WindowsXP операциялық жүйесі

Мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Негізгі бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1. WindowsXP жөніндегі шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1. WindowsXP дің ерекшелігі және қызмет ортасы ... ... ... ... ... ... .
1.2. WindowsXP . ді компьютерге орнату ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3. WindowsXP . дің жұмыс жүргізу ортысы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.4. Тышқанның қызметі. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. WindowsXP . дің негізгі жұмыстары. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1. WindowsXP . дің терезе жұмыстары. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2. Терезе жұмыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3. WindowsXP . дің программаларды біржайлы ету жұмысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4. Құжатты біржақты ету арнаулы программалар ... ... ... ... ... ... .
4.1. менің компьютерім программасының істетілуі ... ... ... ... ... ... ... ..
4.2.Жиып алу пунктінің істетілуі. (Корзинка) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.Windows XP оператциялық жүиесінің қызмет ортасын белгілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.1. Бақылау тақтасындағы ортақ жұмыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.2. Уақыт және числоны өзгерту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.3. Тышқанның белгіленуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

WindowsXP – дің тыңнан қосылған қабілеттері болса негізінен істетушілерге әзірленген сыртқы көрініс көп дәнекерлік қабілеттерімен торап қабілеті жағындағы ерекшеліктері болып, өткендегі меңгеру жүйелер барлық қабілет ерекшеліктерімен өз бойына сіңіріп, өзінің кемелденген қабілеттері арқылы алға шыққан.
Мұның ішінде ең алдымен таратылған WindowsXP professional нұсқасы болып, WindowsXP – дің кәсіптік нұсқасы дегенді білдіреді. WindowsXP болса Windows2000 – ның озық техникалары негізінде.
WindowsXP операциялық жүйесіндегі WindowsXP болса Experience дің қысқартылып жазылуы болып, <<тәжірибе кешірме>> - деген мағынаны білдіреді. Ол Windows2000 операциялық жүйесімен Windows98 операциялық жүйесіндегі ерекшеліктерді қортындылай отырып жасалған 32 орынды меңгеру жүйесі. Онда Home, Professional, Server, Advanced Server, және сан орталығы нұсқасы қатарлы нұсқалары бар. Көптеген жаңа техникалардың қабілеттері қосылды. WindowsXP операциялық жүйесі ықпалдас жоғарғы қабілеттке ие меңгеру жүйесі мінбесі болып біз онда мейлі қандай бір қызымет жүргізейік, барлығында ойдағыдай бітіре аламыз.

1. Айнур Әлімжанқызы. «WindowsXP меңгеру жүйесі»
Уримжі 2004 жылы.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:

Мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...

Негізгі
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...
1. WindowsXP жөніндегі
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1. WindowsXP дің ерекшелігі және қызмет ортасы ... ... ... ... ... ... .
1.2. WindowsXP - ді компьютерге
орнату ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...
1.3. WindowsXP – дің жұмыс жүргізу ортысы.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.4. Тышқанның қызметі.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2. WindowsXP – дің негізгі жұмыстары.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1. WindowsXP – дің терезе жұмыстары.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2. Терезе
жұмыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ..
3. WindowsXP – дің программаларды біржайлы ету
жұмысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ...
4. Құжатты біржақты ету арнаулы программалар ... ... ... ... ... ... ..
4.1. менің компьютерім программасының
істетілуі ... ... ... ... ... ... .. ...
4.2.Жиып алу пунктінің істетілуі.
(Корзинка) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.Windows XP оператциялық жүиесінің қызмет ортасын
белгілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .
5.1. Бақылау тақтасындағы ортақ жұмыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.2. Уақыт және числоны
өзгерту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.3. Тышқанның
белгіленуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
Әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...

Кіріспе

WindowsXP – дің тыңнан қосылған қабілеттері болса негізінен
істетушілерге әзірленген сыртқы көрініс көп дәнекерлік қабілеттерімен торап
қабілеті жағындағы ерекшеліктері болып, өткендегі меңгеру жүйелер барлық
қабілет ерекшеліктерімен өз бойына сіңіріп, өзінің кемелденген қабілеттері
арқылы алға шыққан.
Мұның ішінде ең алдымен таратылған WindowsXP professional нұсқасы
болып, WindowsXP – дің кәсіптік нұсқасы дегенді білдіреді. WindowsXP болса
Windows2000 – ның озық техникалары негізінде.
WindowsXP операциялық жүйесіндегі WindowsXP болса Experience дің
қысқартылып жазылуы болып, тәжірибе кешірме - деген мағынаны білдіреді.
Ол Windows2000 операциялық жүйесімен Windows98 операциялық жүйесіндегі
ерекшеліктерді қортындылай отырып жасалған 32 орынды меңгеру жүйесі. Онда
Home, Professional, Server, Advanced Server, және сан орталығы нұсқасы
қатарлы нұсқалары бар. Көптеген жаңа техникалардың қабілеттері қосылды.
WindowsXP операциялық жүйесі ықпалдас жоғарғы қабілеттке ие меңгеру жүйесі
мінбесі болып біз онда мейлі қандай бір қызымет жүргізейік, барлығында
ойдағыдай бітіре аламыз.
1. WindowsXP жөніндегі шолу.

1.1. WindowsXP дің ерекшелігі және қызмет ортасы.

WindowsXP операциялық жүйесіндегі WindowsXP болса Experience дің
қысқартылып жазылуы болып, тәжірибе кешірме - деген мағынаны білдіреді.
Ол Windows2000 операциялық жүйесімен Windows98 операциялық жүйесіндегі
ерекшеліктерді қортындылай отырып жасалған 32 орынды меңгеру жүйесі. Онда
Home, Professional, Server, Advanced Server, және сан орталығы нұсқасы
қатарлы нұсқалары бар. Мұның ішінде ең алдымен таратылған WindowsXP
professional нұсқасы болып, WindowsXP – дің кәсіптік нұсқасы дегенді
білдіреді. WindowsXP болса Windows2000 – ның озық техникалары негізінде.
Көптеген жаңа техникалардың қабілеттері қосылды. WindowsXP операциялық
жүйесі ықпалдас жоғарғы қабілеттке ие меңгеру жүйесі мінбесі болып біз онда
мейлі қандай бір қызымет жүргізейік, барлығында ойдағыдай бітіре аламыз.
WindowsXP – дің тыңнан қосылған қабілеттері болса негізінен істетушілерге
азірленген сыртқы көрініс көп дәнекерлік қабілеттерімен торап қабілеті
жағындағы ерекшеліктері болып, өткендегі меңгеру жүйелер барлық қабілет
ерекшеліктерімен өз бойына сіңіріп, өзінің кемелденген қабілеттері арқылы
алға шыққан. Бұның меңгеру жүйес бүгінгі күнде қалың компьютерлер
істетушілердің қызу қарсы алушыларына ие болуда. Істетушілерге азірленген
сыртқы көрінісі:
WindowsXP ға кіргеннен кейін біздің көз алдымызда ерекше адемі қадағалау
көрініс пайда болып, ондағы көк теңіздігі ақ желкендей керінетін тұнық
реңдердің септелуімен оң жағында орнатылған істетушілер есеп аты олардың
атын атап түсін түстеген көркем сурет белгілері адамды өзіне тәнті етеді.

1.1. сурет Қадағалау көрінісі.
Қадаңғалау көрінісі басқышы ақырласқаннан кейінгі көрінген жұмыс
үстелі беті көрінісі тамаша болып ондағы әрбір сөз белгілерімен құжатқыш
қыстырғыш қатарлы әрбір қызымет обьективінің тұлғалы орыналасуы адамдарға
көркем сезім бағыштайды. Сондай ақ әрбір талданған обьективінде жақындағы
ашылған міндеттердің жалғану орайының көрсетіп бере алады да өзінің
зейіндік қуатын бір қырынан бейнелеп бере алады.

1.2. сурет. жұмыс столы көрінісі.

WindowsXP дегі бақылау тақтасындағы өзгерістер ең зор болып
ондағы, әрбір мүшелер бұрынғы меңгеру жүйелеріндегідей бір суретті белгінің
ішінде болмай қайта сәйкесті түрлерге айырылып ондағы әрбір міндеттер бізге
тайға таңба басқандай мен мұнда деп тұрады.

1.3. сурет . Бақылау тақтасы.

WindowsXP - де басталу тізімінде міндет бағанды жаңа словтағы
жобаланулар бар, ондағы жобалану нәтижесі әдемі болып қалмастан, оның
үстіне істетуге де өте қолайлыболады. Үнемі істетілетін торап шолушысы,
электронды хатты жолдаушы, менің құжаттарым, кескіндерді сақтау және менің
музикаларым қатарлы программалар басталу тізімінің көрінекті орынында
қойылып, осы программаларды келесі ретте қайтадан қозғалтуға қолайлы
болады. Міндет бағанына, міндет бағанының кнопкаларының группаларға
бөлінуі қаблетін орынытып көптеген программаларды бір уақытта қозғалтқан
кездегі міндет бағанына сиыспай көрінбей қалудың алды болады.

1.4. сурет. Міндет бағанындағы кнопкалардың группаға бөлінуі.

WindowsXP көп тілді қолдай алады. Егер WindowsXP – ді орынату
барысында өзі танитын параметрді таңдайтын болса, онда бұрынғы құжаттар
меңгеру жүйесі танымайтын әріп белгілерімен көрінеді. Істетушілер бақылау
тақтасындағы өңір және тіл [ ] түріндегі
меңгеружүйесі өзі танитын көрсету тілі параметрін талдайды. WindowsXP сурет
көру, документ ықшамдау сияқты қабілеттеріне де ие болу. Бұл меңгеру
жүйесінде ACDSee 4.0 сиқты арнаулы суреткөретін жұмсақ деталдарды орынатпай
ақ ,сурет көру, ZIP документтеріне қарата ықшамдау жұргізу жұмыстарын
біржайлы етуге болады.Алайда құжат ықшамдау жақындағы нақтылы жұмыстарды
жүргізу барысында және де WinRAR сиқты жұмыстарды жұмсақ деталдар арқылы
ықшамдау жұмыстары арқылы біржайлы еткеніміз абзал.

1.5. сурет. WindowsXP дегі суреттерді көру қабілеттері.

WindowsXP меңгеру жүйесінде CDRW жазу қабілеті болып,
істетушілерге оптик дискілерді ою жұмсақ детал болмаса да тікелей CD-RW
–ға қарата жазу жұмысын жеңіл істей береді. WindowsXP операциялық жүйесінің
торап қабілеті кемелденген болып, тораптан айырылып саяхаттау қабілетін
тіпті де кемелдендіре түскен.

WindowsXP – дің қызмет ортасы.

WindowsXP операциялық жүйесі нақтылы істетілу барысында көп
дәнекерлі жабдығы сынды көптеген сыртқы жабдықтарды қолдай алады. Әрі
қолдану қажетіне негізделе отырып ұқсамаған түрдегі сыртқы жабдықтарды
керек етеді. WindowsXP меңгеру жүйесінің қалыпты қызымет жүргізуіндегі
негізгі талаптар төмендегідей:
- есептеу қарқыны 300 МГц немесе одан да жоғары болған орталық біржақты
етуші (CPU) ең төмен болғанда 233 МГц болу керек. Intel Pentium Celeron
типіндегі орталық біржақты етушілер, Athlon\AMDK6\Duron типіндегі орталық
біржақты етушілер немесе жанаспалы біржақты етушілер, әдетте 128 МБ немесе
одан да жоғары ішкі сақтаушы болуы керек. Төмен болғанда 64 МБ
сиымдылықтағы ішкі сақтаушы болуы керек. Меңгеру жүйесін орынатқан кездегі
қатты дискі сиымдылығы ең төмен болғанда 1,5 ГБ дегі сиымдылық болуы
керек. Экран өлшемі SVGA (800*600) типіндегі немесе одан да жоғары болған
экран типі болуы тым болмағанда VGA типіндегі экран болуы керек. Әр қандай
типтегі тіл тақталары Microsoft Mouse немесе басқа типтегі тышқан.
- CD-ROM немесе DVD қозғалтқыш
- дыбыс картасы, дыбыс үлкейткіш қатарлы код дәнекерлік жабдықтары болуы
керек. Егер өңірлік торап немесе семялық торапты істетпекші болсаңыз, онда
торап сәйкестіргендіш болуы керек.

1.2. WindowsXP - ді компьютерге орнату.

WindowsXP операциялық жүйесін Windows 200098 МЕ операциялық
жүйесінде бүкілдей жаңалатып орынатуға да және бірнеше меңгеру жүйесін
ортақ орынатуға да болады.
Мұнда біз Windows98 жүйесіндегі орынатылу басқышын таныстырайық .
(1) Windows98 операциялық жүйесі қозғалтылады.
(2) WindowsXP меңгеру операциялық жүйесі әзірленген оптик диск диск
қозғалтқышына салынды да жкранда WindowsXP ді орынатудың программасы
қозғалтылады.
Көрсетілген диалог рамкасынан WindowsXP операциялық жүйесін орынату[
орынату – Microsoft WindowsXP] - ды талдаймыз.
(3) [ орынату – Microsoft WindowsXP] түрін талдағаннан кейін [ орынату –
Microsoft WindowsXP] операциялық жүйесін орынату түрлері тізімде көрінеді.
(4) Microsoft WindowsXP орынатудың түрлерінен өзімізге қажетті орынату
түрлерін талдаймыз, ол бүкілдей жаңалап орынату түрі.
(5) орынату түрін талдап болған соң кейінгі бір қадам [
] кнопкасын басамыз.
(6) кезекте экран бетінде көрілген терезе мазмұнындағы бұл протеклді
талдаймыз [ ] деген мазмұндағы
диалог рамкасын талдаймыз.
(7) протоклді қабылдау диалог рамкасы тұрақтандырғаннан кейін, Microsoft
WindowsXP – ді орынатудың құпия номерді кіргізу керек. Құпия номер 5
әріптен құралған 5 группадан тұрады. Оны кіргізіп болғаннан кейін кейінгі
бір қадам - кнопкасын бассақ экранда жаңаланған орынату программа
документтеріне ие болу [ ] диалог рамкасы көрінеді.
Әдеттегі жағдайда бұлай істеудің сәтті болуы екі талай болғандықтан, біз
жоқ, бұл қадамнан аттап өтіп Microsoft Windows – ді үздіксіз орынатамын -
[ ]. Түрін талдап келергі қадам кнопкасын басамыз.

(9) орынату программасына қатысты құжаттарды магнитті табаққа көшіре
бастайды да, WindowsXP – ді орынату қызыметі басталады. Бұл барыста
компьютер 2 – 3 рет қайтадан қзғалтылып меңгеру жүйесіндегі қажетті
параметрлер белгіленеді. Көшіру қызыметі ақырласқан соң, экранда WindowsXP
меңгеру жүйесінің қызымет көрінісі пайда болады,
WindowsXP жүйесін компьютерге орынату жұмысы ақырласа ды.

1.6. сурет. Орынатылып болғаннан кейінгі жұмыс столі.

1.3. WindowsXP – дің жұмыс жүргізу ортысы.

Жұмыс столы болса WindowsXP меңгеру жүйесінің қозғалтылғаннан
кейінгі беташар көрінісі. WindowsXP меңгеру жүйесін орынату барысындағы
жұмыс барысын ұқсамауына сәйкесті үстел бетінің жобалануына ұқсамағаған
формада болады.
Міндет бағанның тұлғалануы: міндет бағаны болса жұмыс столы бетіндегі
маңызды элементі саналады. Көптеген программалар осы арадан бастап өз
міндеттерін жүргізе алады. Міндет бағаны басталу кнопкасы, қозғалту
міндет баған группасы, қолданбалы программалар тізімдігі. сағат қатарлы
бөліктерден тұлғаланады.

3.1. сурет Міндет бағаны құрамдас бөліктері.

1 – басталу кнопкасы.
Стол бетіндегі басалу кнопкасы басталу тізімдігін көрсетіп WindowsXP –
дің жұмыс жүргізуіне жетекшілік етеді.

1.7. Басталу тізімдері.

2 – кездікпен қозғалту.
Кездікпен қозғалту болса қозғалту кнопкаларын сақтауға істетілетін болып,
кездікпен қозғалту кнопкалары арқылы талдаған программаны тез әрі қолайлы
қозғалтуды орындайды.

1.8. сурет Тездікпен қозғалту группасы.

3 - Міндет кнопкасы группасы – WindowsXP – де тек әрқандай бір
терезені ашсақ міндет бағанында осы терезеге сәйкес келетін бір қызымет
кнопкасы пайда болады, оның ролі кезекті жұмыс столінде қайсы программалар
атқарылып жатқанын білдіріп қалмастан, кезектегі ашылған программалар
арасында қызымет алмачстыру ролін атқарады.

1.9. Міндет кнопкасы районы.

4 – Тіл бағаны.
Кезектемгі қолданылып отырған кіргізу әдісін көрсетеді.
5 – Ұқтыру районы.
Міндет бағанның оң жақ бұрышында меңгеру жүйесінің кезекті атқары потырған
қолданбалы программаларының кішкентай суреттерімен сағат, минут формасында
көрінген WindowsXP меңгеру жүйесінің уақыт жүйесін көруге болады.

1.10. сурет Міндет бағанындағы көрсетілген уақыт.

1.4. Тышқанның қызыметі.

Тышқан – WindowsXP – дегі маңызды бір кіргізу жабдығы. Оның
сапасының жақсы жаман болуы істетушілердің қызыметіне тікелей әсер етеді.
Тышқанды оң және сол 2 перне болып, сол жақ перне негізінен талдау, атқару
жағындағы міндеттерді өтейді де оң жақтағы перне істелген жұмыс жағдайына
қаратай тездік бұйрығын шығарып беруге істетіледі.кейбір тышқандардың оң
және сол пернелерінің ортасында дөңгелек шарик секілді дене болып, бұл
негізінен тіл – тақта жоғары төмендік нұр белгі пернесінің ролін атқарады.
Кезекте істетіліп отырған тінтуір 2 – ге бөлінеді. Бірі механикалық және
лазер нұрлы болып екеуінің нұр белгісін жөткеу принцибіндемгі азырақ
ұқсамастық бар. Механикалы нұр белгісі жөткеу әдісі болса тышқанның астыңғы
жағындағы қозғалмалы кішкентай шарикке сүйенеді. Ал электрлі тінтуірдің нұр
белгісін жөткеу қызымет принцибі болса астыңғы бөліміндегі екі тегіс нұр
қайнарына сүйенеді. Тінтуір арнаулы нұрды кері түсіру дағдасы үстінде
қозғалтылғанда, нұр қайнары шығарған нұр, кері түсіру дағдасының нұр
қайтару нәтижесінде, қабылданған сигналды компьютерге жолдап, экрандағы
тінтуірдің стрелксын бақылайды.

2. WindowsXP – дің негізгі жұмыстары.

2.1. WindowsXP – дің терезе жұмыстары.

2.1.1. Терезенің құрамдас бөліктері.
Windows әрпі ағылшын тілінде терезе - деген мағынада. Windows
меңгеру жүйесі терезе формасындағы меңгер жүйесі болып осы меңгеру
жүйесінде әрқандай бір программаны орындауды сөзсіз терезе формасындағы
жұмыс ортасы арқылы біржайлы етіледі. Біз үнемі айтып жүретін терезе –
мәлім1 документті ашқанда немесе компьютермен диалогтескендегі үстел
бетінде көрінетін форманы көрсетеді.

2.1. сурет WindowsXP де ашылған терезе.
WindowsXP терезесіндегі ерекшелік ашылған тереземен терезедегі
программаның жалпы ахуалын егжей тегжелі етіп көрсетіп бере алады.

Тақырып бағаны теезенің атын көрсетіп бере алатын ұзын сызық болып онда
терезе атынан сырт,жүйені бақылау тізімдігі, үлкейту кнопкасы, алдына
келтіру, жабу кнопкасы. Құрал бағаны қатарлы элементтері бар.

2.2. Терезе жұмыстары

Жүйе бақылау тізімдігін ашып жабу.
WindowsXP – дің арқандай терезесінде жүйе бақылау тізімдігінде болып, ол
арқылы кезектегі ашылған терезе көрсетілу әдісі, қалпына келтіру, жөткеу,
өзгерту, кішірейту, үлекйту , және жабу қатарлы жұмыстарды біржайлы етеді.
Жүйе бақылау тізімдігін ашудың тізім барысы:
1. тышқан арқылы жүйе бақылау тізімдігін ашу.
2. тілтақта арқылы бақылау тізімдігін ашу (Alt пернесімен Space) пернесін
біруақытта бассақ болды.
Жүйе бақылау тізімдігін жабудың әдісі:
1. тінтуір арқылы жабу.
2. тілтақта арқылы жабу. (Alt мен Esc пернесін біруақытта басамыз).

Жоғарылардағыдан сырт терезенің үлкен кішілігін өзгерту және жөткеу,
терезелер арасындағы алмасу, терезелерді қатарға қою (тік бағытта, көлденең
бағытта, және қабаттастыру).

2.2.1. Диалог рамкасы жұмысы.

WindowsXP жүйесінде диалог рамкасы болса бір ерекше терезе болып, ол
істетушілер мен компьютер арысында информация пікірін алмастыруға
істетілетін дәнекер болып есептелінеді.
Диалог рамкасының басқа терезелермен парқы – онда тізімдік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.