтердің жылу бөліп шығаруы міндетті болғанын көрсетіп отыр. Планета қойнауларында генерацияланған радиогендік жылудың 99%-дан астамы осы элементтермен (уран, торий, калий) және олардың қосалқы өнімдерімен қамтамасыз етілген. Радиогенді жылу планетаның барлық көлемінде генерацияланады, бірақ оның сәуле таратуына тек қана сыртқы жұқа қабықшалар қатысады. Радиогендік жылудың қайту үрдісі жүрмейтін Жердің ішкі ауданы өте бәсең, бірақ тоқтаусыз қыздырылуды және осыған сәйкес кеңеюді басынан кешіруде. Планетаның ішкі ауданы көлем мен масса жағынан перисферадан едәуір артық болғандықтан, перисферада кеңейтілу мен қабықтанып жарылу үрдісі жүреді. Осылайша жану, планета қыртысындағы көшу қозғалыстарының - тектогенездің механикалық жұмысына түрленеді және де бұл біздің планетамыздың геологиялық дамуының негізгі себебі болып табылады.

Кейбір жағдайларда уран кен орындары генезисінің мүмкіндігінің басқа жолы болды, ол - судың өте ыстық күйде жоғары қысыммен, кристалдаудың соңғы сатыларындағы силикаттық тұнбалық қорытпаларға әсер етуі нәтижесінде гидротермальды кен орындарының құрылуы.

Уранның гидротермальдық кен орнының кендік формацияларының бес типін немесе түрін бөліп қарастырады.

Урандық - өте таза UO2кен орны. Мұндай кен орындары - Канададағы Биверлодж кен орны.
Бескомпоненттік - құрамында U, Ni, Co, Bi, Ag бар. Уранның басқа элементтердің барлығы, әдетте сульфидтер түрінде болады.
Никель - кобальт - урандық - мысалы, Шабедағы атақты Шинколобве кен орны.
Темір - титандық - урандық - мысалы Австралиядағы давидит минералының кен орны.
Мысты - урандық - бұл әдетте Cu2S-пен ассоциацияланған настуран. Мұндай кен орнының үлгісі болып Австралиядағы Рам-Джангл кен орны танылады.

Пегматиттік және гидротермальды кен орындары - бұл, әдетте уранның пайыздық мөлшері бойынша салыстырмалы түрде бай және өте ертеден белгілі эндогендік (магмагендік) деп аталатын кен орындары. Әрине, уран кендерін өнеркәсіпте пайдалану үшін уран кендерін терең зерттеу мен өндіру ісі дәл осындай кен орындарынан басталады.

Жер қыртысында уран кендерінің түбегейлі басқа типі, эндогендік кендердің желге мүжілулері, ыдыраулары мен шаймалануы нәтижесінде пайда болған экзогендік кен орындары кең таралған. Мұндай кен орындары алты валентті, күйдегі уранның тотығуы мен шаймалануы және оның ары қарай орын ауыстыруы нәтижесінде құрылған екіншілік - қосымша кен орындары түрінде болады.

Уранның тұнбалануы шаймалану аймағының өзінде жүреді және үлкен тәжірибелік маңызы бар, уранның тұнбалық кен орындарының құрылуына алып келеді. Мұндай кен орындарына: 1) құрамында уран бар фосфориттер кендері; 2) уранның органикалық немесе бейорганикалық сорбенттерге тұнбалануы немесе сорбциялануы негізінде пайда болған битуминозды тақта тасты кендері; 3) уранның тотығу үрдісі нәтижесінде пайда болған, карнотит типті минералдар түрінде болатын карнотитті құмды кендері жатады.

Кен орындарының тағы бір маңызды типі - метаморфогендік кендер. Бұл, пайда болғаннан кейін метаморфизмге ұшыраған, яғни жоғары қысымдар мен температуралар әсерінен қайта құрылған - тұнбаланған кендер. Мұндай кен орындары жер бетінде көп кездеседі. Оларға мысалы: 1) уранинит пен настуран қоспалары, кварц түйіршіктері; 2) кварцтық ұсақ жұмыр тас, урандық минералдармен - уранинит және тухолитпен цементтелген Витватерсрандтық алтынды конгломераттар жатады. [2]

Уранның тұнбалық және метаморфогендік кен орындарындағы пайыздық мөлшері магмагенді кендерге қарағанда едәуір аз; сонымен бірге, уран ол кендерде аса шашыраңқы таралған. Дегенмен, кен орындарының бұл түрі көлемі, жалпы мөлшері, қорлары бойынша магмагендік кендерден көптеген есе асып түседі, бұл 1. 4. 1-сурет үлгісінен көрініп тұр.

$C:\Users\Бауыржан\Documents\Презентация3.jpg$

1. 4 - cурет- Уран қорлары мен өнімдерін кен орындарының типі бойынша бөлу

Жоғарыдағы нәтижелерден көріп отырғанымыздай жер қыртысында уранның өте көп мөлшері бар. Уранның кларктық мөлшерімен есептесек, қышқылды жыныстардың әрбір кубтік клометрінде 10т-ға дейін уран бар. Бұл шама кейбір қышқылды тау жыныстары үшін 80-100т-ға жетеді. Жер қыртысындағы уран: 1) өзіндік уранды минералдарды құрайды; 2) басқа элементтер құрған минералдардың кристалдық құрылымына изоморфты түрде енеді; 3) тау жынытарында өте жіңішке, шашыраңқы күйде болады.

Осы шашыраңқы құралған уран мына үш иондық: 1) кристалдар бойындағы қырларға сорбцияланған; 2) кристалды тор көздерінің дефектілерінде белгіленген; 3) сұйық қосылыстардың және түйіршік аралық сұйықтың құрамында ерітілген күйде болуы мүмкін екенін көрсетіп береді.

Сонымен, уранның өзіндік минералдары - табиғатта болатын тек бір түрі ғана, ол мөлшерлік мағынада басымдық танытпайды.

Бастапқы метеориттік зат

Отты-сұйық күйдің құрылуы

Агломерация

Баяу балқитын және тез балқитын фазаларға бөліну

Жер қыртысының құрылуы

Mg, Fe тотықтары және изоморфты қоспалар

Кристалдау

Басқа сфералардың құрылуы

Геосфераның құрылуы

Силикаттық магма (құрамында UO ₂ )

Кристалдау

Si, Al, тотықтары және изоморфты қоспалар

Силикатты қорытпа қалдық СЖЭ, Ti, Nb, Ta

Пегматит

${UO}_{2} \rightarrow \times {UO}_{2}*y{UO}_{3}*zPbO$ UO ₂ изоморфты түрде ЖСЭ Ті, Та, Тһ, Nb

Жоғары қысым мен температурадағы кристалдаудың соңғы сатыларындағы су булары

Қос тотықты уранның үш тотыққа тотығуы

Таза уранилдың ерітіндісі түрінде еруі және тасымалдануы

UO ₂ дейін тотықсыздандыру

H ₂ , Fe ²⁺

Сульфидтар ассоциациясында таза UO ₂ тұнбалануы Fe, Ni, Co, Cu+кварц Ca ₂ CO ₃ , бірақ СЖЭ-сіз, Ti, Th, Nb, Ta-сыз

Гидротермальды кен орындары

Эндогендік кен орындары

1. 3 - cурет-Урандық кен орындарының түзілу нобайы

Ауа, күн, су, жылу

Карбонаттардың желмен ұшуы, ыдырауы, тотығуы, шаймалануы, түзілуі

Уранил тұздары түрінде еруі

Уранил қосылыстары түрінде орын алмастыруы және тұнуы

Тұнбалы кен орындары

Фосфаттар, битуминозды тақта тастар, карнотит және т. б түріндегі тұнбалар

Метаморфогенді кен орындары

Жоғары температуралар мен қысымдар

Конгломераттардың түзілуі

Экзогенді кен орындары

1. 3 - cурет- Урандық кен орындарының түзілу нобайы

1. 5 Уран минералдарының ерекшеліктері

Уран минерализациялануының ерекшеліктері. Минерал - белгілі-бір химиялық құрам мен кристалдық құрылымға ие, жер қыртысының табиғи гомогендік құрамдас бөлігі. Бұл химиялық құрамы мен физикалық қасиеттері бойынша біртектес шамадағы, құрылымы жекеленген табиғи дене. «Минерал» және «тау жынысы» деген ұғымдарды шатастырмау керек. Тау жынысы - жер қыртысын түзейтін жеке геологиялық денелерді құрастыратын, үлкен немесе кіші, тұрақты құрамды минералдар агрегатының жиынтығы. Яғни, жер қыртысы тау жыныстарынан, ал тау жыныстары минералдардан тұрады. Уран, орын алған жағдайлардың қолайлығына байланысты әр түрлі минералдардың үлкен мөлшерін құруға қабілеті бар. Қазіргі уақытта уранды және құрамында ураны бар минералдардың шамамен 200-і белгілі. Олардың шамамен 100-ге жуығында 1%-дан астам уран бар.

Уран минералдарының ерекшелігі, олардың бұл минералдар құрамында оттегі қосылыстары - тотықтар түрінде болады.

Күкіртті және галоидты қосылыстардың, сондай-ақ азотпен, вольфраммен, қалайымен, теллурмен, платина тобы элементтерімен қосылған қосылыстардың болмауы уранға тән нәрсе.

Өздігінен пайда болған металдық уран түрлері мүлдем белгісіз.

Уранды минералдарды классификациялаудың бірнеше жүйелері бар. Технология тұрғысынан, минералдардың химиялық құрамына негізделген классификациялау жүйесі қызығушылық тудырады және ол жүйе мына кластардан құралады: жай тотықтар, жай силикаттар, күрделі титанды-танталды-ниобаттар тұздары, ванадаттар, арсенаттар, молибдаттар, карбонаттар, сульфаттар, күрделі силикаттар, фосфаттар (фосфориттер), оганикалық қосылыстар.

Мынадай уранның өзіндік минералдары бар: уранинит, настуран, урандық черньдер, браннерит, ненадкевит, коффинит, ураноторит, каронит, тюямунит және т. б. өнеркәсіптік мәнге ие. Құрамында ураны бар минералдарға: монацит, давидит, бетасфит, эвксенит және тағы басқалары жатады.

Уран тұнбалық кендерде, кальций фосфатында, органикалық қосылыстарда, саз балшықты минералдарда, лимонитте және басқаларында концентрацияланады. Дегенмен де, көп жағдайларда уранның түрлері бекітілмеген.

Уран минералдары - уранинит, настуран және урандық черньдер UO ₂ және UO ₃ -тен тұрады. Минералдар UO ₂ -нің UO ₃ -ке қатынасының бірте-бірте өзгеруі арқылы біртұтас сап құрайды.

1. 5-кесте-Уран минералдары

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.