8-сыныпта «жылу құбылысы» бөлімін оқытуда компьютерлік технологияны қолдану

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 46 бет
Таңдаулыға:

8-СЫНЫПТА «ЖЫЛУ ҚҰБЫЛЫСЫ» БӨЛІМІН

ОҚЫТУДА КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕХНОЛОГИЯНЫ

ҚОЛДАНУ

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3

ЖЫЛУ ҚҰБЫЛЫСТАРЫНЫҢ АШЫЛУЫ ЖӘНЕ ДАМУ ТАРИХЫ 4
ЖЫЛУ ҚҰБЫЛЫСТАРЫ

2. 1 Жылу құбылыстары бойынша жалпы түсінік 6

2. 2 Ішкі энергия 7

2. 3 Жылуөткізгіштік 12

2. 4 Конвекция және сәулелену 13

2. 5 Жылу мөлшері 16

2. 6 Заттың меншікті жылу сыйымдылығы 18

3 ЖЫЛУ ҚҰБЫЛЫСТАРЫН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ 20

3. 1 Жаңа сабақ жоспары 21

3. 2 «Білгірлер, тапқырлар және алғырлар» атты білім сайысы 23

3. 3 «Жылу құбылыстары» бөлімін қайталау сабағы 25

4 «ЖЫЛУ ҚҰБЫЛЫСЫ» БӨЛІМІНЕ ЕСЕПТЕР ШЫҒАРУ 27

5 ФИЗИКАНЫ ОҚЫТУДА КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕХНОЛОГИЯЛАР ҚОЛДАНУ 31

6. ОҚУШЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ТЕСТЕР ЖИНАҒЫ 38

ҚОРЫТЫНДЫ 46

ӘДЕБИЕТТЕР 47

ҚОСЫМША А 49

ҚОСЫМША Б 50

ҚОСЫМША В 52

ҚОСЫМША Г 54

КІРІСПЕ

Қазіргі кезең ақпараттық технологиялардың, компьютерлік жүйенің дамыған заманы. Олар өмірдің барлық саласын қамтыған және өте кең қолданыста. Сондықтан, ақпараттық компьютерлік технологияларды, олардың жетістіктерін оқу үрдісінде қолдану бұл заман талабы.

Мектеп мұғалімдерінің компьютерлік білім деңгейін көтеру мен оқушылардың да компьютерлік білімдерін дамыту физиканы оқытуда ақпараттық технологияны қолданудың өзектілігін тудыратын қиын сұрақтардың бірі болып табылады.

Есептеуіш техникасын информатика пәнінде ғана пайдаланып қоймай, оны бастауыш сыныптан бастап барлық пәндерге енгізген кезде ғана оқушылардың компьютерлік сауаттылығы қалыптасады.

Оқушылар кәдімгі мектептегі оқулыққа қарағанда, компьютердегі электрондық оқулықты оқығанда жоғары қызығушылық танытады. Ақпараттық технологияларды қолданудың өз артықшылықтары бар. Солардың ішінде айта кететін болсақ, олардың қолайлылығы, қызықтылығы, білім берудің сапасын арттыру және дамыту қарқынын күшейтудегі тиімділігі.

С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университетінде де бұған өте үлкен көңіл бөлінген және соған сәйкес арнайы бөлім - (ЦВИОТ) қызмет атқарады.

Бітіру жұмысымның тақырыбы: «8-ші сыныпта «Жылу құбылысы» бөлімін оқытуда компьютерлік технологияны қолдану». Жетекшім екеуіміз осы тақырыпты таңдап алуымызға себепші болған жағдайлар, бұл «Жылу құбылысы» деген физиканың қарапайым бөлімін жан-жақты, қызықты жақтарынан оқушыларға компьютердің көмегімен жеткізу, түсіндіру. Электрондық оқулық құрғанда да, осы тақырыпқа сәйкес тәрбиелік мәні зор мақал-мәтелдер, қызықты жұмбақтар енгіздік. Броундық қозғалыстың да макетін олар экраннан көре алады. Құр сөзбен айтқанша, бір рет көріп, көз алдарына елестете алады.

Дипломдық жобаны құрған кезде біз оқушылардың жасырынды қабілеттерін және шығармашылық потенциалдарын жеделдету үшін «100 рет естігенше, 1 рет көрген жақсы», - деген нақыл сөзді бағыт-бағдар етіп алдық.

Тақырыптың құндылығы: Физика сабағын компьютердің көмегімен, яғни информатика сабағымен байланыстыру кең мөлшерде көрсетілген.

Жаңа сабақты оқыту барысында есте сақтау қабілеттерін жетілдіру қажет. Оқытудың негізгі мақсаты - оқушылардың алған білімінің сапалығымен, тереңдігін, баяндылығы мен қолданымдылығын қамтамасыз ету. Ал оқу материалын неғұрлым түсінікті және оқушы санасында нақты бейнелеп, жадында ұзақ сақталатындай етіп жеткізудің тиімді тәсілдерінің бірі ретінде оқыту көрнекілігін, яғни компьютерлік технологияны пайдалану қажет.

Ойын элементтерін енгізіп, иллюстративтік материалдарды көрсету олардың білім алуға деген қызығушылығын арттыратыны белгілі.

Болашақта Қазақстанда білім беру жүйесін ақпараттандыру телекоммуникациялық желілерді жасау және дамытуымен ұштасады. Ал білім беру жүйесінің негізгі міндеттері біртұтас телекоммуникациялық желіні құру және дамыту арқылы шешіледі.

1 ЖЫЛУ ҚҰБЫЛЫСТАРЫНЫҢ АШЫЛУЫ ЖӘНЕ ДАМУ ТАРИХЫ

Жылу процестері тарихы ғылыми ақиқатқа жетуде қиыншылықты жолдан өтті. Жылу құбылыстары XVII - XVIII ғғ-да көңіл бөле қарастырыла басталған. М. В. Ломоносовтың айтуы бойынша ол жансыз заттардың ішкі қозғалысына қатысты деп тұжырымдаған.

Механикалық құбылыстардан кейінгі ең елеулі және танымал құбылыстар - жылу құбылыстары. Бұл құбылыстар дененің қыздыруымен немесе суытуымен байланысты және процестер денелердің кейбір қасиеттерінің өзгеруіне әкеледі. Жылулық процестердің жүруі заттың құрылысына, оның ішкі құрылымы мен тығыздығына байланысты1.

XVII ғасырдан XIX ғасырға дейін жылу табиғаты туралы екі көзқарас болды. Бірінші теорияға сәйкес материяның ерекше бір түрі жылу тегі бар, ол бір денеден екіншісіне өтіп, оның қаншалықты қызғанын анықтайды деп есептеледі. Жылу тегі теориямен қатар, жылудың екінші - корпускулалық (кішкенне дене дегенді білдіреді) теориясы болады. Бұл теорияға сәйкес, жылу дегеніміз - дененің өте ұсақ бөлшектерінің үздіксіз ішкі қозғалысы. Ол теорияны XVII - XVIII ғғ көптеген көрнекті ғалымдар дамытты, мысалы: Ф. Беккон, Р. Гук, Н. Ньютон, Р. Бойль, Д. Бернулли, М. В. Ломоносов т. б. 2

Жылу табиғаты туралы корпускулалық теорияның дамуына М. В. Ломоносов зор үлес қосқан. 1745 жылы жылу мен суықтың табиғаты туралы жазған шығармасында жылуды зат бөлшектерінің айналмалы қозғалысы ретінде қарастырады. Ломоносов өз теориясының көмегімен балқу, булану, жылуөткізгіштік және басқа да құбылыстарға дұрыс түсініктеме бере алған3.

XIX ғасырдың аяғында атақты ғылымдар: М. Ломоносов, П. Джоуль, Р. Клаузиус, Дж. Максвел, Л. Больцмандар негізгі қорытынды жасады. Олар жылу құбылыстарын барлық денелерді құрайтын молекулалардың ретсіз қозғалысы деп түсіндірді. Молекулалардың ретсіз қозғалысын жылулық қозғалыс деп атады. Дене молекулаларының жылулық қозғалысын желсіз тынық ауадағы түйнектелген шіркей тобымен салыстыруға болады. Әлемді құрайтын бөлшектердің көзге көрінбейтін жылулық қозғалысы ешқашан, ешбір жағдайда тоқталмайды4.

2 ЖЫЛУ ҚҰБЫЛЫСТАРЫ

2. 1 Жылу құбылыстары туралы жалпы түсінік

Молекулалардың ретсіз қозғалысының нәтижесі броундық қозғалыс болып табылады. Броундық қозғалыс - үлкен және кіші бөлшектерге, сансыз көп молекулаларға, және молекулалармен атомдарға тән жылулық қозғалыс. Орта молекулаларының жылулық қозғалысы мен броундық қозғалыстың себебі болып, зат бөлшектерінің ретсіз қозғалысының келесі бір түрі - диффузия құбылысы. Диффузия - бір зат молекулаларының басқа бір зат молекулаларының аралығына ену құбылысы5.

Жылу құбылыстары тағы бір негізгі шама - температурамен тығыз байланысты. Температура ұғымын зерделеу барысында әр түрлі қыздырылған екі денені жанастырсақ, онда аса қатты қызған дене салқындайды, ал суық дене жылынады. Екі дененің жылу берілуі әсерінен бір-бірімен жылу немесе энергия алмасуын байқауға болады6.

Жылу алмасу - екі дене жалғасуында жылу берілу жолымен энергияның қаттырақ қыздырылған денеден азырақ қыздырылған денеге өту процесі. Жылуды өзіне қабылдайтын екінші денеге қарағанда жылу беретін дененің температурасы жоғары болады. Атмосфералық қысымдағы таза судың қайнау және қату температуралары айырымының жүздеген бір бөлігін бір градус деп алады.

Газ қысымы температураға тәуелді: температура жоғарылаған сайын газ қысымы ыдыстың қабырғасына көбірек түседі, ал температура төмендегенде кемиді.

Т - температура, V - газ көлемі деген белгілер енгізе отырып, газ көлемінің температураға сызықтық тәуелділігінің кескінін (Сурет 1) көреміз.

Табиғаттағы ең төменгі шектік температура - 273, 15С - қа тең, ол абсолюттік ноль температура.

Цельсий шкаласы бойынша температура t (C) мен абсолюттік термодинамикалық Кельвин шкаласы бойынша температуралық Т(К) байланыс:

Т=(t+273) K немесе t=(T-273) ⁰ C

-273 ⁰ C 100 ⁰ C Т

Ок 273к 373к

Сурет 1 Газ қысымының температураға тәуелділігі.

Абсалют температура молекулалардың жылулық қозғалысының орташа кинетикалық энергиясына тура пропорционал болады.

Температура - газ молекулалары қозғалысының орташа кинетикалық энергиясының өлшеуіші. Температураның физикалық мәні де осында7.

2. 2 Ішкі энергия

Энергияның қандайда бір түріне ие болатын денелер белгілі бір жұмыс атқара алады. Жұмыстың орындалу есебінен дененің энергиясы кемиді. Дененің энергиясының бұл өзгерісі, дененің атқаратын жұмысының шамасына тең.

Егер денені жоғары лақтырсақ оның кинетикалық энергиясы кемиді де, ал оның потенциалдық энергиясы арта түседі. Дене ең жоғарғы көтерілген биіктігінде дененің барлық кинетикалық энергиясы толығымен потенциалдық энергияға ауысады. Дене төмен қарай түскен кезде кері процесс жүріп, дененің потенциалдық энергиясы кинетикалық энергияға айналады. Денеге сығылған серіппе әсер еткенде де осыған ұқсас жағдайды бақылауға болады.

Үйкеліс күшінің болмауынан және тек серпімділік пен тартылыс күштерінің әрекетінен денелердің немесе денелер жүйесінің потенциалдық және кинетикалық энергияларының қосындысы барлық жағдайда тұрақты болатын тәжірибелер мен есептеулер көрсетілген.

Қызу мен деформация, құлап келе жатқан қорғасын жүктің потенциалдық энергиясының азаюы салдарынан екі дене күйлерінің өзгеретінін білдіреді8.

Үйкелетін және соғылатын денелер қызады: көлік доңғалағының өстері, арамен кесілген отын; шегені балғамен бірнеше рет ұрғанда - шегенің қызғанын, ал сымды бүгіп және жазғанда, иілген жерінің қызғаны сезіледі. Жер атмосферасына үлкен жылдамдықпен аспан денелері метеориттер енгенде, айтарлықтай қызу процесі жүреді. Метеориттердің массасы бірнеше килограммнан бірнеше тоннаға дейін болады, олар реактивті ұшақтардың жылдамдығын жүздеген есе артық жылдамдықпен ұшатындай өте үлкен кинетикалық энергияға ие болады. Аса ірі метеориттер атмосферада толық жанбайды, олар жерге құлайды. Жер атмосферасының тығыз қабаттарына енгенде ұшу аппараттары да қатты қызады. Осы құбылысты жерден ұшырылатын ғарыштың зымыран аппараттарын, реактивті ұшақтардың қаптамасын жасағанда міндетті түрде ескереді. Осындай жағдайлардың барлығында дененің механикалық энергиясының бір бөлігі оның күйіне байланысты болатын энергияға түрленеді. Оны механикалық энергиядан өзгеше, оны дененің ішкі энергиясы деп атаймыз.

Газдардың ішкі энергиясы дегенде оның бөлшектері қозғалысының кинетикалық энергиясын айтады. Сұйықтармен қатты денелердің молекулалары мен атомдарды тербелмелі қозғалыс жасайды және өзара әрекеттеседі. Сондықтан сұйықтардың, қатты заттардың және газдардың ішкі энергиясы деп олардың бөлшектерінің қозғалысы бір мезгілде кинетикалық әрі потенциалдық энергия деп түсінеміз9.

Дененің ішкі энергиясы деп - денені құрайтын бөлшектердің ретсіз қозғалысының энергиясы мен олардың өзара әрекеттесу энергиясын айтады.

Ішкі энергияға сонымен қатар дене ішіндегі бөлшектер қозғалыстың басқа да түрлеріне байланысты энергияны жатқызады, олар: химиялық энергия, атом энергиясы, ядроның ішкі энергиясы. Дененің барлық молекулаларының жылулық қозғалысының кинетикалық энергиясы мен өзара әрекеттесуінің потенциалдық энергиясының қосындысы дененің ішкі энергиясы деп аталады. Дене қатты, сұйық және газ тәрізді бола ма, әлде тұтас немесе майда ұнтақталған күйде ме, бәрі бір дененің ішкі энергиясы оның температурасына байланысты. Дененің температурасы артқан сайын оның ішкі энергиясы да артады. Санақ жүйесін таңдап алуға байланысты дененің толық механикалық энергиясының болмауы да мүмкін, мысалға жерде жатқан допты жерге қатысты қарастыру кезінде, бірақ әрқашан дененің ішкі энергиясы болады. Ішкі энергия дененің қозғалысына да, бұл дененің басқа денелерге қатысты тұрған орнына да тәуелді емес.

Ішкі энергияның белгілі қоры бола тұрса да, дене механикалық энергияға: потенциалдық не кинетикалық немесе потенциалдық әрі кинетикалық энергияға ие бола алады. Жер бетіне біршама биіктікке ұшып бара жатқан ұшақтың ішкі энергиясымен қатар кинетикалық әрі потенциалдық энергиясы бар.

Дененің жылулық күші ол бір күйден екінші күйге өткенде термодинамикалық жүйе ретінде ауысып, оның ішкі энергиясы мен анықталады. Егер дененің температурасы көтерілсе, оның ішкі энергиясы артады, өйткені дене молекулалары қозғалысының орташа жылдамдығы, демек кинетикалық энергиясы артады. Дененің температурасы төмендегенде, оның ішкі энергиясы кемиді10.

Дене молекулаларының қозғалыс жылдамдығы өзгергенде, демек дененің температурасы өзгергенде оның ішкі энергиясы өзгереді11.

Дене молекулаларының қозғалыс жылдамдығы, яғни оның ішкі энергиясын қалай өзгертуге болады? Динамометр құралының құтысын алақан қызуымен жылытамыз. Бұл кезде түтікшедегі боялған су тамшыларының солдан оңға қарай орын ауыстыратындығы байқалады. Бұл - ауаны қызған кезде, оның көлемінің ұлғаюы салдарынан болады. Ауаның қызуы, оның молекулаларының ретсіз жылулық қозғалысы жылдамдығының, демек дененің ішкі энергиясының бір бөлігін құрайтын кинетикалық энергияның артуының дәлелі болып табылады12.

Құтыны бөлме температурасынан төмен температурадағы су құйылған ыдысқа орналастырамыз. Оның түтікшедегі су тамшыларының солға қарай ауысатындығын байқауға болады. Бұл құтыдағы ауаның температурасының төмендегенін байқауға болады. Барлық жағдайлардағы ауаның және судың ішкі энергиясының артуы немесе кемуі температура өзгерісіне тікелей байланысты.

Зат температурасының өзгеруіне байлнысты туындайтын процестер жылулық процесстер аталады. Барлық жылулық процестер заттың ішкі энергиясының өзгеруімен байланысты.

Ішкі энергияның өзгеруін механикалық жұмыс істеу кезінде кішкене кесек мысты, төске қойып, оны балғамен 8-10 рет қатты соққанда байқауға болады. Немесе екі кесек мұзды бір-біріне үйкеп жылытуға, тіпті ерітуге болады. Бұл олардың ішкі энергиясының артуын білдіреді.

Жүйенің ішкі энергиясын өзгертудің екі тәсілі: қоршаған денелер мен жылу алмасу және механикалық жұмыс істеу. Егер жүйе өзі жылу беріп немесе механикалық жұмыс атқарса, онда жүйенің ішкі энергиясы өзгереді. Бұл кезде оның ішкі энергиясының азайғандығын да байқаймыз.

Тәжірибеде қалың қабырғалы бөтелкеге май қасықпен су құяды. Бөтелкенің аузын шыны түтікше жалғанған тығынмен жабылады. Резеңке шлангының көмегімен ауаны қысу үшін түтікшені сорғымен жалғастырады. Ауаны бөтелкеге сорғы көмегімен айдайды. Бұл шама уақыттан кейін тығын бөтелкеден атып шығады. Бөтелкенің қабырғаларында ауа мен бу температурасының төмендігін көрсететін су тамшылары пайда болады.

Бұл процесс: ауа мен су буының молекулалары үздіксіз ретсіз қозғалыста болып, өздері орналасқан ыдыс қабырғаларына соғылады. Газ температурасы жоғары болған сайын, молекулалар жылдам қозғалады. Сығылған газдың молекулалары тығынды атып жібереді. Мұнда оның энергиясы, үйкеліс күшіне қарсы, тығынды көтерудегі механикалық жұмысты атқаруға жұмсалады. Ауамен оның ішіндегі будың ішкі энергиясы азаяды13.

Дененің ішкі энергиясы не механикалық жұмыс істелгенде немесе бүгілген дененің өзін қоршаған денелермен уақыт өткен сайын жылу алмасу кезінде өзгереді (артады немесе кемиді) . Денемен жұмыс істелмей немесе дененің өзі жұмыс істемей тұрғандығы ішкі энергияның өзгеру процессі жылу берілуі деп аталады.

Денелер мен қоршаған ортаның арасындағы немесе дененің бөліктерінің арасындағы механикалық жұмыс атқарусыз өтетін энергия жылу алмасу деп аталады. Жылу алмасу кезінде энергия алмасудың молекулалардың арасында өтіп жатқан жеке дара соқтығысулардың нәтижесінде болатындығы анық. Жылу алмасуға қатысты денелердің температуралары теңесіп, жылу алмасу тоқтайды. Табиғатта жылу алмасу жылуөткізгіштік конвекция және сәуле шығарудың көмегімен өтеді14.

2. 3 Жылуөткізгіштік

Жылу берілудің әр түрінің өзіне тән ерекшеліктері бар, бірақ жылу берілу олардың әрқайсысында әрдайым бір бағытта: көбірек қыздырылған денеден азырақ қыздырылған денеге қарай жүреді. Мұнда көбірек қыздырылған дененің ішкі энергиясы кемиді, ал суығырақ дененің ішкі энергиясы артады15.

Ішкі энергия тек қана тікелей бір денеден басқа денеге, мысалға ыстық судан оған салынған суық қасыққа ғана емес, сонымен қатар аралық денелер арқылы да беріле алады. Ішкі энергия бір дененің көбірек қызған бөлігінен, оның азырақ қызған басқа бөлігіне де беріле алады. Ішкі энергияның дененің көбірек қыздырылған бөлігінен дененің басқа азырақ қыздырылған бөлігіне тікелей байланысы арқылы, немесе аралық денелер арқылы көбірек қыздырылған денеден азырақ қыздырылған денеге жылу берілу құбылысы жылуөткізгіштік деп аталады16.

Тәжірибе жүзінде: бір ұшы тұрғыға бекітілген мыс таяқшаның бос ұшын шамның жалынына қыздырсақ қызған жағынан бастап, сіріңке біртіндеп таяқшадан ажырап түсіп қонғанын көреміз. Сымға пластилиннің көмегімен бір-бірінен бірдей арақашықтықта сіріңкелер орнатылған.

Жылуөткізгіштік кезінде болатын ішкі энергияның берілу процессі неге байланысты? Қатты, сұйық және газ тәрізді заттардың ішкі құбылысын еске түсірсек қатты денедегі бөлшектер әрдайым тербелмелі қозғалыста болады, бірақ өзінің тепе-теңдік күйін өзгертпейді. Денені қыздырғанда темперетураның артуына байланысты молекулалар күштірек тербеле бастайды, өйткені олардың потенциалдық және температуралық энергиясы артады. Артық энергияның бір бөліктері біртіндеп бір бөлшектен екіншісіне, яғни дененің бір бөлігінен көрші бөліктеріне беріледі.

Қатты денелердің барлығы түрліше энергия береді. Олардың ішінде жылу өткізу механизмі өте баяу жүретін оқшаулағыштар бар. Оқшаулағыштардың металдарға қарағанда жылу өткізуі жүздеген мыңдаған есе кем.

Сұйықтарда ішкі энергия көбірек қызған бөліктен азырақ қызған бөлікке молекулалардың соқтығысуынан және жарым-жартылай диффузия есебінен ауысады: жылдамырақ қозғалатын молекулалар азырақ қыздырылған бөлікке енеді. Сұйықтарда металдан басқасында сынапта жылуөткізгіштік жоғары емес.

Газдарда, әсіресе сиретілген газдарда молекулалар бір-біріне едәуір арақашықтықта болатындықтан; сұйықтарға қарағанда олардың жылуөткізгіштігі тіпті аз.

Түрлі заттарды ішкі құбылысына қарай олардың жылуөткізгіштігі де түрліше болып келеді. Жылуөткізгіштік заттардағы энергияның түрлену сипатына тәуелді және бөлшектерінің орын ауыстыруына тәуелсіз болады.

Әр түрлі материалдардың алуан түрлі жылу өткізгіштігін көптеген қарапайым тәжірибелер арқылы байқауға болады:

а) Егер балауызбен шегелер жапсырылған мыс және темір таяқшаларын ұштарын шамның жалынына қыздырса, темірге қарағанда, мыс шегелердің оған тез түсіп қалатынын байқаймыз. Неліктен? Темірмен салыстырғанда мыстың жылуөткізгіштігі едәуір жоғары. Шыныға қарағанда темірдің жылуөткізгіштігі көбірек.

б) Үй жағдайында жылытқыш радиаторы жылуөткізгіштікке мысал бола алады. Оның ішіндегі ыстық су радиаторы жылытады. Ал радиатор бойындағы жылуды онымен жанасатын ауаға беретіндей етіп жасалады.

в) сұйықтар жылуды нашар өткізеді. Егер суды сынауықтың жоғары бөлігінде ысытса, онда су тез қайнайды. Бірақ сынауықтың түбіндегі мұз еру үшін ұзақ уақыт кетеді. Бұл судың да, шынының да жылуөткізгіштігі аз екенін, жылуды нашар өткізетіндігін көрсетеді17.

Металдарға қарағанда жылуды нашар өткізгіштерді ұзақ сақтайтындығын есте сақтау керек. Жылуөткізгіштігі аз заттарды энергияны сақтайтын жерлерде қолданады.

Мыстың жылуөткізгіштігі темірдің жылуөткізгіштігінен 6 есе, шынының жылуөткізгіштігі 600 есе, судың жылуөткізгіштігі 7200 есе, тығынның жылуөткізгіштігі 9000 есе, мақтанікі 18000 есе, ал ауаның жылуөткізгіштігі 18000 есе көп.

Ауа мен мақтаның жылуөткізгіштігі бірдей шама, себебі мақта өзінде ауаның көп мөлшерін ұстайды. Газдардың жылуөткізгіштігі нашар, сондықтан да температурасы - 190 º С сұйық азот тамшысын алақанымызда ұстауға болады18.

2. 4 Конвекция және сәулелену

Неліктен орталық жылу бетареялары еденге жақын орнатылып, ал желдеткіштерді терезенің жоғарғы жағына жасайды? Егер бәрі керісінше болса, онда батарея үйді жылытпай, ашық желдеткіш бөлмені желдетпеген болар еді. Ыстық батареяның қыздыруынан бөлменің төменгі қабатындағы ауа жылына бастайды. Ол ұлғайып жеңілдеп, Архимед күшінің әрекетінен жоғары қарай көтеріледі. Оның орнына суық ауаның ауырлау қабаты келеді. Олар да жылып жоғарлайды. Жылыған ауа төменнен жоғары, суық ауа жоғарыдан төмен қарай жылынып, үздіксіз ауа ағыны пайда болады19.

Желдеткішті ашып, бөлмеге суық ауа ағынын жіберсек, ол бөлмедегі ауаға қарағанда ауырлау, сондықтан жылы ауаны жоғары ығыстырып желдеткішке апарады.

Конвекция дегеніміз - сұйықтың немесе газдың ағысы арқылы энергияның тасымалдануы барысында жылу алмасу процесі. Қатты денелерде және вакуумда конвекция болмайды. Аса жоғары немесе өте төмен температурадағы сұйықтар жанасқанда, конвекциялық ағыс пайда болады. Бұдан сұйық немесе газ қыза отырып, жоғары көтеріледі де, салқындарын төменге ығыстырады.

Тәжірибе жүзінде конвекцияның жылу берілуін түбіне марганец қышқылды калийдің кристалл түйіршігі салынған суы бар шыны құтыны шамның жалынына ұстап қыздырамыз. Бұл кездегі боялған судың төменгі қабатының өзімен бірге энергияны тасымалдай отырып жоғары көтерілгенін байқауға болады. Судың салқындау жоғары қабаты боялған, жылыған суды ығыстыра отырып төмен түседі. Осындай қозғалыстың арқасында құтыдағы су біркелкі жылынады. Жақын орналасқан терезе әйнектерінің арасындағы ауа қабатында конвекцияның ағыны әлсіз болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.